Seminaria europejskie

Transkrypt

1 Seminaria europejskie Organizowane przez Prezetnacja przygotowana przez Martę Witkowską Katedra Europeistyki, Uniwersytet Warszawski

2 Konspekt prezetnacji: Definiowanie Unii Europejskiej: w aspekcie struktury federacyjnej jako konfederacji państw czy UE jest organizacją międzynarodową? Zasada zdolności do działań międzynarodowym Polemika dlaczego można lub nie można przyznać UE podmiotowości prawnomiędzynarodowej co oznacza ponadnarodowość WE

3 Co to jest Unia Europejska? Postrzegana przez państwa przynajmniej w kilku płaszczyznach (funkcjonalnie), np. jako: narzędzie polityki zagranicznej, moderator europejskich stosunków gospodarczych i handlu światowego, forma organizacyjna stosunków międzynarodowych

4 UNIA EUROPEJSKA I Wspólne Traktat z członkostwo Maastricht II III Wspólnoty Europejskie Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne I II III jednolite ramy instytucjonalne FILARY UNII EUROPEJSKIEJ

5 W ujęciu funkcjonalnym Unia Europejska jest realizatorem zadań zdefiniowanych w obszarach, nazywanych trzema filarami: Każdy z filarów pełni specyficzne funkcje, Podział na filary spełnia oczekiwania i zmniejsza obawy społeczeństw państw czł. Unia wypełnia potrzeby państw członkowskich w rozmiarach wykraczających poza możliwości realizacyjne każdego państwa z osobna.

6 Przykładowe funkcje Unii Europejskiej: stabilizatora pokoju i utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego, piastunki podstawowych wartości i zasad współczesnej demokracji, moderatora wewnętrznych stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych, koordynatora wspólnej zewnętrznej polityki gospodarczej i polityki zagranicznej.

7 Co to jest Unia Europejska? Aspekt strukturalny Federacja połączenie Wspólnot uzupełnionych międzyrządową formą współpracy Szkieletowa budowa organizacyjna dach nad konstrukcją trzech filarów Ugrupowanie międzynarodowe platforma dla koordynacji wybranych polityk państw członkowskich oraz ich harmonizacji z acquis communautaire

8 Charakter prawny WE W początkowej fazie tworzenia Wspólnoty dominowały motywy polityczne i motywacja aksjologiczna Twór ten powstał jako struktura narastająca i nawarstwiająca się na wzór stalaktytu

9 W ramach tworzonego nowego systemu doszło do odwrócenia tradycyjnego porządku Suwerenność została przypisana prawu, a z takiej pozycji prawa wyprowadzone zostały uprawnienia władcze niezależnego ośrodka decyzyjnego wspólnota prawa

10 Charakter prawny WE Przyjęcie prawa jako podstawy Wspólnoty było ułatwione dzięki następującym elementom: - przynależność wszystkich państw członkowskich do europejskiego kręgu kulturowego - podobne spojrzenie na prawo i jego rolę w kształtowaniu ładu społecznego - silnie i powszechnie ugruntowana idea poszanowania prawa

11 Wspólnoty jako państwo federalne Pogląd reprezentowany przez mniejszość Wspólnoty tworzą państwo lub twór do niego zbliżony Bezpośrednia skuteczność norm wspólnotowych w krajowych porządkach prawnych przemienia państwa ze stron umowy w człony Wspólnoty

12 Sprawa 26/62 Van Gend&Loos v. Holenderska administracja podatkowa Pytanie: Czy art. 12 [25] TWE może być bezpośrednio stosowany w prawie krajowym w tym sensie, że obywatele państw członkowskich mogą na jego podstawie dochodzić praw, których ochrona jest obowiązkiem sądów krajowych?

13 TWE jest czymś więcej niż tylko umową tworzącą wzajemne zobowiązania: - potwierdza to preambuła TWE, która odnosi się nie tylko do rządów, ale i do narodów; - potwierdza to powołanie instytucji wyposażonych w suwerenne prawa, których wykonywanie dotyczy zarówno państw członkowskich, jak i ich obywateli; - powierzenie TS zadania zapewnienia jednolitej interpretacji Traktatu przez sądy i trybunały krajowe potwierdza, iż państwa członkowskie uznały, że podmioty prywatne mogą powoływać się na prawo wspólnotowe przed sądami i trybunałami krajowymi;

14 W art. 12 [25] TWE zawarty jest jasny i bezwarunkowy zakaz. Zakaz ten ma charakter zobowiązania negatywnego Państwa członkowskie nie mają możliwości uchylenia się od jego wykonania, co mogłoby uzależnić jego realizację od podjęcia jakiegoś środka prawnego na podstawie prawa krajowego Charakter tego przepisu powoduje, że idealnie nadaje się on do wywoływania bezpośredniego skutku w stosunkach prawnych nawiązywanych między państwami członkowskimi a ich obywatelami

