ANALIZA EKONOMICZNA / FINANSOWA

Transkrypt

1 ANALIZA EKONOMICZNA / FINANSOWA Szkolenie dla potencjalnych beneficjentów I i II osi priorytetowej POIiŚ Wojciech Kurowski Grontmij Polska Ministerstwo Środowiska, kwiecień 2009

2 Plan prezentacji Miejsce i zakres analizy finansowej w studium wykonalności Cele analizy finansowej / ekonomicznej Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej Logika analizy finansowej / ekonomicznej Poszczególne elementy analizy finansowej i ekonomicznej Analiza opcji instytucjonalnych Analiza opcji Analiza ex post Analiza projektu Analiza trwałości Analiza ryzyka analiza wrażliwości Analiza kosztów i korzyści 2

3 Analiza ekonomiczna / finansowa jest jednym z najważniejszych elementów studium wykonalności. Dla osób oceniających Projekt stanowi ona podstawę do oceny efektywności i wykonalności Projektu w aspekcie jego zakresu, celów, zapotrzebowania na dotację oraz trwałości finansowej, rozumianej jako zachowanie płynności finansowej w fazie inwestycyjnej oraz operacyjnej. Dla Beneficjenta jest kluczowym elementem dającym informację o strukturze finansowania, kosztach finansowych, szacunku kosztów eksploatacyjnych, przychodów, taryf. Jest planem finansowym zawierającym prognozę podstawowych składowych sprawozdania finansowego, weryfikuje wykonalność finansową Projektu. 3

4 Cele analizy finansowej i ekonomicznej (1/2) Potencjalny beneficjent powinien wykazać, że: projekt jest wykonalny, dane, na podstawie których oceniany jest projekt są wiarygodne (i - na ile to możliwe - porównywalne), planowana inwestycja jest spójna z założonymi celami, postulowany wariant jest najlepszy z punktu widzenia społeczeństwa, postulowana kwota dofinansowania jest niezbędna do osiągnięcia celów, zapewniona zostanie trwałość inwestycji po jej realizacji. 4

5 Cele analizy finansowej i ekonomicznej (2/2) Wybór optymalnego zakresu Projektu analiza opcji - metoda DGC; Obliczenie stopnia dofinansowania dla projektów generujących dochód netto zastosowanie ma metoda luki finansowej; Ocena finansowej efektywności Projektu przed dofinansowaniem oraz po dofinansowaniu dotacją UE; Ocena trwałości finansowej operatora analiza płynności finansowej operatora w okresie realizacji inwestycji oraz eksploatacji; Ocena akceptowalności społecznej realizacji Projektu Ocena efektywności przyjętego modelu instytucjonalnego. 5

6 Logika analizy finansowej / ekonomicznej (1/2) Analiza Projektu ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI ANALIZA OPCJI INSTYTUCJONALNYCH ANALIZA OPCJI - DGC ANALIZA LUKI, NPV, IRR ANALIZA PŁYNNOŚCI ANALIZA RYZYKA ANALIZA EX POST Analiza Beneficjent / Operator Analiza Projektu Analiza Beneficjent + Projekt 6

7 Logika analizy finansowej / ekonomicznej (2/2) ANALIZA EX POST Dane wejściowe: - Sprawozdania finansowe, - Wnioski taryfowe, - Zestawienia oraz informacje. Metodyka: - Analiza wskaźnikowa - Analiza przychod., kosztów - Analiza cash flow ex post ANALIZA LUKI FINANSOWEJ Dane wejściowe: - Dokumentacja techniczna, - Szacunki własne, - Parametry makro wytyczne. Metodyka: - Analiza DCF, FNPV, FIRR - Model różnicowy - Kalkulacja dotacji UE ANALIZA PŁYNNOŚCI Dane wejściowe: - Analiza ex post, analiza luki, - Parametry makro - wytyczne, - Szacunki własne. Metodyka: - Plan finansowy - Projekt + Operator - Analiza sald gotówki Produkt: - Ocena operatora ex post, - Wskaźniki KON, ECIT, - Bilans wyjściowy. Produkt: - Ocena efektywności Projektu, - % i kwota dotacji, - Przychody i koszty, nakłady. Produkt: - Ocena płynności Operatora, - Struktura finansowania, - Ceny, affordability. 7

8 Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (1/4) Podstawowe dokumenty i wytyczne: Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, 1080/2006. Część E i H.2 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji 1828/2006 (algorytm wyliczania dofinansowania) EC, The New Programming Period : Guidance On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit Analysis, Working Document No. 4, 08/ (dostępne także w j. polskim). Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik; Dyrekcja Generalna - Polityka Regionalna 8

9 Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (2/4) Podstawowe dokumenty i wytyczne: Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym generujących dochód, 15 stycznia 2009 r., MRR. Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez FS i EFRR w latach ; Jaspers (Określone w tym dokumencie zasady mają pierwszeństwo przed zasadami określonymi w wytycznych MRR z 15 stycznia 2009) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO IiŚ 9

10 Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (3/4) Sposób przygotowania analizy finansowej (model finansowy): należy dołączyć do studium wykonalności skoroszyt w postaci plików z aktywnymi komórkami i formułami, np. w formacie MS Excel lub OpenOffice; skoroszyt powinien składać się z trzech arkuszy: Arkusz 1: Założenia powinien zawierać wszystkie wprowadzane dane (zarówno założenia opisowe, jak i dane liczbowe); 10

