Proporcje ciała dziewcząt z niedoborem wzrostu i dziewcząt zdrowych w okresie pokwitania
|
|
- Bożena Drozd
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE / Original articles Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism 2011, 17, 3, xx-xx ISSN X Proporcje ciała dziewcząt z niedoborem wzrostu i dziewcząt zdrowych w okresie pokwitania Body proportions of healthy and short stature adolescent girls Katarzyna Milde 1, Paweł Tomaszewski 1, Anna Majcher 2, Beata Pyrżak 2, Romuald Stupnicki 1 1 Zakład Statystyki i Informatyki Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 2 Klinika Pediatrii i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Streszczenie Wprowadzenie: Regularna oceny proporcji ciała ma istotne znaczenia, ponieważ wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń rozwoju fizycznego oraz szybka prewencja mogą umożliwić dziecku osiągnięcie optimum swego uwarunkowanego genetycznie poziomu rozwoju. Cel pracy: Celem pracy było określenie proporcji ciała dojrzewających dziewcząt z niedoborem wzrostu i dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała. Materiał i metody: Pomiary wysokości ciała, wysokości siedzeniowo-ciemieniowej, szerokości barków, długości kończyn górnych wykonano u 104 zdrowych niskich dziewcząt (NW, wysokość ciała poniżej 10 centyla), 84 dziewcząt z zespołem Turnera (ZT) i 263 dziewcząt zdrowych, z prawidłową wysokością ciała (ZDR, wysokość ciała pomiędzy centyla) w wieku lat. Długość kończyn dolnych obliczono, odejmując od pomiaru wysokości ciała pomiar wysokości siedzeniowo-ciemieniowej. Pomiary zostały wykonane zgodnie z przyjętymi standardami antropometrycznymi. Zmienne somatyczne poddano transformacji logarytmicznej i wyznaczono zależności allometryczne. Wyniki: Na podstawie analizy allometrycznej stwierdzono, że dziewczęta z zespołem Turnera mają krótsze kończyny dolne (p<0,001) oraz szersze barki (p<0,001) w porównaniu ze zdrowymi dziewczętami z obu grup. Dziewczęta z niedoborem wzrostu charakteryzują się dłuższymi kończynami dolnymi (p<0,001) w stosunku do pozostałych grup badanych oraz szerszymi barkami (p<0,001) i dłuższymi kończynami górnymi (p<0,001) w porównaniu z dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała. Wnioski: Analiza przebiegu rozwoju somatycznego, oparta na zależnościach allometrycznych, umożliwia szersze spojrzenie na zagadnienie proporcjonalności budowy ciała. W przypadku wykazania nieprawidłowości proporcji ciała w porównaniu ze zdrowymi dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała, jakie zaobserwowano np. w grupie dziewcząt z zespołem Turnera, diagnoza ta może stać się przesłanką dla dalszego postępowania klinicznego. Słowa kluczowe: proporcje ciała, allometria, niedobór wzrostu Abstract Adres do korespondencji: dr Katarzyna Milde Zakład Statystyki i Informatyki, Katedra Anatomii i Biomechaniki AWF ul. Marymoncka 34, Warszawa katarzyna.milde@awf.edu.pl Introduction: Regularly conducted assessment of body proportions is of importance as early detection of possible growth disorders and immediate prevention may allow gathering an optimum of child s genetically conditioned level of development. Aim of the study: To assess body proportions of adolescent girls, healthy or with growth deficiency. Material and methods: Three groups were studied: 104 healthy, short-statured girls (body height below the 10th percentile), 84 girls with Turner s syndrome (ZT) and 263 healthy girls of normal stature (between percentiles 25 and 75), all aged years. The following measurements were conducted according to common anthropometric standards: body height, sitting body height, shoulder width, upper extremity length and lower extremity length the last one was computed as the difference between standing and sitting body heights. All measurements were converted to logarithms and allometric linear regressions vs log body height were computed. Results: The Turner girls proved to have allometrically shorter legs (p<0.001) and wider shoulders (p<0.001) compared with both groups of healthy girls, and longer upper extremities (p<0.001) compared with the girls of normal stature. Healthy, short-statured girls had longer lower extremities (p<0.001) as compared to other groups; they also had wider shoulders (p<0.001) and longer upper extremities (p<0.001) compared to healthy girls of normal height. Conclusions: Allometric relations of anthropometric measurements enable a deeper insight into the body proportions, especially in the growth period. The presented discrimination of Turner girls may serve as a screening test, and recommendation for further clinical treatment. Key words: body proportions, allometry, short stature 183
2 Milde K., Tomaszewski P., Majcher A. et al. Body proportions of short-statured girls Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism 2011, 17, Wprowadzenie Wiedza na temat przemian ontogenetycznych jest podstawowym warunkiem postępowań prozdrowotnych w świadomym kierowaniu rozwojem i zdrowiem dziecka. Wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń rozwoju fizycznego oraz szybka diagnoza mogą umożliwić dziecku osiągnięcie optimum swego uwarunkowanego genetycznie poziomu rozwoju. W praktyce klinicznej ocena prawidłowości rozwoju dziecka odbywa się często przy użyciu morfogramów, w których wartości poszczególnych cech somatycznych wyrażane są w postaci odchyleń standardowych wyznaczonych względem średniej wartości z populacji dla danej kategorii wiekowej. Odmiennym podejściem do zagadnienia oceny proporcji ciała jest metoda oparta na skalowaniu allometrycznym. Metoda ta umożliwia ocenę proporcjonalności danej cechy w stosunku do parametrów charakteryzujących rozmiary ciała (np. wysokości lub masy ciała). Znalazła ona zastosowanie m.in. w ocenie relacji wagowo-wzrostowych, ocenie składu ciała, czy w określeniu wymiarów serca i ich związku z ryzykiem wystąpienia chorób krążenia [1-5]. Podejście allometryczne zastosowano również w ocenie związków pomiędzy zawartością tkanki tłuszczowej a komponentami sprawności fizycznej lub sprawności fizycznej w odniesieniu do oceny maksymalnego poboru tlenu i sprawności krążeniowo-oddechowej szacowanych w zależności od stopnia dojrzewania młodzieży [6-9]. Podejście allometryczne nie jest zatem zagadnieniem nowym, jednakże w dostępnym piśmiennictwie niewiele jest prac dotyczących oceny budowy somatycznej z wykorzystaniem zależności allometrycznych. W nielicznych, opublikowanych pracach metodę