NOWORODKI KASZUBSKIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Transkrypt

1 S ł u p s k i e r a c e B i o l o g i c z n e Ewa Wójtowicz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk NOWORODI ASZUBSIE OGÓLNA CHARATERYSTYA WSTĘ Rozwój fizyczny określany jest jako ciąg przeobrażeń, mających charakter nieodwracalnych trendów w zakresie doskonalenia morfologii oraz funkcji komórek, tkanek i narządów. Rozpoczyna się on w momencie zapłodnienia, a kończy, gdy wszystkie narządy osiągną pełną dojrzałość. rzebieg tego procesu oraz jego ostateczna wartość zależą od wielu czynników, które nie zawsze wpływają na organizm w sposób prosty i bezpośredni. Celem pracy jest przedstawienie ogólnej charakterystyki podstawowych cech somatycznych (urodzeniowa masa ciała, długość całkowita ciała, obwód głowy i klatki piersiowej) noworodków pochodzących z aszub i innych regionów województwa gdańskiego, urodzonych w latach w szpitalach województwa gdańskiego. Otrzymane wyniki będą wykorzystane m.in. do ustalenia hierarchii czynników wpływających na prawidłowy przebieg rozwoju morfologicznego noworodków gdańskich. MATERIAŁ I METODA Grupa dzieci, którą poddano ocenie, liczyła 1247 noworodków urodzonych z ciąż pojedynczych w latach w szpitalach województwa gdańskiego: 302 noworodki pochodziły z ucka, 105 z Sopotu, 295 ze Starogardu Gdańskiego, 354 Tczewa i 191 z Władysławowa. Dane pozyskano z ankiet wypełnionych po porodzie przez lekarzy, po wykonaniu pomiarów antropometrycznych i przeprowadzeniu wywiadu z matką, na podstawie którego uzyskano dane o środowisku jej zamieszkania i rodzinie dziecka. Obliczenia wykonano przy pomocy programów komputerowych Access i Excel. Zebrany materiał podzielono na dwie grupy: noworodki pochodzące z aszub (oznaczone jako grupa ) i niekaszubskie pochodzące z Sopotu, Starogardu Gdańskiego i Tczewa (). Oznaczenia i stosowano na rycinach i w tabelach. 179

2 O sile związku cech wnioskowano na podstawie współczynnika determinacji (r 2 ), który po przemnożeniu przez 100% określa, jaki procent zmienności cechy Y (urodzeniowa masa ciała, długość całkowita ciała, obwód głowy, obwód klatki piersiowej) można przypisać różnicom w wielkościach X (wiek płodowy), czyli określa odsetek zmienności wyjaśnionej (Bogucki 1979). Na podstawie współczynnika korelacji określono słownie charakter związku pomiędzy cechami X i Y, stosując podane przez Boguckiego (1979) kryteria: r r 2 100% Związek do 0,30 0,31-0,50 0,51-0,70 0,71-0,90 ponad 0,90 do 9% 10-25% 26-49% 50-81% 82% i więcej słaby umiarkowany znaczny ścisły bardzo ścisły Analizę regresji liniowej przeprowadzono, dostosowując za pomocą metody najmniejszych kwadratów prostą do zbioru wyników eksperymentalnych. ozwoliło to określić, w jaki sposób zmienne niezależne wpływają na wartość pojedynczej zmiennej zależnej. Współczynniki: regresji, korelacji, determinacji wyliczono dla dzieci żywo urodzonych pomiędzy 36 i 42 tygodniem ciąży jest to najbardziej liczebna grupa (ryc.1). WYNII I DYSUSJA I. Struktura płci (tab. 1) 1. Z tabeli 1, przedstawiającej strukturę płci badanej populacji wynika, że w większości badanych środowisk występuje liczebna przewaga dzieci płci męskiej nad dziećmi płci żeńskiej (w ucku o 7,94%, w Sopocie o 2,86%, w Starogardzie Gdańskim o 9,84%, w Tczewie o 6,22%). Odwrotna zależność wystąpiła tylko we Władysławowie, gdzie urodziło się o 14,14% więcej noworodków płci żeńskiej niż męskiej. 2. W populacji kaszubskiej odnotowano o 0,6% mniej chłopców niż dziewczynek, a w populacji niekaszubskiej o 7,16% więcej noworodków płci męskiej niż żeńskiej. II. Czas trwania ciąży (ryc.1, tab. 2) i zgony noworodków (tab. 3) 1. We wszystkich badanych środowiskach ponad 90% porodów odbyło się pomiędzy 36 i 42 tygodniem ciąży (ryc.1, tab. 2). 2. orody przedwczesne najczęściej występowały w Sopocie, a najrzadziej w Tczewie. Jednocześnie w Tczewie odnotowano największy odsetek porodów po 42 tygodniu ciąży (ryc.1, tab. 2). 3. orównując dzieci kaszubskie z niekaszubskimi, zaobserwowano wyższy w populacji dzieci kaszubskich o 0,54% odsetek porodów przedwczesnych i niższy o 3,25% odsetek porodów po 42 tygodniu ciąży (ryc.1, tab. 2). 180