11 Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (4/4) wszystkie obliczenia powinny być zawarte w Arkuszu 2: Obliczenia; w tym arkuszu nie powinny być wpisywane żadne dane, powinny one być powiązane formułami z danymi wprowadzonymi w Arkuszu 1: Założenia. Arkusz 3: Wyniki powinien zawierać wszystkie tabele i załączniki do studium wykonalności (wykorzystywane w studium wykonalności); nie powinny tam występować żadne obliczenia; cała zawartość powinna być pobierana albo z Arkusza 2: Obliczenia, albo z Arkusza 1: Założenia. 11

12 Struktura analizy finansowej i ekonomicznej Analiza opcji instytucjonalnych wpływ na metodykę i wyniki analizy finansowej Analiza opcji analiza efektywności kosztowej DGC Analiza ex post Analiza Projektu Analiza luki finansowej Analiza efektywności Analiza trwałości Analiza ryzyka analiza wrażliwości Analiza kosztów i korzyści - CBA 12

13 Analiza opcji instytycjonalnych (1/4) Analiza opcji instytucjonalnych ma na celu wybór optymalnego wariantu organizacyjnego wdrożenia Projektu i eksploatacji majątku. Podstawowymi kryteriami wyboru rekomendowanej opcji powinny być: Wytyczne instytucji wdrażających instrument finansowy, Efektywność finansowa minimalizacja kosztów dla użytkowników, Przejrzystość i funkcjonalność struktury instytucjonalnej. Trwałość Projektu 13

14 Analiza opcji instytycjonalnych (2/4) Wybór wariantu instytucjonalnego ma istotny wpływ na kształt i wyniki analizy finansowej: Możliwe dwie podstawowe opcje: Beneficjent = operator Beneficjent operator Wybór opcji organizacyjnej determinuje: Kwestie kwalifikowalności VAT, Kwestie związane z amortyzacją i jej kumulacją, Kwestie związane z finansowaniem części polskiej, Kwestie związane z systemem poboru opłat, zasadami, eksploatacji majątku, finansowaniem odtworzeń, Kwestie związane z analizą ex post oraz metodyką analizy płynności. 14

15 Analiza opcji instytycjonalnych (3/4) Wariant I PLN % Wariant II PLN % 1. Beneficjent: Gmina 1. Beneficjent: Spółka z o.o. 2. Operator: Zakład budżetowy 2. Operator: Spółka z o.o. 3. Budżet projektu: 3. Budżet projektu: 3.1. wydatki kwalifikowane netto wydatki kwalifikowane netto wydatki kwalifikowane brutto wydatki kwalifikowane brutto VAT % 3.3. VAT % 4. Finansowanie Projektu: 4. Finansowanie Projektu: 4.1. FS % 4.1. FS % 4.2. Środki własne % 4.2. Środki własne % 5. Całkowita iiość ścieków Całkowita iiość ścieków Bez projektu Bez projektu Projekt Projekt Cena netto 2,00 6. Cena netto 2,00 7. Stawka amortyzacji 4% 7. Stawka amortyzacji 4% 8. Stawka podatku od nieruchomości 2% 8. Stawka podatku od nieruchomości 2% Kalkulacje: Kalkulacje: 9. Wydatki Beneficjenta: 9. Wydatki Beneficjenta: 9.1. Całkowity koszt Projektu: Całkowity koszt Projektu: Dotacja FS Dotacja FS Beneficjent Beneficjent Wartość środków trwałych w księgach Wartość środków trwałych w księgach amortyzacja / umorzenie amortyzacja podatek od nieruchomości podatek od nieruchomości Przyrost ceny 1, Przyrost ceny 0,92 EFEKT Wyższy udział własny o 22% Wyższa cena o 22% 15

16 Analiza opcji instytucjonalnych (4/4) Inne kwestie / efekty: Możliwości kumulacji gotówki z amortyzacji na przyszłe odtworzenia Rozdzielność własności i użytkowania potencjalnie mniejsza efektywność Pozytywny efekt tarczy podatkowej, W wariancie II w przypadku korzystania z kredytu./ pożyczki - brak bezpośredniego wpływu na wskaźniki zadłużenia gminy wynikające z Ustawy o Finansach Publicznych ; W wariancie I brak pełnej podmiotowości prawnej operatora ograniczenia w zawieraniu umów / zobowiązań. 16

17 Analiza opcji DGC (1/6) Analiza opcji jest decydująca dla: Właściwej identyfikacji zakresu inwestycji oraz Wyboru najbardziej opłacalnego rozwiązania technicznego. Analiza opcji powinna być wykonana na wczesnym etapie przygotowania projektu Analiza opcji powinna skupiać się na wyłącznie istotnych, technicznie oraz instytucjonalnie i prawnie wykonalnych opcjach. Głównym celem analizy opcji jest wybór wariantu pozwalającego na uzyskanie efektu ekologicznego przy najniższym koszcie dla społeczeństwa 17

18 Analiza opcji DGC (2/6) Głównym celem analizy opcji jest odpowiedź na pytanie który wariant pozwala na uzyskanie efektu ekologicznego przy najniższym koszcie dla społeczeństwa? Na to pytanie można odpowiedzieć stosując metodę efektywności kosztowej. Należy wyznaczyć cel, możliwe sposoby jego osiągnięcia, przeanalizować koszty realizacji poszczególnych opcji, i na koniec wybrać opcję, która jest najtańsza. Podejście to jest prostsze do zastosowania (nie ma potrzeby wyceniania korzyści, związanych z poprawą jakości środowiska) i prowadzi do jednoznacznych wniosków. 18

