МОВАЗНА УСТВА. Людмiла Сегень Uniwersytet w Białymstoku. Слова утваральныянеалагiзмы у сучаснай беларускай мове i яе тэхналектах

Transkrypt

1 BIAŁORUTENISTYKA BIAŁOSTOCKA TOM 8, ROK 2016 МОВАЗНА УСТВА Людмiла Сегень Uniwersytet w Białymstoku Слова утваральныянеалагiзмы у сучаснай беларускай мове i яе тэхналектах Папа уненне iзмяненнесло унiкавагаскладуновымiадзiнкамi,сведчыць аб развiццi мовы. У наш час iснуюць грунто уныя даследаваннi А.Е. Баханькова, I.I. Крамко, М.I. Круко ускага, А.А. Лукашанца, Л.М. Шакуна, П.П. Шубы i iншых беларускiх навуко уца у, прысвечаныяаналiзунекаторыхслова утваральныхзруха уулексiчнымскладзе беларускай мовы паслякастрычнiцкага перыяду,якi бы у даволi значным першым перыядам ажы улення мовы i з я улення новых сло у. Пачаткамразвiццяакранiмiзацыi убеларускаймовелiнгвiста.а.лукашанец лiчыць 20-ягг.ХХ стагоддзя 1, калiпад уплывамрускай мовы абрэвiятурамiабазначалiсяновыяназвыдзяржа уныхаб яднання у,грамадскiх арганiзацый, устано у i увогуле назвы новых паняцця у i з я у. Даследчык I.П. Казейка адзначае iмклiвае абагачэнне сло унiка беларускаймовы упасляваенныперыяд iпацверджаннемтамуз я уляюцца яго даследаваннi, якiя датычаць х гг. ХХ стагоддзя. Менавiта тады,яклiчыцьа утар,адбы усяперыядакты унагабеларуска-рускага двухмо уя.адзначаючыакты унаевывучэннедэрывацыйныхпрацэса у, выя уленнедынамiчныхаспекта ууслова утваральнайтыпалогii упасляваенныперыядразвiццябеларускаймовы,а утарсцвярджае,што усë гэта разам дае вельмi кашто уны матэрыял з пункту погляду больш по унагараскрыцця унутрымо уныхфактара ууразвiццiмовыакрэсленагаперыяду 2. 1 А.А.Лукашанец,Абрэвiятуры, [у:]беларускаямова.энцыклапедыя,падрэд. А.Я. Мiхневiча, Мiнск 1994, с И.П.Козейко,Словообразовательныенеологизмывсовременномбелорусском языке (на материале х годов ХХ века), ДКН, Минск 1989, с. 9 [мiкраформа].

2 438 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ Разважаючыабвывучэннiнеалагiзма уувогуле,трэбапрытрымлiваццамеркавання у I.П.Казейка,якiгаворыцьабнемагчымасцiдаследавання неалагiзма у без веда у аб акрэсленым перыядзе той цi iншай мовы. Так, у сучаснай беларускай мове метазгодна выдзелiць, па назiраннях навуко уца у, наступныя перыяды папа унення сло унiкавага складу: неалагiзмы х гадо у ХХ стагоддзя Са унарком (саветнародныхкамiсара у),камды у (камандзiрдывiзii),харчразвëрстка (харчовая развëстка) з руск. продразвëстка, лiкбез (лiквiдацыя безграматнасцi), Iнбелкульт(Iнстытут беларускай культуры); неалагiзмы хгадо уххстагоддзя камбат (камандзiрбатарэi),рамбудкантора (рамонтна-буда унiчаякантора),ага (адмiнiстрацыйна-гаспадарчыаддзел),сст (саюзспажывецкiхтаварыства у);неалагiзмы хгадо уххстагоддзя БелАЗ (Беларускiа утамабiльнызавод), са угас (савецкая гастадарка), са угас-камбiнат (савецкая гаспадарка-камбiнат),дзяржбуд(дзяржа унаебуда унiцтва),вднг(выста ука дасягнення у народнай гаспадаркi); неалагiзмы 90-х гадо у ХХ стагоддзя метрабуд (буда унiцтва метрапалiтэна), Дзяржпрамбанк (Дзяржа уныпрамысловыбанк),банк-мм (БанкМiнск-Масква),Экамедсервiс (Экалагiчны медыцынскi сэрвiс), цi, напрыклад, акрэслiць перыяды акты унагабеларуска-рускага двухмо уя,увынiкуякiхз явiлiся калькi i па укалькi з рускай мовы: дзяржнагляд (дзяржа унынагляд) з руск. госконтроль (государственный контроль), дзяржiнспекцыя (дзяржа уная iнспекцыя) з руск. госинспекция (государственная инспекция), лясгас (лясная гаспадарка) з руск. лесхоз (лесное хозяйство), сацразвiццë (сацыяльнае развiццë) з руск. соцразвитие (социальное развитие), сабез (аддзел сацыяльнага забеспячэння) з руск. собес (отдел социального обеспечения), райфа (раëнны фiнанасавы аддзел) з руск. райфо (районный финансовый отдел), Мiнгарвыканкам (Мiнскiгарадскiвыкана учыкамiтэт) з руск. Мiнгорисполком (Минский городской исполнительный комитет), Мiнюст (Мiнiстэрства юстыцыi) з руск. Минюст (Министрество юстиции), Мiнпрацы (Мiнiстэрства працы) з руск. Минтруда (Министрество труда) i пад. Аналiзуючы сабраны матэрыял i улiчваючы тое, што адметнай рысай, якая адрознiвае наш час, з я уляецца iнтэнсi унае развiццë спецыяльныхмо у iвялiкаяколькасцьназапашаныхведа у,мэтазгоднавыдзелiць яшчэ адзiн вельмi акты уны перыяд папа унення сло унiкавага складу мовы канец ХХ i першае дзесяцiгоддзе ХХI стагоддзя. Ëн вельмi яскрава адлюстро увае тыя узрушэннi, якiя адбылiся у мове на пераломе вяко у i характарызуецца утварэннем абрэвiятур розных тыпа у: Е уразэс (Е ураазiяцкаеэканамiчнаесупрацо унiцтва) (СДА),

