Funkcje subkonta ZUS Uwarunkowania prawne

Transkrypt

1 Funkcje subkonta ZUS Uwarunkowania prawne Dr Sebastian Jakubowski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Gospodarczej Konferencja Naukowa EDUKACJA FINANSOWA Szkoła Główna Handlowa 28 września 2017 Warszawa

2 Funkcja ewidencyjno-kontrolna Funkcja ewidencyjno-kontrolna polega na ewidencji i kontroli przebiegu ubezpieczenia emerytalnego indywidualnego ubezpieczonego. Należy dodać, że funkcję tą pełnią również indywidualne konto ZUS (tzw. pierwszy filar) oraz rachunek członka w OFE. Informacje te stanowią zapis elektroniczny na temat wartości składek (środków etc.) emerytalnych, które stanowią przychód FUS. Z dokonaniem tego zapisu nie wiąże się proces akumulacji środków, z których ma być wypłacana okresowa emerytura kapitałowa. Pokrycie dla wypłaty wynikającej z zapisu na subkoncie będzie również pochodzić z funduszu emerytalnego FUS. Podstawowym celem ewidencjonowania środków na subkontach ZUS jest wykorzystanie tych informacji do obliczenia wysokości i wypłat najpierw okresowych emerytur kapitałowych, a na kolejnym etapie, po osiągnięciu przez ubezpieczonego wieku 65 lat, emerytur realizowanych z funduszu emerytalnego w ramach FUS.

3 Funkcja ochronna Funkcja ochronna polega na ewidencjonowaniu kwot środków odpowiadających wartości umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych po ukończeniu przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego. Celem wprowadzenia procesu umarzania jednostek rozrachunkowych, przekazywania tych środków pieniężnych do FUS i ewidencjonowania ich na subkoncie jest ochrona ubezpieczonego przed ryzykiem złej daty. Mechanizm ten określany jest jako suwak bezpieczeństwa. W ten sposób subkonto ZUS ma pełnić funkcję ochronną wobec kapitału emerytalnego (ekspektatyw emerytalnych) i zabezpiecza ubezpieczonego przed ryzykiem spadku wartości jednostek rozrachunkowych w ostatnich latach aktywności zawodowej członka OFE

4 Funkcja emulacji inwestycji obligacyjnych OFE Funkcja emulacji inwestycji obligacyjnych OFE - inwestycje OFE w obligacje Skarbu Państwa zastąpione są ewidencjonowaniem środków na subkoncie ZUS. Natomiast samo subkonto ma być swoistym emulatorem inwestycji OFE w skarbowe instrumenty dłużne oraz instrumenty dłużne gwarantowane przez Skarb Państwa. Dlatego też zastosowany tam poziom waloryzacji nie jest powiązany ze wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych (waloryzacja cenowa) ani ze wskaźnikiem wzrostu przeciętnych wynagrodzeń (waloryzacja płacowa). Obecnie poziom waloryzacji środków ewidencjonowanych na subkoncie ZUS jest równy średniorocznej dynamice wartości PKB w cenach bieżących za okres ostatnich 5 lat poprzedzających termin waloryzacji (art. 40c 40d u.s.u.s.).

5 Zakaz inwestycji w papiery wartościowe Skarbu Państwa Nowelizacja ustawy przeprowadzona w grudniu 2013 r. wprowadziła dla otwartych funduszy emerytalnych zakaz inwestycji aktywów w obligacje, bony i inne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także pożyczki i kredyty, udzielane tym podmiotom. Zakaz ten obejmuje również wymienione dłużne papiery wartościowe emitowane przez rządy lub banki centralne państw będących członkami Unii Europejskiej lub stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub członkami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

6 Minimalna część aktywów OFE lokowana w udziałowe papiery wartościowe

7 Funkcja emulacji inwestycji obligacyjnych OFE Dzięki oparciu kapitałowego filaru ubezpieczenia emerytalnego nie tylko na OFE, które mają charakter funduszy akcyjnych, ale również na subkoncie ZUS uniknięto jak dotąd wysokiej zmienności i podatności kapitałowego filaru ubezpieczenia emerytalnego na wahania indeksów giełdowych. Dlatego subkonto ZUS z perspektywy ubezpieczonego pełni funkcję alternatywy dla obligacyjnych inwestycji OFE i można doszukiwać się w jego funkcjonowaniu charakteru swoistego emulatora inwestycji OFE w skarbowe instrumenty dłużne oraz instrumenty dłużne gwarantowane przez Skarb Państwa. Dzieje się tak pomimo zastosowania w ramach subkonta ZUS metody repartycyjnej, a nie kapitałowej. Co oznacza, że zapisy na subkoncie mają charakter wyłącznie ewidencyjny i brak tam jakichkolwiek realnych środków finansowych.