19 Analiza opcji DGC (3/6) Koszt redukcji zanieczyszczeń zależy nie tylko od nakładów inwestycyjnych, ale również od kosztów eksploatacyjnych. Może się zdarzyć, że inwestycja, charakteryzująca się wyższymi nakładami inwestycyjnymi, jest znacznie tańsza w eksploatacji i per saldo emisja może zostać zredukowana mniejszym kosztem. Po drugie, nie jest wzięte pod uwagę to, że poszczególne instalacje różnią się okresem eksploatacji droższa instalacja być może będzie służyła znacznie dłużej i pozwoli na zredukowanie większej ilości zanieczyszczeń. Miernik efektywności kosztowej może uchwycić wszystkie te mechanizmy, jeżeli nie będzie wskaźnikiem statycznym a dynamicznym, wykorzystującym dane kosztowe i ilościowe z całego okresu trwania instalacji. To znaczy opisujemy inwestycję nie tylko w momencie jej realizacji ale również eksploatacji. Pozwala to uchwycić różnice w kosztach eksploatacyjnych, w długości czasu życia obiektu, w strukturze czasowej uzyskiwania efektu ekologicznego. Ujęcie dynamiczne jest dobrze znane w ekonomii i finansach. Biorąc pod uwagę zmianę wartości pieniądza w czasie, koszty i przychody uzyskiwane w różnych latach sprowadza się do wspólnego mianownika przy użyciu metod dyskontowych. 19

20 Analiza opcji DGC (4/6) Analiza efektywności kosztowej. DGC Dynamiczny Koszt Jednostkowy (Dynamic Generation Cost) Dynamiczny koszt jednostkowy DGC jest równy cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom, a więc minimalnej cenie, która powoduje, że przedsięwzięcie staje się rentowne. DGC pokazuje, jaki jest techniczny koszt uzyskania jednostki miary rezultatu (np. efektu ekologicznego). Koszt ten jest wyrażony w złotówkach na jednostkę miary rezultatu. 20

21 Analiza opcji DGC (5/6) Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej: Typ projektu Miara rezultatu (MR) / Efekt ekologiczny (EE) Jednostka kompleksowe projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej EE ilość doprowadzonej wody w wyniku realizacji projektu m 3 /rok EE ilość odprowadzonych ścieków do oczyszczalni ścieków w wyniku realizacji projektu m 3 /rok EE wielkość zredukowanego ładunku biochemicznego zapotrzebowania tlenu BZT 5 Mg/rok 21

22 Analiza opcji DGC (6/6) Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla projektów z zakresu gospodarki odpadami: Typ projektu Miara rezultatu (MR) / Efekt ekologiczny (EE) Jednostka Budowa i rozbudowa regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów, w tym takich elementów jak stacje przeładunkowe, instalacje do odzysku (recyklingu), instalacje do unieszkodliwiania EE ilość odpadów poddanych odzyskowi oraz unieszkodliwionych Mg/rok Budowa i rozbudowa instalacji do odzysku odpadów EE ilość odpadów poddanych odzyskowi Mg/rok Rekultywacja nieczynnych i wyeksploatowanych składowisk odpadów niebezpiecznych oraz innych niż niebezpieczne Budowa lub rozbudowa systemów selektywnego zbierania odpadów EE EE powierzchnia terenu odzyskanych terenów zdegradowanych ilość odpadów zebranych selektywnie, w tym odpady przekazane do odzysku (w tym recyklingu) ha Mg/rok Budowa, rozbudowa lub przebudowa kompostowni odpadów EE ilość odpadów poddanych odzyskowi Mg/rok Budowa, rozbudowa lub przebudowa spalarni odpadów innych niż niebezpieczne Budowa, rozbudowa lub przebudowa pozostałych instalacji do odzysku lub unieszkodliwiana odpadów niebezpiecznych oraz innych niż niebezpieczne EE EE ilość odpadów innych niż niebezpieczne poddanych odzyskowi lub unieszkodliwieniu ilość odpadów niebezpiecznych poddanych odzyskowi lub unieszkodliwieniu Mg/rok Mg/rok 22

23 Analiza finansowa ex post (1/7) Analiza finansowa ex post sporządzana jest dla beneficjenta / operatora infrastruktury wytworzonej w ramach Projektu i obejmuje takie elementy jak: Analiza Rachunku zysków i strat Analiza Bilansu Analiza Rachunku Przepływów Pieniężnych Nie ma w zasadzie szczegółowych wytycznych dla analizy finansowej ex post. Stosuje się powszechnie przyjęte metody oceny kondycji finansowej podmiotów gospodarczych analiza wskaźnikowa. 23

24 Analiza finansowa ex post (2/7) Cele analizy finansowej ex post to: Ocena kondycji operatora/beneficjenta w aspekcie jego zamierzeń inwestycyjnych (analiza wskaźnikowa); Analiza kształtowania się istotnych parametrów, wykorzystywanych następnie w analizie ex ante, np. gotówkowa stopa podatku, wskaźniki rotacji KON; Analiza możliwości zadłużania się badanego podmiotu; Analiza charakterystyki przychodów i kosztów; 24

