Zlecenia giełdowe, rynki, cena waloru

Transkrypt

1 Echo ćwiczeń Zlecenia giełdowe, rynki, cena waloru Zlecenia giełdowe Zlecenie giełdowe, to polecenie zakupu lub sprzedaży papierów wartościowych wystawiane przez inwestora, które realizuje dom maklerski. Zlecenie maklerskie członek giełdy sporządza w imieniu własnym na rachunek klienta albo na rachunek własny. Powinno ono określać między innymi: rodzaj oferty (kupno czy sprzedaż), charakter zlecenia (co oznacza z limitem lub bez limitu ceny), ilość, nazwę lub kod papieru wartościowego, nazwę i kod wystawcy zlecenia, datę wystawienia i termin ważności. Najważniejsze rodzaje zleceń giełdowych: 1) market order - w przypadku tego zlecenia duże znaczenie ma szybkość podjęcia decyzji i realizacji transakcji, gdyż w tym samym czasie inny inwestor może podjąć taką samą decyzję; popularne głównie w operacjach sprzedażowych, rzadziej zakupowych; inwestor sam śledzi zmiany kursów (interesujących go walorów), intuicyjnie podejmuje decyzje i zleca maklerowi realizację danego zlecenia. 2) limit order - zlecenie z limitem ceny - zlecenie polegające na ustaleniu granicy ceny, czyli takiej kwoty, przy której dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży jest możliwe; klient może ustalić limit ceny kupna - czyli taką stawkę, po wyżej której realizacja transakcji kupna nie może dojść do skutku lub limit ceny sprzedaży - czyli kwotę, poniżej której transakcja sprzedaży nie będzie realizowana; stosuje się je zazwyczaj, gdy zmiany kursów maja charakter, tzn. gdy cena danego waloru waha się w pewnym przedziale wartości, takie działanie może zapobiec dokonaniu transakcji w złym momencie; ma określony czas ważności lub jest ważny na czas nieokreślony tzn. do momentu odwołania. 3) stop order - jest ograniczone limitem cenowym; makler powinien przystąpić do realizacji transakcji, wycofując się jednak, gdy np. cena sprzedaży spadnie zbyt nisko a cena kupna wzrośnie zbyt znacząco. Makler musi działać odpowiednio szybko, by cena nie pogorszyła się ponad oczekiwania klienta, inwestorowi zależy na realizacji transakcji warunkach niewiele odbiegających od aktualnych. Stosuje się je zwykle na giełdach o ruchu ciągłym, gdzie transakcje mogą być dokonywane w ciągu całej sesji giełdowej. Oprócz tych 3 najważniejszych typów zleceń istnieją również takie, które są ich kombinacjami. Na bardziej liberalnych giełdach amerykańskich pojawiają się także takie zlecenia jak: stop limit - oznacza trzymaj się danego przedziału cen, on the opening, on the close na otwarciu, na zamknięciu, co ozn. skorzystaj z pierwszej oferty dnia, chodzi o uzyskanie ceny podobnej do ceny zamknięcia z dnia poprzedniego, 1

2 discretionary order są to zlecenia występujące na giełdach o ruchu ciągłym, dając maklerowi możliwości wyboru czasu ich realizacji, ale ich ważność określona zwykle na jeden dzień (day order), do not reduce oznacz dokonanie np. sprzedaż jednego z kilku rodzajów aukcji, w zależności od korzystnej zmiennej jego ceny, scale jest to zlecenie wykonania serii transakcji tym samym walorem po różnych cenach, co służy otrzymaniem najkorzystniejszej ceny, contingent, switch oznacza sprzedaj ABC i od razu kup D. Rynek papierów wartościowych dzielimy na: Rynek giełdowy, Rynek pozagiełdowy. Rynek giełdowy i pozagiełdowy Rynek giełdowy - zespół transakcji realizowanych w pewnym szczególnym miejscu, jakim jest giełda. Generalnie można powiedzieć, iż jest to rynek silnie regulowany odpowiednimi przepisami, mającymi na celu przed wszystkim ochronę interesów licznej grupy inwestorów, na której dominują akcje uznanych na rynku firm (z min. 3 letnią tradycją) i solidne obligacje, głównie rządowe oraz bankowe. Przedmiotem handlu na rynku giełdowym poza papierami wartościowymi (tj. akcje, obligacje, instrumenty pochodne itp.) mogą być towary (produkty przemysłowe i rolne, surowce energetyczne, energia elektryczna), a także waluty. Rynek giełdowy dzielimy na: Rynek podstawowy, Rynek równoległy. Rynek podstawowy - segment rynku giełdowego, na którym dokonuje się podstawowa część obrotów papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu. Cechuje go wysoka płynność i wysoki obrót. Notowane walory to walory firm dobrze znanych o dobrej kondygnacji finansowej i rozproszonym kapitale, firma z co najmniej 3-letnią historią. Aktualnie na rynku podstawowym notowane są: prawie wszystkie akcje i obligacje, wszystkie certyfikaty inwestycyjne, prawa pierwszeństwa z obligacji, wszystkie instrumenty pochodne. Rynek równoległy - jest on rozszerzeniem rynku podstawowego, na którym notowane są pozostałe instrumenty ( także akcje), które spełniają kryteria dopuszczenia do obrotu na giełdzie. Rynek równoległy daje szanse małym i średnim spółkom, które nie spełniają większości ostrych kryteriów dopuszczeniowych do rynku podstawowego. Na rynku równoległym notowane są akcje najmniejszych spółek oraz jedna seria obligacji korporacyjnych. Transakcje giełdowe w systemie tradycyjnym zawiera się na zasadzie porozumienia ustnego, jednakże musza być odnotowane w nocie maklera. Najczęściej transakcje odbywają się na parkiecie giełdy, telefonicznie lub za pomocą terminali komputerowych. Na giełdzie nie ma miejsc siedzących, ponieważ wiele różnorodnych transakcji odbywa się w tym samym 2

