I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie

Transkrypt

1 I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim na podstawie danych z 211 r., uzyskany w świetle prowadzonych przez WIOŚ w Szczecinie badań, stanowiących system oceny jakości powietrza. Funkcjonujący w 211 r. system oceny jakości powietrza, został szczegółowo określony w Programie państwowego monitoringu środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata Na podstawie badań Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, w marcu 212 r., dokonał obowiązkowej oceny poziomu substancji w powietrzu za 211 r. w strefach województwa zachodniopomorskiego (ustawa z dnia 27 kwietnia 21 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 28 r. Nr 25, poz. 15 z późn. zm.). Ocenę za 211 r. wykonano według nowego układu stref w województwie, którymi są: aglomeracja szczecińska miasto Szczecin, miasto Koszalin miasto o liczbie ludności powyżej 1 tys., strefa zachodniopomorska stanowiąca pozostały obszar województwa niewchodzący w skład aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin. Nowy podział kraju na strefy od 211 r. reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 212 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 46). Odrębnie, dla każdej substancji dokonano klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji klasa C, mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji klasa B, nie przekracza poziomu dopuszczalnego klasa A, przekracza poziom docelowy klasa C, nie przekracza poziomu docelowego klasa A, przekracza poziom celu długoterminowego (dotyczy stężeń ozonu) klasa D2, nie przekracza poziomu celu długoterminowego (dotyczy stężeń ozonu) klasa D1. Klasa C dla danej substancji oznacza potrzebę określenia obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych, opracowania programu ochrony powietrza (POP) w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany) oraz kontrolowania stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenia działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. Dla substancji, dla której obowiązuje margines tolerancji (od r. dotyczy tylko pyłu PM2,5), klasa B oznacza określenie obszarów i przyczyn przekroczeń poziomu dopuszczalnego tej substancji w powietrzu oraz podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji do powietrza. W strefach bez stwierdzonych przekroczeń wartości kryterialnych (klasa A) należy utrzymać stężenia zanieczyszczeń poniżej poziomu dopuszczalnego/docelowego. W ocenie opartej na dodatkowej wartości kryterialnej dla ozonu, jaką jest poziom celu długoterminowego dla stref w klasie D2 nie jest wymagane opracowanie programu ochrony powietrza. Działania wymagane w tym przypadku to: ograniczenie emisji prekursorów ozonu (tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków organicznych), które to działania powinny być ujęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska. Klasyfikacja stref jest podstawą do wskazania stref w województwie, wymagających tworzenia programów ochrony powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza. Oprócz klasyfikacji stref, celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarach poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach, a także wskazanie 9

2 prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń. Ponadto, ocena roczna dostarcza informacji na temat braków w istniejącym systemie oceny. W rocznej ocenie jakości powietrza za 211 r. uwzględniono wszystkie zanieczyszczenia, dla których w świetle przepisów prawa krajowego istnieje obowiązek prowadzenia oceny: według kryteriów określonych ze względu na ochronę zdrowia dla następujących zanieczyszczeń: dwutlenek siarki (SO 2 ), dwutlenek azotu (NO 2 ), tlenek węgla (CO), benzen (C 6 H 6 ), ozon (O 3 ), pył zawieszony PM1, pył zawieszony PM2,5, ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren. Ocenie według tych kryteriów podlegały wszystkie 3 strefy województwa; według kryteriów określonych ze względu na ochronę roślin dla dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NO x ) oraz ozonu (O 3 ). Ze względu na ochronę roślin ocenie podlegała jedna strefa strefa zachodniopomorska. Wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 211 r. raport Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 211 rok wykonana wg zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska WIOŚ w Szczecinie przekazał Marszałkowi Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 212 r. zgodnie z art. 89 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 27 kwietnia 21 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 28 r. Nr 25 poz. 15 z późn. zm.). Opracowanie to opublikowano na stronie internetowej WIOŚ w Szczecinie Oprócz substancji objętych obowiązkową klasyfikacją, dla których obowiązują dopuszczalne i docelowe poziomy substancji w powietrzu w świetle rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) oraz Dyrektywy 28/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 28 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dyrektywa CAFE), omówiono też wyniki badań innych substancji amoniaku (NH 3 ) oraz formaldehydu (HCHO) prowadzonych w 211 r. w Szczecinku, przy ul. Przemysłowej. Obowiązującymi dla tych substancji kryteriami oceny są wartości odniesienia określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 21 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz. 87). 1

3 Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy Strefy województwa zachodniopomorskiego objęte roczną oceną jakości powietrza za 211 r. przedstawiono poniżej (Mapa I.1). Mapa I.1 Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza za 211 r. pod kątem zawartości SO 2, NO 2, NO x, O 3, CO i C 6 H 6, pyłu PM2,5, pyłu zawieszonego PM1 oraz zawartego w tym pyle Pb, As, Cd, Ni i benzo(a)pirenu System oceny jakości powietrza W 211 r. na system oceny jakości powietrza składały się: pomiary automatyczne, pomiary manualne dotyczące pyłów drobnych (PM1 i PM2,5) oraz zawartych w pyle PM1 zanieczyszczeń benzo(a)pirenu i metali ciężkich (As, Cd, Ni i Pb), pomiary wskaźnikowe SO 2 i NO 2 wykonywane metodą pasywną, obliczenia z wykorzystaniem modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu wykonywane w oparciu o inwentaryzację emisji ze źródeł: punktowych, powierzchniowych i liniowych, metody obiektywnego szacowania z wykorzystaniem informacji o emisji zanieczyszczeń (obejmują m.in.: szacowanie stężeń na podstawie wartości uzyskiwanych z pomiarów w innych miejscach lub w innym czasie, w oparciu o wiedzę na temat rozkładów stężeń i emisji na danym obszarze; analogię do stężeń pomierzonych na innym obszarze; analogię do stężeń pomierzonych na danym obszarze w innym okresie). 11

