PO WIZYCIE PAPIEZA - POLACY O SOBIE I O PRZESLANIU JANA PAWLA II

Transkrypt

1 PO WIZYCIE PAPIEZA - POLACY O SOBIE I O PRZESLANIU JANA PAWLA II Warszawa, lipiec 1999 Wyniki sondazu przeprowadzonego przez OBOP zaraz po zakonczeniu wizyty Jana Pawla II w Polsce wskazuja, ze: Bardzo duze bylo zainteresowanie przeslaniem Papieza: prawie dwie piate Polaków (37%) twierdzi, ze sluchalo wszystkich lub prawie wszystkich przemówien i homilii Jana Pawla II, a ponadto przeszlo dwie piate (45%) deklaruje, ze sluchalo niektórych z nich. Prawie co ósma (13%) osoba przyznaje, ze sluchala tylko nielicznych wystapien, a co dwudziesta (5%) - ze w ogóle ich nie sluchala. W spontanicznych odpowiedziach na pytanie o slowa Jana Pawla II, które szczególnie mocno utkwily w pamieci, stosunkowo najczesciej, bo prawie przez jedna trzecia (31%) spoleczenstwa, przywolywane byly wypowiedzi Papieza odnoszace sie do stosunków miedzyludzkich - wezwania do milosci, wzajemnego szacunku, solidarnosci, i zgody miedzy ludzmi. W pamieci co dziesiatego (10%) Polaka dobrze zapisaly sie równiez wezwania Ojca Swietego do rzadzacych w panstwie i gospodarce, by troszczyli sie o los slabszych grup spolecznych (biednych, bezrobotnych, rolników) i zwracali uwage na problemy spoleczne i koszty reform. Prawie tyle samo ankietowanych (8%) zapamietalo wypowiedz nie ma solidarnosci bez milosci. Niemal powszechne - wyrazone przez 90% badanych - jest w naszym spoleczenstwie przekonanie, ze Papiez pozytywnie ocenilby religijnosc Polaków. Stosunkowo najbardziej negatywnie - w opinii prawie polowy respondentów (49%) - troske rzadu o dobro calego spoleczenstwa, a szczególnie ludzi biednych. Zdaniem badanych, Jan Pawel II zadowolony móglby byc równiez z rodaków pod wzgledem takich aspektów jak: zycie rodzinne, sposób wychowywania dzieci i mlodziezy, tolerancja w sferze religijnej i narodowosciowej, kierunek zmian zachodzacych w Polsce i patriotyzm. Znacznie slabiej Papiez ocenilby w naszym spoleczenstwie: przestrzeganie norm moralnych i uczciwosc w zyciu codziennym, relacje miedzy ludzmi o róznych pogladach politycznych, czy stosunki miedzyludzkie - zyczliwosc i wzajemna pomoc.

2 Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. 17 czerwca zakonczyla sie najdluzsza pielgrzymka Papieza Jana Pawla II do Polski. Papiez odwiedzil wiele miejsc, spotkal sie z przedstawicielami róznych srodowisk, w swoich wystapieniach poruszal wiele spraw. Co z jego slów szczególnie mocno zapisalo sie w pamieci Polaków? W dwa dni po zakonczeniu wizyty OBOP 1 rozpoczal realizacje ogólnopolskiego sondazu dotyczacego percepcji przeslania Jana Pawla II. Zapytalismy Polaków równiez o to jak - przez pryzmat osoby i nauczania Ojca Swietego - oceniaja rzeczywistosc spoleczna w naszym kraju. SLUCHANIE WYSTAPIEN PAPIEZA Zainteresowanie pielgrzymka Papieza bylo powszechne. Bardzo duze bylo równiez zainteresowanie jego przeslaniem: prawie dwie piate Polaków (37%) twierdzi, ze sluchalo wszystkich lub prawie wszystkich przemówien i homilii Jana Pawla II, a ponadto przeszlo dwie piate (45%) deklaruje, ze sluchalo niektórych z nich. Prawie co ósma (13%) osoba przyznaje, ze sluchala tylko nielicznych wystapien, a co dwudziesta (5%) - ze w ogóle ich nie sluchala. SLUCHANIE WYSTAPIEN PAPIEZA Czy sluchal(a) Pan(i) homilii i wystapien papieskich? tak, wszystkich lub prawie wszystkich 37% tak, niektórych 45% tak, ale tylko nielicznych 13% nie, w ogóle nie sluchalem(am) 5% O sluchaniu wszystkich lub prawie wszystkich wystapien papieskich relatywnie najczesciej mówia najstarsi, powyzej 60 roku zycia (59%), a im mlodszy wiek, tym deklaracje takie sa rzadsze (do 17% wsród osób do 29 roku zycia). Zainteresowanie przemówieniami Papieza bylo równiez tym wieksze, im wieksze miejsce zamieszkania: 2

