BRICS CZY NEXT ELEVEN NOWE CENTRUM GOSPODARCZE ŚWIATA

Transkrypt

1 Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN Nr Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Katedra Handlu Zagranicznego zyskw@uek.krakow.pl BRICS CZY NEXT ELEVEN NOWE CENTRUM GOSPODARCZE ŚWIATA Streszczenie: Tradycyjna Triada w handlu międzynarodowym (USA, Japonia, UE), dzięki której obserwowano wzrost gospodarczy na świecie, została kilkanaście lat temu zastąpiona przez kraje BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, Republika Południowej Afryki). Jednak w perspektywie dwóch-trzech dekad ważną rolę mogą odgrywać kraje tzw. grupy Next Eleven. W referacie dokonano próby udowodnienia tezy, iż na obecnym etapie globalizacji i regionalizacji najdynamiczniej rozwijające się obszary to kraje BRICS i Next Eleven wschodzące potęgi światowe. Kraje Triady rozwijają się w mniejszym tempie i w nieodległej przyszłości mogą odgrywać mniejszą rolę w gospodarce światowej. Słowa kluczowe: Next Eleven, BRICS, handel międzynarodowy. Wprowadzenie W gospodarce światowej w ostatnich latach obserwuje się słabnącą pozycję tzw. Triady w handlu międzynarodowym, tj. USA, UE i Japonii. Analizując tempo wzrostu PKB, zmiany udziału w światowym eksporcie i imporcie czy tempo przyrostu wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych można zauważyć rosnącą rolę krajów BRICS 1, czyli Brazylii, Rosji, Indii, Chin i Republiki Południowej Afryki, które napędzają gospodarkę światową. W perspektywie dwóch czy trzech dekad ważną rolę mogą odgrywać również 1 Akronimu BRIC użyto po raz pierwszy w listopadzie 2001 r. [O'Neill, 2001, s.12], a następnie rozpowszechniono w 2003 r., dzięki ogłoszonej przez Goldman Sachs prognozie, z której wynikało, że do połowy XXI wieku kraje te będą potęgami światowymi. W roku 2011 do BRIC dołączyła Republika Południowej Afryki, co zmieniło akronim na BRICS.

2 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata 157 kraje tzw. grupy Next Eleven 2 (N-11), czyli Bangladesz, Egipt, Indonezja, Iran, Meksyk, Nigeria, Pakistan, Filipiny, Korea Południowa, Turcja i Wietnam. W niniejszym opracowaniu na tle wybranych wskaźników gospodarczych krajów Triady dokonano próby udowodnienia tezy, iż rynki krajów BRICS i Next Eleven [www 2] mogą stać się najdynamiczniej rozwijającymi się obszarami na świecie. Celem niniejszego opracowania będzie próba empirycznej weryfikacji następujących tez badawczych: 1. Tempo wzrostu realnego PKB w krajach Triady było w badanym okresie niższe niż w krajach BRICS i Next Eleven. 2. Udział w światowym eksporcie krajów BRICS i Next Eleven w badanym okresie rósł, a w krajach Triady malał. 3. Udział w światowym imporcie krajów BRICS i Next Eleven w badanym okresie rósł, a w krajach Triady malał. 4. Wartość eksportu w krajach Triady przyrastała w wolniejszym tempie niż w krajach BRICS i Next Eleven. 5. Wartość importu w krajach Triady przyrastała w wolniejszym tempie niż w krajach BRICS i Next Eleven. 6. Przyrost wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zasobu BIZ) w krajach BRICS i Next Eleven był szybszy niż w krajach Triady. Przeprowadzone badania pozwolą zdaniem autora na wskazanie lidera w zakresie najdynamiczniej rozwijającej się części świata. 1. Charakterystyka badanych krajów W celu porównania obecnych potencjałów opisywanych gospodarek w tabeli 1 zestawiono realne PKB, wartość eksportu oraz liczbę ludności (wszystkie dane za rok 2013). Tabela 1. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven porównanie potencjału gospodarczego Kraj (grupa krajów)/wskaźnik Realne PKB Eksport Liczba ludności (w mln USD) (w mln USD) (w mln) USA UE Japonia razem Triada Termin Next Eleven powstał w roku 2005, autorem jest twórca akronimu BRICS J. O'Neill [O Neill i in., 2005, s. 21].

