PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ M. ST. WARSZAWY DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM

Transkrypt

1 URZĄD MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY BIURO OCHRONY ŚRODOWISKA PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ M. ST. WARSZAWY DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM I. OCHRONA POWIETRZA II. OCHRONA PRZED HAŁASEM III. OCHRONA WÓD I RACJONALNE ICH WYKORZYSTANIE IV. SEGREGACJA ODPADÓW V. OCHRONA GLEBY I KSZTAŁTOWANIE ZIELENI WOKÓŁ PLACÓWKI VI. ZDROWY STYL ŻYCIA WARSZAWA 2002

2 ,,(..)Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jakość środowisk Ziemi mają zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych jak również ich przyzwyczajenia, style życia, mody, sposoby wypoczynku lub odżywiania. Dlatego też edukacja ekologiczna, wspomagająca zrozumienie zależności między człowiekiem, jego wytworami i przyrodą, obejmować musi wszystkich ludzi bez wyjątku - w pierwszej kolejności najmłodszych. którzy mogą skutecznie przekazywać osobom starszym wzorce zachowań proekologicznych. " Przez edukację do zrównoważonego rozwoju - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2001 Program Edukacji Ekologicznej dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym i Wczesnoszkolnym został opracowany w 2002 r. i obecnie jest realizowany przez Biuro Ochrony Środowiska, we współpracy z Biurem Edukacji M. St. Warszawy oraz Wydziałami Oświaty i Wychowania 18 warszawskich dzielnic. Autorkami Programu są instruktorki edukacji ekologicznej Mazowieckiego Regionalnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej - Fundacji Ośrodka Edukacji Ekologicznej EKO-OKO - Jadwiga Dybysławska, Ewa Pytlak i Honorata Waszkiewicz. Program przeznaczony jest dla nauczycieli przedszkoli i nauczania zintegrowanego oraz wszystkich placówek zainteresowanych edukacją ekologiczną dzieci w wieku przedszkolnym i młodszych klasach szkoły podstawowej. Jest on elementem Ogólnomiejskiego Programu Edukacji Ekologicznej dla Miasta St. Warszawy i jego celem jest uświadomienie znaczenia edukacji społecznej dla realizacji Agendy 21 oraz wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju. Realizacja Programu Ogólnomiejskiego umożliwi zintegrowanie działań dzielnic w zakresie edukacji ekologicznej dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców Warszawy. Celem niniejszego Programu jest zwrócenie uwagi na znaczenie edukacji ekologicznej dzieci najmłodszych dla kształtowania w całym społeczeństwie właściwych zachowań w środowisku i aktywnych działań na rzecz jego ochrony.

3 Cele Programu: Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesno szkolnym poprzez stosowanie atrakcyjnych dla nich form edukacji w przedszkolu i w szkole. Zintegrowanie działań dzielnic warszawskich w zakresie edukacji ekologicznej w placówkach edukacyjnych (szkoły, przedszkola, kluby osiedlowe, domy kultury). Uświadomienie przedstawicielom organów Gminy, a także radnym i pracownikom wydziałów i referatów w urzędach dzielnicowych istotnego znaczenia edukacji ekologicznej dzieci dla realizacji Agendy 21 i działań wdrażających zasady zrównoważonego rozwoju. Cele szczegółowe w odniesieniu do placówek, uczestniczących w Programie: 1. Objęcie edukacją ekologiczną wszystkich dzieci jako spełnienie podstawowych wymogów Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka, standardów UE i zgodnie z przesłaniem" Nie odziedziczyliśmy świata po naszych przodkach, pożyczyliśmy go od naszych dzieci". 2. Umożliwienie nauczycielom przedszkola i nauczania zintegrowanego prowadzenia aktywnej, twórczej edukacji opartej na zasadzie podmiotowości dziecka i nauczyciela. 3. Doskonalenie procesu wychowawczo-dydaktycznego w kierunku twórczej aktywności własnej dziecka i nauczyciela. 4. Zaktywizowanie nauczycieli i rodziców do działań na rzecz ochrony środowiska. 5. Stworzenie możliwości oddziaływania poprzez edukację dzieci na ich najbliższych. 6. Promowanie zdrowego stylu życia w zdrowym środowisku. Stworzenie standardów przedszkola/szkoły, dotyczących ochrony zmysłów i zasad przebywania w zdrowym środowisku. 7. Współpraca z placówkami edukacyjnymi, organami samorządu i innymi instytucjami w zakresie promowania edukacji ekologicznej (dostarczenie przykładów konkretnych działań na terenie placówki i możliwości współpracy z innymi przedszkolami, szkołami, instytucjami). Cele szczegółowe w odniesieniu do dzieci, uczestniczących w Programie: 1. Poznawanie otaczającej rzeczywistości i rozumienie zależności wszystkich jej elementów. 2. Stwarzanie możliwości poznawania poprzez odkrywanie, eksperymentowanie, przeżywanie i poszukiwanie. 3. Stwarzanie możliwości identyfikacji ze środowiskiem i znalezienia w nim swojego miejsca. 4. Uświadomienie, że każde nasze działanie wywiera wpływ na otoczenie. 5. Kształtowanie umiejętności dostrzegania pozytywnych i negatywnych skutków tych oddziaływań. 6. Kształtowanie aktywnej, twórczej, w tym również krytycznej postawy wobec niekorzystnych zjawisk środowiskowych (społecznych, przyrodniczych), np. nadmierna konsumpcja, brak współpracy, degradacja środowiska. 7. Wyrabianie pozytywnych nawyków w codziennym działaniu na rzecz środowiska i społeczności.

