System emerytalny w Polsce

Transkrypt

1 Warszawa, marzec 2017 r. System emerytalny w Polsce Dariusz Noszczak

2 System emerytalny to część systemu ubezpieczeń społecznych System ubezpieczeń społecznych System emerytalny

3 System ubezpieczeń społecznych O co w tym wszystkim chodzi?

4 Cel systemu ubezpieczeń społecznych ochrona przed ryzykiem, które: - może się wydarzyć, - prawdopodobnie się wydarzy, - na pewno się wydarzy Co może się wydarzyć lub na pewno się wydarzy?

5 System ubezpieczeń społecznych

6 System ubezpieczeń społecznych - definicja system świadczeń pieniężnych i rzeczowych przysługujących ubezpieczonym i ich rodzinom w razie: - choroby, - macierzyństwa, - niezdolności do pracy, - starości, - śmierci w zamian za składki opłacane na poszczególne rodzaje ubezpieczeń

7 System ubezpieczeń społecznych - świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa: - zasiłek chorobowy - zasiłek macierzyński - zasiłek opiekuńczy - zasiłek wyrównawczy, -świadczenie rehabilitacyjne z tytułu długotrwałej niezdolności do pracy -renta z tytułu niezdolności do pracy - renta szkoleniowa z tytułu starości: - emerytura, - dodatek pielęgnacyjny

8 System ubezpieczeń społecznych - świadczenia z tytułu śmierci żywiciela: - renta rodzinna, - dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej: - jednorazowe odszkodowanie, - świadczenia chorobowe, - renta z tytułu niezdolności do pracy - świadczenia zdrowotne z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, - zwrot kosztów poniesionych na zakup przedmiot ortopedycznych

9 System emerytalny System emerytalny - to system zapewniający wypłatę świadczeń z tytułu ryzyka starości dla osób podlegających z tego tytułu ubezpieczeniu emerytalnemu

10 Jak funkcjonuje system emerytalny

11 Dwa rodzaje systemów emerytalnych system repartycyjny opierający się na tzw. umowie pokoleniowej, tj. założeniu, że pracująca część społeczeństwa,,finansuje świadczenia osób będących już na emeryturze system kapitałowy opierający się na gromadzeniu kapitału na indywidualnych kontach ubezpieczonych, z którego wypłacana jest emerytura dla tych samych ubezpieczonych

12 system repartycyjny system kapitałowy Odporny na załamanie rynku kapitałowego i wysoką inflację Odporny na proces starzenia się społeczeństwa przetargi polityczne i pogorszenie koniunktury Nieodporny na zmiany demograficzne, przetargi polityczne, wzrost bezrobocia i pogorszenie koniunktury gospodarczej Nieodporny na załamanie rynku kapitałowego i wysoką inflację

13 System emerytalny w Polsce do 31 XII 1998 r. system całkowicie repartycyjny, składki na ubezpieczenia społeczne pracowników finansowały zakłady pracy z własnych środków, zakłady pracy opłacały łącznie jedną składkę za wszystkich pracowników, bez wskazania indywidualnych osób i wysokości ich składek, prawo do emerytury zależało od wieku i stażu ubezpieczeniowego (kobiety 60 lat i 20 lat stażu, mężczyźni 65 lat i 25 lat stażu), w zakresie ustalania wysokości świadczenia obowiązywał system tzw. zdefiniowanego świadczenia (wysokość emerytury zależała od zarobków uzyskiwanych w wybranych latach, przywileje emerytalne dla różnych grup zawodowych

14 Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce - podstawa prawna Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

15 Wypłatę emerytury gwarantuje art. 67 Konstytucji Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. art. 62 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (...) Budżet państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS.

16 Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce - główne zmiany wprowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych, zmiany wysokości i finansowania składek na ubezpieczenie społeczne wprowadzenie tzw. mieszanego systemu emerytalnego (repartycyjno kapitałowego) utworzenie trzech filarów emerytalnych, przejście z systemu zdefiniowanego świadczenia na system zdefiniowanej składki wprowadzenie odrębnego ubezpieczenia zdrowotnego utworzenie odrębnych funduszy: emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego Pomimo wdrożenia nowego systemu emerytalnego, w starym systemie emerytalnym pozostały wszystkie osoby urodzone przed 1 stycznia 1949r.

17 Ewolucja systemu emerytalnego w Polsce 1 maja 2011 r. - tzw. mała reforma OFE - utworzenie subkonta w ZUS i podział składki emerytalnej z II filaru, - wprowadzenie dziedziczenia środków z subkonta 1 stycznia 2013 r. podwyższenie powszechnego wieku emerytalnego Luty 2014 r. - tzw. duża reforma OFE - umorzenie 51,5 proc. jednostek rozrachunkowych w OFE i przekazanie ich na subkonto w ZUS - dobrowolność wyboru: ZUS czy OFE - suwak bezpieczeństwa

18 Trzy filary emerytalne: I FILAR ZUS II FILAR OFE, subkonto w ZUS III FILAR IKE, IKZE, PPE

19 Jaki procent wynagrodzenia jest potrącany na składkę emerytalną?

20 składka emerytalna wynagrodzenie brutto * Sondaż Gfk Polonia dla Rzeczpospolitej, 2010 r. 20