15 Wspólnoty jako państwo federalne Argumentacja przeciwników: Wspólnoty nie posiadają suwerennej władzy państwowej pozwalającej im samodzielnie decydować o swoich kompetencjach Zasada ograniczonej kompetencji (art. 5 TUE oraz art. 5 akapit 1 TWE) Nie istnieje samoistne prawo pierwotne decydujące o ich ustroju

16 Wspólnoty jako państwo federalne Argumentacja przeciwników: Państwom członkowskim przysługuje monopol władzy oraz ważne kompetencje prawodawcze Stosunek Wspólnoty i państw członkowskich opiera się na założeniach zawartych w umowach międzynarodowych

17 Unia jako konfederacja, czy związek państw Nie można podważyć tego stwierdzenia lecz z definicji pojęcia Unii nie wynika charakter tego związku celem TUE jest utworzenie międzyrządowej platformy dla koordynacji polityk poszczególnych państw

18 Unia jako konfederacja, czy związek państw TUE jest umową ramową która stwarza instytucjonalne warunki dla realizacji polityk II i III filaru do harmonizacji współpracy w ramach II i III filaru z działaniami objętymi traktatami wspólnotowymi

19 Unia jako konfederacja, czy związek państw Czy Unia jest konfederacją? ze względu na inny charakter współpracy w ramach Wspólnot Europejskich, nie można tego stwierdzić!

20 Co to jest Unia Europejska? Aspekt strukturalny Federacja połączenie Wspólnot uzupełnionych międzyrządową formą współpracy Szkieletowa budowa organizacyjna dach nad konstrukcją trzech filarów Ugrupowanie międzynarodowe platforma dla koordynacji wybranych polityk państw członkowskich oraz ich harmonizacji z acquis communautaire

21 Organizacja międzynarodowa w teorii posiada statut określający relacje pomiędzy nią, a państwami członkowskimi posiada określone w statucie organy i przypisane im zadania wyposażona w niezbędne kompetencje umożliwiające jej wypełnianie statutowych celów i nadające zdolność działania praktyczną szeroko zakreśloną płaszczyznę działań w sferze międzynarodowej, do których wypełniania potrzebna jest właśnie podmiotowość międzynarodowa

22 Zdolność do działań międzynarodowych w poszczególnych filarach UE 1. Zasada reprezentowania w stosunkach międzynarodowych przez organy własne: I filar Rada UE zazwyczaj jej przewodniczący oraz Komisja Europejska II i III filar Urząd Przewodniczącego (Prezydencja UE) oraz Rada Europejska

23 Zdolność do działań międzynarodowych w poszczególnych filarach UE 1. Zasada kompetencji wyraźnych do zawierania umów międzynarodowych : I filar art. 133, 300, 310 TWE umowy art TWE współpraca z org. międz. II i III filar art. 24 i 38 TUE (w rzeczywistości o realizacji decydują państwa członkowskie) art. 49 TUE - stroną umowy są wszystkie państwa członkowskie a nie UE

24 art. 24 TUE po zmianach Traktatem Amsterdamskim,,Jeżeli jest konieczne zawarcie porozumienia z jednym lub więcej państwem, lub organizacją międzynarodową dla realizacji niniejszego Tytułu ( WPZiB), Rada działając jednomyślnie, może upoważnić Urząd Przewodniczącego wpierany przez Komisję ( ) do rozpoczęcia negocjacji w tym celu. Takie porozumienia są zawierane przez Radę działającą jednomyślnie na zalecenie Urzędu Przewodniczącego( ) ( ) Żadne porozumienie nie jest wiążące dla Państwa Członkowskiego, którego przedstawiciel w Radzie stwierdzi, że Państwo musi spełnić wymagania jego własnej konstytucyjnej procedury.

25 Zdolność do działań międzynarodowych w poszczególnych filarach UE 1. Zasada legacji: I filar utrzymywanie przedstawicielstw dyplomatycznych i akredytowanie u siebie (Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów WE) II i III filar art. 20 TUE na zasadzie jednolitych ram instytucjonalnych

26 Artykuł 20 TUE Misje dyplomatyczne i konsularne Państw Członkowskich oraz delegacje Komisji w państwach trzecich i na konferencjach międzynarodowych, a także ich przedstawicielstwa w organizacjach międzynarodowych współpracują ze sobą,, tak aby zapewnić poszanowanie i wprowadzenie w życie wspólnych stanowisk oraz wspólnych działań przyjętych przez Radę. Umacniają one współpracę, wymieniając informacje,, dokonując wspólnych ocen oraz przyczyniając się do wprowadzania w życie postanowień przewidzianych w artykule 20 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

27 Podmiotowość UE Brak postanowień stwierdzających podmiotowość ść,, czy osobowość UE, TUE stwierdza jedynie w art. 1, że: UE oparta jest na WE uzupełnionych o polityki i współpracę ustanowioną przez niniejszy traktat coś

28 Podmiotowość UE Jedynie podmiotowość I filaru jest jasno określona - w przeciwieństwie do II i III, które są zadaniami państw członkowskich objętymi w przeważającej mierze współpracą na poziomie międzyrządowym.