4 8. Rozbudzanie świadomości i wiary we własne możliwości skutecznego działania. 9. Nabywanie wiedzy i umiejętności dbania o własne zdrowie. Respektowanie prawa wszystkich do życia w zdrowych i przyjaznych warunkach. Założenia Programu: 1. Program przeznaczony jest do realizacji w placówkach edukacyjnych dzielnic warszawskich. 2. Program jest adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesno szkolnym, uczęszczających do przedszkoli, szkół podstawowych, klubów osiedlowych, domów kultury, itp. 3. Udział placówek w programie jest dowolny. 4. Realizatorem programu jest Miasto St. Warszawa (Biuro Ochrony Środowiska i Biuro Edukacji). 5. Realizacja programu jest finansowana ze środków Miasta. 6. Program obejmuje następujące obszary merytoryczne: ochrona powietrza, ochrona przed hałasem, ochrona wód z naciskiem na racjonalne gospodarowanie wodą w przedszkolu, w szkole i w gospodarstwie domowym, segregacja odpadów, ochrona gleby wraz z przekształcaniem terenu wokół placówki oświatowej dla celów edukacji i wypoczynku, ochrona i kształtowanie zieleni, zdrowy styl życia. Zadania Miasta: 1. Promocja Programu i zainteresowanie nim placówek edukacyjnych poprzez: opracowywanie i wydawanie materiałów reklamowych, informacyjnych i prezentujących efekty Programu, patronowanie imprezom organizowanym w ramach Programu, informowanie społeczności o realizacji Programu i jego efektach oraz prezentowanie ich w lokalnych mediach, na posiedzeniach komisji, itp. 2. Koordynacja Programu na terenie Warszawy poprzez: powołanie zespołu koordynującego realizację Programu na terenie Warszawy (pracownicy zainteresowanych programem wydziałów, referatów, doradcy metodyczni lub nauczyciele konsultanci), utrzymywanie stałego kontaktu z placówkami uczestniczącymi w Programie, stwarzanie warunków do wymiany doświadczeń między uczestnikami Programu, wspieranie placówek realizujących Program. 3. Współpraca i wymiana doświadczeń w zakresie realizacji Programu między uczestniczącymi w Programie dzielnicami Warszawy.

5 Realizacja programu przez placówkę: 1. Program Edukacji Ekologicznej Miasta Stołecznego Warszawy dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym i Wczesnoszkolnym skoncentrowany jest wokół ww. obszarów zagadnień. 2. Do każdego obszaru zagadnień opracowany jest pakiet informacyjno-edukacyjny pozwalający na samodzielną realizację Programu przez poszczególnych nauczycieli lub całe placówki. 3. Realizacja Programu odbywa się w roku szkolnym. 4. Placówka może przystąpić do Programu w dowolnym momencie roku szkolnego, przesyłając do dzielnicowego koordynatora Programu kartę zgłoszenia. Na podstawie kart zgłoszenia nauczyciel lub placówka otrzymuje pakiet informacyjno-edukacyjny. Placówka lub nauczyciel może wybrać z Programu jedno lub kilka zagadnień do realizacji. 5. Pakiet informacyjno-edukacyjny zawiera: opis celów Programu, opis spodziewanych efektów, tematykę zajęć wraz z propozycją czasu realizacji, proponowane scenariusze zajęć, informację merytoryczną dotyczącą realizowanego zagadnienia, karty pracy dla ucznia zawierające: instrukcje do wykonania modeli, opisy doświadczeń, itp. 6. Po zakończeniu realizacji każdego z zagadnień nauczyciel może przesłać do koordynatora sprawozdanie zawierające: krótki opis (nie więcej niż jedna strona A4), załączniki - wybrane prace uczniów, zdjęcia itp., propozycję formy zaprezentowania swoich działań, autorski scenariusz zajęć. Wszyscy nauczyciele i placówki przysyłający sprawozdanie otrzymują: imienne podziękowanie oraz zaświadczenie o zrealizowaniu Programu dla nauczyciela, drobne pamiątki dla dzieci, np.: znaczki, kalendarzyki, dyplom dla placówki za uczestnictwo w Programie. Realizacja programu przez Miasto Stołeczne Warszawa (Biuro Ochrony Środowiska i Biuro Edukacji): zorganizowanie spotkania informacyjnego o Programie, np. w ramach konferencji metodycznych, dla wszystkich placówek edukacyjnych - przedszkoli, szkół podstawowych, klubów osiedlowych, domów kultury, przeprowadzenie szkoleń merytorycznych dla nauczycieli, dotyczących poszczególnych obszarów zagadnień przez ekspertów w danej dziedzinie, opracowanie i wydanie najciekawszych scenariuszy zajęć przygotowanych