21 Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Emerytalne 19,52% Rentowe 8% Chorobowe 2,45% Wypadkowe od 0,40% do 3,60% Płatnik 9,76% Ubezpieczony 9,76% Płatnik 6,5% Ubezpieczony 1,5% W całości finansuje ubezpieczony W całości finansuje płatnik składek

22 chorobowa 2,45% rentowa 1,5% emerytalna 9,76% składki finansowane przez ubezpieczonego 22

23

24 Składka deklarowana a opłacona Ważne! Do ustalenia wysokości emerytury uwzględnia się kwotę wynikającą z deklaracji i raportów składanych za ubezpieczonych, a nie faktycznie wpłaconych kwot przez płatnika składek Wyjątek: osoby prowadzące pozarolniczą działalność (np. działal ność gospodarczą) przy ustalaniu dla nich wysokości emerytury uwzględnia się składkę wpłaconą

25 Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez przedsiębiorców Przedsiębiorca sam ustala sobie wysokość składki płaconej na ubezpieczenie emerytalne. Podstawa wymiaru nie może być niższa niż: 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - w 2017r. 2557,80 zł, 30 proc. minimalnego wynagrodzenia pracowników przez pierwsze 2 lata prowadzenia własnej firmy (tzw. preferencyjna składka) w 2017r. 600 zł Jak płacą przedsiębiorcy? 98 proc. przedsiębiorców opłaca składki od najniższej podstawy

26 Podział składki emerytalnej

27 Gdzie trafiają moje składki

28 Definicja emerytury Emerytura to świadczenie pieniężne stanowiące zabezpieczenie materialne dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej. Emerytura przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego, a ten określa ustawa.

29 Emerytury w nowym systemie 3 grupy wiekowe Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane zostały przede wszystkim w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa ta podzieliła ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe: osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1968 r. Przynależność do określonej grupy wiekowej skutkuje tym, że różne są zarówno warunki, na których można nabyć prawo do emerytury, jak i zasady ustalania jej wysokości.

30 Rodzaje emerytur w nowym systemie I filar Emerytura powszechna po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, bez względu na wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych Emerytura wcześniejsza dla osób, które osiągnęły obniżony wiek emerytalny i udo wodniły wymagany staż, w tym wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Emerytura częściowa dla osób, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytal nego, ale osiągnęły obniżony wiek emerytalny i udowodniły długi staż składkowy i nieskładkowy Emerytura pomostowa przyznawana osobom, które wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,,wcześniejsza emerytura dla nauczycieli, wychowawców, innych pracowników pedagogicznych szkół i przedszkoli publicznych i niepublicznych

31 Rodzaje emerytur w nowym systemie II filar Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje osobie ubezpieczonej (kobiecie), urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która jest lub była członkiem OFE, ukończyła wiek emerytalny, ma ustalone prawo do emerytury wg nowych zasad oraz kwota środków zewidencjonowanych na jej subkoncie w ZUS wynosi co najmniej dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Wypłaca jest do ukończenia przez nią powszechnego wieku przewidzianego dla mężczyzny urodzonego w tym samym roku i kwartale. Emerytura powszechna - tzw. docelowa emerytura uwzględniająca środki zgromadzone w I i II filarze przyznawana mężczyznom po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego oraz kobietom po ukończeniu,,męskiego powszechnego wieku emerytalnego

32 Rodzaje emerytur w nowym systemie Świadczenie przedemerytalne przysługuje przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego osobom: które zostały zwolnione z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy lub z innych przyczyn dotyczących zakładu pracy, w stosunku do których ogłoszono upadłość prowadzonej firmy, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, które utraciły prawo do świadczenia wypłacanego z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną z powodu śmierci tej osoby.

33 Emerytura powszechna Emerytura powszechna Dla urodzonych przed r. Dla urodzonych po r. Przyznawana na wniosek Przyznawana z urzędu Przyznawana na wniosek Przyznawana z urzędu

34 Emerytura powszechna W nowym systemie emerytalnym (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r.) jedynym warunkiem przyznania emerytury powszechnej jest ukończenie powszechnego wieku emerytalnego. Obecnie (od 1 stycznia 2013r.) wiek ten jest wyższy niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn o zróżnicowany w zależności od roku i kwartału urodzenia wnioskodawcy Dla kobiet urodzonych po 30 września 1973r. oraz dla mężczyzn urodzonych po 30 września 1953r. wiek ten miał wynosić 67 lat.