3 % Ryc. 1. Częstość porodów w badanej populacji w zależności od czasu trwania ciąży Fig. 1. Frequency of deliveries of analysed population by time of pregnancy Struktura płci badanej populacji noworodków Sex structure of newborns of analysed population Środowisko łeć męska (%) łeć żeńska (%) uck 53,97 46,03 Sopot 51,43 48,57 Starogard Gdański 54,92 45,08 Tczew 53,11 46,89 Władysławowo 42,93 57,07 49,70 50,30 53,58 46,42 Tabela 1 Table 1 4. Średni czas trwania ciąży wyniósł w populacji kaszubskiej 39,42 tygodnia, a w niekaszubskiej 39,91 tygodnia, co nie jest różnicą znamiennie istotną. 5. Najwyższy współczynnik umieralności noworodków odnotowano w Sopocie i ucku, a najniższy w Tczewie (tab. 3). 181

4 6. Blisko dwukrotnie częściej zgony noworodków występowały w populacji dzieci kaszubskich w porównaniu z pozostałymi (tab. 3). Tabela 2 Częstość porodów przedwczesnych, o czasie i po czasie w badanej populacji noworodków Table 2 Frequency of preterm, in time and postterm delivery of newborns of analysed population Środowisko Czas trwania ciąży (tydzień) <36 (%) (%) >42 (%) uck 4,30 95,37 0,33 Sopot 8,57 90,48 0,95 Starogard Gdański 4,07 93,90 2,03 Tczew 1,70 92,92 5,38 Władysławowo 4,19 95,81-4,26 95,54 0,20 3,72 92,83 3,45 Obszar ekologicznego zagrożenia 5,02 94,65 0,33 Obszar czysty ekologicznie 2,78 93,36 3,86 Zgony noworodków w badanej populacji Death of newborns of analysed population Środowisko % uck 2,98 Sopot 3,81 Starogard Gdański 1,02 Tczew 0,85 Władysławowo 1,05 2,23 1,33 Tabela 3 Table 3 rzyczyną wyższego współczynnika zgonów, porodów przedwczesnych i niższego współczynnika porodów po 42 tygodniu ciąży mogą być zmiany zachodzące w środowisku naturalnym. W 1983 roku ze względu na wzrost degradacji środowiska naturalnego wyróżniono 27 obszarów ekologicznego zagrożenia (Andryszek, Dziankowska 1993), w tym obszar gdański z powodu szczególnego zagrożenia środowiska morskiego. Według klasyfikacji Rolewicza (1993) uck, Władysławowo i Sopot należą do tego obszaru. 182

5 III. Średnie wartości urodzeniowej masy ciała, długości całkowitej ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej dzieci pierworodnych (tab. 4A) 1. Różnica między maksymalną i minimalną średnią wartością analizowanych cech dzieci z ucka, Sopotu, Starogardu Gdańskiego, Tczewa i Władysławowa wyniosła: chłopcy dziewczęta urodzeniowa masa ciała 186,67 g 202,57 g długość całkowita ciała 2,74 cm 2,35 cm obwód głowy 0,70 cm 0,36 cm obwód klatki piersiowej 1,37 cm 1,11 cm Najmniej zróżnicowany w badanych populacjach był obwód głowy. Cecha ta wykazała największą stałość. odobne obserwacje poczynili Balzacar i in. (1994). otwierdzili istnienie różnic statystycznie istotnych pomiędzy parametrami noworodków z zaburzeniami rozwoju wewnątrzmacicznego a dziećmi rozwijającymi się prawidłowo, przy czym najmniej zróżnicowany był obwód głowy. 2. ierworodne dzieci kaszubskie obu płci w porównaniu z niekaszubskimi są nieco cięższe (o 33,59 g chłopcy i o 87,3 g dziewczynki). W obwodzie głowy i klatki piersiowej większych różnic nie odnotowano. Dzieci płci męskiej nie różnią się długością całkowitą ciała, natomiast dziewczynki kaszubskie są krótsze od niekaszubskich o 1,94 cm. IV. Średnie wartości urodzeniowej masy ciała, długości całkowitej ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej dzieci wieloródek (tab. 4B) 1. Różnica między maksymalną i minimalną średnią wartością analizowanych cech dzieci z ucka, Sopotu, Starogardu Gdańskiego, Tczewa i Władysławowa wyniosła: chłopcy dziewczęta urodzeniowa masa ciała 343,27 g 431,39 g długość całkowita ciała 7,07 cm 3,99 cm obwód głowy 0,70 cm 0,42 cm obwód klatki piersiowej 1,29 cm 0,71 cm odobnie jak wśród dzieci pierworodnych, najbardziej stabilną cechą okazał się obwód głowy. Wśród dzieci wieloródek istnieje większa różnica pomiędzy minimalną i maksymalną średnią wartością badanych cech niż wśród dzieci pierwiastek. 2. Dziewczynki kaszubskie wieloródek są w porównaniu z chłopcami cięższe o 43,46 g, dłuższe o 2,52 cm, mają zbliżony obwód głowy i klatki piersiowej. Natomiast dziewczynki niekaszubskie są w porównaniu z chłopcami lżejsze o 129,07 g, ale o zbliżonym obwodzie głowy i klatki piersiowej oraz długości całkowitej ciała. V. Czas trwania ciąży a średnie wartości urodzeniowej masy ciała, obwodu głowy i obwodu klatki piersiowej (tab. 5, ryc. 2, 3, 4, 5, 6, 7) 183

6 Tabela 4 Średnie wartości urodzeniowej masy ciała, długości całkowitej, obwodu głowy i klatki piersiowej w badanej populacji noworodków w zależności od płci dziecka, środowiska i kolejności ciąży Table 4 Mean values of birth body mass, lenght, circumference of head and chest in the categories of child gender, environment and sequence of delivery A. ierwiastki Urodzeniowa Długość całkowita Obwód głowy Obwód klatki Środowisko ciała (cm) (cm) piersiowej (cm) masa ciała (g) X N X N X N X N łeć męska uck 3376, , , ,76 42 Sopot 3280, , , ,50 22 Starogard Gdański 3421, , , ,33 57 Tczew 3381, , , ,81 65 Władysławowo 3466, , , , , , , , , , , , łeć żeńska uck 3424, , , ,28 46 Sopot 3221, , , ,69 24 Starogard Gdański 3364, , , ,38 39 Tczew 3317, , , ,78 65 Władysławowo 3368, , , , , , , , , , , X średnia, N liczebność B. Wieloródki Urodzeniowa Długość całkowita Obwód głowy Obwód klatki Środowisko ciała (cm) (cm) piersiowej (cm) masa ciała (g) X N X N X N X N łeć męska uck 3450, , , , Sopot 3379, , , ,62 29 Starogard Gdański 3337, , , ,53 99 Tczew 3428, , , ,37 97 Władysławowo 3106, , , , , , , , , , , , łeć żeńska uck 3271, , , ,91 88 Sopot 3112, , , ,62 21 Starogard Gdański 3295, , , ,07 92 Tczew 3253, , , ,61 84 Władysławowo 3543, , , , , , , , , , , , X średnia, N liczebność 184

7 1. o wyliczeniu współczynników równania regresyjnego dla wszystkich wymienionych parametrów otrzymano równanie liniowe o ogólnej postaci y=ax+b, co dowodzi pozytywnej zależności, że wraz ze wzrostem czasu trwania ciąży następuje przyrost masy ciała, wzrasta obwód głowy i klatki piersiowej; jest to potwierdzenie znanej zależności. Noworodki płci męskiej reagują większymi przyrostami wartości badanych cech wraz z upływem czasu trwania ciąży niż dziewczynki, stąd wyższe u nich wartości współczynnika korelacji, a związki pomiędzy wymiarami ciała i wiekiem płodowym określone są jako bardzo ścisłe. Tendencja ta zaznacza się zarówno w populacji kaszubskiej, jak i niekaszubskiej. Bardzo ścisły związek w przypadku płci żeńskiej odnotowano tylko dla populacji niekaszubskiej pomiędzy urodzeniową masą ciała i czasem trwania ciąży; w pozostałych przypadkach dotyczących płci żeńskiej są to związki ścisłe. 2. Najwyraźniej pozytywnie w populacji kaszubskiej i niekaszubskiej na wydłużenie czasu trwania ciąży reaguje masa ciała, stąd wysokie wartości współczynników nachylenia (ryc. 2, 3) i korelacji (tab. 5). Tabela 5 Współczynniki determinacji i korelacji pomiędzy czasem trwania ciąży a średnią wartością urodzeniowej masy ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej dzieci żywo urodzonych pomiędzy 36 i 42 tygodniem ciąży Table 5 Determination and correlation coefficients between the delivery time and mean birth body mass, circumference of head and chest of live born children, born between 36 and 42 week of delivery Badane cechy łeć dziecka Współczynnik determinacji (r 2 ) % zmienności badanej cechy będący wynikiem zmienności czasu trwania ciąży Współczynnik korelacji (r) Urodzeniowa masa ciała męska żeńska 0,8720 0,7014 0,9192 0, ,20 70,14 91,92 91,57 0,9338 0,8375 * # 0,9588 0,9569 Obwód głowy męska 0,8722 0, ,22 88,10 0,9339 0,9386 żeńska 0,6124 0, ,24 81,82 0,7826 * # 0,9046 * # Obwód klatki piersiowej męska żeńska 0,8262 0,6823 0,8149 0, ,62 68,23 81,49 71,81 0,9090 0,8260 * # 0,9027 0,8474 * # * poziom istotności 0,05; **poziom istotności 0,01 charakter związku pomiędzy badanymi cechami ścisły # charakter związku pomiędzy badanymi cechami bardzo ścisły ## 185