allometrii wykorzystano do oszacowania wartości masy należnej do wysokości ciała u chłopców w wieku szkolnym, określenia wybranych proporcji ciała kobiet z zespołem Turnera oraz proporcji wagowo-wzrostowych niskorosłych dziewcząt i dziewcząt zespołem Turnera [10-12]. W pracach tych wykazano, że allometria umożliwia ocenę proporcjonalności danej cechy w stosunku do parametrów charakteryzujących rozmiary ciała, a zatem jest adekwatna do charakterystyki zmian wielkości cech somatycznych w procesie rozwoju. Cel pracy Celem przedstawianej pracy było określenie wybranych proporcji ciała dziewcząt z niedoborem wzrostu, w tym z zespołem Turnera, w porównaniu z dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała z wykorzystaniem metody skalowania allometrycznego. Materiał i metody Badania przeprowadzono wśród 104 zdrowych niskich dziewcząt (NW, wysokość ciała poniżej 10 centyla), 84 dziewcząt z zespołem Turnera (ZT, wysokość ciała poniżej 10 centyla) i 263 dziewcząt zdrowych, z prawidłową wysokością ciała (ZDR, centyla) w wieku lat. Badania dziewcząt z niedoborem wzrostu (NW i ZT) przeprowadzono w Klinice Pediatrii i Endokrynologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz na kolonii letniej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Pomocy Chorym z Zespołem Turnera. Pomiary dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (grupa kontrolna) zostały udostępnione przez prof. M. Składa (AWF Warszawa). U badanych dokonano pomiaru wysokości ciała (bh), wysokości siedzeniowo-ciemieniowej (sh), szerokości barków (a-a) oraz długości kończyn górnych (a-da). Długość podkulszowa kończyn dolnych została obliczona na podstawie różnicy wysokości ciała i wysokości siedzeniowo-ciemieniowej (bh-sh). Pomiary zostały wykonane zgodnie z przyjętymi standardami antropometrycznymi. Zebrane dane poddano transformacji logarytmicznej, a następnie wyznaczono dla każdej z badanych grup zależności allometryczne między cechami somatycznymi i wysokością ciała oraz odpowiadające im równania regresji. Zróżnicowanie współczynników regresji oceniono z wykorzystaniem analizy regresji liniowej. Wartości cech somatycznych dziewcząt z niedoborem wzrostu unormowano na równania regresji liniowych i błędów w regresji wyznaczonych dla dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała. Znamienność różnic średnich wartości allometrycznie unormowanych cech somatycznych badanych grup określono za pomocą jednokierunkowej analizy wariancji oraz testu Scheffe go (post-hoc) [13]. Dla wszystkich analiz przyjęto poziom istotności p<0,05. Wyniki W tabeli I przedstawiono średnie wartości wieku oraz parametrów budowy somatycznej, zaobserwowane w grupie zdrowych dziewcząt, dziewcząt z niedoborem wzrostu oraz dziewcząt z ZT. Badane z grupy kontrolnej (ZDR) różniły się istotnie wysokością ciała od pozostałych dziewcząt, dlatego na wstępie dokonano analizy regresji dla tej grupy. Stwierdzono, że wartości współczynników nachylenia prostych regresji wyznaczonych dla wszystkich cech somatycznych nie różniły się znamiennie od jedności, co oznacza, że ich przyrost jest proporcjonalny do przyrostu wysokości ciała. Następnie, na podstawie wyników grupy kontrolnej, wyznaczono równania regresji liniowej oraz błędy w regresji, które były podstawą do normowania pomiarów dziewcząt z niedoborem wzrostu i z zespołem Turnera. Na rycinie 1 przedstawiono zależności allometryczne badanych cech somatycznych w grupie dziewcząt z zespołem Turnera, dziewcząt z niedoborem wzrostu i dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała oraz równania regresji liniowej i błędy regresji wyznaczone dla grupy kontrolnej (dziewczęta zdrowe o prawidłowej wysokości ciała). Analiza regresji liniowej wykazała, że wartości współczynników nachylenia prostych regresji, zarówno w grupie dziewcząt zdrowych z niedoborem wzrostu, jak i dziewcząt z ZT, nie różnią się znamiennie od jedności. Oznacza to, że tak jak w przypadku dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała, przyrost poszczególnych cech somatycznych dziewcząt z niedoborem wzrostu, jest proporcjonalny do przyrostu wysokości ciała. Z kolei stałe regresji różniły się istotnie (p<0,001), dlatego dla każdej z grup wyznaczono równania regresji. Po odwrotnym przekształceniu (zdelogarytmowaniu) otrzymanych współczynników regresji, równania te miały postać przedstawioną w tabeli II.
3 Milde K., Tomaszewski P., Majcher A. i wsp. Proporcje ciała dziewcząt a niedobór wzrostu Tabela I: Table I: Średnie (±SD) wartości wieku i cech somatycznych zaobserwowane u dziewcząt zdrowych (ZDR) oraz z niedoborem wzrostu (NW) i dziewcząt z zespołem Turnera (ZT) Mean (±SD) values of age and of somatic variables recorded in healthy girls (ZDR), girls of short stature (NW) and girls with Turner s syndrome (ZT) Zmienna / Variable ZDR (n=263) NW (n=104) ZT (n=84) Wiek [lata] / Age [years] 12,99±1,39 12,93±1,28 13,10±1,53 Wysokość ciała [cm] / Body height [cm] 157,12±8,80 141,13±7,86 139,53±9,34 Masa ciała [kg] / Body mass [kg] 47,75±11,32 33,91±6,20 38,04±8,49 Wysokość siedzeniowo-ciemieniowa [cm] / Sitting height [cm] 81,64±4,76 72,15±4,16 75,55±5,35 Długość kończyn górnych [cm] / Upper extremity length [cm] 66,94±4,10 66,33±7,50 59,65±4,81 Długość kończyn dolnych [cm] / Lower extremity length [cm] 75,47±4,83 68,66±4,71 63,98±5,29 Szerokość barków [cm] / Shoulder width [cm] 33,50±2,20 30,77±1,87 31,99±2,40 log(a-a) 1,62 ZDR (n = 265) A log(sh) 1,98 B 1,60 1,58 NW (n = 64) ZT (n = 82) 1,96 1,94 NW (n = 99) ZT (n = 84) 1,56 1,92 1,54 1,90 1,52 1,50 1,48 1,88 1,86 1,46 1,84 1,44 1,42 y = x ± ,82 1,80 y = x ± ,40 1,78 log(bh-sh) 1,95 C 1,95 log(a-da) D 1,90 1,90 NW (n = 68) ZT (n = 83) 1,85 1,85 1,80 1,80 NW (n = 99) 1,75 ZT (n = 83) 1,75 y = x ± ,70 y = x ± ,70 1,65 1,65 Ryc. 1. Fig. 1. Zależności allometryczne cech somatycznych (A szerokość barków, B wysokość siedzeniowo-ciemieniowa, C długość kończyn dolnych, D długość kończyn górnych) w grupie dziewcząt z zespołem Turnera (ZT), dziewcząt z niedoborem wzrostu (NW) i dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (ZDR). Linia prosta regresja liniowa wyznaczona dla dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała oraz równanie regresji liniowej i błąd regresji Allometric relations of somatic variables (A shoulder width, B sitting height, C lower extremity length, D upper extremity length) recorded in girls with Turner s syndrome (ZT), girls of short stature (NW) and healthy girls (ZDR). Straight line linear regression computed for girls with normal body height, linear regression equation and regression error Na rycinie 2 przedstawiono średnie wartości allometrycznie unormowanych cech somatycznych w grupie dziewcząt z zespołem Turnera i dziewcząt z niedoborem wzrostu. Podstawą normowania były równania regresji liniowych i błędów w regresji wyznaczonych dla dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (grupa kontrolna). W wyniku analizy średnich wartości allometrycznie unormowanych cech somatycznych badanych z niedoborem wzro- 185
