Źródła prawa i instytucje Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Robert Grzeszczak Katedra Prawa Europejskiego Instytut Prawa Międzynarodowego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski Podyplomowe Studia Egzekucji Administracyjnej Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski 2016 Źródła prawa i instytucje Unii Europejskiej Autorskie materiały pomocnicze dla słuchaczy Podyplomowych Studiów Prawa Unii Europejskiej Plan zajęć: Wprowadzenie I. Podział kompetencji w Unii Europejskiej zarys problematyki II. Wprowadzenie do systemu instytucyjnego Unii Europejskiej 2.1. Instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii Europejskiej III. Źródła prawa Unii Europejskiej 1. Prawo pierwotne 2. Prawo pochodne 3. Zasady ogólne prawa IV. Wykaz literatury i przydatnych stron internetowych Zajęcia z prezentacją Power Point. Na zajęciach przydatne będą teksty Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

2 Wykaz podstawowej literatury: ü Baran M., Stosowanie z urzędu prawa Unii Europejskiej przez sądy krajowe, Warszawa 2014 ü Barcz J. (red.) Ustrój Unii Europejskiej, Warszawa 2012 ü Craig P., de Burca G., EU Law. Text, Cases, and Materials, wyd. 6, Oxford 2015 ü Craig P., The Lisbon Treaty. Law, Politics and Treaty Reform, Oxford 2010 ü Grzeszczak R., Władza wykonawcza w systemie Unii Europejskiej, Warszawa 2011 ü Hartley T. C., The Foundations of European Union Law, wyd. 7, Oxford 2010 ü Kalisz A., Wykładnia i stosowanie prawa wspólnotowego, Warszawa 2007 ü Kenig-Witkowska M.M. (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, Warszawa 2015 ü Łazowski A., Zawidzka-Łojek A. (red.), Instytucje i porządek prawny UE. Vademecum, Warszawa 2013 ü Marcisz P., Koncepcja tworzenia prawa przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Warszawa 2014 ü Miąsik D., Szwarc M., Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sędziów sądów powszechnych i prokuratorów, Wyd. KSAP, Warszawa 2012 ü Safjan M., R. Adam, A. Tizzano, Zarys prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2014 ü Supernat J., Administracja Unii Europejskiej. Zagadnienia wybrane, Wrocław 2013 ü Taborowski M., Konsekwencje naruszenia prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2012 ü Tridimas T., The General Principles of EU Law, Oxford 2015 ü Wróbel A. (red.), Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, Warszawa 2012 ü Wróbel A. (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Kraków 2010 ü Wróbel A. (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, Tomy I- III, Warszawa 2012 Polecane strony internetowe: lex.europa.eu law.eu/pl/ WPROWADZENIE Unia powstała na podstawie prawa (międzynarodowego), funkcjonuje w oparciu o prawo (zasada praworządności), kształtując odrębny system prawny (zasada autonomii). Prawo, w Unii Europejskiej, stanowi obok płaszczyzny politycznej, gospodarczej i kulturowej, kolejną płaszczyznę integracji. Integracja państw zmierza do harmonizacji i ujednolicenia systemów prawnych w ramach Unii Europejskiej, która poprzez wydawane akty prawne wpływa integrująco na krajowe systemy prawne.