3 od 34% wsród mieszkanców wsi do 41% wsród mieszkanców najwiekszych miast. Czesciej ponadto wsród stalych sluchaczy znalezc mozna osoby, które bardzo interesowaly sie przebiegiem wizyty (58%), emerytów i rencistów (57%), ankietowanych o pogladach prawicowych (49%), wierzacych i regularnie praktykujacych (46%), a takze kobiety (43%). Do sluchania tylko niektórych wystapien Jana Pawla II przyznaja sie najczesciej najmlodsi, ponizej 20 roku zycia (58%), uczniowie i studenci (55%), robotnicy (52%) i bezrobotni (52%), wierzacy i nieregularnie praktykujacy (52%), osoby z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (50%), ankietowani o centroprawicowych pogladach politycznych (49%). SLOWA PAPIEZA, KTÓRE NAJBARDZIEJ UTKWILY W PAMIECI Papiez Jan Pawel II w swoich wystapieniach podczas pielgrzymki po Polsce poruszal wiele spraw i problemów. Co z jego przeslania szczególnie mocno zapisalo sie w pamieci Polaków? Zdecydowana wiekszosc - trzy czwarte (74%) Polaków - udzielila odpowiedzi na pytanie o to, co z tego, co mówil Papiez szczególnie mocno utkwilo im w pamieci. Co czwarty ankietowany (26%) przyznal, ze nic nie zapamietal. Na podobne pytanie zadane Polakom po zakonczeniu papieskiej pielgrzymki w 1983 roku odpowiedzialo równiez trzy czwarte ankietowanych, a po wizycie w 1987 roku - dwie trzecie badanych. W spontanicznych odpowiedziach stosunkowo najczesciej, bo prawie przez jedna trzecia (31%) spoleczenstwa, przywolywane byly wypowiedzi Papieza odnoszace sie do stosunków miedzyludzkich - wezwania do milosci, wzajemnego szacunku, solidarnosci, przebaczenia i zgody miedzy ludzmi. Polacy zapamietali, ze Jan Pawel II nawolywal do milosci miedzy ludzmi, zeby ludzie sie bardziej szanowali, bylo wiecej milosci, tolerancji, a mniej przemocy; mówil o solidarnosci, milosci i szacunku miedzy ludzmi, aby wspólnie wszyscy dazyli do lepszego, czy tez ze nawolywal do zgody, aby jeden drugiemu pomagal. 1 Badanie przeprowadzono w dniach r. na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1106 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny wynosi +/-3% przy 3