4 Milde K., Tomaszewski P., Majcher A. et al. Body proportions of short-statured girls Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism 2011, 17, 3 Tabela II: Równania prostej regresji wyznaczone dla poszczególnych cech somatycznych w grupie dziewcząt zdrowych (ZDR), z niedoborem wzrostu (NW) oraz dziewcząt z zespołem Turnera (ZT) Table II: Linear regression equations computed for somatic variables in healthy girls (ZDR), girls of short stature (NW) and girls with Turner s syndrome (ZT) Zależności allometryczne / Allometric relations ZDR (n=263) NW (n=99) % ZT (n=84) % log(a-a)/ ŷ=0,213x ŷ=0,220x +3 ŷ=0,229x +7 log(sh)/ ŷ=0,519x ŷ=0,512x -2 ŷ=0,541x +4 log(bh-sh)/ ŷ=0,481x ŷ=0,488x +2 ŷ=0,458x -4 log(a-da)/ ŷ=0,426x ŷ=0,431x +1 ŷ=0,427x 0 log logarytm / logarithm; a-a szerokość barków / shoulder width; bh wysokość ciała / body height; sh wysokość siedzeniowo-ciemieniowa / sitting height; bh-sh długość kończyny dolnej / lower extremity length a-da długość kończyny górnej / upper extremity length; D% średnia wartość unormowana (względem zdrowych dziewcząt) wyrażona w procentach / mean standardised (against healthy girls)value expressed in percentages SD 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00-0,50-1,00-1,50-2,00-2,50 Ryc. 2. Fig. 2. bbb bbb NW (n = 99) ZT (n = 84) bbb a-a sh bh-sh a-da Średnie (±SE) wartości allometrycznie unormowanych cech somatycznych w grupie dziewcząt z zespołem Turnera (ZT, n=84) i dziewcząt z niedoborem wzrostu (NW, n=104). Podstawą normowania były równania regresji liniowych i błędów w regresji wyznaczonych dla dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (ZDR, n=263) linia pozioma Mean (±SE) allometric values of standardised somatic variables recorded in girls with Turner s syndrome (ZT, n=84) and girls of short stature (NW, n=104). Standardisation procedure was based on linear regression equation and regression errors calculated for girls with normal body height (ZDR, n=263) horizontal line p<0,001 znamiennie różne od dziewcząt z prawidłową wysokością ciała / p<0.001 significantly different from girls with normal body height bbb p<0,001 znamiennie różne od dziewcząt z niedoborem wzrostu / p<0.001 significantly different from girls of short stature a-a szerokość barków / shoulder width sh wysokość siedzeniowo-ciemieniowa / sitting height b-sy długość kończyny dolnej / lower extremity length a-da długość kończyny górnej / upper extremity length SD 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0 NW (n = 62) ZT (n = 82) log (bh-sh) log (a-a) -5,0-4,0-2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 SD Ryc. 3. Korelogram allometrycznie unormowanych pomiarów szerokości barków i długości kończyn dolnych w grupie dziewcząt z zespołem Turnera (ZT, n=82) i dziewcząt z niedoborem wzrostu (NW, n=62) i dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (ZDR, n=263). Podstawą normowania były równania regresji liniowych i błędów w regresji wyznaczonych dla dziewcząt o prawidłowej wysokości ciała (n=263). Linia prosta linia dyskryminująca wartości dla dziewcząt zdrowych i z zespołem Turnera Fig. 3. Allometric relations of standardised values of shoulder width and lower extremity length recorded in girls with Turner s syndrome (ZT, n=82), girls of short stature (NW, n=62) and girls with normal body height (ZDR, n=263). Standardisation procedure was based on linear regression equation and regression errors calculated for girls with normal body height (n=263). Straight line line discriminating between values of healthy and Turner girls 186 stu i z zespołem Turnera stwierdzono, że dziewczęta z zespołem Turnera mają kończyny dolne znamiennie krótsze o ok. 4% (p<0,001), barki szersze o ok. 7% (p<0,001) i ok. 4% dłuższy tułów w porównaniu ze zdrowymi dziewczętami. Dziewczęta zdrowe z niedoborem wzrostu mają kończyny dolne istotnie dłuższe o ok. 2% (p<0,001), barki szersze o ok. 3% (p<0,001) i kończyny górne dłuższe o ok. 1% w porównaniu z dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała (ryc. 2). W celu scharakteryzowania badanych dziewcząt pod względem relacji wymiarów szerokościowych i długościowych, wyznaczono zależność allometryczną dla pomiarów szerokości barków i długości kończyn dolnych oraz wyznaczono linię dyskryminacyjną wartości dla dziewcząt zdrowych (ZDR, NW) i z zespołem Turnera (ryc. 3). Na tej podstawie stwierdzono dysproporcje tych cech u 72 spośród 82 dziewcząt z zespołem Turnera (ok. 88%), w przypadku dziewcząt zdrowych z niedoborem wzrostu nie zaobserwowano tak znaczących różnic. Omówienie Określenie proporcji ciała, szczególnie dla osób z niedoborem wzrostu, ma istotne znaczenie w ocenie prawidłowego rozwoju. Najczęściej ocena prawidłowości rozwoju dziecka odbywa się przy użyciu morfogramów, w których wartości poszczególnych cech somatycznych wyrażane są w postaci odchyleń standardowych wyznaczonych względem średniej wartości z populacji dla danej kategorii wiekowej. Ze względu na fakt, że zmiany wielkości danych cech somatycznych w różnych okresach rozwoju nie są liniowe, zastosowanie procedur opartych jedynie na wyznaczeniu prostych relacji między cechami niezbyt precyzyjnie opisuje charakter i tempo zmian w poszczególnych etapach rozwoju. Metodą, w odróżnieniu od morfogramów, która uwzględnia nieliniową zależność między badanymi cechami oraz umożliwia ocenę proporcjonalności danej cechy w stosunku do parametrów charakteryzujących rozmiary ciała (np. wysokość lub masa) jest allometria. Na
