Finanse ubezpieczeń społecznych

Transkrypt

1 Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 3. W jaki sposób możemy oszczędzać na starość Averting (1994), Góra (2003), Muszalski (2004)

2 CBOS, Polacy o dodatkowym oszczędzaniu na emeryturę, BS/77/2010 dr Grzegorz Kula,

3 Rutecka (2014), Dodatkowy system emerytalny w Polsce diagnoza i rekomendacje zmian, TEP dr Grzegorz Kula,

4 Plan emerytalny to projekt finansowy, który ustanawia system finansowania świadczeń emerytalnych dla objętej przez niego grupy osób. projekt długookresowy, odpowiednio dzieli w kolejnych okresach koszta funkcjonowania projektu między uczestników programu, ewentualnie jego sponsorów, dotyczy grupy osób, a tylko w szczególnych wypadkach jednostek.

5 Podział planów emerytalnych Ze względu przeznaczenie składek: Repartycyjne (PAYG) składki są używane do finansowania bieżących świadczeń, Kapitałowe składki są inwestowane. Alternatywa: Zaopatrzeniowy system emerytalny nie ma składek, finansowanie zewnętrzne.

6 Plan repartycyjny (pay-as-you-go): Obecnie płacone składki finansują obecnie wypłacane świadczenia, Dowolność ustalania poziomu świadczeń, Brak zależności między wysokością składek a wysokością świadczenia, Pozwala na redystrybucję dochodów od bogatych do biednych i do biedniejszych pokoleń. Zakłada, że suma składek i suma świadczeń będą rosnąć w podobnym tempie, Jak zagwarantować, że przyszłe pokolenia będą wystarczająco liczne, żeby sfinansować świadczenia obecnie pracujących? - Piramida finansowa.

7 Plan kapitałowy: Postrzegany jako oszczędności, Pieniądze są inwestowane na rynkach finansowych, Emerytura zależy od zebranego kapitału: składek i wyników inwestycji, Wysokość świadczenia nie musi być związana z kapitałem, Indywidualne oszczędności, albo zindywidualizowane uczestnictwo w jakimś programie oszczędnościowym. Podstawowy problem to jak uchronić przyszłe emerytury przed ryzykiem inwestycyjnym?

8 System zaopatrzeniowy: Obejmuje określone grupy ludności, czasami niezależnie od aktywności zawodowej. Administrowane zazwyczaj przez państwo. W większości przypadków środki pochodzą z budżetu państwa, a nie ze składek uczestników systemu. Możliwe jest częściowe współfinansowanie przez uczestników systemu Z reguły świadczenia są w wielkościach zryczałtowanych, niezależnie od charakterystyk uczestników. Pozwala na dowolne kształtowanie wysokości świadczeń. Podstawowy problem: skąd wziąć środki na wypłatę świadczeń?

9 Podział planów emerytalnych Ze względu na obowiązkowość uczestnictwa: Programy obowiązkowe - powszechny system emerytalny, Programy dobrowolne plany prywatne, zindywidualizowane uczestnictwo. Problemy: W niektórych krajach obowiązkowy jest udział w prywatnym programie, a my mamy tylko swobodę wyboru programu. Niektóre firmy wymagają od swoich pracowników przystąpienia do firmowego planu emerytalnego (nielegalne).

10 Podział planów emerytalnych Ze względu na sposób określania wysokości zobowiązań uczestników systemu: Plany o zdefiniowanej składce (DC), Plany o zdefiniowanym świadczeniu (DB). W praktyce stosuje się też często systemy pośrednie, łączące DC i DB, na przykład takie, w których składka jest zmieniana, by osiągnąć pewną docelową wysokość świadczenia, albo takie, gdzie firma dokłada do świadczeń, jeżeli są one niższe, niż jakiś poziom.

11 Zdefiniowane świadczenie i zdefiniowana składka DB ma z góry ustaloną formułę, na podstawie której wylicza się wysokość świadczenia. DC określona jest tylko wysokość składki. Wysokość świadczenia emerytalnego oblicza się w momencie przejścia na emeryturę, ze zgromadzonego kapitału ze składek i ze zwrotu z inwestycji, w których ten kapitał ulokowano. Podstawowa różnica między systemem o zdefiniowanym świadczeniu a systemem o zdefiniowanej składce w pierwszym ryzyko ponosi ubezpieczyciel i ubezpieczony, w drugim tylko ubezpieczony

12 Podział planów emerytalnych Ze względu na formy organizacyjne planów: Zakładowe plany emerytalne w ramach jednego przedsiębiorstwa, Branżowe plany emerytalne w ramach danej branży, Otwarte plany emerytalne umiejscowione poza daną firmą, czy branżą, każda firma, czy osoba prywatna może skorzystać z ich usług, (Indywidualne plany emerytalne). Powszechny system emerytalny nie pasuje do żadnej z tych kategorii, ale jego elementy tak.

13 Podział planów emerytalnych Ze względu na sposób określania wymiaru świadczenia w planach DB i niektórych planach mieszanych: W zależności od stażu pracy im dłużej pracujemy, tym wyższe świadczenie. W zależności od wynagrodzeń o wysokości świadczenia decyduje ostatnie wynagrodzenie, albo wynagrodzenia z pewnej liczby przepracowanych lat. Systemy łączące staż i poziom wynagrodzeń coś jak formuła ustalania wysokości świadczenia w starym systemie w Polsce.

14 Podział planów emerytalnych Ze względu na sposób kapitalizacji zobowiązań: Kapitalizacja wewnętrzna plany są kapitalizowane poprzez zapis księgowy w pasywach firmy, jako zobowiązanie wobec pracownika. W systemie publicznym odpowiednikiem jest NDC (notional defined contribution) Kapitalizacja zewnętrzna składki są inwestowane poza firmą. W systemie publicznym odpowiednikiem jest FDC (financial defined contribution)

15 Podział planów emerytalnych Ze względu na sposób wykorzystania zakumulowanych środków: Annuitet - stałe świadczenie wypłacane do końca życia, powszechne w systemie obowiązkowym. Wypłata jednorazowa możliwa w planie dobrowolnym. Wypłata programowana ustalony sposób wypłacania kapitału (na przykład kapitał zostanie wypłacony w równych kwotach przez 5 lat) również częsta w planach dobrowolnych.