4 Pomiary automatyczne W 211 r. WIOŚ w Szczecinie prowadził automatyczne pomiary zanieczyszczeń powietrza z wykorzystaniem 6 stacji 3 stacje w aglomeracji szczecińskiej (ul. Andrzejewskiego, ul. Piłsudskiego i ul. Łączna), 1 stacja w strefie miasto Koszalin (ul. Armii Krajowej) oraz 2 stacje zlokalizowane w strefie zachodniopomorskiej w miejscowości Widuchowa (powiat gryfiński) oraz w Szczecinku przy ul. Przemysłowej (powiat szczecinecki). Wykonywane były również pomiary automatyczne w sieci lokalnej na 6 stacjach PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna Oddział Zespół Elektrowni Dolna Odra: w aglomeracji szczecińskiej (ul. Żółkiewskiego) oraz w strefie zachodniopomorskiej (3 stacje w powiecie gryfińskim Gryfino, Stoki, Marwice, 1 stacja w powiecie szczecineckim Storkowo oraz 1 stacja w powiecie stargardzkim Lipnik k/stargardu Szczecińskiego). Lokalizację stacji i stanowisk pomiarów automatycznych funkcjonujących w województwie zachodniopomorskim w 211 r. przedstawiono na Mapie I.2. Mapa I.2 Lokalizacja automatycznych stacji pomiarowych, funkcjonujących w województwie zachodniopomorskim w 211 r. stanowiska dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NO, NO x, CO, O 3, C 6 H 6, pył PM1, pył PM2,5, NH 3 Pomiary manualne Manualne pomiary stężeń substancji w powietrzu w 211 r. prowadzone były przez WIOŚ w Szczecinie na 11 stanowiskach zanieczyszczeń pyłowych w województwie: w aglomeracji szczecińskiej (4 stanowiska), w strefie miasto Koszalin (2 stanowiska) oraz w strefie zachodniopomorskiej (5 stanowisk: 3 w Szczecinku, 1 w Widuchowej oraz 1 stanowisko w Myśliborzu). Lokalizację stanowisk pomiarów manualnych przedstawiono na Mapie I.3. 12

5 Mapa I.3 Lokalizacja manualnych stanowisk pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, funkcjonujących w województwie zachodniopomorskim w 211 r. stanowiska dla zanieczyszczeń: pył PM1, pył PM2,5, Pb, As, Cd, Ni, formaldehyd, benzo(a)piren i pozostałe WWA Pomiary wskaźnikowe SO 2 i NO 2 Pomiary pasywne SO 2 i NO 2 w 211 r. wykonywane były przez WIOŚ w Szczecinie w 22 punktach zlokalizowanych w strefie zachodniopomorskiej. Ekspozycja próbników pasywnych prowadzona była w cyklach miesięcznych, co pozwoliło na określenie dla dwutlenku siarki i dwutlenku azotu zarówno wartości stężenia średniorocznego jak też sezonowości poziomów stężeń tych substancji w powietrzu. Lokalizację stanowisk pomiarów przedstawiono na Mapie I.4. Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu Ważny element systemu oceny jakości powietrza stanowią obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu (modelowanie), przeprowadzone w oparciu o inwentaryzację emisji ze źródeł punktowych, liniowych (pochodzących ze spalin samochodowych) i powierzchniowych (indywidualne ogrzewanie mieszkań). Wyniki tych obliczeń stanowią uszczegółowienie rocznej oceny jakości powietrza. Na ich podstawie uzyskano przestrzenne rozkłady stężeń zanieczyszczeń na obszarze województwa, w tym informacje o występujących stężeniach zanieczyszczeń i potencjalnych obszarach przekroczeń standardów jakości powietrza na tych obszarach stref, gdzie nie były prowadzone pomiary. 13

6 Mapa I.4 Lokalizacja pomiarów pasywnych SO 2 i NO 2 w województwie zachodniopomorskim dla potrzeb oceny jakości powietrza za 211 r. Metody obiektywnego szacowania z wykorzystaniem informacji o emisji zanieczyszczeń Poza pomiarami i obliczeniami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, w rocznej ocenie jakości powietrza, jako metodę wspomagającą stosowano szacowanie stężeń zanieczyszczeń na danym obszarze (w szczególności tam, gdzie brak było danych pomiarowych). W tym celu wykorzystano takie informacje, jak: wyniki pomiarów prowadzonych w innych miejscach o podobnym charakterze ukształtowania i zabudowy terenu analogia do stężeń pomierzonych na innym obszarze, wyniki pomiarów uzyskane na danym obszarze w innym czasie analogia do stężeń pomierzonych na danym obszarze w innym okresie, informacje na temat rodzajów i rozkładów emisji na danym obszarze. Stan jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim w 211 r. w świetle wyników pomiarów i ocen Jak wykazały wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, w 211 r., w województwie zachodniopomorskim, podobnie jak na pozostałym obszarze Polski, istotnym problemem nadal pozostają ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego PM1 oraz benzo(a)pirenu, rejestrowane w sezonie zimowym. Ze względu na te dwa zanieczyszczenia, wszystkie 3 strefy województwa zachodniopomorskiego: aglomeracja szczecińska, miasto Koszalin oraz strefa zachodniopomorska, w rocznej ocenie jakości powietrza za 211 r. otrzymały klasę C, co skutkowało opracowaniem programu ochrony powietrza bądź aktualizacją programu wcześniej opracowanego. W roku 211 liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego przez 24-godzinne stężenia pyłu PM1 była porównywalna z rokiem 21. Najwięcej przekroczeń zarejestrowano w Szczecinku oraz w Szczecinie, a najmniej w Koszalinie. Przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu wystąpiło na wszystkich sześciu stanowiskach pomiarowych (w Szczecinie, w Koszalinie, w Widuchowej i w Szczecinku). Na prawie wszystkich stanowiskach pomiarowych, w 211 r. średnioroczne stężenia 14