3 Źródła prawa Unii Europejskiej są podzielone na prawo pierwotne i prawo pochodne (wtórne). Używane są zamiennie nazwy takie jak prawo unijne, prawo Unii Europejskiej, prawo europejskie i prawo wspólnotowe. Powody tych terminologicznych rozbieżności leżą w znacznym skomplikowaniu regulacji traktatowych i struktury wewnętrznej Unii Europejskiej. Jednak na potrzeby zajęć przyjmiemy nazwę prawo unijne. System prawa Unii Europejskiej, jak każdy system prawny, to całkowita i uporządkowana struktura norm prawnych. Uporządkowanie polega na tym, że prawny zbiór tworzący system norm prawnych jest zróżnicowany hierarchicznie oraz spójny wewnętrznie, tj. wolny od niezgodności norm go tworzących 1. Jest to oczywiście założenie modelowe. Ani systemy prawne państw członkowskich, ani tym bardziej system prawa UE nie są systemami kompletnymi. Zgodnie z tym - źródła prawa Unii Europejskiej tworzą hierarchiczny porządek prawny, chociaż wzajemne relacje poszczególnych aktów prawa Unii Europejskiej nie są wskazane bezpośrednio w traktatach stanowiących Unię. Hierarchię tę odczytujemy z traktatów oraz z logiki systemu traktatowego. W UE istnieje wspólny system prawny opierający się na traktatach ją stanowiących oraz prawie pochodnym. Akty tworzące prawo pochodne Unii Europejskiej (wiążące prawnie rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, oraz niewiążące zalecenia i opinie) tworzone są na podstawie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 288 TFUE), przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne UE, którym państwa członkowskie przyznały kompetencje do stanowienia prawa w granicach i na zasadach określonych w prawie pierwotnym. Akty te wypełniają ramy TFUE i realizują cele i zadania traktatowe Unii. Zalecenia i opinie oraz niewiążące akty nienazwane tworzą tzw. unijne prawo miękkie (ang. soft law). Całość dorobku prawnego Unii Europejskiej, łącznie z orzecznictwem TSUE, nosi nazwę acquis. System instytucjonalny UE, tworzą organy pełniące funkcje ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze. Organy te realizują przysługujące im kompetencje i zadania, np. w zakresie programowania legislacji, wyboru i wdrażania polityk, zarządzania nimi, wykonywania budżetu, a nawet projektowania i wykonywania wspólnej polityki zagranicznej. Unia Europejska opiera się o traktaty ją stanowiące. Są one poddawana rewizjom. Ostatnia z nich to Traktat z Lizbony z 2009 roku. Tytułem wprowadzenia, należy podkreślić, że do polskiej wersji językowej TL dołączony został protokół prostujący wiele terminów tam użytych. Na mocy tego aktu w miejsce terminów władza prawodawcza, akt prawodawczy czy procedura prawodawcza postanowiono wprowadzić terminy nawiązujące do polskiej 1 Por. W. Gromski, Autonomia i instrumentalny charakter prawa, Wrocław 2001, s. 116; T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2003, s. 29 i n.; S. Korycki, J. Kuciński, Z. Trzciński, J. Zaborowski, Zarys prawa, Warszawa 2007, s. 48 i n.

4 tradycji, czyli, odpowiednio, władza ustawodawcza, akt ustawodawczy i procedura ustawodawcza 2. Źródła prawa Unii Europejskiej są kategorią złożoną według kilku kryteriów. Podstawowy podział jest związany z podmiotem tworzącym prawo. Są to państwa członkowskie oraz instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii Europejskiej. Odpowiednio do wymienionych podmiotów powstaje prawo pierwotne i prawo pochodne (nazywane także wtórnym) Unii Europejskiej. Kryterium mocy wiążącej pozwala na wyodrębnienie źródeł prawa o charakterze wiążącym i niewiążącym jego adresatów. Dodatkowo w prawie Unii Europejskim wyróżnia się źródła prawa pisanego i niepisanego. Unijny porządek prawny w szczególności charakteryzuje się autonomicznością oraz jednolitością jego stosowania we wszystkich państwach członkowskich1 Unii Europejskiej. Prawo unijne odróżnia od prawa międzynarodowego między innymi to, że organy prawodawcze UE (przede wszystkim Komisja Europejska oraz Parlament Europejski i Rada (UE)) uzyskały, na mocy traktatów ją stanowiących, kompetencję stanowienia prawa, które nie wymaga transformacji, lecz obowiązuje wprost, jeżeli tylko spełnia wymogi formalne wynikające z prawa pierwotnego. Prawo unijne stanowi podstawę systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej, reguluje stosunki między instytucjami unijnymi, reguluje zasady procesów decyzyjnych, określa związek pomiędzy Unią a jej obywatelami oraz między Unią a państwami członkowskimi. Wszystkie normy prawa unijnego tworzą tzw. acquis 3, obowiązują we wszystkich państwach członkowskich, a ich przyjęcie jest warunkiem przystąpienia do UE. Na system prawny Unii składają się różne akty prawne, które ogólnie można podzielić na akty pierwotne i pochodne. W efekcie polski porządek prawny od wejścia do UE, tj. od 1 maja 2004 r., składa się, biorąc pod uwagę aspekt podmiotowy, tj. prawodawcę, z podsystemu prawa unijnego, stanowionego przez specyficznego prawodawcę unijnego oraz podsystemu prawa polskiego, stanowionego przez krajowego prawodawcę. Z punktu widzenia przedmiotowego, polski porządek prawny jest porządkiem prawnym monistycznym, bowiem prawo unijne stanowi część krajowego porządku prawnego. Wzajemne relacje między prawem UE a prawem krajowym są jednak bardzo złożone i regulowane zasadami ogólnymi, takimi jak zasada bezpośredniego skutku 2 Protokół o sprostowaniu do Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisanego w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., Dz. Urz. UE C 290 z 30 listopada 2009 r., s Do 2009 roku nazywane acquis communautaire, tłumaczone jako dorobek wspólnotowy, w związku ze zmianami wniesionymi przez Traktat z Lizbony i zastąpieniem Wspólnoty Europejskiej przez Unię, przyjęto mówić o dorobku unijnym (acquis unijnym).