8 Funkcja łagodzenia negatywnych odczuć społecznych związanych z utratą przez ubezpieczonych poczucia prawa własności do środków z OFE Funkcja łagodzenia negatywnych odczuć społecznych związanych z utratą przez ubezpieczonych poczucia prawa własności do środków zgromadzonych na rachunkach OFE Objęcie środków zewidencjonowanych na subkoncie ZUS wspólnością majątkową. Środki te podobnie jak środki zgromadzone na rachunku członka OFE podlegają podziałowi w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa albo umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej między osobą, dla której Zakład prowadzi subkonto, a jej małżonkiem jak również śmierci ubezpieczonego. Przyznanie ubezpieczonemu prawa do wskazania osób uprawnionych do otrzymania środków zewidencjonowanych na jego subkoncie po jego śmierci i wypłata tych środków w formie gotówkowej. Wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego - wypłaty gwarantowanej.

9 Funkcja ograniczania tempa przyrostu państwowego długu publicznego Funkcja ograniczania tempa przyrostu państwowego długu publicznego (fiskalna) Subkonto ZUS jako instrument polityki fiskalnej państwa.

10 Geneza Instytucji Subkonta ZUS Podstawowym celem [ ] jest ograniczenie tempa przyrostu państwowego długu publicznego przez zmniejszenie kosztów wprowadzenia II filara kapitałowego przy jednoczesnym zachowaniu neutralności tego rozwiązania dla wysokości emerytur z obowiązkowej części systemu emerytalnego oraz stymulowanie wzrostu poziomu oszczędności emerytalnych, a tym samym i całkowitych stóp zastąpienia. Cele te będą realizowane przez przesunięcie części składki emerytalnej na nowo utworzone specjalne subkonto prowadzone przez ZUS (zachowujące integralność II filaru), zmiany limitów inwestycyjnych OFE (a na dalszym etapie także zmiany w polityce inwestycyjnej OFE) oraz wprowadzenie zachęt podatkowych do dodatkowego oszczędzania na emeryturę. Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych z aktami wykonawczymi z dnia 10 marca 2011 r., s. 3.

11 Harmonogram zmian proporcji przekazywania składki w ramach II filaru

12 Geneza Instytucji Subkonta ZUS Wprowadzenie dobrowolności przekazywania przyszłych składek do OFE umożliwi dokonywanie wyboru oraz podejmowanie przez ubezpieczonych decyzji o przekazywaniu bieżącej składki albo nadal do OFE albo na subkonto lub odwrotnie oraz ewentualną zmianę poprzedniej decyzji w następnym przedziale czasowym. Kolejnym efektem wprowadzenia dobrowolności będzie zredukowanie, ponoszonych przez budżet państwa, kosztów systemu emerytalnego, za sprawą relatywnego spadku poziomu długu publicznego i wzrostu wiarygodności Polski. Obniży to koszty kredytu i tym samym będzie miało pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy. Uzasadnienie projektu ustawy o ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych, z dnia 22 listopada 2013 r., s. 7.

13 Harmonogram zmian proporcji przekazywania składki w ramach II filaru

14 Geneza Instytucji Subkonta ZUS Suwak Bezpieczeństwa [ ] proponuje się przekazywanie zgromadzonego w OFE kapitału na fundusz emerytalny FUS i ewidencjonowanie na prowadzonym w ZUS subkoncie, przez 10 lat poprzedzających moment osiągnięcia przez ubezpieczonego wieku emerytalnego. Oznaczałoby to, że co miesiąc na subkonto przekazywana byłaby określona liczba jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na rachunku członka OFE, stanowiąca iloraz liczby tych jednostek i wyrażonej w miesiacach różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, określonym w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS a wiekiem członka OFE w dniu dokonywania umorzenia (dodany art. 100c ustawy o oiffe). Uzasadnienie projektu ustawy o ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych, z dnia 22 listopada 2013 r., s. 19.

15 Transfer aktywów OFE do ZUS Transfer 51.5% aktywów OFE do ZUS 3 lutego 2014 Całkowita wartość przenoszonych aktywów OFE wynosiła mln zł. Wartość nominalna przekazanych do ZUS papierów wartościowych wyniosła łącznie mln zł, z czego: mln zł stanowiły skarbowe papiery wartościowe; mln zł stanowiły obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach określonych w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, gwarantowane przez Skarb Państwa; mln zł stanowiły inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane przez Skarb Państwa. Ponadto otwarte fundusze emerytalne przekazały również do ZUS środki pieniężne o wartości 1 862,2 mln zł.

16 Podsumowanie I. Dalsze funkcjonowanie subkonta ZUS w obecnej formie sygnalizuje brak ostatecznego zerwania z praktyką wykorzystywania krajowego rynku emerytalnego do prowadzenia bieżącej polityki fiskalnej. II. Instytucja subkonta jest zbędna i narusza zasady prawidłowej organizacji ubezpieczeń społecznych. Ustanowienie subkonta komplikuje rozumienie zastanych pojęć oraz instytucji prawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych.

17 Dr Sebastian Jakubowski Dziękuję za uwagę!