7 benzo(a)pirenu były niższe niż w roku 21. Takiemu stanowi sprzyjały występujące w sezonie zimowym 211 r. wyższe temperatury powietrza. W przypadku pyłu zawieszonego PM1 oraz benzo(a)pirenu, w większości przypadków, jako główną przyczynę tego stanu wskazuje się spalanie złej jakości paliw w gospodarstwach domowych jak również emisję pyłów z ciepłowni i zakładów przemysłowych zlokalizowanych w obszarze reprezentatywności stanowiska pomiarowego. Dodatkowe przyczyny występowania ponadnormatywnych stężeń to: oddziaływanie emisji związanej z intensywnym ruchem pojazdów, szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i niekorzystne warunki meteorologiczne (niskie temperatury powietrza i mała prędkość wiatru). Podobnie jak w latach poprzednich, w sezonie letnim 211 r. na stanowiskach pomiarowych w Szczecinie i w Widuchowej zarejestrowano wysokie stężenia ozonu troposferycznego, przekraczające normowany dla tego zanieczyszczenia poziom celu długoterminowego. Nie stwierdzono natomiast przekroczeń poziomu docelowego określonego ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Liczba ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia ozonu w sezonie letnim, w województwie zachodniopomorskim wynosi tys. (aglomeracja szczecińska i strefa zachodniopomorska). Jak wynika z przeprowadzonych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Obliczeń modelowych stężeń ozonu w skali kraju rok 211, na znacznym obszarze województwa, w tym na terenach aglomeracji szczecińskiej oraz w Koszalinie, liczba dni z wartościami stężeń powyżej 12 μg/m 3 nie przekraczała 5-1. Najwięcej dni z przekroczeniami (15-25 i powyżej) występowało na południowo-zachodnim krańcu województwa, najmniej (1-2) w pasie nadmorskim. W przypadku ozonu, dla strefy zachodniopomorskiej nadal obowiązuje program ochrony powietrza (POP) opracowany na podstawie wyników rocznej oceny za 28 r. Poza pyłem PM1, benzo(a)pirenem oraz ozonem, w 21 r. w aglomeracji szczecińskiej, a także w większych miastach województwa, w rejonie oddziaływania intensywnego ruchu samochodowego, rejestrowano wysokie stężenia dwutlenku azotu. W Szczecinie, w najbardziej obciążonych komunikacją miejscach, stężenia średnioroczne dwutlenku azotu osiągają wartości 75% poziomu dopuszczalnego. W przypadku pyłu PM2,5, stanowiącego od 21 r. nowy element oceny jakości powietrza, jego stężenia mierzone na 5 stanowiskach: w aglomeracji szczecińskiej, w Koszalinie, w Szczecinku i w Myśliborzu nie wykazały przekroczeń, określonego w Dyrektywie CAFE poziomu dopuszczalnego dla stężenia średniorocznego. Rejestrowane w 211 r. na obszarze województwa zachodniopomorskiego stężenia pozostałych zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, benzenu, ołowiu, tlenku węgla, arsenu, kadmu i niklu były niskie i nie przekroczyły określonych dla nich wartości kryterialnych. Dwutlenek siarki (SO 2 ) Wykonane w 211 r. pomiary poziomów SO 2 na 9 stanowiskach automatycznych oraz na 22 stanowiskach metodą pasywną wykazały, że w województwie zachodniopomorskim występują niskie poziomy stężeń dwutlenku siarki w powietrzu. Wyższe stężenia dwutlenku siarki rejestrowane są w aglomeracji szczecińskiej, w rejonach z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań, dodatkowo obciążonych komunikacyjnie (ul. Żółkiewskiego, ul. Piłsudskiego). Najniższe stężenia występują na obszarach pozamiejskich. W latach średnioroczne stężenie dwutlenku siarki rejestrowane na stanowiskach pomiarowych nie zmieniają się w istotny sposób. Dwukrotnie wyższe wartości stężeń SO 2 w sezonie grzewczym niż w lecie świadczą o istotnym wpływie procesów spalania paliw na poziomy stężeń dwutlenku siarki w powietrzu. Wyniki pomiarów stężeń dwutlenku siarki wraz z tendencjami zmian zobrazowano na rysunkach (Rysunek I.1-2). Wartość dopuszczalna dla stężenia średniorocznego i stężenia dla pory zimowej wynosi 2 µg/m 3 i jest określona ze względu na ochronę roślin (stanowiska pozamiejskie). Ze względu na ochronę zdrowia obowiązują kryteria dla stężeń krótkookresowych: 1-godzinnych (35 µg/m 3 ), 24-godzinnych (125 µg/m 3 ). Poziom alarmowy wynosi 5 µg/m 3. Maksymalne stężenie 1-godzinne SO 2 wystąpiło w Szczecinie na ul. Łącznej (92,3 µg/m 3 ) i na ul. Piłsudskiego (92,3 µg/m 3 ). Maksymalne stężenia 24-godzinne wystąpiły również w Szczecinie na ul. Łącznej (29,4 µg/m 3 ) i na ul. Andrzejewskiego (25,7 µg/m 3 ). 15

8 [µ/m 3 ] Andrzejewskiego Piłsudskiego Żółkiewskiego Łączna Koszalin, ul. Armii Krajowej Widuchowa, powiat gryfiński Storkowo, powiat szczecinecki Marwice, powiat gryfiński Szczecinek, ul. Przemysłowa [µg/m 3 ] Rysunek I.1 Stężenia średnioroczne SO 2 w punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego w latach pomiary automatyczne 2 25 r r r r r. 21 r. 211 r. Rysunek I.2 Stężenia średnioroczne i sezonowe SO 2 w punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego w 211 r. pomiary pasywne stężenie średnioroczne stężenie okresu grzewczego stężenie okresu letniego wartość dopuszczalna dla stężenia średniorocznego i sezonu grzewczego Niskie stężenia SO 2 na obszarze całego województwa zachodniopomorskiego potwierdzają również wyniki obliczeń modelowych, wykonanych przez WIOŚ w Szczecinie w 212 r. (Mapa I.5). Mapa I.5 Średnioroczne stężenie SO 2 w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie 16

9 Andrzejewskiego Piłsudskiego Łączna Żółkiewskiego Koszalin, ul. Armii Krajowej Widuchowa, powiat gryfiński Storkowo, powiat szczecinecki Marwice, powiat gryfiński Szczecinek, ul. Przemysłowa [µg/m 3 ] Dwutlenek azotu (NO 2 ) Dwutlenek azotu jest zanieczyszczeniem, którego głównym źródłem w obszarach miejskich są spaliny samochodowe, jak również emisje z przemysłu i ogrzewania mieszkań. Najniższe stężenia NO 2 występują na obszarach wiejskich oraz w małych miejscowościach, w punktach oddalonych od komunikacji samochodowej. Najwyższe w rejonach oddziaływania transportu samochodowego. Potwierdzają to wyniki prowadzonych pomiarów (Rysunek I.3-4) oraz obliczenia rozprzestrzeniania się w powietrzu (Mapa I.6). Mapa I.6 Średnioroczne stężenie NO 2 w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie Najwyższe stężenia dwutlenku azotu rejestruje się w aglomeracji szczecińskiej oraz w punktach pomiarowych zlokalizowanych w pobliżu większych dróg (Sianów, Stargard Szczeciński, Nowogard). Jednak są to wartości poniżej poziomu dopuszczalnego dla stężenia średniorocznego. W odniesieniu do drugiego kryterium dopuszczalnego poziomu stężeń 1-godzinnych NO 2 (2 µg/m 3 ) stężenia zmierzone na stanowiskach automatycznych były od niego niższe. Maksymalne 1-godzinne stężenie NO 2 zarejestrowano na stanowisku w Szczecinku, przy ul. Przemysłowej (152 µg/m 3 ) i w Szczecinie na ul. Piłsudskiego (151 µg/m 3 ). W przypadku dwutlenku azotu w ostatnich latach nie zauważa się spadkowej tendencji jego stężeń w powietrzu (Rysunek I.4). Rysunek I.3 Stężenia średnioroczne NO 2 w punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego w latach pomiary automatyczne r. 26 r. 27 r. 28 r. 29 r. 21 r. 211 r. poziom dopuszczalny 17

10 [µ/m 3 ] Rysunek I.4 Stężenia średnioroczne i sezonowe NO 2 w punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego w 211 r. pomiary pasywne stężenie średnioroczne stężenie okresu letniego stężenie okresu grzewczego wartość dopuszczalna dla stężenia średniorocznego Benzen (C 6 H 6 ) Źródłem emisji benzenu do powietrza są procesy spalania paliw w przemyśle, w sektorze komunalnobytowym, jak też w silnikach samochodowych. Spośród tych trzech źródeł, największy udział ma komunikacja samochodowa (emisja liniowa), z której pochodzi ponad 9% emisji benzenu, zarówno ze spalania paliw jak też ich dystrybucji. Z tego względu najwyższych stężeń benzenu w powietrzu należy spodziewać się na obszarach charakteryzujących się wzmożonym ruchem komunikacyjnym. Wykonywane od 25 r. automatyczne pomiary stężeń benzenu na jednym stanowisku w Szczecinie przy ul. Piłsudskiego, podobnie jak w latach poprzednich również w 211 r. wykazały występowanie niskich stężeń tego zanieczyszczenia w powietrzu. Wartość dopuszczalna dla średniorocznego stężenia benzenu wynosi 5 µg/m 3. Średnioroczne stężenie na stanowisku pomiarowym w 211 r. wynosiło,7 µg/m 3. Tlenek węgla (CO) Wartość kryterialną dla stężeń tlenku węgla stanowi maksymalna średnia 8-godzinna spośród średnich kroczących, obliczona ze stężeń 1-godzinnych zarejestrowanych w ciągu roku. Wartość dopuszczalna dla tak określonego stężenia wynosi 1 µg/m 3. W województwie zachodniopomorskim stężenia tlenku węgla mierzone były w 211 r. na trzech stacjach pomiarowych w Szczecinie (ul. Piłsudskiego, ul. Żółkiewskiego i ul. Łączna). Maksymalne stężenie 8-godzinne zarejestrowano na stanowisku pomiarowym przy ul. Piłsudskiego i wynosiło ono 2264 µg/m 3. Jak wykazały wyniki obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu, również na pozostałym obszarze województwa nie występują zagrożenia od strony tlenku węgla (Mapa I.7). Istotnym źródłem emisji tlenku węgla do powietrza są spaliny samochodowe, stąd wyższe jego poziomy w powietrzu występują w pobliżu dróg o znacznym natężeniu ruchu. Znaczny jest również udział emisji pochodzącej z ogrzewania mieszkań. Wyniki stężeń tlenku węgla z lat wykazują brak istotnych zmian stężeń uśrednionych do roku (Rysunek I.5). 18

11 [µg/m 3 ] Mapa I.7 Maksymalne stężenie CO (8-godzinna średnia krocząca) w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie Rysunek I.5 Średnioroczne stężenie tlenku węgla w latach na stanowiskach pomiarowych w Szczecinie Szczecin, ul. Piłsudskiego Szczecin, ul. Łączna Żółkiewskiego 25 r. 26 r. 27 r. 28 r. 29 r. 21 r. 211 r. Pył zawieszony PM1 Pył zawieszony PM1, to pył zawieszony w powietrzu o średnicy cząsteczek poniżej 1 mikrometrów. Obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów stężeń pyłu PM1 występuje od 25 r. Od tego czasu prowadzone są pomiary na 5 stanowiskach w województwie zachodniopomorskim w Szczecinie na 3 stanowiskach, na 1 stanowisku w Koszalinie oraz w Widuchowej (powiat gryfiński). W roku 27 uruchomiono takie pomiary w Szczecinku przy ul. Artyleryjskiej, w 21 r. w Szczecinku przy ul. 1 Maja oraz pomiary automatyczne przy ul. Przemysłowej. W roku 211 na obszarze województwa prowadzono pomiary stężeń pyłu PM1 w 8 lokalizacjach. Ponadnormatywny poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM1 jest jednym z największych problemów jakości powietrza zarówno w województwie zachodniopomorskim jak i w Polsce (także poza granicami). Przyczyną wysokich stężeń tego zanieczyszczenia w powietrzu jest emisja pyłu ze źródeł przemysłowych, komunikacyjnych i grzewczych, dodatkowo potęgowana przez niekorzystne warunki klimatyczne oraz lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Dla stężeń pyłu PM1 obowiązuje dotrzymanie dwóch kryteriów, którymi są: dopuszczalna wartość 24-godzinna wynosząca 5 µg/m 3, która nie może być przekraczana więcej niż przez 35 dni w roku oraz dopuszczalna wartość dla stężenia średniorocznego wynosząca 4 µg/m 3. 19

12 [µg/m 3 ] liczba dni W 211 r. przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM1 (powyżej dozwolonej ilości dni) stwierdzono na sześciu stanowiskach w województwie: w Szczecinie (3 stanowiska), w Szczecinku (2 stanowiska), w Widuchowej (1 stanowisko). W roku 211 liczba dni z przekroczeniami stężeń dobowych pyłu PM1 nie różniła się w sposób istotny od liczby takich dni w 21 r. (Rysunek I.6). Rysunek I.6 Pył PM1 liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego przez stężenia 24-godzinne na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w latach Szczecin, Andrzejewskiego ul. Piłsudskiego Szczecin, ul. Łączna Koszalin** Widuchowa, Szczecinek, powiat gryfiński ul. Artyleryjska Szczecinek, ul. 1Maja* Szczecinek, ul. Przemysłowa 25 r. 26 r. 27 r. 28 r. 29 r. 21 r. 211 r. dopuszczalna liczba dni wynosi 35 * stanowisko nieuwzględnione w rocznej ocenie za 211 r. W związku z przerwą spowodowaną interkalibracją pobornika pyłu PM1, kompletność danych z serii zimowej wyniosła 77,5% ** lata lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata lokalizacja Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ w Szczecinie) Stężenia średnioroczne pyłu PM1 nigdy nie przekraczały stężenia normowanego (Rysunek I.7). Jednak w 21 r. i 211 r., w niektórych punktach województwa niebezpiecznie się do niego zbliżyły. W Szczecinie było to 7-8% wartości dopuszczalnej, a na stanowiskach w Szczecinku nawet 9%. Nie zauważa się spadkowej tendencji stężeń pyłu PM1 w powietrzu, a ich wysokość ulega zmianom w zależności od warunków meteorologicznych występujących w okresach grzewczych w danym roku. Jak wykazały obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu, średnioroczne stężenia pyłu PM1 na takim poziomie mogą występować również w innych miastach województwa, gdzie pomiary nie były prowadzone (Mapa I.8). Rysunek I.7 Pył PM1 stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w latach r. 26 r. 27 r. 28 r. 29 r. 21 r. 211 r. poziom dopuszczalny * niepełna seria danych w 211 r. ** lata lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata lokalizacja Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ w Szczecinie) 2

13 Piłsudskiego Andrzejewskiego Łączna Koszalin, ul. Spasowskiego Widuchowa Szczecinek, ul. 1 Maja Szczecinek, ul. Artyleryjska Szczecinek, ul. Przemysłowa [µg/m 3 ] Mapa I.8 Średnioroczne stężenie pyłu PM1 w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie Na wszystkich stanowiskach pomiarowych zauważalna jest wyraźna sezonowość stężeń pyłu PM1 (Rysunek I.8). W okresach grzewczych (styczeń-marzec, październik-listopad), stężenia są około dwukrotnie wyższe od stężeń rejestrowanych w sezonie letnim (kwiecień-wrzesień). Świadczy to o istotnym wpływie procesów związanych z ogrzewaniem na poziom mierzonych stężeń pyłu PM1. Rysunek I.8 Pył PM1 średnie sezonowe wartości stężeń na stanowiskach pomiarowych w 211 r Pył zawieszony PM2,5 średnie stężenie sezonu zimowego 211 r. średnie stężenie sezonu letniego 211 r. Pył zawieszony PM2,5 (o średnicy poniżej 2,5 mikrometrów) jest mieszaniną bardzo drobnych cząstek stałych i ciekłych. Znajdują się w nim przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu i amoniak. Może on zawierać także substancje toksyczne, takie jak: metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, m.in. benzopiren. Do atmosfery emitowany jest jako zanieczyszczenie pierwotne powstające w wyniku procesów antropogenicznych i naturalnych oraz jako zanieczyszczenie wtórne, powstające w wyniku przemian jego prekursorów: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku, lotnych związków organicznych i trwałych związków organicznych. Do głównych źródeł powstawania pyłu PM2,5 wynikających z działalności człowieka zaliczyć należy: źródła przemysłowe (energetyczne spalanie paliw i źródła technologiczne), transport samochodowy oraz spalanie paliw w sektorze bytowo-gospodarczym. Pył PM2,5 jest zanieczyszczeniem transgranicznym, transportowanym na odległość do 25 km. 21

14 [µg/m 3 ] W 21 i 211 r. WIOŚ w Szczecinie wykonywał pomiary stężeń pyłu PM2,5 na 5 stanowiskach w województwie w Szczecinie (2 stanowiska), w Koszalinie, w Szczecinku i w Myśliborzu. Poziom dopuszczalny określony przez Dyrektywę 28/5/WE z dnia 21 maja 28 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, od 1 stycznia 21 r. nie powinien przekraczać wartości 25 μg/m 3. Wykonane przez WIOŚ w Szczecinie pomiary w 21 i 211 r. nie wykazały przekroczeń tej wartości. Na stanowiskach tła miejskiego w Szczecinie (ul. Andrzejewskiego) i w Koszalinie rejestrowano stężenia pyłu PM2,5 znacznie niższe niż na 3 pozostałych stanowiskach w województwie. Najwyższe wartości wystąpiły w Szczecinku i w Myśliborzu (Rysunek I.9). Rysunek I.9 Pył PM2,5 stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w latach ,1 15,9 15,3 Andrzejewskiego poziom dopuszczalny według dyrektywy CAFE wynosi 25 µg/m 3 12,7 Koszalin, ul. Spasowskiego 21, ,7 Szczecin, ul. Piłsudskiego 17,7 Szczecinek, ul. 1Maja 19,7 23,2 Myślibórz, ul. Za Bramką 21 r. 211 r. Wykonane przez WIOŚ w Szczecinie obliczenia dla stężeń pyłu PM2,5 także wskazują na brak przekroczeń poziomu dopuszczalnego 25 μg/m 3 na pozostałym obszarze województwa (Mapa I.9). Mapa I.9 Średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie 22