25 Analiza finansowa ex post (3/7) Sprawozdanie finansowe składa się z: wprowadzenia do sprawozdania finansowego (ogłaszane w Monitorze B) bilansu (balance sheet), rachunku zysków i strat (profit and loss account), informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia (notes to the accounts). Spółki akcyjne oraz przedsiębiorstwa, które w poprzedzającym roku obrotowym spełniły przynajmniej 2 z 3 warunków: a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób, b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln EUR, c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln EUR, sporządzają ponadto: rachunek przepływów środków pieniężnych, zestawienie zmian w kapitale własnym. 25

26 Analiza finansowa ex post (4/7) Na co zwracać uwagę w analizie sprawozdań finansowych: Pablo Picasso powiedział: Gdyby istniała tylko jedna prawda, nie można by było namalować 100 obrazów na ten sam temat. Do tego grona dołączyli... księgowi. Gdyby była jedna rzeczywistość gospodarcza, to można by obliczyć jeden wynik finansowy. 26

27 Analiza finansowa ex post (5/7) Na co zwracać uwagę w analizie sprawozdań finansowych: Sprawozdanie finansowe to zawsze subiektywny obraz Zysk prezentowany w sprawozdaniu finansowym jest swoistą opinią, realnym faktem jest tylko gotówka. Brak jest standardów dotyczących wskaźników finansowych. Na podstawie sprawozdań finansowych trudno wnioskować o zmianach wartości firmy, a maksymalizacja wartości jest nadrzędnym długookresowym celem przedsiębiorstwa... Pomimo tego warto analizować, trzeba tylko wiedzieć jak 27

28 Analiza finansowa ex post (6/7) Wskaźniki rentowności: Przychody koszty = opłacalność Przychody / koszty = efektywność, rentowność to stopień opłacalności zużywanych lub angażowanych zasobów. ROS w liczniku powinno się używać zysku na sprzedaży, zamiast wyniku finansowego netto, wtedy otrzymujemy wskaźnik nie zniekształcony przez inne kategorie budujące wynik finansowy netto ROE w mianowniku kapitał własny powinien być pomniejszony o wynik finansowy okresu. 28

29 Analiza finansowa ex post (7/7) Pamiętać należy, że: Wielkości w bilansie odzwierciedlają wartość danego aktywa / pasywa na dzień sporządzenia bilansu, łatwo więc o manipulację lub błędną ocenę, mniejszy problem w przypadku rachunku zysków i strat lub cash flow, tam są prezentowane wielkości kumulatywne. Nie wszystkie zobowiązania oraz ograniczenia dla dalszego zwiększania kapitału obcego w przedsiębiorstwie są uwidocznione w bilansie, przydatne może się okazać zapoznanie z umowami Zaobserwowane tendencje w analizie ex post mogą (choć nie muszą) mieć poważne skutki dla przyszłej kondycji przedsiębiorstwa. 29

30 Analiza finansowa projektu (1/20) Analiza finansowa projektu obejmuje: Analizę luki finansowej celem jest kalkulacja stopnia dofinansowania Analizę efektywności projektu celem jest ocena efektywności / opłacalności finansowej inwestycji oraz kapitału własnego (duże projekty, PPP). 30

31 Analiza finansowa projektu (2/20) LUKA FINANSOWA To część zdyskontowanego kosztu inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z projektu Metoda luki w finansowaniu jako podstawa obliczania dotacji W przypadku projektów generujących dochód wydatki kwalifikowane nie mogą przekraczać bieżącej wartości kosztu inwestycji pomniejszonej o bieżącą wartość dochodu netto z inwestycji w okresie referencyjnym właściwym dla danej kategorii inwestycji (art.55 ust. 2 Rozp. 1083/06) 31

32 Analiza finansowa projektu (3/20) Dochód (przychód) Projektu to: Jakakolwiek operacja obejmująca inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających* lub jakakolwiek operacja pociągająca za sobą sprzedaż gruntów lub budynków, dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne świadczenie odpłatnych usług. *np. dotacje operacyjne nie stanowią przychodów w rozumieniu art. 55 ust.1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/

33 Analiza finansowa projektu (4/20) W Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 wyróżniono dwie kategorie projektów generujących dochód: Projekty, dla których istnieje możliwość obiektywnego oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.2). Są to projekty generujące dochód, który można oszacować ex ante. Zastosowanie ma metoda luki finansowej. Projekty, dla których nie istnieje możliwość obiektywnego oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.3). Są to projekty generujące dochody, ale nie można ich obiektywnie oszacować ex ante (np. ze względu na innowacyjny charakter). Zastosowanie ma stopa dofinansowania określona dla danego działania. Projekty takie muszą zostać objęte monitoringiem generowanego dochodu. 33

34 Analiza finansowa projektu (5/20) Cele analizy luki finansowej: Ustalenie tej części zdyskontowanego kosztu pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z Projektu, Ustalenie optymalnego poziomu dofinansowania z funduszy UE, Podstawa wyliczenia maksymalnej kwoty dotacji, wskazanej następnie w umowie o dofinansowaniu. 34