35 Emerytura powszechna ustawa z dnia 16 listopada 2016r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017r., poz.38) ustawa m. in. przywraca od 1 października 2017r. powszechny wiek emerytalny, obowiązujący przed 1 stycznia 2013 r., tj. wiek 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn, obniżenie powszechnego wieku emerytalnego dotyczy nabycia prawa do: emerytury z FUS (I filar) przyznawanej na wniosek emerytury z FUS (I filar) przyznawanej z urzędu, okresowej emerytury kapitałowej (II filar)

36 Emerytura przyznawana z urzędu Warunki przyznania: pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy, ukończenie powszechnego wieku emerytalnego, podleganie ubezpieczeniom przez jakikolwiek okres czasu, niezgłoszenie wniosku o emeryturę do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego

37 Wcześniejsza emerytura Rodzaje wcześniejszych emerytur: emerytura dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach, emerytura dla twórców i artystów, emerytura nauczycielska, emerytura górnicza

38 Moja składka pracuje na moją emeryturę Po reformie w 1999 r. w systemie emerytalnym nastąpiło przejście od modelu zdefiniowanego świadczenia do modelu zdefiniowanej składki

39 Jak emeryturę liczono w starym systemie Z zarobki ubezpieczonego PZ przeciętne krajowe zarobki KB kwota bazowa

40 Jak liczona jest nowa emerytura Wysokość tzw. nowej emerytury ustala się według reguły moja składka pracuje na moją emeryturę. Oblicza się ją przez podzielenie zgromadzonej na koncie ubezpieczonego kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek na ubezpieczenie emerytalne (z uwzględnieniem ich waloryzacji) przez średnie dalsze trwanie życia.

41 Wysokość nowej emerytury zwaloryzowany kapitał początkowy + suma zwaloryzowanych składek emerytalnych zgromadzonych na koncie + suma środków zgromadzonych na subkoncie średnie dalsze trwanie życia

42 A gdy będziemy żyli dłużej?

43 Emerytura jako świadczenie dożywotnie Emerytura jest świadczeniem wypłacanym dożywotnio, a stan konta ubezpieczonego w ZUS nie jest pomniejszany o wysokość wypłaconych świadczeń

44 Kapitał początkowy a nowa emerytura Dla osób, które pracowały przed 1999 r., a będą miały ustalaną emeryturę wg nowych zasad ustala się kapitał początkowy, tj. hipotetyczną emeryturę, jaką na dzień 1 stycznia 1999 r. otrzymałyby za okresy przepracowane przed 1 stycznia 1999r.

45 Minimalna emerytura Od 1 marca 2017r zł

46 Minimalna emerytura Gwarancja minimalnej emerytury przysługuje osobom, które udowodniły wymagany staż składkowy i nieskładkowy: - kobiety od 20 do 25 lat (w zależności od roku ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, od 1 października 2017r. 20 lat, - mężczyźni (25 lat)

47 Moja emerytura 37 groszy?

48 Czy można pracować na emeryturze?

49 Praca na emeryturze do 70% przeciętnej płacy od 1 marca do 31 maja 2017r. 2953,30 zł wypłata świadczenia w pełnej wysokości między 70% a 130% przeciętnej płacy Od 1 marca do 31 maja 2017r. powyżej 2953,30zł, nie więcej niż 5484,60 zł zmniejszenie świadczenia powyżej 130% przeciętnej płacy Od 1 marca do 31 maja 2017r. 5484,60 zł zawieszenie świadczenia

50 Praca na emeryturze Emerytura podlega zawieszeniu w przypadku kontynuowania stosunku pracy nawiązanego przed przejściem na emeryturę

51 Trochę statystyki (stan na styczeń 2017r.) Rodzaj świadczenia Liczba osób pobierających świadczenie (w tys.) Przeciętna kwota wypłacanego świadczenia (w zł) Emerytury 5 168,6 2147,09 Emerytury częściowe 8,4 2089,84 Emerytury pomostowe 19,8 2497,06 Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne Świadczenia przedemerytalne 7,7 2014,39 170,3 1028,48

52 Trochę statystyki.. Trochę statystyki (stan na styczeń 2017r.)

53 Trochę statystyki

54 Trochę statystyki

55 Trochę statystyki

56 Trochę statystyki..

57 System emerytalny wyzwania Głównym wyzwaniem polskiego systemu emerytalnego jest stworzenie kompleksowych rozwiązań zapobiegających negatywnym skutkom prognozowanego starzenia się społeczeństwa

58 kobiety w tysiącach 0 mężczyźni Piramidy wieku (prognoza EUROPOP 2013) - po podwyższeniu wieku emerytalnego Rok ,5 mln 33,1 mln Rok ,1 mln 18,5% 24,4 mln 63,4% 7,0 mln -5,4 mln -13,9% +3,0 mln +42,4% 60/65-67 lat -6,7 mln -27,3% 18 lat -1,7 mln 10,1 mln 30,6% 17,8 mln 53,6% 5,2 mln 18,1% -24,8% 15,8% kobiety w tysiącach 0 mężczyźni Źródło: Prognoza demograficzna Eurostatu EUROPOP 2013 (main scenario) 58 58

59 Odrębne systemy emerytalne Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego dla rolników, Zakład Emerytalno-Rentowy MSW dla policjantów, strażaków, służby granicznej i innych służb mundurowych Ministerstwo Obrony Narodowej dla żołnierzy zawodowych Ministerstwo Sprawiedliwości dla sędziów i prokuratorów

60 PYTANIA?

61 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