15 [ng/m 3 ] 1,7 1,6 1,4 2,3 2,6 2,1 2,2 2,6 2,9 2,3 2,2 2,1 1,6 [ng/m 3 ] 3,5 3,2 2,8 3, 3,8 4,7 4,8 5,4 6,8 8,2 7,6 Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM1 Benzo(a)piren jest drugim po pyle PM1 zanieczyszczeniem, dla którego na znacznym obszarze województwa przekraczana jest wartość kryterialna określony docelowy poziom dla stężenia średniorocznego. Poziom ten wynosi 1 ng/m 3. Do powietrza benzo(a)piren dostaje się głównie w wyniku niepełnego spalania paliw stałych (węgla i drewna), przede wszystkim w paleniskach domowych. W mniejszym stopniu obecność benzo(a)pirenu w powietrzu jest wynikiem jego emisji z dużych źródeł energetycznych i przemysłowych. Niewielki udział w emisji benzo(a)pirenu do powietrza mają też spaliny samochodowe. W 211 r. WIOŚ w Szczecinie wykonywał pomiary dla tego zanieczyszczenia w sześciu punktach województwa w Szczecinie na ul. Andrzejewskiego i na ul. Piłsudskiego, w Koszalinie (w latach pomiary WSSE przy ul. Zwycięstwa, r. pomiary WIOŚ przy ul. Spasowskiego) oraz w strefie zachodniopomorskiej w Widuchowej i w dwóch punktach Szczecinka (ul. Artyleryjska i ul. 1 Maja). Przekroczenia wystąpiły na wszystkich stanowiskach (Rysunek I.1). Najwyższe wartości stężenia benzo(a)pirenu wykazały pomiary prowadzone na stanowisku w Szczecinku przy ul. Artyleryjskiej (5,4 ng/m 3 ), a najniższe w Koszalinie przy ul. Spasowskiego (1,6 ng/m 3 ). W stosunku do roku 21, w roku 211 na prawie wszystkich stanowiskach pomiarowych stężenia benzo(a)pirenu były niższe. Takiemu stanowi sprzyjały niewątpliwie wyższe temperatury powietrza występujące w sezonie zimowym 211 r., co sprzyjało mniejszemu zapotrzebowaniu na ciepło. Na wszystkich sześciu stanowiskach pomiarowych dużo wyższe stężenia benzo(a)pirenu występowały w okresie zimowym (Rysunek I.11). Stanowi to potwierdzenie tego, iż głównym źródłem benzo(a)pirenu w powietrzu są procesy grzewcze. Przeprowadzone przez WIOŚ w Szczecinie obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu wskazują, iż problem przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu może dotyczyć również obszarów, gdzie pomiary nie były prowadzone. Prawdopodobieństwo takie dotyczy wszystkich większych miast w województwie zachodniopomorskim, głównie stolic powiatów (Mapa I.1). Rysunek I.1 Benzo(a)piren stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w latach poziom docelowy wynosi 1 ng/m Andrzejewskiego Szczecin, ul. Piłsudskiego Widuchowa, powiat gryfiński Koszalin* Szczecinek, ul. Artyleryjska Szczecinek, ul. 1Maja poziom docelowy * lata lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata lokalizacja Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ) Rysunek I.11 Roczny rozkład 24-godzinnych stężeń benzo(a)pirenu w punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego w 211 r Widuchowa, Bulwary Rybackie Koszalin, ul. Spasowskiego Szczecinek, ul. 1Maja Szczecinek, ul. Artyleryjska Andrzejewskiego Piłsudskiego 23

16 Mapa I.1 Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie Metale ciężkie ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) - w pyle zawieszonym PM1 Podobnie jak w latach poprzednich, pomiary przeprowadzone w 211 r. wykazały, iż zmierzone na stanowiskach pomiarowych poziomy stężeń w powietrzu ołowiu, arsenu, kadmu i niklu były niskie i nie przekroczyły określonych dla tych zanieczyszczeń wartości kryterialnych poziomu dopuszczalnego dla ołowiu oraz poziomów docelowych dla stężeń arsenu, kadmu i niklu. Wartości stężeń średniorocznych przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela I.1 Wyniki pomiarów stężeń Pb, As, Cd i Ni na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w 211 r. Lokalizacja stanowiska pomiarowego Stężenie średnioroczne w 211 r. Pb(PM1) As(PM1) Cd(PM1) Ni(PM1) [µg/m 3 ] [ng/m 3 ] [ng/m 3 ] [ng/m 3 ] Andrzejewskiego,16 1,1,36 1,79 Koszalin, ul. Spasowskiego,14,81,33 1,81 Szczecinek, ul. 1 Maja,16,76,44 1,68 Widuchowa, powiat gryfiński,11,78,23 1,71 poziom dopuszczalny/docelowy,5 6, 5, 2, Ozon Dla oceny jakości powietrza pod kątem poziomów ozonu obowiązują dwa kryteria, którymi są poziomy docelowe (ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin) oraz poziomy celu długoterminowego (ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin). Poziom docelowy dla ozonu, określony pod kątem ochrony zdrowia stanowi maksymalna średnia 8-godzinna spośród średnich kroczących w ciągu doby i wynosi ona 12 µg/m 3. Liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu kolejnych 3 lat nie może być większa niż 25 dni. Poziom docelowy dla ozonu, określony pod kątem ochrony roślin stanowi wartość AOT4 równą 18 µg/m 3. h, jako średnia obliczona z 5 lub co najmniej z 3 lat. AOT4 oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m 3, a wartością 8 µg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8: a 2: czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 8 µg/m 3. Wartość tę uznaje się za dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów 24

17 [µg/m 3 ] liczba dni wegetacyjnych (od 1 maja do 31 lipca) z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z 5 lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej 3 kolejnych lat. Poziom celu długoterminowego dla ozonu ze względu na ochronę zdrowia stanowi maksymalna średnia 8-godzinna w ciągu roku kalendarzowego spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby, która wynosi 12 µg/m 3. Wartość ta nie może być przekroczona w roku kalendarzowym. Poziom celu długoterminowego dla ozonu ze względu na ochronę roślin kryterium dla celu długoterminowego stanowi wartość AOT4 równa 6 µg/m 3. h, jako średnia obliczona z 5 lub co najmniej z 3 lat. W roku 211, w województwie zachodniopomorskim pomiary stężeń ozonu prowadzono na 2 stanowiskach pomiarowych: w aglomeracji szczecińskiej (ul. Andrzejewskiego) oraz na stanowisku pozamiejskim, o znacznej reprezentatywności przestrzennej (Widuchowa). Na żadnej ze stacji nie stwierdzono przekroczeń poziomu docelowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi (Rysunek I.12). Jednak przeprowadzona w 29 r. roczna ocena jakości powietrza za rok 28 wykazała konieczność podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze województwa pod kątem zanieczyszczenia ozonem. Wynikiem tego było opracowanie przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu. Program ten uchwalony został przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 211 r. Rysunek I.12 Liczba dni ze stężeniami 8-godzinnymi ozonu wyższymi niż 12 µg/m 3 na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim lata - okres uśredniania wyników Andrzejewskiego - stanowisko miejskie Widuchowa - stanowisko pozamiejskie poziom docelowy: dopuszczalna liczba dni wynosi 25 Rysunek I.13 Maksymalne stężenia 8-godzinne (średnia krocząca) oraz 1-godzinne na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w 211 r Andrzejewskiego Widuchowa, stanowisko pozamiejskie Stężenie max. 1h Stężenie max. 8hśr.kr. poziom informowania dla stęż. 1-godz. wynosi 18 ug/m3 poziom alarmowy dla stęż. 1-godz. wynosi 24 ug/m3 poziom celu długoterminowego dla max. 8hśr.kr. wynosi 12 ug/m3 25