3 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ Е упар (Е урапейскi парламент) (СДА), МВФ (Мiжнародны валютны фонд), СНД (Садружнасць незалежных дзяржа у), МЕРКАСУР (Па уднëвы/амерыканскi/супольны рынак метала у) (СДА), НАФТА (Па уночнаамерканская зона свабоднага гандлю) (СДА), е урапаста укi (е урапейскiяпаста укi),vip-зала (заладляважныхперсон),гбэа (Грамадскае бюро эканамiчнага аналiзу) i iнш. Асаблiвую увагунаперыядканца 90-хгадо уххстагоддзязвяртае даследчыца I.Уласевiч 3 iадзначае,штоагульна усучаснайбеларускай мове за уважальна значная колькасць новых сло у,утымлiкуабрэвiятур у спецмовах, а таксама дзелавой камунiкацыi. Большасць такiх адзiнак не абазначае новыя паняццi, а з я уляецца дублетамi, пара ун.: старое гало уны бухгалтар i новае гало убух (МнД 6 (749), 2), дзяржа уныбанк iдзяржбанк (БДГ 2012, 9(436)),дзяржа унаестрахаванне i дзяржстрах(гб 2012, 48(672)), жыллëвая плошча i жылплошча (БДГ 2011, 13 (388)), арганiзацыйнае бюро i аргбюро (БПСС), ашчадная каса i ашчадкаса (ЭГ 2012, 19 (1538)), ашчадная кнiжка i ашчадкнiжка (ЭГ 2012, 19 (1538)), турыстычнае агенцтва i турагенцтва (БДГ 2011, 13 (388)), фiнансавы аддзел i фiнаддзел (ГБ 2012, 48 (672)) iпад. I яшчэ адной з вызначальных рыс беларускай мовы канца 90-х гадо у ХХ стагоддзя, сцвярджае I. Уласевiч, выступаетэндэнцыя да замены лексiчных адзiнак, агульных з рускай мовай, у першую чаргу уласнабеларускiмiабозапазычаннямiзпольскайi украiнскаймо у.гэта можна растлумачыць сучаснымi сацыялiнгвiстычнымi умовамi, калi нацыянальна арыентаваны носьбiт мовы iмкнецца да абмежавання, цi нават аслаблення вiдавочной блiзкасцi агульнага сло унiкавага фонду беларускай iрускаймо у. Апрача афiцыяльнага становiшча, якое займаюць вышэйпералiчаныя навуко уцы, з я уляецца даследаванне незалежнага мовазна уцы В. Вячоркi, якi выражае свае смелыя меркаваннi i натхняе чытачо у пераглядзець свой падыход да звычайнага калькавання складанаскарочаныхсло узрускаймовы,аменавiта,пазбавiццане уласцiвыхбеларускай мове прынiжальных пачвара у i аддаць перавагу прыстойным, не пярэчачым беларускаму духу, скарачэнням 4, старацца ужываць: непрафсаюз,апрафзвяз,незарплата,аадпаведназаробак, i,напэ уна, 3 В. I.Уласевiч,Лексiчныяпрацэсы убеларускаймове 90-хгадо уххст.,акд, Мiнск 2002,с В.Вячорка,Разьвiтанiнезкамбедамi,[у]В.Вячорка.Па-беларускузьВiнцуком Вячоркам,РадыëСвабоднаяЭ уропа/радыëсвабода 2016,с

4 440 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ не спецдакладчык, а толькi адмысловы дакладчык. Натуральна, падкрэслiвае ëн, што усюдыскладовыяабрэвiятурынеабмiнеш,яны патрэбны для апiсання савецкiх рэалiй 5, паколькi у рэспублiцы iснуюць гарсаветы i выканкамы, якiя не спяшаючыся мяняцца, застаюцца у першародным рускiм аблiччы. Напрыклад, у скарачэннiрайсавет, зусiм не праглядаецца беларускае раëн, а слова савет не iснуе убеларускаймове,увогуле прэзiдэнцкiзаггасп чымнеаканом зшкольныхтвора укараткевiча.даследчыкзаклiкаеаддалiццаадвыкарыстанняневыгодныхбеларускамурэгiëнускарочаныхсло у,згадвае да унiятрадыцыiстаражытныхславян,калiпiсалiскарачэннiнакрыжах, аддзяляючы кожную лiтару кропкай, цi таямнiчыя вязаныя скароты на Скарынавых гравюрах, узбуджаючы тым самым у свядомасцi кожнагасапра уднагабеларусабарацьбузачысцiнюроднаймовы. Iдучы у след за даследаваннямi В.I. Уласевiч i вывучаючы беларускую дзелавую мову апошнiх пятнаццацi гадо у, за уважаем даволi новыя i прыкметна распа усюджаныя частковаскарочаныя словы i складовыя абрэвiятуры з першай часткай Бел- (беларускi): Белкартка (прадпрыемства па вырабу беларускiх пластыкавых картак) (БГ 2010, 3), Белсувязь (Беларускае прадпрыемства сувязi) (ДПБ), Белпошта (Беларускаядзяржа уная пошта) (ДПБ), Белмузыка (Беларускае музычнае аб яднанне) (БГ 2012, 3), Белканцэрт (Беларускае канцэртнае аб яднанне) (ЭА), Белбакалея (Беларуская бакалейная кампанiя) (Д), Белцукар (Беларускiя аб яднаннi па вырабу цукру) (Д), Белфарба (Беларускае аб яднанне па вырабу фарбы) (Д), Белнафта (Беларускi нафтавы канцэрн) (Д), Белмэбля (Беларускiя мебельныяфабрыкi) (МнД), Беллекi (Беларускiяфармацэ утычныякампанii) (СА), Белгаз (Беларускi газавы канцэрн) (IАБ), якiя абазначаюць беларускiя буйныя канцэрны па вырабу цукру, мэблi, фарбы, бакалеi, перапрацо уцы i захаваннi нафты i нафтапрадукта у, заба уляльныя арганiзацыi, аддзяленнi сувязi i фармакалагiчныя кампанii, банка ускiя прадукты i пад. Такiя назвы, усë ж такi, як пiша лiнгвiст С. Шадыка, былi прыняты з рускай мовы, або узнiклi у беларускай мове пад уплывам рускай мовы i з я уляюцца калькамi 6 цi па укалькамi. Нельга да канца пагадзiцца з тым, што тэндэн- 5 Op.cit.,с С.Шадыко,Сфераупотребленияаббревиатурвсовременныхспециальныхязыках, [у:] W kręgu teorii i praktyki lingwistycznej. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Jerzemu Lukszynowi z okazji 70. rocznicy urodzin, pod red. naukową S. Gruczy, KJS, Warszawa 2007, с. 312.

5 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ цыядазаменлексiчныхадзiнака утахтоннымiназвамiабозапазычаннямi з iншых славянскiх мо у паспяхова развiваецца, таму што выя уляеццавялiкаяколькасцьскарочаныхсло у,якiя утвараюццапаагульных мадэлях з рускай мовай, але з iншым семантычным напа уненнемкампанента у:мiнскмэбля (Мiнскаямэблеваяфабрыка) (НГ 2009), Пiнскмэбля (Пiнская мэблевая фабрыка) (НГ 2009), Бабруйскмэбля (Бабруйская мэблевая фабрыка) (НГ 2009), Лiдафарба (Лiдскi лака-фарбавы камбiнат) (ДПБ), Лiдамука (Лiдскi мукамольны камбiнат) (ДПБ), Мiнскгаз (Мiнiстэрства газавай палi унай гаспадарскi) (ДПБ), Гроднавалакно (Гродзенскi камбiнат хiмiчнага валакна) (БГ 2010, 3), Наваполацквалакно (Наваполацкi камбiнат хiмiчнага валакна) (Д, 9),Белкаапгандальрэклама (Беларускаякааператы уная гандлëвая рэклама) (БГ 2012, 2), Белгiпрасельбуд (Беларускае гiпрабудаванне) (ЭА, 17), Белдзяржкнiгагандаль (Беларускаедзяржа унае кнiгагандлëвае аб яднанне) (МнД 6 (749), 2), Брэстмытня (Брэсцкiмытныкамiтэт) (IАБ, 31), Беллегпрам (Беларускiдзяржа уны канцэрн па вытворчасцi i рэалiзацыi тавара у лëгкай прамысловасцi) (ЗП), Белнафтахiм (Беларускiдзяржа уныканцэрнпанафце iхiмii) (Д, 12), Белдзяржхарчпрам (Беларускi дзяржа уны канцэрн па харчовай прамысловасцi) (РБГ), Белдзяржэнергаканцэрн (Беларускi дзяржа уны энергетычны канцэрн) (РБГ), Белматрэсурс (Беларускi канцэрн па матэрыяльным рэсурсам) (РБГ), Беллесбумпрам (Беларускi вытворча-гандлëвы канцэрн лясной i дрэваапрацо учай прамысловасцi) (РБГ),Белспажы усаюз(беларускiсаюзспажы уцо у),белнафтапрадукт (Беларускi канцэрн па нафце i нафтапрадуктах) (ЗП), Белбiафарм (Беларускiдзяржа уныканцэрнпавытворчасцi iрэалiзацыi фармацэ утычнай i фармакалагiчнай прадукцыi) (ДПБ), Белутормет (Беларускае дзяржа унае аб яднанне па нарыхто уцы, перапрацо уцы iпаста укахлому iадхода учорных iкаляровыхметала у) (РБГ),Белдзяржмет (Беларускiдзяржа унынавукова-вытворчыканцэрнпапарашковайметалургii) (РБГ), Белморрыбпром (Беларускiдзяржа уны вытворча-гандлëвыканцэрнпамарскомурыбало уству,перапрацо уцы i рэалiзацыi рыбы i рыбапрадукцыi) (ДПБ), Белпатэнтсервiс (Беларускаепатэнтнаеаб яднанне) (ДПБ),Белтрансгаз (Беларускаедзяржа унае прадпрыемства па транспартыро уцы i паста уцы газу) (РБГ), Белбытсаюз (Беларускiрэспублiканскiсаюзпрадпрыемства убытавогаабслуго уваннянасельнiцтва) (МнД 2(745), 4),Белкаапсаюз (Беларускiрэспублiканскiсаюзспажывецкiхтаварыства у) (РБГ), Белспажы упрам (Беларускiдзяржа уныканцэрнпавытворчасцi iрэалiзацыiтавара ународнагаспажывання) (СА) i iнш.

6 442 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ Часiдзенаперадi увынiкуразвiццянавукi,тэхнiкi,удасканальвання iнфармацыйных тэхналогiй, пашырэння мiжнародных кантакта у акты уназапазычваюцца сацыяльна-эканамiчныя iпалiтычныятэрмiны, тэрмiны iнфарматыкi i вылiчальнай тэхнiкi, лексiка сфер дзелавыхадносiн,азначыцьспецмо убеларускаймовыззаходнее урапейскiх мо у. Важна тое, што у асобных выпадках запазычванне iншамо унай лексiкi цяпер адыгрывае больш значную ролю, у вынiку гэтага працэсу, пераважна, актывiзуюцца абрэвiятуры iнiцыяльнага тыпу: АМА (англ. AMA, American Marketing Association, Амерыканская асацыяцыя па маркетынгу), ФТА (англ. FTA, Federation of Travel Agents, Федэрацыятурыстычнахагенцтва у), ГААТ (англ.gaat,generalagreement on Tariffs and Trade, Генеральнае пагадненне па мытных тарыфах i гандлi), IАТА (англ. IATA, International Air Transport Association, Мiжнародная асацыяцыя паветранага транспарта)(сда) i пад., задавальняючы патрэбы дзелавой камунiкацыi, што менш уласцiва агульналiтаратурнай мове. Неза уважальнановыясловысамiнепасрэдна уключаюцца уагульны працэс змен, якiя адбываюцца у мове i самi падвяргаюцца гэтым пераменам. Лëс новых лексiчных адзiнак неаднолькавы. Адны з iх становяцца неабходнымi,вельмi iнтэнсi унавыкарысто уваюцца iтрывала уваходзяць у мову, становяцца такiм своеасаблiвым iндыкатарам эпохi:са угас (савецкаягаспадарка),капрамонт (капiтальнырамонт), хiмчыстка (хiмiчная чыстка), Мiнгаз (Мiнiстэрства газу), ДКА (Дзяржа уныя кароткатэрмiновыя аблiгацыi), ТНК (транснацыянальная карпарацыя), КАП (каэфiцыент аплаты плацежаздольнасцi), а нават, некаторыя з iх, якiя акты уна выкарысто уваюцца на працягу апошняга дзесяцiгоддзя, трапляюць у нарматы уныя сло унiкi беларускай лiтаратурнай мовы (часта з паметай спец.), гэта складанаскарочаныя словы, складовыя абрэвiятуры: жылфонд (жыллëвы фонд), жыладдзел(жыллëвы аддзел), жылплошча (жыллëвая плошча), жылкiра унiцтва (жыллëваекiра унiцтва),гарана (гарадскiаддзелнароднайадукацыi), дзяржапарат (дзяржа уныапарат),дзяржарбiтраж (дзяржа уныарбiтраж),дзяржбанк (Дзяржа уныбанк),дзяржкамвыд (Дзяржа уны выдавецкi камiтэт) (ТСБЛМ) i iнш.; другiя, iснуюць нейкi акрэслены час, адкiдаюцца мовай, або пераходзяць у разрад гiстарызма у:камбед (камiтэтбеднаты),губком(губернскiкамiтэт), нэп (новая эканамiчная палiтыка), лiкбез (лiквiдацыя безграматнасцi),нэпман (прадста унiкновайэканамiчнайпалiтыкi),рэ уком (рэвалюцыйны камiтэт), РСДРП(Рэспублiканская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя), СССР (Саюз Савецкiх Сацыялiстычных Рэспублiк),