5 Milde K., Tomaszewski P., Majcher A. i wsp. Proporcje ciała dziewcząt a niedobór wzrostu podstawie tej metody, w prezentowanym opracowaniu stwierdzono, że wraz ze zwiększeniem wysokości ciała następuje proporcjonalne zwiększenie badanych cech somatycznych, zarówno w grupie dziewcząt zdrowych o prawidłowej wysokości ciała jak i dziewcząt z niedoborem wzrostu. Ponadto stwierdzono, podobnie jak w dostępnych opracowaniach dotyczących zespołu Turnera, że dziewczęta z ZT charakteryzowały się krótszymi kończynami dolnymi, szerszymi barkami i dłuższym tułowiem [14-17]. Znaczna część opracowań dotyczyła zmian proporcji ciała, przy czym najczęściej omawiane były one w odniesieniu do wieku badanych i czasu trwania terapii, bez uwzględnienia oceny proporcjonalności danej cechy w stosunku do parametrów charakteryzujących wymiary ciała (np. wysokości lub masy ciała). W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono również prac na temat oceny proporcji ciała dzieci w wieku szkolnym z wykorzystaniem metody skalowania allometrycznego, natomiast ocenę proporcji ciała z uwzględnieniem tej metody zastosowano w odniesieniu do dorosłych kobiet z ZT [11]. Wyniki tego opracowania wskazują, że kobiety powyżej 18 r.ż. z ZT charakteryzują się nadal proporcjonalnie krótszymi w stosunku do wysokości ciała kończynami dolnymi, dłuższymi kończynami górnymi oraz większą szerokością klatki piersiowej w porównaniu ze zdrowymi, niskorosłymi kobietami. Oceny proporcji ciała, w odniesieniu do wysokości ciała dzieci z niedoborem wzrostu, dokonano w pracy Sas i wsp., wykorzystując, w odróżnieniu od zależności allometrycznych, równanie zaproponowane przez Gerver a i wsp., w którym różnica unormowanej wartości danej cechy i wysokości ciała odnoszona była do zależności pomiędzy analizowanymi cechami wyznaczonej w grupie referencyjnej [18-19]. Na tej podstawie wykazano, że dzieci z niedoborem wzrostu charakteryzowały się większymi stopami i dłońmi, szerszymi barkami i biodrami w stosunku do zdrowych dzieci, natomiast miały proporcjonalną długość tułowia w odniesieniu do wysokości ciała. Niska wysokość ciała dzieci w okresie pokwitania nie zawsze jest przejawem choroby. Jedną z najczęstszych przyczyn niedoboru wzrostu jest konstytucjonalnie wolne tempo wzrostu i rozwoju (KOWR). Według Sultan i wsp. KOWR dotyczy 37,4% dzieci dotkniętych zaburzeniami procesu wzrastania [20]. Dzieci z KOWR charakteryzują się dłuższym okresem wzrastania, niższym tempem wzrostu podczas skoku pokwitaniowego, opóźnieniem pojawiania się cech płciowych, korelującym z opóźnieniem dojrzałości kostnej. Ten typ wzrastania i dojrzewania jest na ogół uwarunkowany rodzinnie i stanowi on jedynie przejściową formę niedoboru wzrostu. W badaniach Sharmy i wsp. oraz Gasser i wsp., zwrócono uwagę, że dziewczęta późno dojrzewające wykazują większe średnie wartości szerokości barków, bioder i wymiarów klatki piersiowej oraz charakteryzują się dłuższymi kończynami dolnymi [21, 22]. W niniejszych badaniach dziewczęta zdrowe z niedoborem wzrostu (NW) charakteryzowały się dłuższymi kończynami dolnymi w stosunku do pozostałych grup badanych oraz szerszymi barkami i dłuższymi kończynami górnymi w porównaniu z dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała. Zatem można by przypuszczać, że przyczyną niskiej wysokości ciała tych dziewcząt jest konstytucjonalnie wolne tempo wzrostu i rozwoju. Analizując wyniki dziewcząt z niedoborem wzrostu (NW i ZT) stwierdzono, że pomimo proporcjonalnego zwiększania się badanych cech somatycznych w stosunku do wysokości ciała w obu badanych grupach, proporcje ciała dziewcząt zdrowych z niedoborem wzrostu (NW) w znacznym stopniu różniły się w porównaniu z proporcjami dziewcząt z zespołem Turnera (ZT). Dlatego śledzenie tempa wzrastania (przyrostów wysokości ciała) oraz proporcji ciała dziecka są bardzo ważne ze względu na możliwość wykrycia ewentualnych zaburzeń wzrastania i wczesnego wdrożenia odpowiedniego leczenia. Na podstawie standardowych, łatwych do wykonania pomiarów antropometrycznych i po odniesieniu ich do wysokości ciała, można ocenić proporcjonalność budowy somatycznej. Przedstawiane badania, ze względu na małą liczebność grup badanych, mają na celu zaprezentowanie odmiennego podejścia do zagadnienia oceny proporcji ciała, która jest oparta na metodzie skalowania allometrycznego. Obecnie prowadzone są badania dzieci i młodzieży w wieku szkolnym z województwa mazowieckiego. Zebrane dane posłużą do konstrukcji norm (wartości referencyjnych) allometrycznych dla poszczególnych cech somatycznych, które pozwolą na zdiagnozowanie przebiegu rozwoju danych elementów ciała w zależności od zmian jego wielkości i pozwolą tym samym na ocenę proporcjonalności rozwoju cech somatycznych. Opracowane i upowszechnione normy (np. w postaci tabel wartości referencyjnych i oprogramowania komputerowego) stanowić będą dla lekarzy klinicystów, nauczycieli oraz rodziców łatwo dostępne narzędzie oceny rozwoju dziecka. Wnioski Na podstawie prostych pomiarów antropometrycznych i po odniesieniu ich do wysokości ciała można dokonać analizy przebiegu rozwoju somatycznego, opartej na zależnościach allometrycznych. Umożliwi to ocenę proporcjonalności budowy ciała w stosunku do wysokości. W przypadku wykazania nieprawidłowości w proporcjach ciała w porównaniu ze zdrowymi dziewczętami o prawidłowej wysokości ciała, jakie zaobserwowano np. w grupie dziewcząt z zespołem Turnera, metoda ta może stać się przesłanką dla dalszego postępowania w praktyce klinicznej. Pracę przedstawiono w czasie 10 Konferencji Naukowej Postępy w ocenie zaburzeń rozwoju fizycznego, Warszawa, r. Piśmiennictwo 1. Benn R.T.: Some mathematical properties of weight -for -height indices used as measures of adiposity. Br. J. Prev. Soc. Med., 1971, 25, Burton R.F.: Why is the body mass index calculated as mass/height2, not as mass/height3? Ann. Hum. Biol., 2007, 34, Heymsfield S.B., Gallagher D., Mayer L. i wsp.: Scaling of human body composition to stature: new insights into body mass index. Am. J. Clin. Nutr., 2007, 86, Lauer M.S., Anderson K.M., Larson M.G., Levy D.: A new method for indexing left ventricular mass for differences in body size. Am. J. Cardiol., 1994, 74, de Simone G., Devereux R.B., Daniels S.R. i wsp.: Effect of growth on variability of left ventricular mass: assessment of allometric signals in adults and children and their capacity to predict cardiovascular risk. J. Am. Coll. Cardiol., 1995, 25,
