Spis treści. Poszczególne rozdziały napisali 13 Od autorów 17 Wykaz skrótów 21

Transkrypt

1 Podstawy prawa Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony : zarys wykładu / pod red. Jana Galstera ; Paulina Justyńska [et al.]. Toruń, 2010 Spis treści Poszczególne rozdziały napisali 13 Od autorów 17 Wykaz skrótów 21 CZĘŚĆ I PRAWO INSTYTUCJONALNE ROZDZIAŁ I. GENEZA I ROZWÓJ INSTYTUCJONALNY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ. OD TRAKTATU PARYSKIEGO PO TRAKTAT Z LIZBONY Uwagi wstępne Sytuacja gospodarcza w Europie po II wojnie światowej. Plan Marshalla" i utworzenie Europejskiej Organizacji Wspólnoty Gospodarczej Utworzenie NATO Utworzenie Rady Europy Europejska Wspólnota Węgla i Stali Europejska Wspólnota Gospodarcza (później Wspólnota Europejska) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) Zmienne koleje losu dalszych etapów procesu integracji europejskiej droga do Jednolitego Aktu Europejskiego Kryzys idei integracji w latach sześćdziesiątych. Kompromis luksemburski Terytorialny rozwój Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej Pierwsze powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego Prace nad powołaniem Unii Europejskiej. Jednolity Akt Europejski Etapy bezpośrednio poprzedzające Maastricht Traktat o Unii Europejskiej struktura i zarys treści Traktat Amsterdamski z 2 października 1997 roku Traktat z Nicei z 26 lutego 2001 roku Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy i jego fiasko Traktat z Lizbony Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej Kalendarium najwaŝniejszych wydarzeń w historii integracji europejskiej Wybrane inne organizacje w Europie 113 ROZDZIAŁ II. STATUS PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ Unia Europejska jako następca prawny Wspólnoty Europejskiej Unia Europejska jako jednolita organizacja międzynarodowa 121

2 ROZDZIAŁ III. UNIA EUROPEJSKA A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE Podział kompetencji między Unię a państwa członkowskie Wzmocniona współpraca Suwerenność państwa wobec jego członkostwa w Unii Europejskiej Rola parlamentów narodowych w procesie decyzyjnym UE 135 ROZDZIAŁ IV. SYSTEM INSTYTUCJONALNY UNII EUROPEJSKIEJ Uwagi wstępne Zasady systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej (zasady systemowe) Rada Europejska Parlament Europejski Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska oraz Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Komisja Europejska Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Sąd Sąd do Spraw SłuŜby Publicznej Trybunał Obrachunkowy Europejski Bank Centralny Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Komitet Regionów Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Uwagi końcowe 213 ROZDZIAŁ V. ZASADY PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Uwagi wstępne Ranga zasad prawa UE Kategoryzacja zasad prawa UE Zasady ustrojowe Zasada pierwszeństwa prawa Unii przed prawem państw członkowskich Uwagi wstępne Podstawowe orzeczenia TS wyraŝające zasadę pierwszeństwa Prawa Unii Podstawowe elementy zasady pierwszeństwa prawa Unii oraz jej konsekwencje dla krajowych porządków prawnych Nakaz zapewnienia skuteczności prawu Unii w krajowych porządkach prawnych Konieczność jednolitego stosowania prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich Zakaz stosowania przepisów prawa krajowego sprzecznych z prawem Unii 241