18 Na obszarze aglomeracji szczecińskiej, w Koszalinie oraz w strefie zachodniopomorskiej wystąpiły natomiast stężenia ozonu wyższe od dodatkowego kryterium poziomu celu długoterminowego (Rysunek I.13). Jak wynika z przeprowadzonych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Obliczeń modelowych stężeń ozonu w skali kraju rok 211, rozkład częstości przekroczeń wartości 12 μg/m 3 (poziomu celu długoterminowego ze względu na ochronę zdrowia), na obszarze województwa zachodniopomorskiego (Mapa I.11), jaki otrzymano w wyniku symulacji modelem wskazuje, iż na stosunkowo dużym obszarze województwa, w tym na terenach aglomeracji szczecińskiej oraz miasta Koszalin, liczba dni z wartościami stężeń powyżej 12 μg/m 3 nie przekracza 5-1, natomiast lokalnie na południowo-zachodnim krańcu województwa oraz na pewnych obszarach rozmieszczonych nieregularnie w innych jego częściach, wzrasta do 15. Mapa I.11 Liczba dni, w których 8-godzinna średnia krocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość 12 μg/m 3 (poziom celu długoterminowego), w roku 211, w województwie zachodniopomorskim źródło GIOŚ Dla kryterium ochrony roślin, klasyfikacji strefy zachodniopomorskiej dla ozonu dokonano na podstawie wyników pomiarów ze stacji w Widuchowej. Wartość parametru AOT4, jako średnia z lat wyniosła µg/m 3. h. Dla strefy zachodniopomorskiej dotrzymany został więc określony dla tego kryterium poziom docelowy (18 µg/m 3. h). Wartość ta przekracza natomiast poziom celu długoterminowego (6 µg/m 3. h). Potwierdzają to również obliczenia przeprowadzone przez GIOŚ. Poziom docelowy ze względu na ochronę roślin nie został praktycznie przekroczony na obszarze strefy zachodniopomorskiej (poza niewielkim obszarem na południowo-zachodnim krańcu województwa), co przedstawia Mapa I.12. W odniesieniu do poziomu celu długoterminowego (6 μg/m 3 h), przekroczenie dotyczy obszaru całej strefy nie licząc niewielkich powierzchni w pasie nadmorskim (Mapa I.13). 26

19 Mapa I.12 Uśredniony parametr AOT4 obliczony dla okresu maj lipiec lat , dla strefy zachodniopomorskiej (symulacja modelem GEM-AQ) źródło GIOŚ poziom docelowy Mapa I.13 Parametr AOT4 dla 211 r. strefa zachodniopomorska (symulacja modelem GEM-AQ) - poziom celu długoterminowego Podsumowanie - wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego według oceny rocznej za 211 r. Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza przeprowadzonej w oparciu o obowiązujące w 211 r. kryteria, było wskazanie stref, które dla jednego lub więcej niż jednego zanieczyszczenia, zaliczone zostały do klasy C. W strefach zaliczonych do klasy C wymagane jest prowadzenie działań mających na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych substancji w powietrzu 27

20 (m.in. w ramach programów ochrony powietrza) w odniesieniu do substancji i obszarów, dla których stwierdzono przekroczenia odpowiednich wartości kryterialnych stężeń. Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 211 r. z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia i ochrony roślin przedstawiono w tabelach poniżej. Tabela I.2 Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 211 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Lp. 1 Nazwa strefy aglomeracja szczecińska Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 PM1 PM2,5 Pb As Cd Ni BaP O 3 (dc) PL321 A A A A C A A A A A C A D2 2 miasto Koszalin PL322 A A A A A A A A A A C A D2 O 3 (dt) 3 strefa zachodniopomorska PL323 A A A A C A A A A A C A D2 Tabela I.3 Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie SO 2 NO x O 3 (dc) O 3 (dt) 1 strefa zachodniopomorska PL323 A A A D2 Analogicznie jak w roku 21, w 211 r. w województwie zachodniopomorskim przekroczenia standardów jakości powietrza dotyczyły dwóch zanieczyszczeń: pyłu zawieszonego PM1 oraz zawartego w tym pyle benzo(a)pirenu. Ze względu na pył PM1, do klasy C zostały zaliczone 2 strefy aglomeracja szczecińska i strefa zachodniopomorska. Przekroczeń pyłu PM1 nie stwierdzono w trzeciej ze stref w mieście Koszalin. Przypisanie całej strefie zachodniopomorskiej klasy C dla pyłu PM1 nie oznacza, że przekroczenia pyłu PM1 występują na całym jej obszarze. Oznacza to, że na obszarze strefy są miejsca wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza (POP) w celu przywrócenia obowiązujących standardów. W strefie tej wskazano trzy potencjalne obszary takich przekroczeń: miasto Szczecinek, obszar wsi Widuchowa oraz miasto Myślibórz. Dla Szczecina obowiązuje już program ochrony powietrza (POP) dla pyłu PM1 opracowany na podstawie rocznej oceny za 25 i 26 r. Wymaga on jednak aktualizacji. Dla pyłu PM1 program ochrony powietrza obowiązuje również dla powiatu szczecineckiego, stanowiącego część strefy zachodniopomorskiej. Ze względu na przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu, do klasy C zostały zaliczone wszystkie 3 strefy aglomeracja szczecińska, miasto Koszalin i strefa zachodniopomorska. Dla aglomeracji szczecińskiej oraz dla Koszalina obowiązują już programy ochrony powietrza dla benzo(a)pirenu opracowane na podstawie rocznej oceny za 27 r. Program taki obowiązuje również dla powiatu szczecineckiego, który w nowym układzie stref stanowi część strefy zachodniopomorskiej. Przy opracowywaniu programu ochrony powietrza dla benzo(a)pirenu dla strefy zachodniopomorskiej wskazane jest zwrócenie uwagi na wyniki obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu, w wyniku których obszarami potencjalnych przekroczeń poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu mogą być również inne miasta w województwie o dużych skupiskach ludności, w których istotny wpływ na jakość powietrza ma emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań. Wszystkie 3 strefy województwa zostały zaliczone do klasy D2 ze względu na przekroczenie w 211 r. obowiązującego dodatkowego kryterium dla ozonu, którym jest poziom celu długoterminowego określonego dla ozonu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz podlegająca 28

21 ocenie ze względu na ochronę roślin strefa zachodniopomorska. Dla stref w klasie D2 nie jest wymagane opracowanie programu ochrony powietrza. Działania wymagane w tym przypadku to ograniczenie emisji prekursorów ozonu (tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków organicznych), które to działania powinny być ujęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska. Pomimo tego, iż roczna ocena jakości powietrza za 211 r. nie wykazała przekroczeń podstawowego kryterium dla ozonu - poziomu docelowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi, to jednak przeprowadzona w 29 r. roczna ocena jakości powietrza za rok 28 wykazała konieczność podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze województwa pod kątem zanieczyszczenia ozonem. Wynikiem tego było opracowanie przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu. Program ten uchwalony został przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 211 r. Poza pyłem PM1, benzo(a)pirenem oraz ozonem dla pozostałych zanieczyszczeń wszystkie 3 strefy województwa zachodniopomorskiego otrzymały klasę A, dla której nie jest wymagane opracowanie programów ochrony powietrza. Pomiary stężeń substancji niepodlegających rocznej ocenie jakości powietrza wykonywanej zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 21 r. - Prawo ochrony środowiska Poza obowiązkowym programem pomiarowym, obejmującym substancje, dla których ustalone zostały poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe i poziomy celu długoterminowego, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może w wojewódzkim programie monitoringu środowiska uwzględnić inne substancje, biorąc pod uwagę specyficzne źródła zanieczyszczeń, zlokalizowane na obszarze województwa. W takich przypadkach badania mają charakter lokalny, a ich wyniki nie są wykorzystywane do klasyfikacji stref. Pomiary takie, obejmujące amoniak oraz formaldehyd WIOŚ w Szczecinie uruchomił w 211 r. w Szczecinku przy ul. Przemysłowej. W tym przypadku, analizy wyników dokonano z uwzględnieniem kryteriów, które stanowiły wartości odniesienia podane dla stężeń tych substancji w powietrzu w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 21 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz.87). Amoniak (NH 3 ) Pomiary stężeń amoniaku w powietrzu wykonywane były przez WIOŚ w Szczecinie na automatycznej stacji przy ul. Przemysłowej w Szczecinku. Wyniki pomiarów stężenia 1-godzinne prezentowano na stronie internetowej WIOŚ. Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 21 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz.87) wartości odniesienia dla amoniaku wynoszą: dla stężenia 1-godzinnego 4 µg/m 3, dla stężenia uśrednionego do roku kalendarzowego 5 µg/m 3. Wykonane w 211 r. pomiary amoniaku na stanowisku w Szczecinku nie wykazały przekroczeń wartości kryterialnych (Rysunek I.14). Maksymalne 1-godzinne stężenie amoniaku zarejestrowano w dniu 4 kwietnia i wynosiło ono 72 µg/m 3, co stanowi 18% wartości odniesienia dla tego okresu uśredniania. Stężenie średnioroczne amoniaku wyniosło natomiast 3,8 µg/m 3, tj. 7,6% wartości odniesienia określonej dla stężenia średniorocznego. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż amoniak biorąc udział w przemianach chemicznych przyczynia się do powstawania w powietrzu szkodliwych pyłów drobnych PM1 i PM2,5. 29

22 [µg/m 3 ] S1h [µg/m 3 ] Rysunek I.14 Rozkład 1-godzinnych stężeń NH 3 w 211 r. na stanowisku w Szczecinku przy ul. Przemysłowej zmierzona wartość maks. 1-godz. stężeń NH 3 wynosi 72 µg/m 3 stężenie średnioroczne NH 3 wynosi 3,8 µg/m 3 [rrrr-mm-dd] Formaldehyd (HCHO) Pomiary manualne stężeń formaldehydu w powietrzu wykonywane były w 211 r. w Szczecinku na dwóch stanowiskach: przy ul. Przemysłowej 5 przez WIOŚ w Szczecinie, z częstotliwością 1 raz w tygodniu (w różnych dniach tygodnia). Liczba wykonanych pomiarów wyniosła 52; przy ul. 28 Lutego 16 przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Szczecinku, z częstotliwością 4 razy w tygodniu. Wyniki uzyskane na obu stanowiskach porównano z wartością odniesienia określoną dla średniorocznego stężenia formaldehydu, która wynosi 4 µg/m 3. Rozkład stężeń 24-godzinnych w ciągu całego roku oraz stężenia okresowe (dla okresu letniego i zimowego) przedstawiono na rysunkach poniżej. Rysunek I.15 Rozkład 24-godzinnych stężeń formaldehydu na stanowiskach pomiarowych w Szczecinku w 211 r Szczecinek, ul. 28 Lutego (pomiary PSSE w Szczecinku) Szczecinek, ul. Przemysłowa (pomiary WIOŚ w Szczecinie) [dd-mm-rrrr] 3

23 [µg/m 3 ] Rysunek I.16 Sezonowość stężeń formaldehydu na stanowiskach pomiarowych w Szczecinku w 211 r wartość odniesienia dla stężenia średniorocznego formaldehydu wynosi 4 µg/m 3 7,6 5,5 6,2 3, Szczecinek, ul. 28 Lutego (pomiary PSSE w Szczecinku) 6,4 6, Szczecinek, ul. Przemysłowa (pomiary WIOŚ w Szczecinie) stężenie średnie roczne stężenie średnie okresu letniego steżenie średnie okresu zimowego Jak wynika z przedstawionych danych, w 211 r. pomiary na obu stanowiskach w Szczecinku wykazały przekroczenie wartości odniesienia przez stężenie średnioroczne formaldehydu. W przypadku stanowiska zlokalizowanego przy ul. 28 Lutego, ponad dwukrotnie wyższe stężenie formaldehydu zarejestrowano w sezonie letnim niż w okresie zimowym. Świadczyć to może o tym, iż w tym rejonie Szczecinka, istotnym źródłem emisji formaldehydu do powietrza może być emisja liniowa pochodząca ze spalin samochodowych. Brak zmienności sezonowej stężeń formaldehydu na stanowisku przy ul. Przemysłowej świadczyć może natomiast o tym, iż w tym rejonie Szczecinka na wysokość występujących stężeń formaldehydu może mieć istotny wpływ emisja pochodząca ze zlokalizowanych w pobliżu zakładów przemysłowych i ciepłowni. 31