6 Milde K., Tomaszewski P., Majcher A. et al. Body proportions of short-statured girls Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism 2011, 17, 3 6. Tsimeas P.D., Tsiokanos A.L., Koutedakis Y. i wsp.: Does living in urban or rural settings affect aspects of physical fitness in children? An allometric approach. Br. J. Sports Med., 2005, 39, Armstrong N., Welsman J.R.: Peak oxygen uptake in relation to growth and maturation in 11- to 17-year-old humans. Eur. J. Appl. Physiol., 2001, 85, Rowland T., Miller K., Vanderburgh P. i wsp.: Cardiovascular fitness in premenarcheal girls and young women. Int. J. Sports Med., 2000, 21, Thomis M., Rogers D.M., Beunen G.P. i wsp.: Allometric relationship between body size and peak VO 2 relative to age at menarche. Ann. Hum. Biol., 2000, 27, Stupnicki R., Czeczelewski P., Tomaszewski P.: Body mass expected for body height in schoolboys. Acta Kinesiol. Univ. Tartuensis, 2007, 12, supl., Milde K., Jeż W., Piechaczek H. i wsp.: Selected anthropometric characteristics of adult women with the Turner s syndrome. Papers Anthropol., 2004, 13, Tomaszewski P., Milde K., Sienkiewicz -Dianzenza E., Stupnicki R.: Weight-height relationship in girls with normal body fat content Turner s syndrome vs healthy, short -statured. Pediatr. Endocrinol. Diabetes Metab., 2009, 15, Stupnicki R.: Biometria. Wyd. Margos, 2000, Warszawa. 14. Milde K., Majcher A., Tomaszewski P. i wsp.: Wybrane proporcje ciała dziewcząt z zespołem Turnera. Endokrynol. Diabetol. Chor. Przemiany Materii Wieku Rozw., 2007, 13, Baldin A.D., Armani M.C., Morcillo A.M. i wsp.: Body proportions in a group of Brazilian patients with Turner syndrome. Arq. Bras. Endocrinol. Metabol., 2005, 49, Bannink E., van der Palen R., Mulder P., de Muinck Keizer -Schrama S.: Long-term follow- -up of GH -treated girls with Turner syndrome: BMI, blood, pressure, body proportions. Horm. Res., 2009, 71, Schweizera R., Rankea M.B., Bindera G. i wsp.: Experience with growth hormone therapy in Turner syndrome in a single centre: low total height gain, no further gains after puberty onset and unchanged body proportions. Horm. Res., 2000, 53, Sas T.C., Gerver W.J., De Bruin R. i wsp.: Body proportions during 6 years of GH treatment in children with short stature born small for gestational age participating in a randomised, double -blind, dose -response trial. Clin. Endocrinol., 2000, 53, Gerver W.J.M., Drayer N.M.: Does growth hormone treatment of patients with Turner s syndrome cause an abnormal body shape? Acta Paediatr., 1992, 81, Sultan M., Afzal M., Qureshi S.M.: Etiology of short stature in children. J. Coll. Physicians. Surg. Pak., 2008, 8, Sharma K., Talwar I., Sharma N.: Age at menarche in relation to adult body size and physique. Ann. Hum. Biol., 1988, 15, Gasser T., Sheehy A., Molinari L., Largo R.H.: Growth of early and late maturers. Ann. Hum. Biol., 2001, 28, Praca wpłynęła do Redakcji: 2011-xx-xx. Zaakceptowano do druku: 2011-xx-xx. Konflikt interesów: nie zgłoszono 188
ZRÓŻNICOWANIE DYMORFICZNE CECH MORFOLOGICZNYCH KANDYDATÓW NA STUDIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W WSP W CZĘSTOCHOWIE W ROKU AKADEMICKIM 1996/1997
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Janusz Wojtyna, Joanna Rodziewicz-Gruhn Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa ZRÓŻNICOWANIE DYMORFICZNE CECH MORFOLOGICZNYCH KANDYDATÓW NA STUDIA
Bardziej szczegółowoZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO W LATACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Małgorzata Roślak, Henryk Stolarczyk Uniwersytet Łódzki, Łódź ZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoZmiany proporcji budowy ciała dzieci i młodzieży rzeszowskiej w wieku od 3 18 lat w dwudziestopięcioleciu
Wydawnictwo UR 2010 ISSN 1730-3524 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2010, 1, 30 48 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 Zmiany proporcji budowy ciała dzieci i młodzieży rzeszowskiej w
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoSTUDIA I MONOGRAFIE NR 22. Spis treści
STUDIA I MONOGRAFIE NR 22 Spis treści I Wprowadzenie II Materia³ i metody badañ 1 Ogólna charakterystyka próby 2 Badania antropometryczne 3 Próby sprawnoœci motorycznej 4 Ocena postawy cia³a 5 Metody opracowania
Bardziej szczegółowoPorównanie trzech sposobów pomiaru długości kończyn dolnych Three approaches to measure the length of lower extremities
Artykuł oryginalny Original Paper Aktywność Fizyczna i Zdrowie Physical Activity and Health 14:1-6, 2019 www.afiz-pah.pl Porównanie trzech sposobów pomiaru długości kończyn dolnych Three approaches to
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoSTRATYFIKACJA SPOŁECZNA RODZICÓW A POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO ICH DZIECI
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ryszard Asienkiewicz Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra STRATYFIKACJA SPOŁECZNA RODZICÓW A POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO ICH DZIECI
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży
e-wydawnictwo Narodowego Centrum Badania Kondycji Fizycznej j Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika u dzieci i młodzieży Romuald Stupnicki Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki w Pruszkowie
Bardziej szczegółowoZwiązki cech somatycznych z wybranymi zdolnościami motorycznymi chłopców w wieku lat
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Kultura Fizyczna 00, z. VIII Inga Kordel Związki cech somatycznych z wybranymi zdolnościami motorycznymi chłopców w wieku 1 lat Streszczenie
Bardziej szczegółowoBudowa somatyczna młodych wioślarzy i wioślarek polskich
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VI, 2005 Justyna Forjasz Budowa somatyczna młodych wioślarzy i wioślarek polskich Słowa kluczowe: budowa somatyczna, wioślarstwo,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoAndrzej Malinowski Tendencje przemian budowy ciała dzieci i młodzieży Poznania w latach Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 3,
Andrzej Malinowski Tendencje przemian budowy ciała dzieci i młodzieży Poznania w latach 1976-1996 Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 3, 105-109 2000 PRACE NAUKOWE Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie
Bardziej szczegółowoAnna Majcher, Ewelina Witkowska-Sędek, Joanna Bielecka-Jasiocha, Beata Pyrżak
IMiD, Wydawnictwo Aluna Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, XVI, 2 Anna Majcher, Ewelina Witkowska-Sędek, Joanna Bielecka-Jasiocha, Beata Pyrżak Klinika Pediatrii i Endokrynologii, Warszawski Uniwersytet
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005 JUSTYNA WESOŁOWSKA BUDOWA SOMATYCZNA A UTRZYMANIE RYTMU BIEGU PRZEZ PŁOTKI NIETRENUJĄCYCH DZIEWCZĄT ZE SZKÓŁ
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 299 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 299 SECTIO D 2003 Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Anthropology University