29 Pomimo braku wyraźnego postanowienia przyznającego organizacji międzynarodowej osobowość prawnomiędzynarodow dzynarodową, możliwe jest uznanie posiadania przez nią tej cechy, jeśli traktat założycielski przenosi na nią takie kompetencje, które mogą przysługiwać jedynie podmiotowi prawa międzynarodowego

30 z zakresu II i III filaru UE kompetencje o których wyżej mowa dotyczą (w myśl art. 18 ust. 1 TUE) Urzędu Przewodniczącego UE, który: reprezentuje Unię w sprawach związanych ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, jest odpowiedzialny za realizację decyzji i dlatego wyraża stanowisko Unii w organizacjach międzynarodowych i podczas konferencji międzynarodowych

31 Innym warunkiem umożliwiaj liwiającym przyznanie osobowości prawnomiędzynarodowej organizacji, której statut tej osobowości nie przyznaje, jest przekonanie samych stron TUE oraz pewnej grupy państw trzecich i innych organizacji międzynarodowych, że Unia, a nie jej państwa członkowskie, wykonuje kompetencje prawnomiędzynarodowe

32 Dlaczego nie można mówić o podmiotowości prawnomiędzynarodowej UE? Brak takiego sformułowania w TUE O wcieleniu w życie i zastosowaniu w prawie wew. umowy zawieranej w ramach II i III filara decydują państwa członkowskie UE nie jest samodzielnym podmiotem prawa międzynarodowego, gdyż nie powadzi działalności odrębnej od WE cos

33 Dlaczego można mówić o podmiotowości prawnomiędzynarodowej UE? UE spełnia warunki konieczne do nadania jej podmiotowości międzynarodowej Efektywnie zawiera umowy i odgrywa istotną rolę w działalności zewn. i funkcjonowaniu WE Niezależnie od podziału na poszczególne traktaty założycielskie posiada jednolity system prawa wspólnotowego TA powołał Wys. Przedstawiciela ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa coś

34 Propozycje nadania podmiotowości UE Zastąpienie podmiotowości WE, likwidacja filarowej struktury, jednolita zewnętrzna reprezentacja UE (szczyt w Laeken 2001) Traktat z Lizbony: zastąpienie Wspólnot przez Unię nadanie podmiotowości Unii wyłączenie spraw związanych z Wspólną Polityką Zagraniczną i Bezpieczeństwa spod metody wspólnotowej

35 Wspólnota jako organizacja ponadnarodowa Argumenty wskazują, że Wspólnoty należy umiejscowić na INNYM poziomie integracji niż inne organizacje międzynarodowe ze względu na intensywność i kumulację występowania szczególnych cech

36 Sprawa 6/64 Flaminio Costa v. ENEL...Powołując do życia Wspólnotę, posiadającą własne instytucje, osobowość i zdolność prawną (...), a zwłaszcza poprzez wyposażenie jej w rzeczywiste uprawnienia wynikające z ograniczenia suwerenności przez państwa członkowskie, w ten sposób stworzyły system prawny, który wiąże zarówno państwa jak i ich obywateli...

37 Sprawa 6/64 Flaminio Costa v. ENEL...W odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych, Traktat powołał do życia własny system prawny, który stał się integralną częścią systemu prawnego państw członkowskich, i który jego sądy mają obowiązek stosować...

38 Sprawa 6/64 Flaminio Costa v. ENEL Art. 37 [31] TWE zawiera jasno określony zakaz. Jest to obowiązek powstrzymania się od działania i nie wymaga interwencji legislacyjnej ze strony państw. Obowiązek ten jest bezwarunkowy, jego wykonanie nie jest uzależnione od działania państw członkowskich

39 Charakter ponadnarodowy WE Można wyróżnić trzy cechy WE, które odróżniają ją od innych organizacji: autonomia prawna autonomia sądowa autonomia finansowa

40 Autonomia prawna WE organy wspólne reprezentują państwa członkowskie (Urząd Przewodniczącego UE, Komisja Europejska) organy wspólne mają kompetencję do podejmowania wiążących aktów prawnych, bezpośrednio skutecznych wybrane akty prawne mają moc wiążącą względem jednostek, tj. osób prawnych i fizycznych prawo organizacji tworzy nowy porządek prawny (orzeczenie w sprawie 6/64, Flaminio Costa v. ENEL decyzje mogą być podejmowane większością głosów

41 Autonomia sądowa WE kontrola ważności aktów prawnych poddana jest jurysdykcji specjalnie do tego celu powołanego organu sądowego wszelkie spory dotyczące stosowania i wykładni prawa wspólnotowego mogą być rozpatrywane jedynie przez specjalnie do tego celu powołany organ sądowy ETS pełni funkcję sądu administracyjnego i sądu pracy kontrola jednolitości stosowania prawa wspólnotowego w państwach członkowskich poprzez instytucję pytań wstępnych (prejudycjalnych)

42 Autonomia finansowa WE środki własne budżetu Wspólnot Europejskich pochodzą nie tylko ze składek państw członkowskich, ale również z opłat rolnych, podatku VAT oraz ceł