3 czasie. Maklerzy musza formułować oferty bardzo krótko, by nie doprowadzić do opóźnienia zawarcia transakcji, gdyż może to spowodować dużą stratę. Rynek giełdowy jest na bieżąco monitorowany, dzięki czemu inwestorzy mogą w sposób niemal ciągły śledzić zmiany na rynku. Wzrosło również znaczenie Internetu w zawieraniu transakcji na giełdach. Składanie zleceń za pośrednictwem tej sieci jest dla inwestorów wygodne, szybkie oraz tanie. W Stanach Zjednoczonych zaczynają rozwijać się elektroniczne sklepy zajmujące się handlem papierami wartościowymi. Są nimi ECN-y (Electronic Communications Networks), czyli elektroniczne sieci komunikacyjne. Rynek giełdowy posiada pozytywne jak i negatywne cechy. Zalety: zdobycie dostępu do alternatywnego źródła, innego niż banki, finansowania majątku przedsiębiorstwa przez emisję papierów wartościowych, pozyskanie funduszy przez ofertę publiczną powinno być szczególnie odnoszone do spółek, które charakteryzują się dużymi obecnymi i przyszłymi inwestycjami, wysoką dźwignią finansową oraz znacznym wzrostem; możliwość przyciągania wykwalifikowanej kadry pracowniczej i zarządzającej do przedsiębiorstwa przez zaoferowanie im akcji spółki; zwiększenia prestiżu i wiarygodności firmy w oczach obecnych właścicieli (akcjonariuszy) oraz przyszłych inwestorów, co przedkłada się na zajmowaną pozycję na rynku i świadczy o jej konkurencyjności; obiektywna rynkowa wycena spółki przez kształtowanie się kursu akcji na regulowanym rynku. Wady: konieczność ujawniania informacji o firmie przed konkurencją, uciążliwość dodatkowych obowiązków informacyjnych, koszty finansowe związane ze statusem spółki publicznej, możliwość utraty kontroli nad spółką oraz skomplikowane przepisy prawne. główną barierę w pozyskaniu kapitału przez emisję akcji stanowią koszty finansowe, zwłaszcza dla średnich i małych przedsiębiorstw; niedowartościowanie pierwotnych ofert publicznych; Rynek pozagiełdowy - to ogół transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych zawieranych poza giełdą, inaczej nazywany nieregulowanym obrotem wolnym. Transakcje na tym rynku odbywają się wyłącznie między maklerami, bez udziału urządzeń giełdowych. W odróżnieniu od rynku giełdowego, na rynku pozagiełdowym dopuszczalne są transakcje zawierane bezpośrednio między inwestorami a ceny są negocjowane pomiędzy poszczególnymi brokerami. Ten rynek jest przeznaczony głównie dla mniejszych i mniej wiarygodnych spółek, które nie spełniają kryteriów obowiązujących spółki notowane na rynku giełdowym. Rynek pozagiełdowy charakteryzuje się względnie liberalnymi przepisami a kontrolę nad nim w wielu krajach sprawuje Komisja Papierów Wartościowych, która potwierdza spełnienie koniecznych do działania na tym rynku wymogów. Rynek ten powstał w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku a swój rozwój zawdzięcza spółkom budowy dróg i innym spółkom przemysłowym, które pragnęły w ten sposób pozyskać kapitał na własny rozwój. Z czasem rynek ten zaczął się rozwijać, wykorzystując sieci telefoniczne i telegraficzne. Uporządkowanie rynku nastąpiło kiedy to powstał w USA elektroniczny system obrotu pozagiełdowego NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automated Quotations) a wiec zalążek giełdy komputerowej. System ten najpierw 3

4 zaczął dostarczać informacji o kursach papierów wartościowych a następnie także o wysokości ich obrotu. I tak po 10 latach istnienia giełda komputerowa NASDAQ stała się trzecim rynkiem na świecie po giełdzie w Nowym Jorku i Tokio. Rynek pozagiełdowy w Polsce rozpoczął działalność w 1996 r. Rynek ten instytucjonalnie tworzy Centralna Tabela Ofert (CeTO) spółka akcyjna, będąca własnością Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, domów maklerskich i banków. W początkowym zamyśle CeTO miała być miejscem notowania akcji spółek pochodzących z programu Powszechnej Prywatyzacji. Aktualnie przeznaczona jest do organizacji rynku pieniężnego oraz prowadzenia notowań papierów wartościowych (obligacji skarbowych, akcji mniejszych spółek), które nie mają szans znalezienia się na Giełdzie Papierów Wartościowych, ze względu na brak spełnienia kryteriów dopuszczenia do obrotu giełdowego. Wykres przedstawiający procentowy udział poszczególnych udziałowców w CeTO: Rynek pozagiełdowy posiada pozytywne jak i negatywne cechy. Zalety: tańszy koszt emisji niż na rynku giełdowym; możliwość gromadzenia kapitału od młodych i innowacyjnych podmiotów; mniejsze ryzyko przejęcia przez niepożądanych inwestorów; mniejsza presja masmediów. Wady: niższy status od giełdy; możliwość wystąpienia zakłóceń spowodowanych przez problemy wewnętrzne pojedynczych domów maklerskich; zakłócenia w płynności (przejrzystości) w odniesieniu do jakiegoś waloru. Ustalenie ceny waloru Ustalenie ceny waloru odbywa się w trzech podstawowych systemach: w systemie notowań ciągłych (po kursie zmiennym), w systemie notowań periodycznych (po kursie jednolitym), w systemie notowań mieszanych. 4

5 System notowań ciągłych: transakcje mogą być zawierane stale w czasie kilkugodzinnej sesji giełdowej, w trakcie sesji zmiana kursu bieżącego w stosunku do kursu otwarcia nie może przekroczyć ustalonej granicy (ani górnej ani dolnej). System notowań periodycznych: wyznacza się jednolitą cenę sesji giełdowej każdego waloru, ceny walorów mogą być ogłaszane kilka razy w czasie trwania sesji giełdowej, za utrzymaniem tego rodzaju kursu przemawia chęć zapewnienia odpowiedniej płynności obrotu, możliwość wyznaczenia uzasadnionej rynkowo ceny oraz chęć uniknięcia manipulacji zamówieniami drobnych inwestorów. Mieszany system notowań: kursy walorów ustala się w systemie jednolitej ceny dnia, a następnie określoną część sesji giełdowej przeznacza się na notowania ciągłe, w których kursem otwarcia są ceny jednolite, w systemie tym może być tak, że najbardziej płynne walory występują tylko w systemie notowań ciągłych, walory średnio płynne mają ustalany kurs jednolity kilka razy w czasie trwania sesji, a najmniej płynne walory mają ustalany raz dziennie kurs w systemie periodycznym. w trakcie sesji zmiana kursu bieżącego w stosunku do kursu otwarcia nie może przekroczyć ustalonej granicy (ani górnej ani dolnej), w systemie tym ważną rolę odgrywa makler Makler giełdowy specjalista: ustala jednolity kurs dnia papieru wartościowego na podst. przyjętych przez giełdę zleceń na dany papier wartościowy. Zlecenia te zawierają limit ceny (dotyczy on głównie drobnych inwestorów) oraz polecenie wykonania zlecenia "po każdej cenie" - przy dużych inwestorach. dokonuje transakcji równoważących rynek, przydziela mu się określoną liczbę papierów wartościowych z reguły z tego samego działu gospodarki. Algorytm wyznaczania jednolitego kursu dnia polega na zestawieniu poszczególnych pakietów przygotowywanych do transakcji w porządku malejącym w odniesieniu do ceny kupna i w porządku rosnącym w odniesieniu do ceny sprzedaży oraz znalezienia takiej ceny, przy której największa możliwa ilość papierów zmieni właściciela. W przypadku wystąpienia niewielkiej nadwyżki po stronie podaży/popytu różnicę tę może wykupić/sprzedać makler specjalista lub inny inwestor w dogrywce. Przy większych różnicach regulacje mogą spowodować zawieszenie transakcji, ale też ustalenie nowej ceny, która może się zmienić o dopuszczalny limit w stosunku do poprzedniego notowania. 5