3 158 cd. tabeli Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki razem BRICS Bangladesz Egipt Indonezja Iran Korea Południowa Meksyk Nigeria Pakistan Filipiny Turcja Wietnam razem Next Eleven Źródło: [www 3], [www 1]. Jak można zauważyć, w powyższym zestawieniu największy poziom realnego PKB odnotowały kraje Triady (ponad 39 bln USD), na drugiej pozycji znalazły się kraje BRICS (prawie 16 bln USD), na trzecim miejscu znalazły się kraje Next Eleven (ponad 6 bln USD). Jeżeli chodzi o poziom eksportu, to kraje Triady sprzedały za granicę za ponad 8,3 bln USD, drugie miejsce zajęły kraje BRICS (prawie 3,4 bln USD), trzecią pozycję zajęły kraje Next Eleven z wynikiem ponad 1,7 bln USD. Najludniejsze w tym zestawieniu są kraje BRICS (ponad 2,9 mld mieszkańców), drugim pod względem liczby ludności obszarem są kraje Next Eleven (ponad 1,4 mld), trzecie miejsce przypadło krajom Triady (950 mln). Podsumowując, można stwierdzić, że według danych z 2013 r. USA, kraje UE i Japonia zdecydowanie przewyższają swoim potencjałem gospodarczym kraje pretendujące do grona przyszłych liderów gospodarki światowej.

4 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata Metodologia badań Na podstawie danych liczbowych zamieszczonych na stronie internetowej UNCTAD [www 3] obliczono dla opisywanych grup krajów tempo wzrostu PKB (w latach , i w latach kryzysu finansowego ). Następnie przenalizowano zmiany udziału w światowym eksporcie i imporcie oraz zmiany wartości eksportu i importu (w roku 2000, 2005, 2010 i 2013). Dodatkowo obliczono tempo przyrostu wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zasobu BIZ, stan na 2013 r. w porównaniu do roku 2000). Wymienione powyżej obliczenia będą miały na celu wskazanie tej grupy krajów (BRICS lub Next Eleven), które na tle Triady rozwijały się najszybciej Wyniki badań W tabelach 2-7 przedstawiono wyniki badań obliczenia według przyjętej metodologii dla analizowanych grup krajów w ramach czasowych określonych indywidualnie dla każdego zestawienia. Tempo wzrostu realnego PKB Tabela 2. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven porównanie tempa wzrostu realnego PKB (lata , , , dane w %) Kraj (grupa krajów)/okres badań USA 2,9 1,0 1,5 UE-28 2,2 0,4 0,1 Japonia 0,9 0,3 0,8 Średnia dla Triady 2,0 0,6 0,8 Brazylia 3,0 3,6 2,9 Rosja 3,2 2,8 1,9 Indie 6,8 7,1 6,7 Chiny 9,9 10,0 8,9 Rep. Południowej Afryki 3,4 2,7 2,2 Średnia dla BRICS 5,3 5,3 4,5 Bangladesz 5,5 6,3 6,2 Egipt 4,8 4,6 3,0 Indonezja bd. 5,9 6,0

5 160 cd. tabeli Iran 4,7 3,4 2,1 Korea Południowa 5,0 3,3 3,3 Meksyk 2,6 2,1 2,5 Nigeria 6,6 6,8 7,0 Pakistan 4,1 3,1 2,9 Filipiny 4,2 5,0 5,4 Turcja 3,9 3,5 4,5 Wietnam 7,4 6,0 5,8 Średnia dla Next Eleven 4,4 4,5 4,4 Źródło: [www 3]. Jak przedstawiono w tabeli 2, największe przyrosty PKB w każdym badanym okresie zanotowano dla krajów BRICS (lata ,3%, w latach również 5,3%; nawet w latach kryzysu finansowego ,5%). Drugie co do wielkości przyrosty można zaobserwować w krajach Next Eleven, odpowiednio 4,4%, 4,5% i ponownie 4,4%. Kraje Triady zanotowały w każdym analizowanym okresie najmniejsze przyrosty PKB: 2% w latach , tylko 0,6% w latach i 0,8% w latach kryzysu finansowego Warto oczywiście pamiętać, od jakich wyjściowych poziomów rozwoju gospodarczego analizowane kraje startowały, jednak można obserwować wysoki przyrost PKB np. w Chinach (8,9 % w latach ), w Nigerii i w Indiach (7% i 6,7% w tym samym okresie). W analogicznym okresie w UE-28 zanotowano tylko 0,1% przyrostu realnego PKB, co oznacza, iż w ciągu 6 lat kryzysu finansowego gospodarki unijne traktowane łącznie prawie wcale nie rozwijały się. Nieco lepiej sytuacja wyglądała w USA (1,5% w latach kryzysu) czy w Japonii (0,8%), ale można zaryzykować twierdzenie, iż jeżeli opisywane gospodarki nadal będą rozwijały się w zanotowanym w badaniu tempie, to kraje BRICS (wyprzedzając również kraje Next Eleven) w ciągu kilku dekad znacząco zwiększą swój PKB. Oznaczać to będzie malejącą rolę krajów Triady, czyli USA, krajów UE i Japonii.