35 Analiza finansowa projektu (6/20) Wyłączenia ze stosowania metody luki: Projekty podlegające zasadom pomocy publicznej, art. 55 ust. 6 Rozp. 1083, Niezależnie od formy pomocy publicznej (de minimis, pomoc regionalna, sektorowa, ) zasad luki finansowej dla projektów generujących dochód nie stosuje się. Projekty dla których wsparcie związane jest z instrumentami inżynierii finansowej w rozumieniu art. 44 Rozp. Rady (WE) nr 1083/2006 oraz sekcji 8 Rozp. Komisji (WE) 1828/2006. Projekty, których całkowity koszt nie przekracza 1 mln EUR. (Rozp. Rady (WE) nr 1341/2008) 35

36 Analiza finansowa projektu (7/20) Niezbędnym do oszacowania luki finansowej jest zestawienie przepływów pieniężnych wpływów i wypływów generowanych przez projekt: Pozycja WPŁYWY obejmować powinna: wpływy z przychodów generowanych przez projekt wartość rezydualną projektu na koniec okresu jego użytkowania Pozycja WYPŁYWY obejmować powinna: początkowe nakłady inwestycyjne inwestycje odtworzeniowe koszty działalności operacyjnej (bez amortyzacji) 36

37 Analiza finansowa projektu (8/20) Plan inwestycyjny powinien być podzielony na dwie kategorie: (1) inwestycje rozwojowe i modernizacyjne; (2) inwestycje odtworzeniowe. Struktura planu inwestycyjnego powinna być zatem następująca: 1. Inwestycje rozwojowe i modernizacyjne: a) Projekt UE; b) Inne inwestycje rozwojowe i modernizacyjne. 2. Inwestycje odtworzeniowe: a) Inwestycje odtworzeniowe w ramach Projektu UE; b) Inwestycje odtworzeniowe dotyczące innych inwestycji rozwojowych i modernizacyjnych; c) Inwestycje odtworzeniowe dla istniejącego majątku (poza Projektem UE). Nakłady inwestycyjne Projektu UE (1.a) powinny zawierać rezerwę. Rezerwa kwalifikuje się do finansowania w ramach POIiŚ, ale nie jest uwzględniania w kalkulacji luki. Zatem ta kategoria wydatków powinna być wydzielona. 37

38 Analiza finansowa projektu (9/20) W analizie luki finansowej Projektu stosuje się tzw. model różnicowy Idea modelu różnicowego polega na skalkulowaniu przepływów dla jednostki przy założeniu prowadzenia dotychczasowej działalności (bez realizacji Projektu WARIANT BAZOWY) i z uwzględnieniem przepływów związanych z Projektem (WARIANT Z REALIZACJĄ PROJEKTU) Przepływy dla Projektu są różnicą wymienionych wyżej dwóch wariantów 38

39 Analiza finansowa projektu (10/20) WARIANT PO REALIZACJI PROJEKTU - WARIANT BAZOWY = PRZEPŁYWY PROJEKTU WARIANT Z REALIZACJĄ PROJEKTU WARIANT BAZOWY WPŁYWY przychody wartość rezydualna majątku na koniec okresu jego użytkowania z dotychczasowej działalności (liczby odbiorców); związane z realizacją inwestycji własnych; z Projektu (nowi odbiorcy) majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych; majątku z Projektu - z dotychczasowej działalności (liczby odbiorców); związane z realizacją inwestycji własnych = majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych WPŁYWY PROJEKTU WYPŁYWY nakłady inwestycyjne inwestycje odtworzeniowe koszty działalności operacyjnej (bez amortyzacji) inwestycje własne jednostki; nakłady Projektu majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych; majątku z Projektu dotychczasowe; związane z realizacją inwestycji własnych; Projektu - inwestycje własne jednostki majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych dotychczasowe; związane z realizacją inwestycji własnych = WYPŁYWY PROJEKTU 39

40 Analiza finansowa projektu (11/20) Kalkulacja przychodów Projektu: W analizie finansowej, w tym w analizie luki należy stosować zasadę zanieczyszczający płaci. Jest ona jedną z głównych zasad wspólnotowej polityki w zakresie środowiska naturalnego [art. 174 traktatu WE] i ma zastosowanie na całym terytorium Wspólnoty. W praktyce wdrożenie tej zasady oznacza stworzenie systemu opłat, w którym pełne koszty zanieczyszczania środowiska i środków zapobiegawczych przed zanieczyszczaniem środowiska byłyby ponoszone przez tego, kto spowodował zanieczyszczenie. W obliczeniach należy również wykorzystać zasadę sprawiedliwości (przystępności cenowej), o której mowa w Rozporządzeniu ogólnym [art. 55 Rozp. 1083/2006]. Ceny muszą spełniać zasadę sprawiedliwości, aby produkty lub usługi były przystępne cenowo dla korzystających. Dla przykładu, należy pamiętać, aby poziom wydatków na gospodarkę wodno-ściekową/ odpadami nie przewyższał 3% / 0,75% dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych (mierzonego medianą). 40

41 Analiza finansowa projektu (12/20) Kalkulacja przychodów Projektu: Oszacowanie popytu na usługi nie jest zadaniem łatwym, szczególnie w Polsce, ponieważ zmieniają się zarówno wzory zachowań konsumpcyjnych jak i uwarunkowania o charakterze strukturalnym. Dodatkową trudnością jest to, że dokumenty koncepcyjne często są oparte na założeniach technicznych, a nie ekonomicznych. Oszacowanie popytu nie może być oparte wyłącznie na danych o przepustowości systemu oraz na standardach inżynieryjnych stosowanych do projektowania instalacji. Popyt na usługi musi być wynikiem rzetelnie przeprowadzonej analizy sytemu wodno-ściekowego / odpadowego. 41