4 W pamieci Polaków dobrze zapisaly sie równiez wezwania Ojca Swietego do rzadzacych w panstwie i gospodarce, by troszczyli sie o los slabszych grup spolecznych (biednych, bezrobotnych, rolników) i zwracali uwage na problemy spoleczne i koszty reform. Pamietano, ze Papiez upomnial sie o ludzi biednych, czesto przytaczano cytat z homilii: by nikomu nie brakowalo dachu nad glowa i chleba na stole. Pojawialy sie wypowiedzi, ze Jan Pawel II mówil o reformie, zeby pomyslec o ludziach, zeby nie tak szybko wprowadzac kosztem ludzi, rzad ma bardziej patrzec na ludzi, a nie na rozwój za wszelka cene. Takie tresci zapamietala co dziesiata osoba (10%). Prawie tyle samo ankietowanych (8%) zapamietalo wypowiedz nie ma solidarnosci bez milosci. Innym czesto przywolywanym haslem bylo motto pielgrzymki: Bóg jest miloscia - w spontanicznych odpowiedziach o zapamietane tresci wymienilo je 3% Polaków. Znacznie rzadziej przypominano inne apele i wypowiedzi Papieza: co dwudziesty Polak (5%) zapamietal wezwania do harmonii w zyciu malzenskim i rodzinnym, slowa o znaczeniu rodziny w zyciu czlowieka, o milosci i szacunku do dzieci i rodziców, o ochronie zycia poczetego. Tyle samo osób (5%) zwrócilo uwage na wezwania Jana Pawla II do zycia w wierze, wytrwania w wierze i wyjasnianie prawd wiary. Cztery osoby na sto (4%) zapamietaly wezwania do zycia wedlug wartosci i doskonalenia osobowosci, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i spolecznym: przywolywano wezwania do swietosci, zycia po chrzescijansku, dbania o rozwój duchowy, a nie tylko materialny, o odnawianie oblicza ziemi i troski o dobro kraju. W pamieci co dwudziestego Polaka (5%) szczególnie mocno utkwily osobiste wspomnienia Papieza: z dziecinstwa, mlodosci, podrózy po Polsce i poprzednich pielgrzymek do kraju. Oprócz homilii i wystapien zapamietalismy równiez, ze Papiez umial rozmawiac z ludzmi, z kazdym nawiazywal kontakt, przyciagal tlumy, mial dobry humor i ma wyjatkowo dobra pamiec - takie wrazenia zapisaly sie w pamieci jednej dwudziestej (5%) ankietowanych. Oprócz tego 4% Polaków zapamietalo wypowiedzi Jana Pawla II swiadczace o jego milosci i przywiazaniu do Polski i rodaków, trosce o dobro kraju, dobrej orientacji w naszych sprawach i pozytywnej ocenie zachodzacych przemian. wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 4

5 Szczególowe dane przedstawia tabela. SPOLECZNA PERCEPCJI TRESCI WYSTAPIEN PAPIEZA Czy mógl(a)by Pan(i) powiedziec, co z tego co mówil Jan Pawel II utkwilo Panu(i) szczególnie mocno w pamieci? wezwania do milosci, wzajemnego szacunku, solidarnosci i zgody miedzy ludzmi: ludzie powinni byc dla siebie dobrzy, powinni sobie pomagac wzajemnie; wolanie o zjednoczenie, braterstwo i milosc wezwania do rzadzacych panstwem i gospodarka, by troszczyli sie, dbali o los slabszych grup spolecznych; zwrócenie uwagi na problemy spoleczne i koszty reform (los biednych, bezrobotnych, rolników), wrazliwosc na problemy spoleczne, by nikomu nie brakowalo dachu nad glowa i chleba na stole nie ma solidarnosci bez milosci 8% wskazania na konkretne wystapienia, miejsca spotkan, bez podania tresci: przemówienie w Sejmie, spotkanie w Wadowicach, Gliwicach, powitanie i pozegnanie z Ojczyzna wezwania do harmonii malzenskiej i rodzinnej, wypowiedzi o rodzinie, wychowaniu dzieci, szacunku do rodziców wezwania do zycia w wierze, wytrwania w wierze, wyjasnianie prawd wiary 5% wspomnienia osobiste Papieza: opowiadania o swoim zyciu, o mlodych latach, o podrózach, poprzednich pielgrzymkach do Polski cechy osobowosci Papieza i komunikowanie sie z ludzmi: jego humor, zarty, doskonala pamiec, madrosc, umie rozmawiac z ludzmi, z kazdym nawiazac kontakt wezwania do mlodziezy bez okreslenia tresci: duzo mówil do mlodziezy, mlodziez przygotowal na nastepne stulecie, szczere i przyjazne slowa do mlodziezy wezwania do zycia wedlug wartosci i doskonalenia osobowosci, zarówno w wymiarze indywidualnym i spolecznym: wezwanie do swietosci (byc swietym na ziemi obecnie), do bycia czlowiekiem (aby ludzie zyli po chrzescijansku), dbania o rozwój duchowy, a nie tylko materialny, do odnawiania oblicza ziemi, troski o Polske slowa wyrazajace stosunek Papieza do Polski i Polaków: zna i kocha kraj i Polaków, jest bardzo zwiazany z narodem, troszczy sie o dobro Polski, cieszy sie gdy jest troche lepiej w kraju, ze tu jest jego dom, ojczysta ziemia, patriotyzm w jego slowach, papieskie blogoslawienstwo dla calej naszej ojczyzny Bóg jest miloscia 3% wezwania do zgody miedzy politykami i ludzmi o róznych pogladach politycznych: motyw pojednania i szukania kompromisu w sferze polityki wezwania do pokoju na swiecie 2% wezwania do umocnienia Kosciola i tresci ekumeniczne: pojednanie kosciolów, stosowanie zasad tolerancji religijnej inne 4% nie wiem, nie pamietam, trudno powiedziec, nic takiego nie bylo 25% (Odsetki nie sumuja sie do 100% poniewaz mozna bylo wskazac dowolna ilosc odpowiedzi.) 31% 10% 6% 5% 5% 5% 5% 4% 4% 2% 1% 5

6 Wezwania Jana Pawla II do milosci, szacunku i jednosci miedzy ludzmi szczególnie mocno utkwily w pamieci najstarszym, w wieku 60 i wiecej lat (43%), a w miare obnizania sie wieku badanych slowa te sa coraz rzadziej przypominane (18% wsród osób do 29 roku zycia). Czesciej niz inni wypowiedzi na ten temat zapamietali ci, którzy sluchali wszystkich lub prawie wszystkich przemówien Papieza (42%), osoby, dla których zakonczona pielgrzymka przede wszystkim byla glebokim przezyciem religijnym (38%), ankietowani bardzo interesujacy sie jej przebiegiem (37%), badani o pogladach prawicowych (37%) i centroprawicowych (35%), a takze mieszkancy najwiekszych miast (37%). Wypowiedzi Papieza skierowane do rzadzacych panstwem i gospodarka lepiej od innych pamietaja najstarsi, powyzej 60 roku zycia (14%) i osoby o pogladach lewicowych (14%). Haslo nie ma solidarnosci bez milosci szczególnie mocno zapamietaly osoby z wyksztalceniem wyzszym (17%), piecdziesieciolatkowie (15%) i badani o pogladach centroprawicowych (15%). Natomiast wraz z obnizaniem sie poziomu wyksztalcenia i zmniejszaniem sie wielkosci miejsca zamieszkania wzrasta udzial osób, które przyznaja, ze nic z papieskich wystapien nie utkwilo im w pamieci. Niczego nie zapamietali równiez w wiekszosci (53%) respondenci, którzy uwazaja sie za wierzacych lecz niepraktykujacych. W grupie tej jest ponadto wiecej najmlodszych (36% wsród nastolatków i 38% wsród dwudziestolatków) niz starszych od nich, czy osób o niesprecyzowanych przekonaniach politycznych (35%) niz majacych wyrobione poglady. 6