3 Konieczność uniewaŝnienia lub zmiany przez właściwe organy państw członkowskich przepisu prawa krajowego niezgodnego z prawem Unii Nakaz tworzenia prawa krajowego, jeśli wymaga tego prawo Unii dla zapewnienia jego skuteczności Zakaz tworzenia przepisów prawa krajowego sprzecznych z prawem Unii Nakaz stosowania prawa Unii Nakaz respektowania interpretacji prawa Unii dokonywanej przez TS oraz nakaz interpretowania prawa krajowego w zgodzie z prawem Unii Zakaz badania waŝności prawa Unii przez organy krajowe, w tym krajowe trybunały konstytucyjne Zasada skutku bezpośredniego Uwagi wstępne Skutek bezpośredni rozporządzeń Uwagi wstępne Wybrane orzeczenia TS wyraŝające zasadę skutku bezpośredniego rozporządzeń Skutek bezpośredni dyrektyw Zasada solidarności/lojalnej współpracy Uwagi wstępne Obowiązek lojalnej współpracy między państwami członkowskimi i instytucjami Unii Obowiązki państw członkowskich wynikające z zasady solidarności Wybrane orzeczenia TS odwołujące się do zasady solidarności Wybrane orzeczenia odnoszące się do obowiązku współpracy między państwami członkowskimi i instytucjami UE Wybrane orzeczenia odnoszące się do obowiązku podejmowania przez państwa wszelkich działań słuŝących realizacji ich zobowiązań Zasada subsydiarności (pomocniczości) Uwagi wstępne Wybrane orzeczenia TS odwołujące się do zasady subsydiarności Zasada proporcjonalności Uwagi wstępne Wybrane orzeczenia TS odwołujące się do zasady proporcjonalności Zasada wzmocnionej (ściślejszej) współpracy Uwagi wstępne Podjęcie wzmocnionej współpracy Przystąpienie do wzmocnionej współpracy Realizacja celów wzmocnionej współpracy Zasady systemowe Zasada kompetencji powierzonych Zasada równowagi instytucjonalnej Uwagi wstępne Wybrane orzeczenia TS odwołujące się do zasady równowagi instytucjonalnej Zasada autonomii instytucjonalnej Ogólne zasady prawa Uwagi wstępne 298

4 4.2. Zasady ogólne prawa UE wywiedzione z porządków prawnych państw członkowskich i prawa międzynarodowego Zasada niedyskryminacji jako zasada ogólna prawa UE Uwagi wstępne Wybrane orzeczenia TS dotyczące zasady niedyskryminacji 303 ROZDZIAŁ VI. PORZĄDEK PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ Źródła prawa Unii Europejskiej Pojęcie źródeł prawa Unii Europejskiej Umowne prawo Unii Europejskiej Akty prawne Unii Europejskiej Ogólna charakterystyka aktów prawnych UE Akty prawodawcze Akty nie prawodawcze Akty delegowane Akty wykonawcze Akty prawne w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Formy aktów prawnych Rozporządzenie Dyrektywa Decyzja Zalecenie i opinia Decyzje sui generis Tryb prawodawczy Unii Europejskiej Ius tractatuum Uchwalanie aktów prawnych Unii Europejskiej Zmiana Traktatów 342 ROZDZIAŁ VII. OBYWATELSTWO EUROPEJSKIE Definicja pojęcia Status prawny obywatela UE Udział obywateli w Ŝyciu demokratycznym Unii 352 ROZDZIAŁ VIII. DZIAŁANIA UNII NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ Rys historyczny Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Cele i zadania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Szczególne zasady i procedury WPZIB Działalność Wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz przewodniczącego Rady Europejskiej Europejska SłuŜba Działań Zewnętrznych Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony 368

5 ROZDZIAŁ IX. PRZESTRZEŃ WOLNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWOŚCI Uwagi wstępne Kontrola graniczna, azyl i imigracja Współpraca sądowa w sprawach cywilnych Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych Współpraca policyjna 380 ROZDZIAŁ X. UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA Uwagi wstępne Plan Wernera Europejski system walutowy i ECU Plan Delorsa i etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej Kryteria konwergencji Nazwa i pisownia wspólnej waluty Proces wprowadzania euro i członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej Banknoty i monety euro Akty prawne będące podstawą wprowadzania i funkcjonowania wspólnej waluty oraz organy mające kompetencje w zakresie działania UGW Polska a przystąpienie do Unii Gospodarczej i Walutowej Uwagi końcowe 410 ROZDZIAŁ XI. KONSTYTUCYJNOPRAWNY WYMIAR CZŁONKOSTWA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W UNII EUROPEJSKIEJ Uwagi wstępne Droga Polski do Unii Europejskiej Konstytucja RP a przystąpienie Polski do organizacji międzynarodowej Postanowienia Konstytucji RP odnoszące się do relacji między prawem krajowym a prawem unijnym i międzynarodowym Relacje między prawem Unii Europejskiej a prawem polskim najwaŝniejsze zagadnienia praktyczne Wyrok w sprawie konstytucyjności Traktatu Akcesyjnego (wyrok TK z 11 maja 2005 г., Sygn. akt K 18/04. Sentencja została ogłoszona w dniu 17 maja 2005 r. w Dz.U. Nr 86, poz. 744) Wyrok w sprawie niekonstytucyjności art. 607t 1 kpk dotyczącego Europejskiego Nakazu Aresztowania (ENA) (wyrok z dnia 27 kwietnia 2005 г., sygn. akt. Pl/05, sentencja została ogłoszona dnia 4 maja 2005 r. w Dz.U. Nr 77, poz. 680) Kwestia suwerenności państw członkowskich Unii Europejskiej Rola orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i oraz sądów krajowych w stosowaniu prawa unijnego Polska a organy Unii Europejskiej Perspektywy polskiej prezydencji składów Rady Unii Europejskiej w okresie 1 lipca-31 grudnia 2011 r Uwagi końcowe 452