7 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ БССР (Беларуская Савецкая Сацыялiстысная Рэспублiка), конармiя (конная армiя); трэцiя, замацо уваюцца у мове толькi у акрэсленым кантэксце, своеасаблiвыя словы-пузыры МММ (фiнансавая пiрамiда СяргеяМа уродзi) iпад. У сучаснай беларускай мове i яе спецыяльных мовах шырока выкарысто уваюцца усе тыпы абрэвiятур (першае месца займаюць iнiцыяльныя акронiмы), а таксама, зарэгiстраваны факт iснавання адабрэвiятурных адзiнак, утвораных ад уласных iмëн i вытворных ад iх, якiя сустракаюцца у мове штодзëннага дзелавога фармату дыскурсу, напрыклад: марка трактара у Беларусь, вытворцай якiх з я уляецца Мiнскiтрактарнызавод мтаза ускi,мтазавец,мтаза уцы(нг2012, 179 (6088)); марка а утамашын Беларускага а утамабiльнага заводу белазавец, белаза уцы, белаза ускi (НГ 2012, 190 (5857)) i iнш.праблема утварэння iфункцыянiраванняадабрэвiятурныхскарачэння у таксама застаецца адкрытай у беларускiм мовазна устве. Для наймення адабрэвiятурных сло у у мовазна устве да гэтай пары няма адзiнага тэрмiна. Iх называюць адабрэвiятурнымi вытворнымi словамi, вытворнымi ад складанаскарочаных сло у i абрэвiятур, абрэвiятурнымi вытворнымi, вытворнымi абрэвiятурнага характару, а даследчык Р.I. Магiле ускi прапануе называць iхабрэвемамi. Гэта зручна, тэрмiн складаецца з аднаго слова i па сваëй структуры устае у адзiн радок з такiмi назвамi, як фанема, лексема, марфема, фразема 7 iт.д. Аб ëм адабрэвiятурных вытворных настолькi вялiкi, што можна гаварыць аб ная унасцi слова утваральных гнëзда у, першымi словамi у якiх былi абрэвiятуры. Шмат утвараецца прыметнiка у, дзеяслова у iназва уасобад iнiцыяльныхабрэвiятур,хаця iснуюць утварэннi iад iншых скарочаных адзiнак. Гэтага пазбягала агульная пiсьмовая мова iпрактычнанедапускаласло утыпу:дзяржфонда ускi (дзяржа уны фонд), камбанкавец (камерцыйныбанк), дзяржбанка ускi (дзяржа уны банк), мтазавец (Мiнскi трактарны завод) i iнш. Абрэвемы дапускалiся уапошнiхдзесяцiгоддзяхмiнулагастагоддзятолькi уагульнай вуснай мове i лiчылiся строга аказiянальнымi, а зараз, наглядаючы за мовай прэсы, рэкламы, усë больш i больш знаходзiм прыклада у шырокага выкарыстання сло у. Прэса прапагандуе утвораныя неалагiзмы,фармiруена iхпадставеновыя устойлiвыясловазлучэннi.адабрэ- 7 Р.И.Могилевский,Очеркиаббревиатурславянскихязыков,АДД,Московский государственный университет, Москва 1988, с. 17.

8 444 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ вiятурныя утварэннi, на шляху ад факта ма улення да адзiнак мовы, перастаюць належаць да асобных iндывiдуума у i пачынаюць фiксавацца сло унiкамi. У Тлумачальным сло унiку беларускай лiтаратурнай мовы 8 няма адабрэвiятурных наймення у, але Беларуска-польскiсло унiкабрэвiятур iграфiчныхскрачэння у 9 змяшчаетакогароду адзiнкi. Утварэнне адабрэвiятурных вытворных фактычна вядзе да адрыву абрэвiятур ад расшыфро укi словазлучэння у, якiя складаюцца з некалькiх элемента у. Становячыся па унацэннай лексемай, адабрэвiятурныя утварэннi набываюць статус лексiчнай адзiнкi з усiмi дэрывацыйнымi магчымасцямi, i адпаведна, до угае жыццë у сiстэме мовы. Iх аналiз паказа у, што дадзеныя адзiнкi утвараюцца, у большасцi, пры дапамозе марфалагiчнага спосабу слова утварэння, а таксама розных мадэля у складання:pr (англ.publicrelation) пiаршчык (БГ 2005, 41 (505)), пiаравец (БГ 2005, 48 (516)), пiара ускi (БГ 2006, 33 (522)), пiарыць (БДГ 2012, 38 (361)), пiар-кампанiя, пiар-менеджэр, пiар-агенцтва, пiар-бiзнес, пiар-мерапрыемства, пiар-акцыя (СНС), PR-акцыя, PR-бiзнес, PR-рынак, PR-саюз, Prэзiдэнт, Prавакацыя;PR-дырэктар,PRавiлы (адзiнкi тэкста у рэкламных стэнда у);vip (англ.veryimportantperson) вiпа ускi (ВIПа ускi, VIPа ускi) (БДГ 2010, 22 (345)), ВIП-госць, ВIП-таксi, ВIП-трэйдэр (РЛ), VIP-персона, VIP-клiент, VIP-зала (БГ 2006, 14 (533)), VIP-зала,VIP-а утамабiль, ВIП-зона (тэксты iнфармацыйных дошак) i iнш. За уважым, што вытворныя адpr ivip у беларускай спецыяльнаймовез я уляюцца увялiкiмаб ëме, iхцяжкакантраляваць,тым больш апiсаць i сiстэматызаваць. I яшчэ IT (англ. information techology): IТ-iндустрыя, IТ-галiна, IТ-кампанiя, IТ-спецыялiст, IТ-суполка, IТ-спецыяльнасцi (IТ, 16);Мiнфiн (Мiнiстэрствафiнанса у) мiнфiнавец,мiнфiна ускi(бдг2011, 2(377));ММ-Банк(БанкМiнск-Масква) эмэмавец, эмэма ускi (БДГ 2011, 13 (388)); ВЭЗ (Вольнаяэканамiчнаязона) вэзавец, вэза ускi (БДГ 2012, 9 (436)); замежвалютны (замежнаявалюта) (БГ 2011, 36 (810)); камбанка ускi (камерцыйны банк) (БГ 2009, 51 (723)); GSP (англ. Global Position System): GSP-навiгатар, DVD (англ. Digital Video Disc): DVD калекцыя; 8 Тлумачальны сло унiк беларускай лiтаратурнай мовы, пад рэд. М.Р. Суднiка, М.Н.Кры уко,мiнск S.Szadyko,Беларуска-польскiсло унiкабрэвiятур iграфiчныхскарачэння у,warszawa 2012 (рукапiс).

9 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ videoнэт (адзiнкi тэкста у на рэкламных стыкерах);sim (англ.subscriber Identification Module): SIMка, SPAцэнтр (тэксты рэкламных банера у) iпад. Як вiдаць, нягледзячы на тое, што абрэвiятуры могуць быць утваральнай асновай, далëка не усе iснуючыя мадэлi утварэння адабрэвiятурных назва у вывучаны. Акрамя таго, далучаныя у працэс слова утварэння абрэвятуры-гiбрыды,аформленыя графiчна па-рознаму, часта нават не асвоеныя беларускай мовай: PR-шчык i PRшчык, CD-вокладка,CDшны icdшны (адзiнкi тэста у рэкламных плаката у), PR-акцыя, PR-бiзнес, IТ-спецыялiст, IнтэрNET, byнэт i байнэт, РуНЭТ i рунэт, БайНЭТ,ip-тэлефонiя,iq-фактар (адзiнкi тэкста у бягучага радка) i пад. Такогароду працэсы уя уляюць сабой акрэсленуюразнавiднасць гiбрыда у,актуальную убеларускайдзелавой мове перыядычнай прэсы i, у залежнасцi ад запатрабавання, неалагiзмы-гiбрыдыдэманструюцьрозныятэмпы iступеньуваходжання умову. Некаторыя адабрэвiятурныя вытворныя з я уляюцца нейтральнымi па эмацыянальнай афарбо уцы, але хутка мяняюць сферу выкарыстання i набываюць эмацыянальна-экспрэсi уную афарбо уку (як правiла, адмо уную). Паколькi абрэвiятурная аснова, як элемент кнiжнай мовы, не змяшчае ацэначнай семы, гэта адбываецца за кошт слова утваральных сродка у, напрыклад, PR-шчык не за усëды будзе стварацьпазiты унывобразякога-небудзьадуша улëнагацiнеадуша улëнага аб екту, а у акрэсленай мо унай сiтуацыipr-шчык стане злодзеем, дзейнасць якога будзе скiравана на пагаршэнне iмiджу гэтай асобы цi прадмета. Пад уплывам абрэвiяцыi у беларускай дзелавой мове, наблiжаючася да размо унага стылю, назiраецца працэс утварэння скарочаных (усечаных сло у) тыпу нам (намеснiк) (РБСС), пам (памочнiк) (РБСС), заг (загадчык) (РБСС), профi (прафесiйны, прафесiянал) (БПСС), акты у (акты уныя члены) (БПСС), аналiты (аналiтычныя цэнтры) (БГ 2009, 9(682)),безная у (безная уныяразлiкi) (БГ 2009, 13 (684)),вал (валаваяпрадукцыя) (ЭГ 2012, 19 (1538)) iг.д.такiхнеалагiзма унешмат,алепамарфатыпу iфанатыпуянынеадрознiваюцца ад звычайных сло у, хутка лексiкалiзуюцца i не выклiкаюць цяжкасцей пры чытаннi. Найбольш акты унай у астатнiя дзесяцiгоддзi у беларускiх тэхналектах з я уляецца вялiкая колькасць складанаскарочаных сло у з усечанымiкампанентамiтыпу:агра-,адм-,е ура-,нарка-,мiн-,кам-,бел-, тур-, фота-, тэле-, мед-, мота-, геа-, бiа-, метэа-, праф-, здра у-, дрэ у-,авiя-,а ута-,канц-,кварт-,абл-,гал-,гар-,дзярж-,жыл-,зап-,

10 446 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ транс-, фарм-, буд- i пад. Некаторыя абрэвiятурныя кампаненты, абрамарфемы 10,уякасцiпершайчасткiасаблiварэгулярныя iчаставыкарысто уваюцца, напрыклад: цэнтр- (цэнтральны): Цэнтра утатранс (Цэнтральны а утратранспартны парк), Цэнтрадрук (Цэнтральны дзяржа уны друк), Цэнтрасаюз (Цэнтральны саюз па электронных дадзеных)(belnet); фiн- (фiнансавы): фiндырэктар (фiнансавы дырэктар) (ДЗ), фiнорган (фiнансавы орган) (К), фiнкантроль (фiнансавыкантроль),фiнаддзел (фiнансавыаддзел),фiнсаюз,фiнкiра унiцтва, фiнгаспаддзел (РБСС); праф- (прафесiйны): Прафбанк, прафiнфармацыя, прафадукацыя (СМ), прафарыентацыя, прафсродак, прафнепрыгоднасць,прафсуполка (ПП);е ура- (е урапейскi):е урабанк (КП),е урабюджэт, е уравалюта, е уравэксаль (СМ), е урагрошы, е урадэпазiты, е урадолары (СНС), е ураздзелкi, е ураiнвестары (КР); замеж- (замежны): замежфiрма, замежвалюта (СНС); iнфарм-(iнфармацыйны): iнфармагенцтва, iнфармбюро, iнфармзабеспячэнне, iнфарцэнтр (КФ); фрахт- (фрахтавы): фрахтаплата, фрахтперавозка, фрахттранспарт (СС), фрахтдзейнасць, фрахтдамова, фрахтгруз(mpsb) i iнш. Асобныпогляднагрупугэтыхскарачэння уадстойваебеларуская даследчыца В.I. Уласевiч, залiчваючы iх да пераходных абрэвiятур са звязаным першым кампанентам, якiя складаюцца з пачатковай часткi слова iнескарочанагацэлагаслова 11,з я уляюццанайбольшблiзкiмiда складаныхсло уупара унаннiзiншымiтыпамiабрэвiяцыi.янасцвярджае, што бывае цяжка правесцi мяжу памiж падобнай абрэвiятурай iскладанымсловам.сэнстакiхсло увельмiпразрысты,атаму утэксце яны ужываюццабездэшыфро укi. За уважым яшчэ, што сярод частковаскарочаных сло у, якiя знаходзяцца на другiм месцы па распа усюджанасцi пасля iнiцыяльных скарачэння у умовебеларускiхтехналекта у,назiраеццатэндэнцыя да звужэння сферы ужывання по уных назва у пры ная унасцi абрэвiятурных,калiпо уныяназвыператвараюцца у этымалагiчныя уадносiнах да абрэвiтурных 12. Часта можна за уважыць, што функцыянiраванне абрэвiятуры абумо улена ужо пры стварэннi слова, калi по уная назваможа iне iснавацьнасамойсправе,атолькiпрымаецца падувагу або ужываеццаабмежавана (напрыклад,толькi уафiцыйныхпаперах). 10 S.Szadyko,Akronimywrosyjskim językuspecjalistycznym bankowości, finansów i giełd, [у:] Języki Specjalistyczne. Teksty specjalistyczne w kontekstach międzykulturowych i tłumaczeniach, KJG, t. 6, Warszawa 2006, s В. I.Уласевiч,op.cit.,с Д.И.Алексеев,Сокращенныесловаврусскомязыке,ДКН,Саратов 1979,с. 16.