6 w danym roku szkolnym przez nauczycieli - realizatorów Programu, zapewnienie materiałów dydaktycznych, wydanych w ramach Programu, wszystkim placówkom uczestniczącym w jego realizacji, pomoc organizacyjna w przypadku imprez, spotkań organizowanych przez kilka placówek realizujących w danym czasie to samo zagadnienie. Obszary merytoryczne - zagadnienia do realizacji: Część I Ochrona powietrza 1. Uświadomienie roli powietrza w życiu człowieka i innych organizmów. 2. Podejmowanie działań chroniących zdrowie własne i najbliższego otoczenia. 1. Poznawanie za pomocą doświadczeń i eksperymentów właściwości powietrza, jego roli w przyrodzie i funkcjonowaniu organizmów żywych. 2. Badanie wpływu powietrza na elementy przyrody nieożywionej. 3. Źródła powstawania zanieczyszczeń powietrza, wpływ działalności człowieka. 4. Uwrażliwianie receptorów węchu i wpływu różnych zapachów na nasze życie. 5. Opieka nad roślinami i wietrzenie jako sposoby zapewnienia świeżego powietrza w pomieszczeniach. 1. Dziecko potrafi przeprowadzić proste badanie zanieczyszczeń powietrza. 2. Dziecko zna źródła zanieczyszczeń powietrza i przyczyny ich powstawania. 3. Dziecko wie, że zanieczyszczenia powietrza niekorzystnie wpływają na zdrowie człowieka i innych organizmów żywych. Część II. Ochrona przed hałasem 1. Kształtowanie wrażliwości słuchowej poprzez rozróżnianie, wyodrębnianie 1 określanie różnorodnych dźwięków z otoczenia. 2. Uświadamianie wpływu człowieka na "produkcję dźwięków" i poznanie możliwości jej ograniczania. 3. Kształtowanie świadomości, ze hałas niekorzystnie wpływa na zdrowie człowieka. 4. Uświadomienie prawa ludzi i zwierząt do ciszy i kształtowanie umiejętności egzekwowania swoich praw.

7 1. Poznanie i zrozumienie pojęć określających dźwięki (hałas, cisza, szum, szmer itp.). 2. Poznawanie różnych źródeł dźwięków naturalnych i wytwarzanych przez człowieka. 3. Poznawanie roli dźwięków w naszym życiu i ich wpływu na nasz system nerwowy, zdrowie, uczucia i emocje. 4. Ustalenie dla placówki wewnętrznych zasad ochrony przed hałasem. 5. Badania natężenia dźwięków. 1. Dziecko potrafi nazywać różne dźwięki i określać ich natężenie. 2. Dziecko potrafi określić zależność między natężeniem dźwięku a własnym samopoczuciem. 3. Dziecko podejmuje z własnej inicjatywy działania mające na celu ochronę przed hałasem (np. ściszanie telewizora). Część III. Ochrona wód i racjonalne ich wykorzystywanie 1. Kształtowanie umiejętności racjonalnego wykorzystywania zasobów wody. 2. Uświadomienie wpływu czystej, zdrowej wody na stan naszego zdrowia, życie zwierząt i roślin. 1. Poznawanie właściwości wody i jej roli w życiu organizmów żywych. 2. Obieg wody w przyrodzie. 3. Obserwowanie i badanie wody pochodzącej z różnych źródeł. 4. Poznawanie różnych sposobów oczyszczania wody, z położeniem nacisku na możliwości wykorzystania sposobów naturalnych. 5. Sposoby racjonalnego wykorzystywania wody na terenie placówki i w gospodarstwie domowym, podczas codziennych czynności. 6. Zapoznanie rodziców i personelu placówki z wymiernymi korzyściami oszczędzania wody. 7. Zapoznanie z wybranymi gatunkami zwierząt i roślin żyjących w środowisku wodnym i terenach wokół zbiorników wodnych oraz uświadomienie ich znaczenia dla zachowania równowagi biologicznej. 8. Odpoczynek nad wodą. 1. Dziecko w trakcie codziennych czynności racjonalnie korzysta z wody. 2. Dziecko rozumie rolę wody w przyrodzie i jej znaczenie dla organizmów żywych. 3. Dziecko zna skutki zanieczyszczania wody.