8 urodzeniowa masa ciała (g) , , , , , , , , , , ,5 3598,75 y = 184,63x ,8 y = 157,32x ,4 Liniowy () Liniowy () Ryc. 2. Urodzeniowa masa ciała dzieci płci męskiej Fig. 2. The birth body mass of boys urodzeniowa masa ciała (g) , , , ,3 3348, , , , , , ,48 y = 109,43x ,8 y = 129,85x Ryc. 3. Urodzeniowa masa ciała dzieci płci żeńskiej Fig. 3. The birth body mass of girls 186

9 ,17 34,31 34,4 34,63 34,68 34,64 34,75 34,77 obwód głowy (cm) ,67 31,64 33,13 32,5 33,38 33,36 y = 0,4774x + 31,829 y = 0,5348x + 31, Liniowy () Liniowy () Ryc. 4. Obwód głowy dzieci płci męskiej Fig. 4. The head circumference of boys obwód głowy (cm) obwód głowy (cm) ,8 32,1 33,9 32,2 33,11 32,82 33,71 34,11 33,64 33,91 34,5 33,99 33,96 34,55 y = 0,2965x + 32,37 y = 0,3435x + 32,114 Liniowy () Liniowy () Ryc. 5. Obwód głowy dzieci płci żeńskiej Fig. 5. The head circumference of girls 187

10 obwód klatki piersiowej (cm) ,17 31,73 32,33 31,56 31,62 33,18 33,31 33,98 33,43 34,06 34,46 34,08 33,61 34,04 y = 0,5331x + 30,603 y = 0,4038x + 31, Liniowy () Liniowy () Ryc. 6. Obwód klatki piersiowej dzieci płci męskiej Fig. 6. The chest circumference of boys 35 obwód klatki piersiowej (cm) obwód klatki piersiowej (cm) ,8 31,4 32, ,97 32,77 33,07 33,55 33,18 33,26 33,74 33,63 33,09 34,06 y = 0,2848x + 31,697 y = 0,2688x + 32,078 Liniowy () Liniowy () Ryc. 7. Obwód klatki piersiowej dzieci płci żeńskiej Fig. 7. The chest circumference of girls 188

11 IŚMIENNICTWO Andryszek C., Dziankowska E., 1993, ompleksowa ocena sytuacji demograficznej ludności zamieszkałej w województwach zawierających obszary ekologicznego zagrożenia w porównaniu z województwami czystymi ekologicznie. Zdrowie ubl., 104, Balzacar H., eefer E., Chard T., 1994, Use of anthropometric indicators and maternal risk factors to evaluate intrauterine growth retardation in infants weighting more than 2500 grams at birth. Early Hum. Dev., 36, Bogucki Z., 1979, Elementy statystyki dla biologów. oznań Rolewicz C., 1993, Zmiany w stanie środowiska przyrodniczego na obszarach ekologicznego zagrożenia w latach Warszawa Summary ASHUBIAN NEWBORNS GENERAL CHARACTERISTIC 1247 newborns born in the years , from uck, Sopot, Starogard Gdański, Tczew, Władysławowo were investigated. The result show: 1. the majority of neonates (about 90%) both genders and both environments (-ashubian and -non ashubian) was born in gestational week (fig.1, tab. 1, 2); 2. in the areas of ashubian (uck and Władysławowo) there were more newborns from preterm childbirth than from areas of non ashubian (fig.1, tab. 2); 3. the mortality of newborns from ashubian is higher than from non ashubian (tab. 3); 4. the birth weight, head and chest circumference, are correlated with pregnancy duration (fig. 2, 3, 4, 5, 6, 7, tab. 4, 5). 189