6 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata 161 Zmiany udziału w światowym eksporcie Tabela 3. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven porównanie udziału w światowym eksporcie (lata 2000, 2005, 2010 i 2013, dane w %) Źródło: [www 3]. Kraj (grupa krajów)/rok USA UE Japonia Razem Triada Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki 0,5 0,5 0,6 0,5 BRICS bez Chin Razem BRICS Bangladesz 0,1 0,1 0,1 0,2 Egipt 0,1 0,1 0,2 0,2 Indonezja 1,0 0,8 1,0 1,0 Iran 0,4 0,5 0,7 0,4 Korea Południowa 2,7 2,7 3,0 3,0 Meksyk 2,6 2,0 1,9 2,0 Nigeria 0,3 0,5 0,5 0,5 Pakistan 0,1 0,2 0,1 0,1 Filipiny 0,6 0,4 0,3 0,3 Turcja 0,4 0,7 0,7 0,8 Wietnam 0,2 0,3 0,5 0,7 Razem Next Eleven 8,6 8,4 9,2 9,2 Jak pokazano w tabeli 3, udział w eksporcie światowym krajów Triady malał z poziomu 58% w roku 2000, poprzez 53% w roku 2005, 47% w roku 2010 do rekordowo niskiego poziomu 44% w roku 2013 (spadek o 1/4). W tym samym czasie udział w światowym eksporcie krajów BRICS zwiększył się z poziomu 7% w roku 2000 do 18% w roku 2013, tj. ponad dwuipółkrotnie. W tabeli zamieszczono też wartość przedmiotowego wskaźnika dla krajów BRICS, ale bez Chin (największy eksporter świata). Nawet bez uwzględnienia tego kraju, w którym poziom eksportu wzrósł od roku 2000 do 2013 prawie dziewięciokrotnie pozostałe analizowane

7 162 kraje tego ugrupowania zanotowały półtorakrotny wzrost udziału w światowym eksporcie (4% w roku 2000 do 6% w roku 2013). W krajach Next Eleven udział w światowym eksporcie również rósł (od 8,6% w roku 2000 do 9,2% w roku 2013), lecz nie jest to tak spektakularny wzrost jak w przypadku krajów BRICS. I znów można zaryzykować twierdzenie, iż jeżeli opisywane gospodarki nadal będą rozwijały eksport w zanotowanym w badaniu tempie to kraje BRICS (wyprzedzając ponownie kraje Next Eleven) w ciągu kilku dekad znacząco zwiększą swój udział w zakresie analizowanego wskaźnika. Oznaczać to będzie malejącą rolę krajów Triady, czyli USA, krajów UE i Japonii w eksporcie światowym. Zmiany udziału w światowym imporcie Tabela 4. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven porównanie udziału w światowym imporcie (lata 2000, 2005, 2010 i 2013, dane w %) Źródło: [www 3]. Kraj (grupa krajów)/rok USA UE Japonia Razem Triada Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki 0,4 0,5 0,5 0,5 Razem BRICS Bangladesz 0,1 0,1 0,2 0,2 Egipt 0,3 0,3 0,3 0,3 Indonezja Iran 0,2 0,4 0,5 0,3 Korea Południowa Meksyk Nigeria 0,2 0,3 0,4 0,3 Pakistan 0,2 0,2 0,2 0,2 Filipiny 0,6 0,4 0,4 0,3 Turcja Wietnam 0,2 0,3 0,5 0,6 Razem Next Eleven 8,1 8,1 8,9 8,9

8 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata 163 Jak możemy zauważyć (tabela 4), udział w imporcie światowym krajów Triady malał z poziomu 62% w roku 2000, poprzez 60% w roku 2005, 52% w roku 2010 do rekordowo niskiego poziomu 49% w roku 2013 (spadek o 1/5). W tym samym czasie udział w światowym imporcie krajów BRICS zwiększył się z poziomu 6% w roku 2000 do 16% w roku 2013, tj. ponownie ponad dwuipółkrotnie. W krajach Next Eleven udział w światowym imporcie również rósł (od 8,1% w roku 2000 do 8,9 % w roku 2013), lecz ponownie nie jest to tak widoczny wzrost jak w przypadku krajów BRICS. Bez szczegółowej analizy (na którą nie pozwala ograniczona objętość niniejszego artykułu) struktury importu badanych krajów, czyli określenia, czy był to import zaopatrzeniowy, inwestycyjny czy konsumpcyjny nie sposób ocenić, czy zmiany udziału w imporcie światowym to zjawisko korzystne czy niekorzystne. Warto jednak zauważyć, iż ponownie rola krajów Triady w zakresie przedmiotowego wskaźnika maleje, a pozostałych krajów rośnie (ponownie z przewagą BRICS nad Next Eleven). Wartość eksportu Tabela 5. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven analiza przyrostu wartości eksportu (lata 2000, 2005, 2010 i 2013, dane w mln USD) Kraj (grupa krajów)/rok USA UE Japonia Razem Triada Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki Razem BRICS Bangladesz Egipt Indonezja Iran Korea Południowa Meksyk Nigeria

9 164 cd. tabeli Pakistan Filipiny Turcja Wietnam Razem Next Eleven Źródło: [www 3]. Jak przedstawiono w tabeli 5, w krajach Triady zaobserwowano prawie dwuipółkrotny przyrost wartości eksportu od roku 2010 do roku 2013 (z poziomu 3,7 bln USD do prawie 8,4 bln USD). Natomiast w krajach BRICS w tym samym okresie zanotowano ponad siedmiokrotny wzrost wartości eksportu (z poziomu 481 mld USD do 3,4 bln USD). Z kolei w krajach Next Eleven wzrost ten był ponad trzykrotny (z poziomu 554 mld USD do 1,75 bln USD). Również w tym zakresie przyrosty badanego wskaźnika są najsłabsze w krajach Triady (suma wartość sprzedaży za granicę jest największa). Wartość importu Tabela 6. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven analiza przyrostu wartości importu (lata 2000, 2005, 2010 i 2013, dane w mln USD) Kraj (grupa krajów)/rok USA UE Japonia Razem Triada Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki Razem BRICS Bangladesz Egipt Indonezja

10 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata 165 cd. tabeli Iran Korea Południowa Meksyk Nigeria Pakistan Filipiny Turcja Wietnam Razem Next Eleven Źródło: [www 3]. Jak pokazano w tabeli 6, w krajach Triady zaobserwowano ponad dwukrotny przyrost wartości importu od roku 2010 do roku 2013 (z poziomu 4,9 bln USD do ponad 11 bln USD). Natomiast w krajach BRICS w tym samym okresie zanotowano ponad siedmiokrotny wzrost wartości importu (z poziomu 490 mld USD do 3,6 bln USD). Z kolei w krajach Next Eleven wzrost ten był ponad trzykrotny (z poziomu 643 mld USD do ponad 2 bln USD). Również w tym zakresie przyrosty badanego wskaźnika są najsłabsze w krajach Triady (sama zakupów zagranicznych jest największa). Przyrost wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych Tabela 7. Kraje Triady, BRICS i Next Eleven analiza tempa przyrostu wartości zasobu BIZ (lata 2000, 2005, 2010 i 2013, dane w mln USD) Kraj (grupa krajów)/rok USA UE Japonia Razem Triada Brazylia Rosja Indie Chiny Rep. Południowej Afryki Razem BRICS