7 OBRAZ SPOLECZENSTWA POLSKIEGO PRZEZ PRYZMAT OSOBY I NAUCZANIA JANA PAWLA II Niemal powszechne - wyrazone przez 90% badanych - jest w naszym spoleczenstwie przekonanie, ze Papiez pozytywnie ocenilby religijnosc Polaków. Zadowolony móglby byc równiez, zdaniem trzech czwartych (74%) pytanych osób, z zycia rodzinnego, ale juz mniej - bo w przekonaniu trzech piatych (61%) - ze sposobu wychowywania mlodego pokolenia. Spoleczenstwo polskie jest równiez przekonane, ze Jan Pawel II uznalby, ze Polacy sa tolerancyjni: maja pozytywne nastawienie do innych narodowosci (73%), katolicy dobrze odnosza sie do osób innych religii i wyznan (71%), a wierzacy do niewierzacych (64%). Znacznie gorzej wypada natomiast ocena relacji miedzy Polakami o róznych pogladach politycznych - tylko 47% badanych uwaza, ze Papiez niczego nie móglby pod tym wzgledem zarzucic. Polacy w zdecydowanej wiekszosci (70%) sa tez przekonani, ze Papiez aprobuje kierunek zmian zachodzacych w Polsce, a takze ze powinien dobrze ocenic troske spoleczenstwa o swój kraj, zaangazowanie w jego rozwój (67%), czy tez przestrzeganie praw czlowieka w naszym kraju (62%). Polowa spoleczenstwa (51%) sadzi, ze Papiez pozytywnie ocenilby stosunki miedzyludzkie: sposób postepowania ludzi wobec siebie, zyczliwosc i pomoc. Przeciwnego zdania jest jednak prawie dwie piate (37%) Polaków. Niemal równo sa natomiast podzielone zdania co do oceny uczciwosci w codziennym zyciu i przestrzegania zasad moralnych: prawie tyle samo jest osób, które wypowiadaja sie pozytywnie, jak i nastawionych krytycznie. Jedynym sposród przedstawionych do oceny aspektem czesciej krytykowanym niz aprobowanym jest troska rzadzacych o dobro calego spoleczenstwa, a zwlaszcza ludzi biednych: polowa osób (49%) ocenia ja negatywnie, dwie piate (39%) - pozytywnie. Szczególowe dane zawiera tabela i wykres ponizej. 7

8 OBRAZ SPOLECZENSTWA POLSKIEGO Jak ogólnie biorac Papiez Jan Pawel II ocenilby, Pana(i) zdaniem: bardzo dobrze raczej dobrze raczej zle bardzo zle religijnosc Polaków brak zdania zycie rodzinne stosunek Polaków do innych narodowosci stosunek katolików do osób innych wyznan i religii kierunek przemian w Polsce troske, dbalosc Polaków o swój kraj, zaangazowanie spoleczne stosunek ludzi wierzacych do niewierzacych przestrzeganie praw czlowieka w Polsce sposób wychowywania dzieci i mlodziezy sposób, w jaki ludzie postepuja wobec siebie, ich wzajemna zyczliwosc i pomoc relacje miedzy Polakami o róznych pogladach politycznych uczciwosc w zyciu codziennym przestrzeganie przez ludzi zasad moralnych troske, dbalosc rzadzacych o dobro calego spoleczenstwa, a szczególnie ludzi biednych (dane w %) 8

9 Jak ogólnie biorac Papiez Jan Pawel II ocenilby, Pana(i) zdaniem: religijnosc Polaków 90 5 zycie rodzinne stosunek Polaków do innych narodowosci stosunek katolików do osób innych wyznan i religii kierunek przemian w Polsce troske, dbalosc Polaków o swój kraj, zaangazowanie spoleczne przestrzeganie praw czlowieka w Polsce stosunek ludzi wierzacych do niewierzacych sposób wychowywania dzieci i mlodziezy sposób, w jaki ludzie postepuja wobec siebie, ich wzajemna zyczliwosc i pomoc relacje miedzy Polakami o róznych pogladach politycznych uczciwosc w zyciu codziennym przestrzeganie przez ludzi zasad moralnych troske, dbalosc rzadzacych o dobro calego spoleczenstwa, a szczególnie ludzi biednych spoleczenstwa, a szczególnie ludzi biednych dobrze zle O tym jaki obraz naszego spoleczenstwa przypisuja Papiezowi Polacy swiadcza powiazania pomiedzy poszczególnymi odpowiedziami badanych. Dowodza one, ze wsród Polaków funkcjonuja cztery obrazy postrzegania naszego spoleczenstwa (zaleznosci i wspólwystepowanie ocen przypisywanych przez respondentów spoleczenstwu decyduja o utworzeniu sie czterech syndromów cech 2 ): generalnie pozytywny obraz spoleczenstwa, ale jednoczesnie negatywna ocena rzadzacych - skladaja sie na niego pozytywne oceny takich aspektów rzeczywistosci spolecznej jak: religijnosc Polaków, stosunek katolików do osób innych wyznan i religii, stosunek ludzi wierzacych do niewierzacych, stosunek Polaków do innych narodowosci, zycie rodzinne, troska 9

10 Polaków o swój kraj i zaangazowanie spoleczne, sposób wychowywania dzieci i mlodziezy, kierunek przemian w Polsce, sposób postepowania ludzi wobec siebie - wzajemna zyczliwosc i pomoc, przestrzeganie zasad moralnych, przestrzeganie praw czlowieka, uczciwosc w zyciu codziennym oraz relacje miedzy Polakami o róznych swiatopogladach politycznych Taka wizje spoleczenstwa przypisuje Papiezowi prawie dwie piate (38%) Polaków. Jest ona tym czesciej podzielana, im nizsze wyksztalcenie maja badani (opinie taka wyraza 30% najlepiej wyksztalconych Polaków, ale juz 44% osób z wyksztalceniem podstawowym). Obraz taki jest relatywnie najblizszy zwolennikom AWS (52%), respondentom o pogladach prawicowych (45%), osobom starszym, w wieku lat (45%), mieszkancom wsi (45%), a takze wierzacym i regularnie praktykujacym (41%). obraz spoleczenstwa, którego najwiekszymi zaletami jest przywiazanie do tradycyjnych wartosci (takich jak religia, patriotyzm, rodzina) oraz tolerancja (otwartosc na inne narodowosci i religie) - mieszcza sie tu takie cechy jak: religijnosc, pozytywne nastawienie do osób innych wyznan i religii, stosunek wierzacych do niewierzacych, postawa wobec innych narodowosci, zycie rodzinne, dbalosc o swój kraj i zaangazowanie spoleczne, kierunek przemian w Polsce i przestrzeganie praw czlowieka Taki obraz ma prawie jedna trzecia spoleczenstwa (31%). Jest on szczególnie bliski osobom o centrolewicowych przekonaniach politycznych (41%), a takze respondentom z wyksztalceniem srednim (37%) i wyzszym (36%). obraz spoleczenstwa przestrzegajacego zasad etycznych w zyciu codziennym - sklada sie na niego pozytywna ocena religijnosci, uczciwosci w zyciu codziennym, zycia rodzinnego, przestrzegania przez ludzi zasad moralnych i wzajemnych relacji miedzyludzkich - zyczliwosci i pomocy. Taka wizja spoleczenstwa podzielana jest przez jedna szósta Polaków (16%). Jest ona charakterystyczna glównie dla osób deklarujacych sie jako wierzacy, lecz niepraktykujacy (28%), mlodych, pomiedzy 20 a 29 rokiem zycia (28%), a takze tych, 2 Syndromy te utworzono stosujac metode analizy clusterowej. 10

11 którzy twierdza, ze w ogóle nie interesowali sie wizyta Papieza (44%) i nie sluchali jego wystapien (50%). obraz spoleczenstwa, w którym pozytywnie mozna ocenic jedynie religijnosc Taka ocena polskiego spoleczenstwa wyrazana jest przez prawie jedna siódma osób (15%). Jest ona charakterystyczna glównie dla osób deklarujacych sie jako wierzacy lecz niepraktykujacy (30%), respondentów o pogladach lewicowych (21%), mieszkanców malych osrodków miejskich (19%), a takze ludzi mlodych: nastolatków i trzydziestolatków (po 19%). 11

12

13