8 Część IV. Segregacja odpadów 1. Kształtowanie umiejętności podejmowania praktycznych działań: segregowanie makulatury, opakowań plastikowych, szklanych. Kształtowanie proekologicznych nawyków w codziennym życiu. 2. Uświadomienie wpływu gromadzenia toksycznych odpadów na najbliższe środowisko. 3. Uwrażliwianie na estetyczne wartości zadbanego, czystego środowiska. 1. Zapoznanie dzieci z pojęciami dotyczącymi odpadów (komunalne, przemysłowe, makulatura, kompostowanie, utylizacja) i ich podziałem na organiczne 1.. nieorganiczne. 2. Rozróżnianie rodzajów odpadów oraz możliwości ich wykorzystania i recyklingu. 3. Zapoznanie dzieci z "życiem kompostu" i możliwościami wykorzystania go jako nawozu do ogrodu wokół szkoły i przedszkola. 4. Prowadzenie akcji informacyjnej dla rodziców o podejmowanych przez dzieci działaniach. 5. Włączenie rodziców w systematyczne działania, np. zbieranie puszek, makulatury i innych odpadów oraz szukanie pomysłów na ich wykorzystanie. 1. Dzieci rozumieją potrzebę ograniczenia ilości odpadów. 2. Dzieci segregują odpady. 3. Dzieci wiedzą, które odpady można wykorzystywać powtórnie. Część V. Ochrona gleby i kształtowanie terenu 1. Uświadomienie wpływu jakości powietrza i wody na glebę. 2. Uświadomienie związku upraw z jakością gleby. Rozumienie potrzeby racjonalnego nawożenia i pielęgnacji gleby. 3. Uświadamianie różnorodności i piękna naturalnego krajobrazu i poznawanie wpływu człowieka na jego kształtowanie. 1. Zapoznanie dzieci z rodzajami gleby i jej cechami organoleptycznymi.

9 2. Poznanie "życia gleby" i znaczenia wszystkich jej żywych składników dla rozwoju roślin uprawnych. 3. Poznawanie wybranych przedstawicieli charakterystycznej szaty roślinnej dla różnych rodzajów gleby. 4. Udział dzieci w zagospodarowaniu i pielęgnacji ogrodu. Uprawa różnorodnych roślin z uwzględnieniem możliwości glebowych. Uświadamianie, że na danym podłożu rosną najlepiej określone gatunki. 5. Poznawanie możliwości wzbogacania gleby w naturalne nawozy. Przewidywane efekty: 1. Dziecko zna proste sposoby uprawiania gleby oraz zasady pielęgnowania roślin uprawnych i ozdobnych. 2. Dziecko wie jak przygotować kompost i wykorzystać go do nawożenia gleby w ogrodzie. 3. Na podstawie badań organoleptycznych dziecko potrafi rozróżnić podstawowe składniki gleby (piasek, żwir, glinę, szczątki organiczne). ~ Część VI. Zdrowy styl życia 1. Kształtowanie postawy aktywnego i świadomego dbania o zdrowie w myśl zasady " W zdrowym ciele - zdrowy duch". 2. Rozumienie pojęcia "zdrowie" i uświadamianie, od jakich czynników wewnętrznych i zewnętrznych jest zależne. Rozumienie współzależności tych czynników dla pełnego o obrazu zdrowia. 3. Kształtowanie umiejętności różnicowania, co jest korzystne dla zdrowia, a co szkodliwe. 1. Wprowadzanie pojęć zdrowa żywność i zdrowe odżywianie. 2. Sposoby zapewniania dzieciom higienicznego trybu życia i aktywnego wypoczynku. 3. Możliwości zorganizowania w ogrodzie kącików aktywności dziecięcej. 4. Podejmowanie wspólnych z rodzicami działań promujących zdrowy styl życia. 1. Dziecko zna zasady zdrowego odżywiania, chętnie spożywa produkty zdrowe, nie przetworzone. 2. Aktywnie wypoczywa na świeżym powietrzu. 3. Jest inicjatorem rodzinnych działań promujących zdrowy styl życia.