5 prawa UE, zasada pierwszeństwa tego prawa oraz zasada efektywności. Zasady te określają charakter prawny relacji między systemem prawa UE a systemem prawa krajowego, określają pozycję i zadania sądów państw członkowskich w procesie wykładni i stosowania prawa należącego do obu tych systemów. W sytuacji, gdy przepisy prawa UE nie określają wprost charakteru prawnego relacji między prawem unijnym a prawem krajowym oraz kompetencji sądów państw członkowskich w zakresie rozpoznawania i rozstrzygania spraw unijnych, lukę tę wypełniają powyższe zasady w kształcie nadanym im przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiego (Trybunału Sprawiedliwości i Sądu, d. Sądu Pierwszej Instancji). Schemat podziału źródeł prawa Unii Europejskiej Źródła prawa UE Prawo pierwotne Prawo pochodne Traktaty stanowiące UE (TUE i TFUE) Karta Praw Podstawowych UE Ogólne zasady prawa Prawo zwyczajowe Akty ustawodawcze Akty nieustawodawcze Inne

6 WYCIĄG Z PREZENTACJI POWER POINT Studia'Podyplomowe'Egzekucji'Administracyjnej' WPAiE'UWr.' grudzień'2016' Prof.&dr&hab.&Robert'Grzeszczak' & Katedra'Prawa'Europejskiego' Wydział&Prawa&i&Administracji& Uniwersytet&Warszawski& & Etapy integracji ekonomicznej: - Strefa handlu preferencyjnego (zredukowane taryfy celne pomiędzy pewnymi państwami) 1.Strefa wolnego handlu (brak taryf wew. dla niektórych lub wszystkich towarów w handlu między państwami) 2.Unia celna (te same zewnętrzne taryfy celne dla państw trzecich oraz wspólna polityka handlowa) 3.Rynek wewnętrzny (wspólne przepisy dotyczące produktów oraz swobodny przepływ towarów, kapitału, siły roboczej i usług) 4.Unia gospodarcza i walutowa (jednolity rynek z jedną walutą i polityką monetarną) - Pełna integracja gospodarcza (dodatkowo ujednolicona polityka fiskalna i inne działy polityki gospod.) Od Wspólnot z lat 50 do Unii Europejskiej z 1992 Podstawę)funkcjonowania)UE)3)traktat)z)Maastricht) (1992):)Traktat)o)Unii)Europejskiej,)zrewidowany) Traktatem)z)Lizbony,)d) )r.)oraz)Traktat)o) Funkcjonowaniu)Unii)Europejskiej)(do) )r.:) Traktat)ustanawiający)Wspólnotę)Europejską,)dawny) TEWG)z)1957)r.)! Umowy)międzynarodowe)(np.)z)WTO,)Kanadą,)(?))z)USA,)etc)! Rozwój)integracji)przez:! Rewizje)(reformy)! Poszerzanie) )nowi)członkowie!

7 Od Wspólnot z lat 50 do Unii Europejskiej z 1992 Podstawę)funkcjonowania)UE)3)traktat)z)Maastricht) (1992):)Traktat)o)Unii)Europejskiej,)zrewidowany) Traktatem)z)Lizbony,)d) )r.)oraz)Traktat)o) Funkcjonowaniu)Unii)Europejskiej)(do) )r.:) Traktat)ustanawiający)Wspólnotę)Europejską,)dawny) TEWG)z)1957)r.)! Umowy)międzynarodowe)(np.)z)WTO,)Kanadą,)(?))z)USA,)etc)! Rozwój)integracji)przez:! Rewizje)(reformy)! Poszerzanie) )nowi)członkowie! Prawo&wieloskładnikowe& Pojęcie&acquis' communautaire&& Powstaje&problem&relacji& systemów&i&reguł& rozwiązywania&konfliktów& Prawo&UE&opiera&się&o&zasady& pierwszeństwa&/&autonomii&/& bezpośredniej&stosowalności&i&w& efekcie&skutku&bezpośredniego&.&