6 ROZDZIAŁ XII. STOWARZYSZENIE, PRZYSTĄPIENIE I WYSTĄPIENIE Z UNII EUROPEJSKIEJ Stowarzyszenie z Unią Przystąpienie do Unii Wystąpienie z Unii 464 CZĘŚĆ II PRAWO GOSPODARCZE ROZDZIAŁ XIII. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW, OSÓB, USŁUG I KAPITAŁU Uwagi wstępne Źródła prawa gospodarczego unii europejskiej Podstawowe etapy integracji gospodarczej Swobodny przepływ towarów Swobodny przepływ osób Swoboda przepływu pracowników Swoboda przedsiębiorczości Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych i dyplomów w państwach UE Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego Przepływ innych osób Swobodny przepływ usług Swobodny przepływ kapitału Uwagi końcowe 537 ROZDZIAŁ XIV. UNIJNE PRAWO KONKURENCJI Pojęcie prawa konkurencji Konkurencja w ujęciu ekonomicznym Prawo konkurencji a ekonomia Podstawowe pojęcia ekonomiczne Struktury rynku Konkurencja doskonała Konkurencja niedoskonała Ogólna charakterystyka konkurencji niedoskonałej Konkurencja monopolistyczna Oligopol Monopol Konkurencja a innowacje Struktura rynku a interes publiczny Kształtowanie się nowoczesnego prawa konkurencji Debata Harvard v. Chicago Aksjologia unijnego prawa konkurencji Zakres stosowania unijnego prawa konkurencji Unijne a krajowe prawo konkurencji Unijne a krajowe organy ochrony konkurencji Współpraca Komisji z sądami krajowymi 561

7 10. Decyzje Komisji w sprawach dotyczących art. 101 i 102 TFUE Pojęcie przedsiębiorstwa Zmowa kartelowa Ogólna charakterystyka zakazu zmowy kartelowej w prawie wspólnotowym Porozumienia między przedsiębiorstwami Praktyki uzgodnione Decyzje związków przedsiębiorstw Cel lub skutek w postaci zapobieŝenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji Porozumienia o mniejszym (bagatelnym) znaczeniu Porozumienia poziome i pionowe Porozumienia poziome Porozumienia pionowe Sankcja niewaŝności Art. 101 ust. 3 TFUE Konkurencja cenowa i poza cenowa Art. 101 ust. 3 TFUE a naduŝycie pozycji dominującej Bezpośredni skutek art. 101 ust. 3 TFUE Zwolnienia grupowe NaduŜycie pozycji dominującej Ogólna charakterystyka art. 102 TFUE Dominacja Wspólna dominacja Istotna część rynku wewnętrznego Pojęcie naduŝycia pozycji dominującej NaduŜycia cenowe SprzedaŜ wiązana Odmowa współpracy gospodarczej doktryna niezbędnej infrastruktury" (essential facilities doctrine) Stosunek pomiędzy art. 101 i 102 TFUE Kontrola koncentracji przedsiębiorstw Koncentracja kapitału Normatywna definicja koncentracji Zakres zastosowania unijnego prawa konkurencji do koncentracji przedsiębiorstw Dopuszczalność stosowania prawa krajowego Kryteria zgodności koncentracji z prawem unijnym Kompetencje decyzyjne Komisji Pomoc publiczna Pomoc publiczna a konkurencja Pomoc zakazana Pomoc dozwolona Pomoc, która moŝe być uznana za zgodną ze rynkiem wewnętrznym Mechanizmy nadzoru Zasady funkcjonowania przedsiębiorstw publicznych 607

8 ROZDZIAŁ XV. POLITYKA SPÓJNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ Uwagi wstępne Polityka spójności pojęcie Cele polityki spójności Funkcje polityki spójności Zasady polityki spójności Instrumenty finansowe polityki spójności Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Europejski Bank Inwestycyjny WdraŜanie polityki spójności 639 oprac. BPK