Bardziej szczegółowoPorównanie budowy ciała koszykarek polskiej ekstraklasy ras białej i afroamerykańskiej
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 9:19-23, 2014 Porównanie budowy ciała koszykarek polskiej ekstraklasy ras białej i afroamerykańskiej ody build of Polish Super League basketball
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoWpływ czynników społeczno-ekonomicznych na zróżnicowanie cech somatycznych i proporcji ciała u studentek pochodzących ze środowiska wiejskiego
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Kultura Fizyczna 2010, z. IX Joanna Rodziewicz-Gruhn * Wpływ czynników społeczno-ekonomicznych na zróżnicowanie cech somatycznych i proporcji
Bardziej szczegółowoPomiary i normy w antropometrii. Anthropometric measurements and norms
Otwarte forum Open Forum Zeszyty Naukowe WSKFiT 11:13-20, 2016 www.wskfit.pl/zeszyty-naukowe Pomiary i normy w antropometrii Anthropometric measurements and norms Romuald Stupnicki Wyższa Szkoła Kultury
Bardziej szczegółowoDymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 6-10 lat trenujących akrobatykę sportową
ROZDZIAŁ I ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO Katedra Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Zielonogórski Department of Physical Education, University of Zielona Góra RYSZARD ASIENKIEWICZ
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-długościowe polskich noworodków oceniane pomiarami urodzeniowymi
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 9:-1, 2014 www.wskfit.pl/zeszyty_naukowe.html Relacje wagowo-długościowe polskich noworodków oceniane pomiarami urodzeniowymi Weight-length relations
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Smyczyńska J.: Wskaźniki auksologiczne przydatne w diagnostyce dzieci z niedoborem wzrostu i w monitorowaniu skuteczności ich leczenia Vol. 12/2013 Nr 2(43) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Academy of Physical Education in Katowice MAŁGORZATA GRABARA
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży. Weight-height relations and the use of BMI in children and youths
Przedruk (za zgodą) Permitted Reprint Zeszyty Naukowe WSKFiT :41-47, www.wskfit.pl/zeszyty-naukowe Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika u dzieci i młodzieży Weight-height relations and the use
Bardziej szczegółowoRyszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej
Ryszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 2 23 JERZY EIDER BEATA BURYTA RAFAŁ BURYTA ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI Z WADAMI POSTAWY I UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NA TLE
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Rymkiewicz-Kluczyńska B. i inni: Ocena wyników leczenia hormonem Szewczyk wzrostu L. polskich i inni Aktywność pacjentów opioidowa z idiopatycznym u dziewcząt niedoborem z nadczynnością hormonu i niedoczynnością
Bardziej szczegółowoPracownia auksologiczna
Pracownia auksologiczna A. Rusińska Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2012 Rozwój biologiczny składa się z nieodwracalnych procesów wzrastania różnicowania
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoBody fat based weight norms for children and youths
ORIGINAL ARTICLES / Prace oryginalne Pediatric Endocrinology, Diabetology and Metabolism 09, 15,, 141-145 ISSN 124-6X Romuald Stupnicki 1, Paweł Tomaszewski 1, Katarzyna Milde 1, Jan Czeczelewski 2, Małgorzata
Bardziej szczegółowoTrendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w dwudziestopięcioleciu 1978 2004
Wydawnictwo UR 2009 ISSN 1730-3524 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2009, 3, 239 250 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 Trendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 9/2010 Nr 1(30) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Uwarunkowania tempa wzrastania chłopców z somatotropinową niedoczynnością przysadki leczonych hormonem wzrostu The Growth Rate Determinations
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 116 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 116 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego Katowice KRYSTYNA GAWLIK, ALEKSANDRA ŻEBROWSKA Ocena poziomu wydolności
Bardziej szczegółowoSzacowanie wartości hodowlanej. Zarządzanie populacjami
Szacowanie wartości hodowlanej Zarządzanie populacjami wartość hodowlana = wartość cechy? Tak! Przy h 2 =1 ? wybitny ojciec = wybitne dzieci Tak, gdy cecha wysokoodziedziczalna. Wartość hodowlana genetycznie
Bardziej szczegółowoOCENA POZIOMU ROZWOJU FIZYCZNEGO DZIEWCZĄT W OKRESIE POKWITANIA NA PRZYKŁADZIE UCZENNIC Z KOŃSKICH
Nr 1 3 WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2008, LXI, 1 3 37 Wioleta Umławska, Monika Krzyżanowska OCENA POZIOMU ROZWOJU FIZYCZNEGO DZIEWCZĄT W OKRESIE POKWITANIA NA PRZYKŁADZIE UCZENNIC Z KOŃSKICH Z Katedry Antropologii
Bardziej szczegółowoNOWORODKI KASZUBSKIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
S ł u p s k i e r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ewa Wójtowicz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk NOWORODI ASZUBSIE OGÓLNA CHARATERYSTYA WSTĘ Rozwój fizyczny określany jest jako ciąg przeobrażeń,
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoZ BADAŃ ROZWOJU FIZYCZNEGO I SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z ZIELONEJ GÓRY
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ryszard Asienkiewicz Uniwersytet Zielonogórski, Z BADAŃ ROZWOJU FIZYCZNEGO I SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z ZIELONEJ GÓRY WSTĘP Badania
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski
Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zachurzok-Buczyńska A. i inni Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech latach życia dzieci... Vol. 2/2003 Nr 1(2) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech
Bardziej szczegółowoWizerunek ciała nisko- i normorosłych dziewcząt w wieku okołopokwitaniowym
ORIGINAL ARTICLES / Prace oryginalne Endokrynologia, Diabetologia i Choroby Przemiany Materii Wieku Rozwojowego 9,,,- ISSN -X Wizerunek ciała nisko- i normorosłych dziewcząt w wieku okołopokwitaniowym
Bardziej szczegółowoAnaliza typu budowy ciała dzieci operowanych. z powodu przepukliny oponowo-rdzeniowej,