42 Analiza finansowa projektu (13/20) Algorytm kalkulacji luki finansowej: (1) Szacunek wartości bieżącej przychodów netto (DNR) Wartość bieżąca dochodów kalkulowana jest jako suma zdyskontowanych przychodów oraz zdyskontowanej wartości rezydualnej, pomniejszona o sumę zdyskontowanych kosztów operacyjnych. (DIC) bazuje na przepływach przyrostowych oraz wartości bieżącej nakładów inwestycyjnych (bez rezerwy), obejmujących również inwestycje odtworzeniowe. (2) Obliczenie wskaźnika luki finansowej przedsięwzięcia, liczonego jako stosunek maksymalnego wydatku kwalifikowanego Max EE (gdzie Max EE = DIC DNR) do bieżącej wartości nakładów inwestycyjnych DIC. Wskaźnik luki finansowej kalkuluje się zatem na podstawie równania: R = Max EE / DIC (3) Kalkulacja kwoty decyzji DA, czyli kwoty, do której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi priorytetowej, liczona na podstawie równania: DA = EC * R, gdzie EC jest kosztem kwalifikowanym (liczonym z rezerwą) (4) Określenie kwoty dotacji Unii Europejskiej: Dotacja UE = DA * Max CRpa, gdzie Max CRpa jest maksymalną stopą współfinansowania (85%) 42

43 Analiza finansowa projektu (14/20) Przykład liczbowy kalkulacji luki: Wartość bieżąca przychodów netto (DNR) Wartość bieżąca nakładów inwestycyjnych (DIC) Maksymalny wydatek kwalifikowany (Max EE) (Max EE = DIC DNR) Wskaźnik luki finansowej przedsięwzięcia (R = Max EE / DIC) Kwota decyzji DA DA = EC * R, gdzie EC to koszt kwalifikowany Maksymalna kwota dotacji UE Dotacja UE = DA * Max CRpa, gdzie Max CRpa jest maksymalną stopą współfinansowania (85%) Ustalenie udziału dotacji w całkowitych wydatkach kwalifikowanych (efektywna stopa dofinansowania) 30 mln PLN 95 mln PLN 65 mln PLN 68,42% 68,420 mln PLN 100 mln PLN 58,157 mln PLN 58,16% 43

44 Analiza finansowa projektu (15/20) Poziom luki finansowej: R = Max EE / DIC R = (DIC - DNR) / DIC Nakłady inwestycyjne (DIC) Nadwyżka finansowa (DNR) Dyskonto (k) Stawki amort. Amortyzacja + Marża zysku Affordability [% DD] Konsumpcja jedn. JKC obecny DD CASH FLOW BENEFICJENTA / OPERATORA 44

45 Analiza finansowa projektu (16/20) Kalkulacja luki finansowej a monitorowanie dochodów: zwrot dofinansowania przez beneficjenta wynikający z monitoringu dochodu generowanego przez projekt powinien mieć miejsce jedynie w przypadku stwierdzenia przez Instytucję Zarządzającą wystąpienia: (1) innych lub nowych źródeł przychodów, które nie zostały uwzględnione w analizie ex ante i/lub (2) wystąpienia istotnych zmian w polityce taryfowej, które jednocześnie powodują, iż wskaźnik luki w finansowaniu obliczony ex ante (na etapie wniosku o dofinansowanie) jest wyższy od nowego wskaźnika luki w finansowaniu obliczonego przy uwzględnieniu tych okoliczności o więcej niż 10%. Tym niemniej, jeżeli zostanie wykazane, iż beneficjent celowo niedoszacował dochód generowany przez projekt w celu zmaksymalizowania dotacji UE, przypadek taki będzie stanowić nieprawidłowość, do której zastosowanie będą miały art. 98 i 99 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/

46 Analiza finansowa projektu (17/20) Analiza efektywności finansowej Projektu: Przeprowadzana jest na podstawie przepływów pieniężnych Projektu Analiza efektywności przeprowadzana jest dla przepływów Projektu bez dofinansowania oraz z uwzględnieniem dofinansowania z funduszy UE. Analiza rentowności przed dofinansowaniem ma na celu wykazanie, że dla utrzymania rentowności projektu konieczne jest wsparcie zewnętrznymi środkami. Analiza rentowności po dofinansowaniu jest weryfikacją dobrze oszacowanej wielkości dotacji, która nie może przynosić nadmiernych korzyści projektodawcy. 46

47 Analiza finansowa projektu (18/20) Od beneficjenta oczekuje się obliczenia dwóch następujących wskaźników finansowych w celu wykazania, że dotacja nie jest przeszacowana. w wariancie bez i z dotacją: FRR/C i FNPV/C; w wariancie z dotacją: FRR/K i FNPV/K (jedynie dla projektów powyżej 25 milionów EUR i w formule PPP). Jakość finansowa projektu musi być oceniona poprzez jego finansową stopę zwrotu (Financial Rate of Return: FRR), która jest stopą zwrotu, przy której zaktualizowana wartość netto (NPV) wynosi zero. 47

48 Analiza finansowa projektu (19/20) Kategorie przepływów pieniężnych branych pod uwagę w celu wyliczenia wskaźników efektywności: FNPV/C, FRR/C: Przychody, Wartość rezydualna, Koszty operacyjne, Zmiany w kapitale obrotowym netto, Nakłady odtworzeniowe, Nakłady inwestycyjne na realizację projektu. (+ dotacja FNPV/c po dofin.). FNPV/K, FRR/K: Przychody, Wartość rezydualna, Koszty operacyjne, Koszty finansowania, Spłaty kredytów, Krajowy wkład prywatny, Krajowy wkład publiczny. Uwaga: w kalkulacji FNPV/K oraz FRR/K nie bierze się pod uwagę wartości dofinansowania z funduszy UE, gdyż celem ustalenia wartości FNPV/K i FRR/K jest ustalenie zwrotu i wartości bieżącej kapitału krajowego zainwestowanego w projekt. 48

49 Analiza finansowa projektu (20/20) Oczekiwane wartości wskaźników efektywności FNPV/c FRR/c FNPV/c; FRR/c po dofinansowaniu FNPV/k FRR/k Wskaźnik FNP/c powinien być ujemny; FRR/c może być ujemna (nie istnieć) FNPV/C może być dodatni 0<FRR/c<k FNPV/k może być dodatni FRR/c<k Rekomendacja Wyłącznie wartość ujemna uzasadnia konieczność dotacji Po uwzględnieniu dotacji efektywność Projektu powinna być wyższa, ale nie przekraczać stopy dyskontowej Nie powinna być wyższa od przyjętej stopy dyskontowej nadmierne korzyści dla beneficjenta Interpretacja 49

50 Analiza trwałości (1/4) 1. Analiza płynności finansowej ma na celu ocenę zdolności podmiotu odpowiedzialnego za eksploatację majątku wytworzonego w ramach Projektu do generowania dodatnich sald gotówki w całym badanym okresie; Stąd najważniejszym elementem analizy jest rachunek przepływów pieniężnych. 2. Analiza ponadto ma na celu prognozę całościowego obrazu finansowego operatora / beneficjenta (przychodów, kosztów, inwestycji, KON, przepływów pieniężnych), uwzględniającego zarówno działalność dotychczasową, jak i zmiany wynikające z wdrożenia Projektu. 50

51 Analiza trwałości (2/4) W stosunku do beneficjenta i operatora analiza powinna potwierdzać, że: w przypadku podmiotów publicznych objętych ustawą o finansach publicznych stosunek długu do dochodów ogółem nie przekracza 60%. w przypadku spółek podlegających Kodeksowi spółek handlowych, wskaźnik pokrycia obsługi długu jest nie niższy niż 1,2 dla sektora oczyszczania ścieków oraz1,5 dla sektora odpadów stałych. W przypadku finansowania części projektu z kredytu / pożyczki, że posiada zdolność kredytową = zdolność do obsługi oraz do zabezpieczeń. 51

52 Analiza trwałości (3/4) Prognoza przychodów: Powinna uwzględniać prognozy dotyczące popytu na usługi / produkty; Należy pamiętać o elastyczności cenowej i dochodowej popytu; Prognozy przychodów powinny być realne i wiarygodne; Powinna uwzględniać wszystkie efekty wdrożenia projektu efekt kanibalizmu ; Cena powinna zostać skalkulowana w oparciu o pełne pokrycie kosztów zasada zanieczyszczający płaci oraz uwzględniać szczegółowe regulacje prawne, np. taryfa za zbiorowe zaopatrzenie w wodę; (inaczej niż w metodzie luki finans.) Przychody prezentowane są w wartościach netto. 52

53 Analiza trwałości (4/4) Prognoza kosztów: Powinna bazować na obecnym układzie kosztowym; Powinna uwzględniać podział kosztów na zmienne oraz stałe; Powinna odzwierciedlać realne zmiany cen jednostkowych zakupu; Koszty energii powinny bazować na prognozowanym zapotrzebowaniu nowopowstałych obiektów na energię (w jednostkach fizycznych), natomiast obecnych obiektów na dotychczasowym zapotrzebowaniu na energię z uwzględnieniem ewentualnych zmian; Koszty amortyzacji powinny bazować na planie amortyzacji 53

54 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (1/6) Inwestycja to bieżące wyrzeczenie dla przyszłych korzyści. Ale teraźniejszość jest względnie dobrze znana, podczas, gdy przyszłość jest zawsze tajemnicą. Inwestycja jest zatem wyrzeczeniem się pewnego dla niepewnych korzyści * *J. Hirshleifer, Investment Decisions under Uncertainity Choice Theoretic Approaches, The Quarterly Journal of Economics vol. 74, 1965, no

55 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (2/6) W roku 1921 F.H. Knight opublikował swoją koncepcję niepewności mierzalnej i niemierzalnej gdzie pierwszą nazwał ryzykiem, a drugą niepewnością sensu stricto. Niepewność oznacza możliwość odchyleń od stanu oczekiwanego, której nie można zmierzyć, ponieważ nie można zastosować rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko jest również możliwością odchyleń od stanu oczekiwanego, ale można je wyrazić prawdopodobieństwem. Ryzyko jest definiowane jako odchylenie od wartości oczekiwanej. 55

56 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (3/6) Jedną z najpopularniejszych metod stosowanych w kraju i za granicą jest analiza wrażliwości: Analiza wrażliwości jest to prosta technika analityczna, która polega na badaniu wpływu zmian, jakie mogą wystąpić w przyszłości w kształtowaniu się kluczowych zmiennych projektu inwestycyjnego wpływających na jego opłacalność. polegającą na dokonywaniu korekt poprzez uwzględnianie narzutów procentowych wybranych parametrów i zmiennych wykorzystywanych w metodach oceny opłacalności projektów inwestycyjnych. Analiza wrażliwości może być wykorzystywana dla wszystkich metod bezwzględnej oceny opłacalności projektów inwestycyjnych. 56

57 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (4/6) Analiza wrażliwości jest rekomendowaną techniką analizy ryzyka w projektach aplikujących w ramach POIiŚ. Analiza wrażliwości i ryzyka dla inwestycji finansowanych z dotacji powinna być wykonana w odniesieniu do analizy trwałości finansowej. W rzeczywistości z punktu widzenia podmiotu zarządzającego dotacjami jedyne istotne ryzyko, to utrata płynności finansowej (uwaga: Wniosek zmiany FNPV). Analiza wrażliwości ma na celu wskazanie krytycznych zmiennych. Dokonuje się tego poprzez pozwolenie zmiennym na wahania według określonej procentowo zmiany i obserwowanie wahań w przepływach pieniężnych. Jednorazowo wahaniom powinna ulegać tylko jedna zmienna. Należy zidentyfikować i omówić różne czynniki ryzyka, uzasadnić, które z nich są istotne i przeliczyć model uwzględniając poszczególne scenariusze makroekonomiczne (co oznacza, że model powinien być zastosowany 10 razy, tzn. dla 5 czynników ryzyka pomnożonych przez 2 scenariusze makroekonomiczne podstawowy i pesymistyczny). Zmiany wartości tych czynników powinny być oparte na znajomości sektora i lokalnych warunków rynkowych. 57

58 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (5/6) Badanie letnich przepływów pieniężnych w analizie ryzyka jest bezzasadne. Wystarczające będą wyniki dla okresu wdrażania projektu oraz pięciu lat eksploatacji w rzeczywistości jest to zwykle okres, w którym taryfy są najwyższe, gdyż kończy się okres karencji w spłacie pożyczki i są wyższe koszty eksploatacyjne. Ocena wpływu, jaki wywiera procentowa zmiana zmiennej na wskaźniki efektywności projektu nie mówi nic o prawdopodobieństwie zaistnienia tej zmiany. Analiza ryzyka ma właśnie na celu przypisanie krytycznym zmiennym właściwego rozkładu prawdopodobieństwa, dzięki czemu można oszacować rozkład prawdopodobieństwa dla wskaźników efektywności. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż analiza wrażliwości jest zawsze możliwa do przeprowadzenia, czego z kolei nie można powiedzieć o analizie ryzyka. W niektórych przypadkach (np. brak historycznych danych na temat podobnych projektów) sformułowanie prawidłowych wniosków co do rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych może się okazać trudne. W takich przypadkach należy sporządzić przynajmniej jakościową ocenę ryzyka, aby podeprzeć wyniki analizy wrażliwości. 58

59 Analiza ryzyka analiza wrażliwości (6/6) Zatem jakościowa analiza ryzyka powinna być przeprowadzona wtedy, kiedy nie ma wystarczających informacji do wykonania analizy ilościowej (kiedy potrzebna byłaby wiedza dotycząca typów rozkładów prawdopodobieństwa różnych czynników ryzyka i parametrów tych rozkładów, takich jak średnia, odchylenie standardowe, itp.). W analizie jakościowej należy wskazać prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia danego ryzyka poprzez przypisanie do niego jednej z trzech kategorii prawdopodobieństwa: niskiego, średniego, wysokiego. Następnie należy opisać okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia takiej sytuacji. Zaleca się wykorzystanie następującej tabeli:. Lp. Ryzyko 1 10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu 2 5% spadek taryf w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu 5 Inne istotne czynniki... Prawdopodobieństwo H wysokie M średnie S niskie Komentarz / Uwagi 59

60 Analiza kosztów i korzyści (1/2) Analiza ekonomiczna: Jest podstawą odrzucenia lub zaakceptowania projektu Jest sporządzana z punktu widzenia społeczeństwa Duże projekty pełna analiza, wraz z wyceną (> 25 mln EUR) Małe projekty tylko ilościowa i jakościowa Kolejność: jest uzupełnieniem dla analizy finansowej Konieczność ujęcia kosztów i korzyści społecznych: Przedsięwzięcia użyteczności publicznej są często nieopłacalne Przedsięwzięcia mogą być szkodliwe/uciążliwe 60

61 Analiza kosztów i korzyści (2/3) Przychody = przychody ze sprzedaży + amortyzacja + wartość rezydualna + korzyści społeczne Koszty = koszty inwestycyjne + koszty operacyjne + koszty społeczne Saldo przepływów różnicą pomiędzy przychodami i kosztami Na tej podstawie obliczamy wskaźniki projektu: Zdyskontowane przepływy pieniężne (ENPV) Stopa zwrotu (ERR) Stosunek zdyskontowanych korzyści do zdyskontowanych kosztów B/C 61