8 Podział kompetencji -uwagi wprowadzające Kompetencje*UE*są*zawarte* w*tue*i*tfue.*za*wykładnię* Traktatów*odpowiada*TSUE* (art.*19*ust*1*zd.*2*tue)* * zatem*także*za*wykładnię* kompetencji.* Podział* horyzontalny*i* wertykalny* kompetencji.* Rola*narodowych*TK*oraz* traktatów*akcesyjnych.** Za*wykładnię*krajowych*konstytucji*są*odpowiedzialne* sądy*konstytucyjne*p.czł.,*co*może*prowadzić*(i* prowadzi)*do*konfliktów*między*nimi*a*tsue** zob.*wyrok*polskiego*tk*z*16* listopada*2011r.*w"spr."sk"45/09* Traktat z Lizbony dzieli kompetencje Unii na trzy zasadnicze dziedziny (Tytuł I TFUE Kategorie i dziedziny kompetencji Unii ): kompetencje*ue*w* zakresie*prowadzenia* działań*w*celu* wspierania,* koordynowania*lub* uzupełniania*działań* państw*członkowskich* kompetencje*wyłączne* UE* kompetencje*ue*dzielone*z* państwami*członkowskimi*

9 Doktryna,*jak*również*TSUE,*charakteryzują*sprawę*unijną,*tj.* nakazują*stosowanie*prawa*ue,*wskazując*na*takie*przesłanki,*jak:* istnienie&elementu'transgranicznego' 'który'należy&wykazać&w& sprawach&dotyczących&swobód'rynku'wewnętrznego,&prawa' konkurencji'oraz'obywatelstwa'ue'(spr.'zambrano' )& roszczenia&lub&zarzuty&wywodzone''z'bezpośr.''skutecznych' przepisów'prawa'ue& stosowanie&przepisów&prawa&krajowego,&które&implementują&akty' prawa'pochodnego'ue& odwoływanie&się&do&zasad'ogólnych'prawa&ue& bezpośrednie&odesłanie&do'prawa'unijnego,&np.&przepisy&krajowe,& które&służą&dochodzeniu&roszczeń&opartych&na&prawie&unijnym& Zasada lojalności art. 4 ust. 3 TUE Zgodnie(z(zasadą(lojalnej(współpracy(UE#i#p.czł.# wzajemnie(się(szanują(i(udzielają(sobie(wzajemnego( wsparcia(w(wykonywaniu(zadań(wynikających(z( Traktatów.(( P.Czł.(podejmują#wszelkie#środki#ogólne#lub#szczególne# właściwe(dla(zapewnienia(wykonania(zobowiązań( wynikających(z(traktatów(lub(aktów(instytucji(unii.(( P.Czł.(ułatwiają(wypełnianie(przez(Unię(jej(zadań(i( powstrzymują#się#od#podejmowania#wszelkich# środków,(które(mogłyby(zagrażać(urzeczywistnieniu( celów(unii.(

10 Przykład)z)orzecznictwa)polskiego:)!! Sąd!Najwyższy!w!wyroku!z!18!grudnia!2006!r.,!II!PK! 17/06!uznał,!że)nie)rozważa)naruszenia)przepisów) prawa)unii)europejskiej,)jeżeli)strona)nie)wskazała)ich) jako)podstawy)skargi)kasacyjnej,!chyba!że!występuje! potrzeba!zwrócenia!sie!z!pytaniem!prejudycjalnym!do! TSUE.!! Przepisy!prawa!UE!należy!uwzględnic!równiez,!gdy!jest! oczywiste,!że!reguluja!ten!sam!przedmiot,!co!prawo! krajowe,!którego!naruszenie!zostało!wskazane!jako! podstawa!skargi!kasacyjnej!i!występuje!możliwośc! bezpośredniego!zastosowania!prawa!unijnego!lub! koniecznośc!dokonania!wykładni!przepisów!prawa! krajowego!zgodnie!z!przepisami!ue.!! Konsekwencje*wyroku*C/639/11*KE#p# Polsce** Ale!!!*Obowiązek*ten*pojawia*dopiero*z*chwilą,*gdy*okaże*się,* że*nie*jest*możliwa*żadna*wykładnia*zgodna*tego*przepisu.* Wówczas*sąd*jest*zobowiązany*do:* 1. ustalenia*zakresu*normowania*krajowego*i*znaczenia* przepisu,** 2. dokonać*oceny*ocena*(nie)zgodności,** 3. dokonać*próby*prounijnej*wykładni*i*w*efekcie*nie* osiągnięcia*stanu*pożądanego*(tzn.*w*tym*wypadku* umożliwiającego*rejestrację*samochodu*na*podstawie* przepisów*polski)** 4. odmówić*zastosowania*prawa**polskiego*i*stwierdzić* bezpośredni*skutek*prawa*ue.**

11 SYSTEM INSTYTUCJONALNY UEkatalog instytucji UE (art. 13 TUE) TUE$formułuje)jednolity)katalog) instytucji)unii,$są$to:$ EBC)i)ETO$ Trybunał) Sprawiedliwości) UE$ Parlament) Europejski$ Radę) Europejską$ Komisję) Europejską$ Radę$ Rozporządzenie: wyd. przez instytucje UE (art. 288 TFUE) w dziedzinach wymagających ujednolicenia stanowisk MS: WPRiR, inne wspólne polityki, UgiW, prawo konkurencji zasięg ogólny: stosuje się obiektywnie do określonych sytuacji i pociąga za sobą skutki prawne dla kategorii osób oznaczonych w sposób ogólny i abstrakcyjny związanie co do wszystkich elementów wejście w życie określone w akcie lub 20 dni po publ. W DZ.Urz. bezpośrednia stosowalność (obowiązywanie) akty ze swej natury stają się częścią krajowych systemów prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności transpozycyjnych i wywierają skutek bezpośredni w stosunku do jednostek zakaz transpozycji niwelowałoby to unijny charakter norm (spr. 34/73 Variola; spr. 94/77, Fratelli Zerbone )

12 Dyrektywa: wyd.%przez%pe%z%r,%r,%k,%instrument%harmonizacji% adresaci:%wskazane%państwa%członkowskie% związanie%co%do%rezultatu%(urzeczywistnienie% wszystkich%merytorycznych%przepisów%dyr.%w% kontekście%ogólnego%zamierzonego%celu,% wyrażonego%w%tym%akcie%w%określonym%terminie),% swoboda%co%do%formy%i%sposobów%jego%osiągania% implementacja%(transpozycja,,czynność, stanowienia,prawa,krajowego),%brak%w%terminie% % uprawnienia%dla%jednostek,%które%mogą%być% dochodzone%przed%sądem%krajowym%w%ramach% koncepcji%skutku%bezpośredniego%+%prawo%do% odszkodowania% Proces'implementacji'prawa'UE'składa'się'z'kilku' etapów 1)#etapu#transpozycji;## 2)#etapu#notyfikacji#Komisji#Europejskiej#podjętych#przez# państwa#członkowskie#środków#implementujących;## 3)#innych#czynności#poza#transpozycją,#innymi#słowy# implementacją#praktyczną.##

13 Możliwe(formy(naruszenia(związanych(z( transpozycją(dyrektywą((1) całkowity*brak*transpozycji*w*ustalonym*terminie*transpozycyjnym* Nieterminowa*transpozycja* Brak*notyfikacji*o*przepisach*krajowych*wdrażających*dyrektywę* *nowy*art.* 260*ust.*3*TFUE* Przepisy*transponujące*dyrektywę*nie*zapewniają*jednostce*znajomości*jej*praw*i* obowiązków*wynikających*z*dyrektywy* *sytuacja*prawna*jednostki*musi*być** jednoznaczna,*by*umożliwić*ochronę*jej*praw*(co417/99*ke*p.*hiszpanii)* Przepisy*transponujące*dyrektywę*nakładają*na*jednostkę*większe*obowiązki*/* przyznająca*jej*mniejsze*uprawnienia*niż*wynika*to*z*dyrektywy* * Nieprawidłowe*wdrożenie*dyrektywy*2002/19/WE,*zwiększające*obowiązki* operatorów*sieci*komórkowych*(co227/07*ke*p.*polsce)* Przepisy*transponujące*dyrektywę*mają*niewłaściwą*moc*prawną*lub*rangę* * przyjęcie*wytycznych*(239/85*ke*p.*belgii)*lub*praktykę*administracyjną* (168/85*KE*p.*Włochom)* *ranga*przepisów*krajowych*przyznających*prawa*/* obowiązki*musi*być*taka*sama,*jaką*samodzielnie*przyjęłoby*państwo* ustanawiając*takie*same*prawa*/*obowiązki*(102/79*ke*p.*belgii)** Decyzja: Charakter( (podobny(do(krajowej( decyzji(administracyjnej:( wyd.(przez(pe(i(r,(r,(k,(ebc,(zwłaszcza(w( dziedzinach(pr.(konkurencji,(ugiw,(wpr( obowiązuje(we(wszystkich(w(elementach,(ale( tylko(swego(adresata( (są( aktami( administracyjni (UE(