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 3, 217 233 PRACE ORYGINALNE Lidia Perenc Analiza typu budowy ciała dzieci operowanych z powodu przepukliny oponowo-rdzeniowej w oparciu o ogólnie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 162 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LI, SUPPL. IV, 162 SECTIO D 2004 Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet Szczeciński Kriszkoviecas Eugenijus Uniwersytet Wileński, Litwa.
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA SOMATYCZNA KOBIET STARSZYCH W WIEKU 60-81 LAT. DANE DO PROJEKTOWANIA ODZIEŻY.
Ewa Kalka Instytut Wzornictwa Przemysłowego ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa CHARAKTERYSTYKA SOMATYCZNA KOBIET STARSZYCH W WIEKU 60-81 LAT. DANE DO PROJEKTOWANIA ODZIEŻY. Streszczenie: Przedmiotem
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoOCENA MOśLIWOŚCI WYKORZYSTANIA HODOWLI ŚWIŃ RASY ZŁOTNICKIEJ
ASSESSMENT OF POTENTIAL FOR ZŁOTNICKA SPOTTED PIG BREEDING IN ORGANIC FARMS OCENA MOśLIWOŚCI WYKORZYSTANIA HODOWLI ŚWIŃ RASY ZŁOTNICKIEJ PSTREJ W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH Janusz Tomasz Buczyński (1),
Bardziej szczegółowoOcena nadwagi i otyłości chłopców w wieku lat. Assesment of overweight and obesity of boys aged years
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 11:7-12, 2016 www.wskfit.pl/zeszyty-naukowe Ocena nadwagi i otyłości chłopców w wieku 10 13 lat Assesment of overweight and obesity of boys aged
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoStandardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne?
Standardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne? Dr hab. n. med. Anna Oblacińska Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka
Bardziej szczegółowoZastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie
Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie Paweł Ramos, Barbara Pilawa, Maciej Adamski STRESZCZENIE Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego
Bardziej szczegółowoPAKIETY STATYSTYCZNE
. Wykład wstępny PAKIETY STATYSTYCZNE 2. SAS, wprowadzenie - środowisko Windows, Linux 3. SAS, elementy analizy danych edycja danych 4. SAS, elementy analizy danych regresja liniowa, regresja nieliniowa
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 639 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 639 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoWystępowanie niskorosłości i wysokorosłości chłopców w wieku 7-19 lat ze wschodnich województw Polski w świetle wybranych zmiennych społecznych
48 Probl Hig Epidemiol 212, 93(1): 48-54 Występowanie niskorosłości i wysokorosłości chłopców w wieku 7-19 lat ze wschodnich województw Polski w świetle wybranych zmiennych społecznych Occurrence of short
Bardziej szczegółowoOcena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat
336 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 336-342 Ocena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat The evaluation of body mass and body weight proportion in children aged 6-14 EMILIA
Bardziej szczegółowoPoziom wybranych cech somatycznych, subiektywnej oceny zdrowia i sprawności fizycznej u studentów Instytutu Kultury Fizycznej
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna 214, t. XIII, nr 2, s. 197 212 http://dx.doi.org/1.16926/kf.214.13.13 Joanna RODZIEWICZ-GRUHN * Joanna POŁACIK ** Poziom wybranych
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców trenujących i nietrenujących w wieku lat
Artykuł oryginalny Original Paper Aktywność Fizyczna i Zdrowie Physical Activity and Health 13:21-25, 2018 www.afiz-pah.pl Aktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców
Bardziej szczegółowoBudowa somatyczna dzieci w wieku lat województwa lubuskiego
ROZDZIAŁ III Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Biologicznych University of Zielona Góra, Faculty of Biological Science MARTA CHOPTIANY Budowa somatyczna dzieci w wieku 10-12 lat województwa lubuskiego
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoSprawność fizyczna uczniów o zróżnicowanej sylwetce. Physical fitness of schoolboys differing in body shape
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 8:19-25, 2013 Streszczenie Sprawność fizyczna uczniów o zróżnicowanej sylwetce Physical fitness of schoolboys differing in body shape Michał Ignasiak,
Bardziej szczegółowoDymorfizm płciowy cech somatycznych wśród dzieci i młodzieży uprawiających wybrane dyscypliny sportowe
ROZDZIAŁ XXVII ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO 1 Uniwersytet Zielonogórski University of Zielona Góra 2 Gimnazjum nr 1 w Zielonej Górze JÓZEF TATARCZUK 1, JOANNA SOLAN 2 Sexual dimorphism
Bardziej szczegółowoPOZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO CHŁOPCÓW WIEJSKICH W ZALEŻNOŚCI OD STOPNIA DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ
Nowiny Lekarskie 2007, 76, 2, 137-141 HELENA POPŁAWSKA, AGNIESZKA DMITRUK POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO CHŁOPCÓW WIEJSKICH W ZALEŻNOŚCI OD STOPNIA DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ THE LEVEL OF PHYSICAL DEVELOPMENT AMONG
Bardziej szczegółowoMasa ciała a wskaźniki wagowo-wzrostowe otyłych mężczyzn
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w C zęstochowie Kultura Fizyczna 2014, t. XIII, nr 2, s. 167 176 http://dx.doi.org/10.16926/kf.2014.13.11 Karol PILIS *, Michał ZYCH **, Krzysztof STEC **, Anna
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 218 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 218 SECTIO D 2003 Zakład Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie Departments of Biometry *Physiology,
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 404 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 21 2004
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 404 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 21 2004 MIŁOSZ STĘPIŃSKI JUSTYNA DĘBICKA PORÓWNANIE CZASU REAKCJI KOŃCZYNĄ DOLNĄ I GÓRNĄ PIŁKARZY NOŻNYCH I OSÓB
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoDensitometric test in differential diagnosis of short stature children *
Przegląd Antropologiczny Anthropological Review Vol 62, pp. 49 55 (1999) Densitometric test in differential diagnosis of short stature children * Grażyna Łysoń-Wojciechowska 1, Tomasz Romer 1, Waldemar
Bardziej szczegółowoTHE REGRESS OF EXPLOSIVE POWER WITH MEN S AGE ON BACKGROUND OF SOCIAL VARIABLES
Citation: Gołąb S., Matusik S., The Regress of Explosive Power with Men s Age on Background of Social Varaibles [in Polish], Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D Medicina, Vol. LX, Suppl.
