Finanse publiczne II / 1

Transkrypt

1 Finanse publiczne II / 1 System ubezpieczeń społecznych ze szczególnym uwzględnieniem systemu emerytalnego i oddziaływanie tego systemu na finanse publiczne. Reformy ubezpieczeń społecznych w Polsce i na świecie. Aktualny system ubezpieczeń emerytalnych w Polsce.

2 Funkcje państwa opiekuńczego Redukcja ubóstwa, Redukcja niepewności (dochodowych, zdrowotnych) Redukcja nierówności szans (wywołanych pochodzeniem, statusem, miejscem urodzenia, rasą, płcią, stanem zdrowia), Redukcja nierówności efektów (dochodu i majątku)

3 Konflikt Sprawiedliwość i efektywność vs niewłaściwe zachęty i nieefektywność redystrybucji. Sprawiedliwość Równość szans mało dyskusyjne Czy nierówność dochodowa mniej zdolnych, pechowców jest sprawiedliwa? Efektywność Równość szans lepsze wykorzystanie zasobów Efekty zewnętrzne, efekty skali (ubezpieczenia społeczne) Nierówności a demokracja potencjalnie nadmierny wpływ bogatych na prawo i regulacje Z drugiej strony przeciekające wiadro Okun a niewłaściwe zachęty Koszty funkcjonowania państwa opiekuńczego Wpływ na oszczędności i inwestycje

4 Ubezpieczenie społeczne Ubezpieczenie: od czego? Braku dochodów na starość Choroba, niezdolność do pracy, itd. Społeczne: powszechne Jak bardzo powszechne? Kryteria dochodowe, składkowe, wiekowe. Zaleta powszechności w ubezpieczeniach: brak negatywnej selekcji (problem prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych). Szczególnie ważne w świecie większej informacji o każdym wyceniony determinizm likwiduje sens ubezpieczenia!

5 Co było przed państwem opiekuńczym Władcy i opieka charytatywna Stowarzyszenia branżowe i cechowe Powszechna przede wszystkim rodzina Ale było łatwiej mniej starszych ludzi!

6 Bismarck, Krankenversicherung der Arbeiter, Unfallversicherung, Alters und Invaliditätsversicherung für Arbeiter. Dla zatrudnionych w przemyśle, System oparty na składkach, z limitem dochodowym, zarządzany prywatnie, regulowany Wiek emerytalny 70 lat (przy przeciętnym czasie życia 45 lat!) Od tego czasu, upowszechnienie ubezpieczeń społecznych.

7 Efektywny wiek emerytalny w PL i SE

8

9 Oczekiwany czas życia (w latach) Wiek

10 in the UK

11

12 Czym jest emerytura? Ubezpieczeniem przed życiem zbyt długo? Jeśli mogę jeszcze pracować, czy "wypadek" się zdarzył? Metodą oszczędzania na starość? Składki są kapitałem, do wykorzystania nawet jeśli mam inne dochody

13 William Beveridge Raport z 1942r. Walka z "pięcioma gigantami na drodze do odbudowy": ubóstwem, chorobą, ignorancją, bezdomnością i bezrobociem. Ubezpieczenia społeczne to tylko część odpowiedzi: na ubóstwo Konieczna jest współpraca między państwem i obywatelem. Państwo dostarcza minimum, obywatel stara się o resztę dla siebie i rodziny. To inny model niż u Bismarcka! Walka z biedą i dostarczanie minimum, a nie utrzymanie dochodu Powszechny (niekoniecznie nawet ograniczony dochodem - Beveridge zauważał problem krańcowej zmiany dochodu zniechęcającej do pracy) i opłacany z podatków, a nie dla płacących składki

14

15 Polski system emerytalny Stare zasady, zdefiniowane świadczenie zależne od wysokości podstawy wymiaru emerytury Z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat, lub z okresu 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu Do podstawy dolicza się też zasiłki chorobowe, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, itd.. uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego, kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia

16 Obecne systemy emerytalne System podstawowy, zdefiniowanej składki zarządzany przez ZUS, OFE, 3 filary. Składki obowiązkowe ograniczone do podstawy 30-to krotności przeciętnego wynagrodzenia Systemy branżowe: KRUS, mundurowe, sędziów, górników.

17 System podstawowy System repartycyjny, oparty na solidarności pokoleniowej (FUS) i kapitałowy (OFE+3 filar) Emerytura w nowym systemie obliczana jest na podstawie Ilorazu sumy zwaloryzowanych składek (oraz dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1999 r. kapitału początkowego) i średniego dalszego trwania życia w momencie przejścia na emeryturę podawanego corocznie w wspólnych dla kobiet i mężczyzn tablicach trwania życia. Podstawą ustalenia emerytury jest suma środków zewidencjonowanych na koncie i subkoncie w ZUS (wraz z kwotą środków przeniesionych z OFE). Składka to 19,52% podstawy wymiaru wynagrodzenia brutto. Dla pracowników i umów-zleceń to przychód wg PIT Dla przedsiębiorców minimalna to 60% średniego wynagrodzenia; 12,22% jest ewidencjonowane na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS, 4,38% jest ewidencjonowane na jego subkoncie w ZUS a 2,92% przekazywane na rachunek do otwartego funduszu emerytalnego (OFE).

18 Waloryzacja składek Środki na subkoncie ZUS i OFE są dziedziczone w ten sam sposób. Różnica w indeksacji. OFE zależne od zwrotów, obecnie głównie na rynku akcji Subkonto przeciętny nominalny wzrost PKB w ostatnich 5 latach, co najmniej zero. W systemie repartycyjnym waloryzacja zależy od realnego wzrostu sumy przypisu składek emerytalnych i inflacji.

19