14 Jak$czytać$dyrektywę? Klasyczna)budowa) dyrektywy) Rola)dat) Rola)definicji)(art.) 2)) Obowiązek) notyfikacji) Rola)preambuły) Obowiązki)sądu)krajowego)państwa' członkowskiego' Orzekania'na'podstawie' prawa'ue' Wykładni'prawa'UE'i' rozstrzygania'konfliktów'z' prawem'krajowym'' uwzględniając'cele' integracyjne' Orzekanie'w'przedmiocie' roszczeń' odszkodowawczych' Prawo'lub'obowiązek'zadania' pytania'prejudycjalnego' Nakaz'pominięcia'normy' krajowej'sprzecz.'z'prawem' UE' Egzekwowanie'od'organów' administracji'stosowania' norm'prawa'ue'(w'trybie' kontroli'decyzji' administracyjnej)'

15 Cechy prawa UE: autonomia autonomiczny porządek prawny ponadnarodowy odrębny od krajowego i międzynarodowego brak scentralizowanego prawodawcy brak zorganizowanego aparatu przymusu brak jednego obligatoryjnego systemu rozstrzygania sporów Por. orzeczenie TS: Costa p. ENEL 1964: w odróżnieniu od zwykłych traktatów międzynarodowych, Traktat EWG ustanowił własny porządek prawny, zintegrowany z systemami prawnymi Państw Członkowskich. MNS MN 2 MNT K MN HN L S! : KL F HL ;: 2/ MN S 1L M ) 0 5K NK FLK I 4 K I II E C 1, 0. 1,,! : KL F HL NS K HLK M T LNT T KF :LI K 5.,) :LI K 55.- MN :F K E I,, 8 NF E..( 7F LK N FI. MLI ;6 T N :MN ; 6N FI T N :MN 3FIFMF H T.. N

16 Zasada pierwszeństwa prawa UEpostulaty (nakazy i zakazy) ) E ( ( E ) ( ) ( ( Cechy prawa UE: bezpośrednie obowiązywanie Zasada bezpośredniego obowiązywania, stosowania i skutku bezpośredniego prawa UE w prawie krajowym Bezpośredni skutek stanowisko TS! m.in. sprawa Van Gend en Loos Warunki bezpośredniej skuteczności dyrektyw! m.in. sprawa U. Becker

17 Skuteczność dyrektyw Kwestia bezpośredniego skutku dyrektyw jest przedmiotem kontrowersji. Jednakże jeśli państwo w wyznaczonym czasie dokona implementacji, w krajowym porządku prawnym stosowane są przepisy krajowe wydane w celu transpozycji dyrektyw ( ) Problem powstaje wówczas, gdy dyrektywa nie jest w ogóle lub jest nieprawidłowo implementowana. TSUE w licznym orzecznictwie podniósł przede wszystkim argument, iż p.czł. nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawnego zachowania (ex injuria non oritur ius) i dlatego Orzecznictwo+TSUE+w+zakresie+roszczeń+odszkodowawczych+ związanych+z+naruszeniem+prawa+ue+przez+p.+czł.! WYROK!PODSTAWOWY:!FRANCOVICH* WARUNKI!POCIĄGNIĘCIA!PAŃSTWA!DO!ODPOWIEDZIALNOŚCI:! WYROK!W!SPRAWIE!BRASSERIE*DU*PECHEUR*/*FACTORTAME* ROZWÓJ!ORZECZNICTWA!PO!WYROKU!BRASSERIE*I* FACTORTAME:!WYROK!W!SPR.!BRITISH*TELECOMMUNICATIONS* ORGAN!ODPOWIEDZIALNY!ZA!NARUSZENIE!PRAWA!UE! STOSOWANIE!ZASADY!ODPOWIEDZIALNOŚCI!PRZEZ!SĄDY! KRAJOWE!