Bardziej szczegółowoUrbanizacja jako czynnik różnicujący wysokość i masę ciała dzieci
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2006, 3, 188 192 Maria Zadarko-Domaradzka, Edward Tlałka Urbanizacja jako czynnik różnicujący wysokość i masę ciała dzieci PRACE ORYGINALNE Z Zakładu
Bardziej szczegółowoPostępowanie habilitacyjne - Paweł Tomaszewski Załącznik 2. Autoreferat
1. Imię i nazwisko. Paweł Tomaszewski Autoreferat 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/artystyczne z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej. 2002 dyplom ukończenia
Bardziej szczegółowoStrategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoWPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM
2/1 Archives of Foundry, Year 200, Volume, 1 Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr 1 PAN Katowice PL ISSN 1642-308 WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM D.
Bardziej szczegółowoZadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej
Zadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej dzieci i młodzieży woj. mazowieckiego Janusz Dobosz Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Korektywy Akademia Wychowania Fizycznego Józefa
Bardziej szczegółowoOcena zależności wzrostu kobiet z zespołem Turnera i ich sióstr od wzrostu rodziców
/ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 59; Numer/Number 2/2008 ISSN 0423 104X Ocena zależności wzrostu kobiet z zespołem Turnera i ich sióstr od wzrostu rodziców
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zubkiewicz-Kucharska A. i inni: Wpływ wybranych czynników Szewczyk na skuteczność L. i inni leczenia Aktywność rhgh opioidowa u dzieci u dziewcząt z somatotropinową z nadczynnością i niedoczynnością przysadki
Bardziej szczegółowoAnaliza częstości występowania wskaźników proporcji w przedziałach wartości przeciętnych i patologicznych
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 200, 4, 6 1 Lidia Perenc Analiza częstości występowania wskaźników proporcji w przedziałach wartości przeciętnych i patologicznych Ze Specjalistycznego
Bardziej szczegółowoUwarunkowania wysokiej zależności pomiędzy budową ciała i wiekiem menarchy
Przegląd Antropologiczny tom 59, s. 115-119, Poznań 1996 Uwarunkowania wysokiej zależności pomiędzy budową ciała i iem menarchy Teresa Łaska-Mierzejewska*, Ewa Łuczak** Abstract THE RELATIONSHIP BETWEEN
Bardziej szczegółowoHemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010
HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoPrzegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 2,
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 2, 125 139 Lidia Perenc Ocena rozwoju somatycznego dzieci operowanych z powodu przepukliny oponowo-rdzeniowej na podstawie analizy częstości występowania
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoDYNAMIKA ROZWOJU RĘKI U DZIECI I MŁODZIEŻY POZNAŃSKIEJ W WIEKU OD 1,5 MIESIĄCA DO 18 LAT
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Aneta Sitek 1, Andrzej Malinowski 2 1 Uniwersytet Łódzki, Łódź 2 Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra DYNAMIKA ROZWOJU RĘKI U DZIECI I MŁODZIEŻY
Bardziej szczegółowo4.1. Charakterystyka porównawcza obu badanych grup
IV. Wyniki Badana populacja pacjentów (57 osób) składała się z dwóch grup grupy 1 (G1) i grupy 2 (G2). W obu grupach u wszystkich chorych po zabiegu artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Bardziej szczegółowoTrening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów Siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra
Bardziej szczegółowoEffect of nutritional status on growth velocity in the first year of growth hormone treatment of children with Growth Hormone Deficiency
Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 10, 2014 Borgis *Anna Majcher 1, Aneta Czerwonogrodzka-Senczyna 2, Ewa Woźniak 1, Beata Pyrżak 1 Effect of nutritional status on growth velocity in the first year
Bardziej szczegółowoWiesława Pilewska, Patrycja Sech, Robert Pilewski Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
QUALITY IN SPORT 1 (1) 2015, s. 55-65 Praca wpłynęła do redakcji 29 I 2015, praca została przyjęta do druku 9 IV 2015 55 Wiesława Pilewska, Patrycja Sech, Robert Pilewski Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK MIĘDZY PŁCIĄ I WYBRANYMI PARAMETRAMI URODZENIOWYMI DZIECKA A POCZĄTKIEM PROCESU PIERWSZEGO ZĄBKOWANIA
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Elżbieta Żądzińska Uniwersytet Łódzki, Łódź ZWIĄZEK MIĘDZY PŁCIĄ I WYBRANYMI PARAMETRAMI URODZENIOWYMI DZIECKA A POCZĄTKIEM PROCESU PIERWSZEGO ZĄBKOWANIA
Bardziej szczegółowoDIAGNOZA KLAS PIERWSZYCH Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO. Rok szkolny 2012/2013
DIAGNOZA KLAS PIERWSZYCH Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Rok szkolny 2012/2013 W roku szkolnym 2012/2013 do klas pierwszych uczęszcza 143 uczniów. Podczas zajęć z wychowania fizycznego przeprowadzono diagnozę,
Bardziej szczegółowoDBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowo