Głos Jedynki Zjawiska geograficzne

Transkrypt

1 Dziwy natury! Numer 7 Styczeń 2014 Głos Jedynki Zjawiska geograficzne W tym numerze: Wędrujące kamienie 2 Niesamowite zjawiska przyrody Błękitna dziura Chmury mammatus 3 4 Wszyscy lubimy tajemnice, zagadki i ciekawostki. A największym ich dostarczycielem jest nasza planeta. Zjawiska naturalne na Ziemi bywają przyjazne, ale też niszczycielskie. Jedne niosą strach, drugie - fascynację. Z niektórymi, choćby z deszczem, spotykamy się na co dzień; z innymi w wyjątkowych okolicznościach. Trzęsienia ziemi, tsunami, tornada, erozja, zorza polarna Z pewnością nie są najbardziej zaskakujące. Zapraszamy w naszej gazetce na krótką wędrówkę w poszukiwaniu absolutnie niezwykłych dziwów natury, To niemożliwe - sami zobaczcie! Obłok soczewkowy 5 Wiatry ognia 6 Halo 7 Asfaltowe jezioro Świecące grzyby Ważne tematy: Ciekawe zjawiska na ziemi 8 9

2 Wędrujące kamienie Na tych kamieniach naukowcy zgryzają sobie zęby: Te do 350 kg ciężkie głazy w Death Valley wędrują po pustynnej ziemi. Dziwne rzeczy dzieją się w Dolinie śmierci. Tam, gdzie życie jest prawie niemożliwe, a warunki przypominają raczej powierzchnię Marsa niż park narodowy na Ziemi, te ślady na powierzchni pustyni stawiają naukowców przed zagadką. Ponad 160 kamieni leży rozsianych na ośmiu kilometrach kwadratowych w tzw. Racetrack Playa, na dnie dawnego jeziora. Jak statki po morzu poruszają się głazy o różnych formach i wielkości niezauważalnie po kruchym podłożu osadowym. Pomiędzy nimi nie ma żadnych innych śladów ludzi ani zwierząt. Co sprawia, że do 350 kg ciężkie skały poruszane zostają po równinie, czasem nawet pod górkę? Bazalt kolumnowy Kiedy gruba lawy chłodzi, kurczy się i przepływa z niezwykłą regularnością geometryczną, w większości przypadków tworzy regularną siatkę sześciokątnych profili, które wydają się jakby stworzone przez człowieka. Jednym z przykładów najbardziej znanych jest Giant's Causeway na wybrzeżu Irlandii (na zdjęciach), choć największym i najbardziej znanym jest Devil's Tower w Wyoming. Str. 2 Głos Jedynki

3 Błękitna dziura Blue Hole - wielka rozpadlina (jaskinia morska) rafy koralowej w Morzu Karaibskim. Ma postać morskiej studni o głębokości ponad 140 m i średnicy 300 m, w całości zalanej przez wodę. Oddalona jest od Belize o około 80 km. Jest widoczna z kosmosu, stanowi wielką atrakcję dla nurków. Objęta patronatem UNESCO. Okolona turkusowym morzem i pierścieniem żywej rafy, ciemnogranatowa Blue Hole jest wapiennym lejem krasowym. Przed podniesieniem się poziomu morza była jaskinią lądową, w której zawalił się strop. Prawie pionowe ściany opadają na głębokość około 35 m, gdzie studnia się rozszerza w ogromną salę z wielkimi stalaktytami, niektóre mają długość aż 15 m. Dno sali znajduje się na głębokości 145 m. Turyści nurkują zwykle do stropu sali - na głębokość około 35 m. Podwodna widoczność przekracza 60 m. Zwija Zwija jest jednym z najbardziej przerażających zjawisk naturalnych. Z biegiem czasu woda powoduje erozję gleby pod powierzchnią planety - w niektórych przypadkach ziemia nagle się zapada i powstają dziury do kilkuset metrów głębokości. Zwija może też być wynikiem działalności człowieka (np. pęknięcia rur). Ta wyrwa powstała w Gwatemali na początku 2007 r, pochłonęła kilka domów i spowodowała śmierć co najmniej trzech osób.. Numer 7 Str. 3

4 Chmury mammatus Zdjęcia wykonane w czerwcu 2004 r w Heartwell Park w Hastings w stanie Nebraska. Taki układ chmur to zjawisko zwane mammatus, tworzące regularne bąble w dolnej części chmury. Normalne chmury są od spodu zazwyczaj płaskie, ponieważ wilgoć w gorącym powietrzu, które unosi się i schładza, kondensuje je do postaci kropel wody. Po uformowaniu się kropelek wody, powietrze tworzy nieprzeźroczystą chmurę. W pewnych warunkach mogą jednak rozwinąć się kieszenie chmur zawierające wielkie krople wody czy lód, które opadają w klarowne powietrze w miarę parowania. Takie kieszenie mogą występować w turbulentnym powietrzu w pobliżu burz, dostrzegalne na przykład na ich szczycie w formie kowadła. Chmury mammatus mogą sprawiać szczególnie niesamowite wrażenie przy bocznym oświetleniu. Red Red znane są również jako glony- nagły napływ jednokomórkowych glonów w ogromnej ilości, mają kolor oceanu lub na plaży czerwone. Niektóre z nich są stosunkowo nieszkodliwe, inne mogą być nosicielami śmiertelnych toksyn, które uśmiercają ryby, ptaki i ssaki morskie. Nie są szkodliwe w małych ilościach. Str. 4 Głos Jedynki

5 Obłok soczewkowy UFO? Żeby owe zjawisko mogło powstać, muszą być spełnione rygorystyczne kryteria. Chmura-widmo pojawia się najczęściej ponad szczytami górskimi i podwyższeniami terenu. Ma kształt soczewki lub migdała, a ponad górami wygląda niczym czapeczka przysłaniająca wierzchołki. Soczewkowe masy chmur o wysokim wewnętrznym napędzie, zależnie od prędkości wiatru, mogą poruszyć bardzo duże obiekty. Ich powstawanie wciąż nie zostało w pełni wyjaśnione. Wiadomo, że formują się przeważnie w bardzo pogodne dni, gdy przy promieniach słonecznych i temperaturze na pograniczu (-) i (+) zaczyna dochodzić do parowania pokrywy śnieżnej przykrywającej szczyty górskie. Tego typu chmura wisi na wysokościach średnich, czyli około 5 kilometrów ponad ziemią i raczej jest stabilna i nieruchoma. Nad Perth można było ją zaobserwować, ponieważ osada ta położona jest nad zatoką Firth of Tay i otoczona wzgórzami. Kręgi lodu Naukowcy sugerują, że są one utworzone przez zawirowania wody, która porusza się na dużym kawałku lodu ruchem kołowym. To powoduje, że kawałki lodu i skały powoli kształtują idealne koło. Można spotkać pierścienie lodowe o ponad 500 metrów średnicy, a czasami można znaleźć kręgi pogrupowane w różnych rozmiarach. Numer 7 Str. 5

6 Wiatry ognia, ogniste tornado Wygląda podobnie jak zwyczajne tornado z tą różnicą, że zamiast tworzących lej skumulowanych chmur i unoszącego się pyłu, występuje ogień. Ogniste tornado powstaje, gdy temperatura nagrzanej przez pożar powierzchni ziemi jest skrajnie różna od temperatury powietrza. Wówczas tworzą się silne prądy powietrzne, które unoszą słup ognia ku górze. Czasem zdarza się, że słup ognia może sięgać wysokości kilkunastu lub nawet kilkuset metrów, mieć kilka metrów średnicy i nieść wiatr o prędkości ponad 150 km/h. Mogą z łatwością wyrywać drzewa z korzeniami i rujnować domy, dodatkowo je paląc. Tym niecodziennym zjawiskiem szczegółowo zainteresowano się w 1923 roku po potężnym trzęsieniu ziemi. Powstało wtedy bardzo wiele pożarów, które rozgrzały powierzchnię ziemi i zabudowę. Pojawiły się liczne ogniste tornada, które w ciągu 15 minut spowodowały śmierć 38 tysięcy ludzi. Kolumny światła Słup słoneczny - zjawisko optyczne w atmosferze polegające na ukazaniu się kolumny świetlnej. Zjawisko powstaje w wyniku odbicia światła nisko położonego Słońca lub innego źródła światła na powierzchni uporządkowanych swobodnym opadaniem kryształów płatkowych lodu. Jeśli powstanie to najłatwiej jest go zaobserwować tuż przed wschodem Słońca lub tuż po jego zachodzie. Przybiera wtedy formę świetlnej kolumny, na ogół zabarwionej czerwonawo, przemieszczającej się wraz z ruchem Słońca pod horyzontem. Gdy Słońce jest ponad horyzontem często mogą towarzyszyć mu parhelia. Str. 6 Głos Jedynki

7 Fałszywe słońca, słońce poboczne, tzw. Parhelia Jasna plama światła powstająca zazwyczaj na przecięciu halo 22 0 oraz kręgu parhelicznego. Występuje często po obu stronach słońca; szczególnie dobrze jest widoczne, gdy słońce jest nisko nad horyzontem. Im słońce jest wyżej, tym większa jest odległość słońc pobocznych. Powstają one w wyniku załamania się promieni słonecznych na kryształach lodu występujących w formie sześciokątnych płytek opadających w pozycji poziomej, podobnie jak opadające liście. W sprzyjających warunkach, gdy znajdujemy się ponad chmurami możliwe jest niekiedy dostrzeżenie podsłońca i towarzyszących mu parhelionów (podsłońc pobocznych) poniżej horyzontu. Powstają one podobnie jak zwykłe parheliony, przy większej liczbie odbić światła od płaskiej, poziomej powierzchni kryształków lodu. Zjawisko takie było obserwowane także w halo powstającym wokół Księżyca. Halo (załamanie w kryształku lodu) Halo (od greckiego hálos tarcza słoneczna) zjawisko optyczne zachodzące w atmosferze ziemskiej obserwowane wokół tarczy słonecznej lub księżycowej. Jest to świetlisty, biały lub zawierający kolory tęczy (wewnątrz czerwony, fioletowy na zewnątrz), pierścień widoczny wokół słońca lub księżyca. Część nieba wewnątrz kręgu jest tak samo ciemna jak na zewnątrz. Zjawisko wywołane jest załamaniem na kryształach lodu i odbiciem wewnątrz kryształów lodu znajdujących się w chmurach pierzastych lub we mgle lodowej. Numer 7 Str. 7

8 Pomarańczowe księżyce Jest to efekt rozproszenia światła niebieskiego przez cząstki powietrza. Światło czerwone też jest rozpraszane, ale kilkanaście razy słabiej niż niebieskie czy barwy pośrednie. Efekt ten uwidacznia się wtedy, kiedy księżyc (słońce) jest tuż nad horyzontem, bo wtedy światło musi przejść najdłuższą drogę przez atmosferę, żeby dotrzeć do Twoich oczu. Wskutek tego wiązka światła z księżyca jest pozbawiona dużej części światła o falach krótszych niż czerwona i widzisz pomarańczowy lub czerwony księżyc. Przy okazji - rozproszone w ten sposób światło słońca powoduje, że niebo jest niebieskie. Jeśli chodzi o duży obserwowany rozmiar księżyca (słońca) to jest on spowodowany innym zjawiskiem optycznym - refrakcją, czyli załamaniem światła na granicy ośrodków (tu: próżni i atmosfery). Jeśli obiekt astronomiczny jest nad horyzontem to światło musi przejść dłuższą drogę przez atmosferę - wtedy refrakcja jest największa. Powoduje to, że promienie od dwóch dowolnych punktów tarczy słońca czy księżyca docierają do Ciebie bardziej oddalone niż wtedy,. gdy ciała te są wysoko nad horyzontem. Dlatego ich obserwowany rozmiar jest tym większy, im bardziej zbliżają się do horyzontu. Asfaltowe jezioro Jezioro w Trynidadzie jest największym -jednym z trzech na świecie miejscem powstawania naturalnego asfaltu (ang. pitch - pol. smoła). Materiał jest oczywiście eksploatowany (buduje m.in. lotnisko La Guardia w Nowym Jorku), ale zbiornik stanowi też atrakcję turystyczną wyjątkową w skali Trynidadu. Po 40-hektarowym jeziorze można chodzić oprócz płynnego centrum, gdzie osiąga największą głębokość (ok. 90 m) - oraz kąpać się, gdy wypełnia się wodą (jej właściwości uznawane są za lecznicze). Str. 8 Głos Jedynki

9 Zorza uchwycona na Ziemi i przez satelitę Zorza polarna (Aurora borealis, aurora australis) występuje głównie za kołem podbiegunowym, chociaż w sprzyjających warunkach obserwowana jest nawet w krajach śródziemnomorskich. Zorze polarne powstają na skutek burz magnetycznych na Słońcu. Z powierzchni Słońca wyrzucane są wtedy ogromne ilości naładowanych cząstek (głównie protonów i elektronów) o wysokiej energii. Tworzą one tzw. wiatr słoneczny. Kiedy wiatr słoneczny dotrze w pobliże Ziemi, oddziaływuje z polem magnetycznym Ziemi. Na skutek tego elektrony poruszają się ruchem spiralnym wzdłuż linii ziemskiego pola magnetycznego i w końcu zderzają się w pobliżu biegunów magnetycznych z cząsteczkami azotu i tlenu wzbudzając je. Świecące grzyby Połyskujące na zielono drzewa fascynowały ludzkość od dawna. Pisali o nich już starożytni myśliciele, jak choćby Arystoteles czy Pliniusz Starszy. Dopiero jednak w 1823 r. odkryto, że źródłem tajemniczego światła nie są same drzewa, ale niektóre gatunki grzybów, które rosną na gnijącej korze, i które obdarzone są cechą bioluminescencji, czyli zdolnością do emitowania światła przez żywe organizmy. Grzyby takie można spotkać prawie na całej kuli ziemskiej, a najliczniej występują w lasach tropikalnych, gdzie wilgotny klimat sprzyja ich rozmnażaniu. Choć przyczyna ich świecenia nie jest do końca rozpoznana, to dominuje hipoteza, że grzyby przyciągają w ten sposób owady, aby te roznosiły ich zarodniki. Numer 7 Str. 9

10 Gazetka tworzona jest w pracowni komputerowej w gimnazjum Jeśli chcesz coś ogłosić, opublikować, napisz do nas: glosjedynki@gmail.com Dewiza KOŁA: Jest tylko jeden sposób nauki - poprzez działanie. Paulo Coelho Zespół redakcyjny gazetki szkolnej: Redaktor naczelny: Redaktor techniczny: Elżbieta Żarów Bartosz Juszczyk Redaktorzy: Martyna Lewek, Maria Koc, Alicja Podolak Damian Buziewicz Norbert Pająk Bartosz Kuźmiński Maciej Woch Aleksandra Liptak Klaudia Zawadowicz Paulina Żarska Opieka: Lucyna Lupa Jesteśmy na stronie Morning Glory (Poranna Chwała). Jest to jedno z najbardziej osobliwych zjawisk meteorologicznych. Gazetkę wykonano na zajęciach dziennikarskich w ramach projektu Nasza szkoła - naszą szansą