11 166 cd. tabeli Bangladesz Egipt Indonezja Iran Korea Południowa Meksyk Nigeria Pakistan Filipiny Turcja Wietnam Razem Next Eleven Źródło: [www 3]. Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 7, w krajach Triady zaobserwowano dwuipółkrotny przyrost wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych od roku 2010 do roku 2013 (z poziomu 5,2 bln USD do ponad 13,5 bln USD). W krajach BRICS natomiast w tym samym okresie zanotowano ponad sześciokrotny wzrost zasobu BIZ (z poziomu 407 mld USD do ponad 2,6 bln USD). Z kolei w krajach Next Eleven wzrost ten był prawie pięciokrotny (z poziomu 273 mld USD do prawie 1,3 bln USD). Również w tym badaniu zaobserwowano, że przyrosty są najsłabsze w krajach Triady, choć sam zasób bezpośrednich inwestycji zagranicznych ma największą wartość. Podsumowanie Po dokonaniu obliczeń według przyjętej metodologii, w tabeli 8 zestawiono syntetyczne wyniki badań. Wskazano miejsce każdej z grup krajów w poszczególnym rodzaju analizy. Tabela 8. Pozycja krajów Triady, BRICS i Next Eleven syntetyczne podsumowanie wyników analiz Rodzaj badania/grupa krajów Pozycja Triady Pozycja BRICS Pozycja Next Eleven Tempo wzrostu realnego PKB Zmiany udziału w światowym eksporcie Zmiany udziału w światowym imporcie Przyrost wartości eksportu Przyrost wartości importu Przyrost zasobu BIZ Źródło: Obliczenia własne na podstawie tabel 2-7.

12 BRICS czy Next Eleven nowe centrum gospodarcze świata 167 Jak można zaobserwować, w tabeli 8 w każdym z badań pierwszą pozycję zajęły kraje BRICS, drugą kraje Next Eleven 3, a ostatnią kraje Triady. Można zatem wnioskować, iż największą dynamikę rozwoju zanotowały w badanym okresie kraje BRICS, umacnia się pozycja krajów Next Eleven, słabnie pozycja USA, krajów UE-28 i Japonii. Jeżeli w ciągu najbliższych dwóch-trzech dekad wykazane w analizach tendencje utrzymają się, światowy wzrost gospodarczy będą napędzały kraje BRICS i Next Eleven. W ramach niniejszego opracowania podjęto próbę zweryfikowania tezy, iż na obecnym etapie globalizacji i regionalizacji najdynamiczniej rozwijające się obszary to kraje BRICS i Next Eleven wschodzące potęgi światowe. Kraje tradycyjnej Triady rozwijają się w mniejszym tempie i w nieodległej przyszłości mogą odgrywać mniejszą rolę w gospodarce światowej. Zdaniem autora przeprowadzonych badań taka próba powiodła się. Wydaje się zasadne przeprowadzenie kolejnych badań i analiz polegających na próbach prognozowania rozwoju opisywanych krajów i ugrupowań. W ten sposób będzie można zaobserwować, jak w miarę przyjętych metod może rozwijać się proces zmian na liście największych gospodarek świata. Literatura O Neill J., Wilson D., Purushothaman R., Stupnytska A. (2005), How Solid are the BRICs?, Goldman Sachs Global Economics Paper, No O'Neill J. (2001), Building Better Global Economic BRICs, Goldman Sachs Global Economics Paper, No. 66. Rons N. (2011), Research Excellence Milestones of BRIC and N-11 Countries, Proceedings of ISSI, 13th Conference of the International Society for Scientometrics & Informetrics. [www1] (dostęp: ). [www2] brics-chap-13.pdf, (dostęp: ). [www3] (dostęp: ). 3 [Rons, 2011, s ].

13 168 BRICS OR NEXT ELEVEN NEW ECONOMIC CENTRE OF THE WORLD Summary: Traditional Triad in the international trade (USA, Japan, the EU), which the growth in the economy was being observed in the world thanks to a dozen or so years ago was replaced by BRICS countries (Brazil, Russia, India, China, the Republic of South Africa). However in the perspective of two-three decades countries of the socalled Next Eleven group can play the important part. In the paper they made the attempt to prove a thesis that on the present stage of the globalization and the regionalization most dynamically developing areas are BRICS countries and Next Eleven rising of power world. Countries of Triad are developing at the smaller pace and in the nondistant future can play a lower role in the world economy. Keywords: Next Eleven, BRICS, foreign trade.