11 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ Гэтыпрацэсвельмiвыразнапрасочваеццанапрыкладзеназва уразнастайныхбанка у:белаграпрамбанк (Беларускiагра-прамысловыбанк), Беларусбанк (Беларускi банк), Белбiзнесбанк (Беларускi банк бiзнесу), Белзнешэканомбанк (Беларускi знешнеэканамiчны банк), Белпрамбудбанк (Беларускiпрамыслова-буда унiчыбанк), Белмедбанк (Беларускi банк медыцынскага развiцця), IНФАбанк (Беларускi банк iнфармацыi), ЭЛIТБАНК (Беларускi элiтны банк), Мiнэнерга (Мiнiстэрства энергетыкi) (ДПБ) i нават не за уважальна тое, што скарочаная адзiнка не змяшчае усiх кампанента у по унай назвы: Нацбанк (Нацыяльны банк Рэспублiкi Беларусь), Цэтрабанк (Цэнтральны банк = НацыянальныцэнтральныбанкРБ) i iншых акронiма у: Белавiя (ДПБ), дэмузна уленне (СНС),Е урапарламент,е урасаюз(де),iнфармзабеспячэнне (ТР) i г. д. Падобныя абрэвiятурныя назвы з я уляюцца самадастатковымi i,якнамздаецца,непатрабуюцьрасшыфро укi. Меншакты уна усучаснайбеларускайспецмовевыкарысто уваюццаскладовыяабрэвiятуры,якiя утвараюццазпачатковыхчастаксло у зыходнага словазлучэння. Яны маюць менш празрыстую унутраную форму, а таму звычайна патрабуюць расшыфро укi, напрыклад, Белрад (Беларускi iнстытут радыяцыйнай бяспекi): Падпiсваючы дамову уасобедырэктаранезалежнагабеларускага iнстытутарадыяцыйнай бяспекi Белрад абавязуемся у першыя тры месяцы пасля падпiсання дамовы... (НД); намзаг (намеснiк загадчыка): Беларусбанк праводзiць конкурс на пасаду намеснiка загадчыка аддзела фiнансавання iкрэдыта у...патрабаваннiдазаймаемай пасадынамзагаддзела фiнансавання: валоданне сiстэмай Бухгалтар... (ПК); гандпрад (гандлëвы прадста унiк): У кампанiю Полгейт Сiстэм для працы з клiентамi сеткi патрабуецца гандлëвы прадста унiк. Патрабаваннi: вопыт працы ганпрадам не менш 5 гадо у. Праца складаецца з правядзення перамо у з клiентамi сеткi, падтрымка i развiццë дыстрыбуцыi, пашырэнне клiенцкай базы, зварот дэбiтзапазычанасцi. Умовы: маладыкалекты у,сацпакет,праца уладкаванне,матывацыя (ГБ 2010, 31 (655)),цiяшчэ,кампрад (камерцыйныпрадста унiк):...кампрад ад ювелiрнага завода хадайнiчае аб павелiчэннi долi прысутнасцi прадпрыемства Гомельзолата на рынку Беларусi i дасягненнеi бiзнесмэты за кошт: увядзення у асартымент шэрагу прадукта у, новых для беларускага рынку... (ГБ 2012, 48 (672)); Глабiнформ (Глабальнае iнфармацыйнае аб яднанне: Глабiнформ паведамляе, што кампанiя Microsoft прапанавала японскай кампанii Yahoo здзелку на млрд дал. У выпадку, калi здзелка адбудзецца, яе сума будзе рэкорднай за усю гiсторыю сусветнага рынку высокiх тэхналогiй. Гэта аб яднанне даз-

12 448 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ волiць кампанiям стаць безумо уным лiдэрам на рынку мэнэджэра у i электроннай пошты. Аднак, рынак пошуку, застанецца за Google... (IТ, 32) i iнш. З я уленненовыхсло умаевырашальнаезначэнне уразвiццi i узбагачэннiлексiкi.аднактрэбаза уважыць,штогэтыяпрацэсызастаюцца у беларускай мове практычна недаследаванымi. Як адзначае даследчык I.П.Казейка 13,урэспублiцыне iснуеслужбыслова сiстэматычнай рэгiстрацыi лексiкалагiчнага i лексiкаграфiчнага апiсання новых сло у. Функцыянiраванне мовы на мiжнароднай арэне абумо улена выкананнем спецыяльнах фактара у выкарыстанне, хаця б на працягу нейкага часу, новых iншамо уных лексем, а для спецыяльных мо у гэта асно унае патрабаванне. На далейшых этапах эвалюцыi слова, пазба уляючысянепатрэбныхэлемента у,максiмальнаадаптуецца умове (фанетыка,марфалогiя iсемантыка) iуключаецца усiстэмныяадносiны, становiцца базай для утварэння новых сло у i садзейнiчае набыццю новага статусу беларускай мовы на сусветнай арэне. I яшчэ трэба дадаць, што вельмi востра адчуваецца неабходнасць у выданнi сло унiка у-даведнiка у новых сло у абрэвiятур i iх значэння у па матэрыялах прэсы i дакументах акрэсленага перыяду. Такая патрэба выразна адчуваецца таму, што iмклiвае назапашванне лексiкi у час хуткага развiцця навукi i тэхнiкi, дынамiчнага росту палiтычнага грамадства, эканамiчнага i культурнага жыцця не можа своечасова адлюстро увацца у тлумачальных сло унiках агульнага тыпу.напрыклад,лексiкадзелавыхлiсто у,дамо у,прэс-рэлiза у,рознага роду iнфармацыi, справаздач, пратакола у, бiзнес-плана у, праграм, сiстэм перапрацовак, захавання, атрымання, адсылання дакумента у, кантракта у, гранта у, лiсто у-прэтэнзiй i рэкламацый, акта у i даведак, дакладных i тлумачальных запiсак, iнструкцый i палажэння у, правiла у iтэхнiчных умо у,камерцыйныхпрапано у,методыкпадасканаленнi,прадукта убiзнесу,сертыфiката у,лiцэнзiй,аб я у,тэндэра у,фiнансавыхмадэля у,дэкларацый,кодэкса у,закона у,пастано у,рашэння у унутрыкарпараты унага выкарыстання i г. д. у галiнах эканомiкi, кiравання прадпрыемствам, гандлю, маркетынгу, прадпрымальнiцтва, аб яднаныхдзелавымiадносiнамi усферыбiзнесу,называерэалii i,бясспрэчна, апярэджвае словатворчасць. Кожны дзелавы чалавек вельмi частаадчуваепатрэбувыкарыстацьновытэрмiн,аднакбезсло унiка у у такой сiтуацыi абысцiся немагчыма. У такой сiтуацыi гаворачы цi пi- 13 И.П.Козейко,op.cit.,с. 15 [мiкраформа].

13 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ шучывымушанызвяртаццаспачаткудановыхсло унiка у iншамо уных сло у,якiявыдадзенынарускаймовебеларускiмiа утарамi: Краткий словарь современных понятий и терминов 14 i Словарь новых и наиболееупотребительныхиностранныхслов 15 i iнш. iтолькiпотымшукацьадпаведнуюформу,якуюпрапануе Сло унiкновыхсло убеларускаймовы 16 цi Англа-руска-беларускiсло унiкскарачэння у 17,якiя,на жаль,яшчэз я уляюцца адзiнкамiбiблiятэчныхфонда у iнедаступныя на беларускiм рынку кнiгагандлю. КРЫНIЦЫ АБРЭВIЯТУР БГ Белгазета 2005, 41 (505),с. 2; 48 (516),с. 3; 2006, 14 (533), с. 4; 33 (552),с. 4; 2009, 9(682),с. 2); 13 (686),с. 3; 2010, 11(734), с. 3, 4; 2011, 36 (709), с. 2); 51 (724), с. 2; 2012, 36 (861),с. 2, 3. БДГ Беларускаядзелаваягазета 2010, 22 (345),с. 4; 2011, 2(377), с. 2; 13 (386), с. 3; 2012, 9 (436), с. 4; 38 (465), с. 3 / БПСС S.Szadyko,Беларуска-польскiсло унiкабрэвiятур iграфiчныхскарачэння у,warszawa2012. ГБ Гало уныбухгалтар 2010, 31 (655),с. 96; 2012, 48 (672),с. 90. Д Часопiс Дырэктар, жнiвень 2004, Мiнск 2004, с. 9, ДЕ ДагаворНiцы,якiзмяняеДагаворабЕ урапейскiмсаюзе,дагаворы,якiя устана улiваюцье урапейскiясупольнасцi,атаксаманекаторыя адпаведныя акты. Частка Фiнансавая справаздачнасць, Падпiсаны 26лютага 2001г.,Пераклад:Е урап.саюз,цэнтре урап. дакументацыi i iнфарм. БДУ, Мiнск ДЗ Дамовазалогу iнвестыцыйныхпаë у 47/2011 Iнфабанк /bkspremier.by/. ДПБ Даведнiкпрадпрыемства убеларусi,укл.ю.кiсло у,мiнск ЗП Заява аб прадста уленнi iнфармацыi з АДР для юрыдычных лiц 231/2011 ад г. 14 Краткийсловарьсовременныхпонятийитерминов, под ред. Н.Т. Бунимович, Г.Г. Жаркова, Т.М. Корнилова, сост и общ. ред В.А. Макаренко, Москва Словарьновыхинаиболееупотребительныхиностранныхслов, Бел. агентство научн.-техн. и деловой информ., Гомел. гос.ун-т, сост. В.И. Коваль, ред. П.М. Чайкун, Гомель В. I.Уласевiч,Сло унiкновыхсло убеларускаймовы,мiнск А. С. Кабайла, Англа-руска-беларускi сло унiкасно уных скарачэння у угалiне iнфарматыкi, Мiнск 2009.

14 450 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ IАБ Iнфармацыйна-аналiтычныбюлетэнь.Конкурсныгандаль убеларусi iзамяжой, 28,Мiнск 2011,с. 16; 31,Мiнск 2011,с. 23. IТ Часопiс IТБел 11 (42)адлiстапада К Канвенцыя ад г. Канвенцыя аб транснацыянальных карпарацыях/levonevski.net/ КП Камерцыйная прапанова Аб паслугах юрыдычным i фiзiчным асобам СКБ-банка 145/54 ад г. КР Канцэпцыя развiцця Маладзëжнага iнфармацыйна-маркетынгавагацэнтру убеларусi,нпруп ТэхнарапкБНТУ /metolit.by/ КФ Кiраванне фiнансавымi патокамi. Праграма ФiнIнспектар /merchntconsulting.by/. МнД Мiнск на далонях. Бясплатная штотыднëвая газета 2 (745), Мiнск 2013,с. 4; 6 (749),Мiнск 2013,с. 2; 10 (754),Мiнск 2013, с. 3. НГ Народнаягазета 2009, 29 (4944),с. 3; 2012, 179 (6088),с. 4 5; 190 (6099),с. 3. НД Нарматы уныдакументнапрадукцыюпрэпаратавiтапект,рэгiстрацыйны , ад г. ПК Часопiс Праблемы кiравання, 1, 2013 г., с. 48/belarusbank.by/ ПП Праектасно уныхпалажэння упраграмысацыяльна-эканамiчнага развiцця Рэспублiкi Беларусь на гады, Мiнгарвыканкам, Мiнск РБГ Рэспублiканскаябуда унiчаягазета 34(535)ад ,Мiнск 2013,с. 39. РБСС Руска-беларускi сло унiк скарачэння у, склад М.В. Бiрыла, Мiнск 1996, т РЛ Рэгiстрацыйны лiст фiрмы-эксперта на фiнансавым рынку кам- СА панii TeleTrade 29/3012 ад г. Сертыфiкат адпаведнасцi сiстэмы менеджмента якасцi IСО 9001:2008, ад 29 сакавiка 2008 г. СДА Англа-беларускiсло унiк-даведнiкакронiма у,назва умiжнародных арганiзацый i устано у, склад В.М. Крывашэiн, Т.Л. Вашкевiч, Мiнск СМ А.Е. Дубовик, Англо-русско-белорусский словарь менеджера, Минск СНС В.I.Уласевiч,Сло унiкновыхсло убеларускаймовы,мiнск СС СтатыстычнаясправаздачаЕАСГ (Е урапейскаяасацыяцыясвабоднага гандлю) за 2010 г./ ТР Тэхнiчны рэгламент Мытнага саюза, РУП Цэнтр стандартазацыi, метралогii i сертыфiкацыi ТР ТС 015/2011 ад г. ТСБЛМ Тлумачальны сло унiк беларускай лiтаратурнай мовы, пад рэд. М.Р.Суднiка,М.Н.Кры уко,мiнск ЭА Рэспублiка Беларусь. Эканамiчны агляд. Прыорбанк, Мiнск 2011, с. 17, 28. ЭГ Эканамiчная газета 2012, 19 (1538), с. 8.

15 СЛОВА УТВАРАЛЬНЫЯНЕАЛАГIЗМЫ УСУЧАСНАЙБЕЛАРУСКАЙМОВЕ Belnet Belinter.net. Навiны беларускага i сусветнага iнтэрнета у, 2, Мiнск MPSB T. Jasińska-Socha, N. Panasiuk, Mały praktyczny słownik biznesmena białorusko-polski i polsko-białoruski, Warszawa ЛIТАРАТУРА Д. И. Алексеев, Сокращенные слова в русском языке, ДКН, Саратов 1979, с. 16. В. Вячорка, Разьвiтанiне з камбедамi, [у] В. Вячорка. Па-беларуску зь ВiнцукомВячоркам,РадыëСвабоднаяЭ уропа/радыëсвабода 2016,с А.С.Кабайла,Англа-руска-беларускiсло унiкасно уныхскарачэння уугалiне iнфарматыкi, Мiнск И. П. Козейко, Словообразовательные неологизмы в современном белорусском языке (наматериале хгодовХХвека), ДКН, Минск 1989, с. 9, 15 [мiкраформа]. Краткий словарь современных понятий и терминов, под ред. Н.Т. Бунимович, Г.Г. Жаркова, Т.М. Корнилова, сост и общ. ред В.А. Макаренко, Москва А. А. Лукашанец, Абрэвiятуры, [у:] Беларуская мова. Энцыклапедыя, пад рэд. А.Я. Мiхневiча, Мiнск 1994, с Р. И. Могилевский, Очерки аббревиатур славянских языков, АДД, Московский государственный университет, Москва 1988, с. 17. Словарь новых и наиболее употребительных иностранных слов, Бел. агентство научн.-техн. и деловой информ., Гомел. гос.ун-т, сост. В.И. Коваль, ред. П.М. Чайкун, Гомель Тлумачальнысло унiкбеларускайлiтаратурнаймовы,падрэд.м.р.суднiка, М.Н.Кры уко,мiнск В. I.Уласевiч,Лексiчныяпрацэсы убеларускаймове 90-хгадо уххст.,акд, Мiнск 2002,с. 4, В. I.Уласевiч,Сло унiкновыхсло убеларускаймовы,мiнск С. Шадыко, Сфера употребления аббревиатур в современных специальных языках, [у:] W kręgu teorii i praktyki lingwistycznej. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Jerzemu Lukszynowi z okazji 70. rocznicy urodzin, pod red. naukową S. Gruczy, KJS, Warszawa 2007, с S. Szadyko, Akronimy w rosyjskim języku specjalistycznym bankowości, finansów i giełd, [у:] Języki Specjalistyczne. Teksty specjalistyczne w kontekstach międzykulturowych i tłumaczeniach, KJG, t. 6, Warszawa 2006, s. 29. S.Szadyko,Беларуска-польскi сло унiк абрэвiятур i графiчныхскарачэння у, Warszawa 2012 [рукапiс].

16 452 ЛЮДМIЛА СЕГЕНЬ STRESZCZENIE ANALIZA NEOLOGIZMÓW DERYWACYJNYCH WE WSPÓŁCZESNYM JĘZYKU BIAŁORUSKIM I JEGO TECHNOLEKTACH W artykule autorka omawia aktualizację i zmianę słownictwa we współczesnym języku białoruskim, kierując szczególną uwagę na ostatnie dziesięciolecie XX i pierwszą dekadę XXI wieku, które charakteryzują się znaczną ilością zapożyczeń z języków zachodnich. Analiza pokazała, że skrótowce, mimo że niezbadane i nieusystematyzowane, nazywają nowe zjawiska rzeczywistości i aktywnie funkcjonują w białoruskich technolektach. Słowa kluczowe: białoruski język specjalistyczny, technolekty, neologizmy słowotwórcze, skrótowce, akronimy, akronimizacja, procesy derywacyjne, typologia słowotwórcza, typy skrótowców, zapożyczenia, komunikacja biznesowa. SUMMARY THE ANALYSIS OF DERIVATIONAL NEOLOGISMS IN MODERN BELARUSIAN AND ITS TECHNICAL TERMINOLOGY In the article the author discusses updating and changes in modern Belarusian vocabulary paying special attention to the period of the last decade of the 20th century and the first decade of the 21st century, which is characterized by a significant amount of borrowings from Western languages. They nominate new phenomena of reality and function actively in Belarusian technical terminology. As the analysis shows they have not been examined and systematized yet. Key words: Belarusian language specialist, technical language, formative neologisms, abbreviations, acronyms, acronimization, derivation processes, typology of formative types of acronyms, borrowings, business communication.