Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 10 rozdziale zestawiono

Transkrypt

1 Spis treści 1.Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza za rok Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu PM1, pyłu PM2.5, Pb ochrona zdrowia Kryteria dla As, Cd, Ni, B(a)P w pyle PM1 ochrona zdrowia Kryteria dla ozonu ochrona zdrowia i ochrona roślin Kryteria dla SO 2 i NO x ochrona roślin Zasady oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref System oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim Charakterystyka warunków meteorologicznych Prędkość i kierunek wiatru Temperatura powietrza Opady atmosferyczne Wilgotność względna powietrza Klasy równowagi atmosfery Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony zdrowia Zanieczyszczenia gazowe Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Tlenek węgla Benzen Zanieczyszczenia pyłowe Pył zawieszony PM Pył zawieszony PM Zanieczyszczenia w pyle PM Arsen Kadm Nikiel Ołów Benzo(a)piren Zanieczyszczenia wtórne-ozon Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony roślin Dwutlenek siarki Tlenki azotu Ozon Wnioski końcowe Udokumentowanie wyników oceny Spis literatury

2 1. Wstęp Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 21 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 213 r. poz. 1232) wojewódzki inspektor ochrony środowiska zobowiązany jest do opracowania w terminie do 3 kwietnia 215 r. oceny jakości powietrza w województwie za rok 214. Celem wykonanej w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Rzeszowie oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 214 jest przekazanie Zarządowi Województwa Podkarpackiego informacji na temat czystości powietrza w regionie na potrzeby zarządzania jakością powietrza, w tym opracowywania Programów ochrony powietrza oraz monitorowania efektów wdrażania działań zawartych w tych Programach. Na podstawie klasyfikacji stref w poszczególnych województwach w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska opracowywana jest ocena zbiorcza jakości powietrza, przekazywana corocznie do Komisji Europejskiej. W opracowaniu uwzględniono wszystkie zanieczyszczenia, dla których w świetle przepisów prawa krajowego, zgodnych z dyrektywami UE, istnieje obowiązek prowadzenia oceny: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył PM1, pył PM2,5 oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren (B(a)P) oznaczane w pyle PM1. Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 214 opracowana została w oparciu o wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wykonanych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 214 r. Pomiary przeprowadzone zostały na stacjach monitoringu powietrza, zlokalizowanych w województwie podkarpackim, działających w ramach Państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Dodatkowo w ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim wykorzystano wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza wykonanego na zlecenie WIOŚ w Rzeszowie przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. Ocena w zakresie ozonu uwzględnia modelowanie matematyczne wykonane na zlecenie GIOŚ przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. Wyniki pomiarów oraz wyniki modelowania stanowiące podstawę oceny spełniają wymagania dotyczące jakości danych, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 13 września 212 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 212 r. poz. 132). Struktura opracowania jest następująca. W rozdziale 2 przedstawiono przepisy prawne, którymi kierowano się przy interpretacji uzyskanych w 214 r. wyników poziomów substancji w powietrzu oraz przy ocenie dotrzymania standardów imisyjnych i poziomów docelowych. Rozdział 3 zawiera zestawienie wartości kryterialnych zastosowanych do oceny jakości powietrza. Rozdział 4 został poświęcony opisowi zasad klasyfikacji stref, którymi kierowano się przy opracowywaniu oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 214. W rozdziale 5 przedstawiono informacje dotyczące systemu monitoringu powietrza, który funkcjonował na terenie województwa podkarpackiego w 214 r. W rozdziale 6 scharakteryzowano warunki meteorologiczne na podstawie wyników uzyskanych z modelowania zanieczyszczenia powietrza w województwie podkarpackim oraz danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Rozdziały 7 i 8 zawierają omówienie wyników pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza, informację na temat dotrzymania wartości odniesienia na obszarze województwa podkarpackiego oraz wyniki klasyfikacji stref. 2

3 Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 1 rozdziale zestawiono załączniki, stanowiące udokumentowanie przedstawionej w opracowaniu rocznej oceny jakości powietrza. Ostatni, 11 rozdział zawiera spis literatury, wykorzystanej w opracowaniu. 3

4 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 214 opracowana została w oparciu o przepisy Unii Europejskiej, przeniesione do prawa krajowego. Podstawowymi dokumentami prawa UE w tym zakresie są: 1. dyrektywa 28/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 28 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L 152 z ), 2. dyrektywa 24/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 24 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz. Urz. UE L 23 z ), 3. decyzja wykonawcza Komisji Europejskiej 211/85/UE z dnia 12 grudnia 211 r. ustanawiająca zasady stosowania dyrektyw 24/17/WE i 28/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do systemu wzajemnej wymiany informacji oraz sprawozdań dotyczących jakości otaczającego powietrza (Dz. Urz. UE L 335 z ). Podstawowymi krajowymi aktami prawnymi, określającymi obowiązki, zasady i kryteria w zakresie prowadzenia oceny jakości powietrza w Polsce są: 1. ustawa z dnia 27 kwietnia 21 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 213 r. poz. 1232), 2. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 212 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 212 r. poz. 131), 3. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 212 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 212 r. poz. 132), 4. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 212 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 212 r. poz. 914). Celem wykonanej oceny jakości powietrza było uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym: 1. dokonanie klasyfikacji stref za rok 214 w oparciu o dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu, poziomy dopuszczalne powiększone o marginesy tolerancji lub poziomy docelowe określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Dokonana klasyfikacja będzie podstawą dla Zarządu Województwa Podkarpackiego do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefach, w których przekroczone zostały poziomy dopuszczalne bądź docelowe, w tym opracowywania naprawczych Programów ochrony powietrza, 2. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń w 214 r. na obszarze stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych. Informacje te są niezbędne do określenia obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, 3. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w 214 r. w określonych rejonach (w zakresie możliwym do uzyskania na podstawie posiadanych informacji). Oceny jakości powietrza dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: 1. ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia, 2. ustanowionych ze względu na ochronę roślin. 4

5 Ocena obejmuje wszystkie substancje, dla których w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu określono wartości dopuszczalne lub wartości docelowe stężeń w powietrzu. Lista zanieczyszczeń, jakie należy uwzględnić w ocenie rocznej, dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: 1. dwutlenek azotu (NO 2 ), 2. dwutlenek siarki (SO 2 ), 3. tlenek węgla (CO), 4. benzen (C 6 H 6 ), 5. ozon (O 3 ) 6. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 1 m (PM1), 7. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 2.5 m (PM2.5), 8. ołów (Pb), 9. kadm (Cd), 1. nikiel (Ni), 11. arsen (As), 12. benzo(a)piren (B(a)P). Do zanieczyszczeń, które należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony roślin, zalicza się: 1. dwutlenek siarki (SO 2 ), 2. tlenki azotu (NO x ), 3. ozon (O 3 ). Ocena i wynikające z niej działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, obejmujących teren całego kraju. Zgodnie z art. 87 ustawy Prawo ochrony środowiska, obecnie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza, strefę stanowią: 1. aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 25 tysięcy, 2. miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 1 tysięcy, 3. pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 1 tys. mieszkańców. Nazwy i kody stref określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 212 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 212 r. poz. 914). Liczba stref w Polsce wynosi 46. Oceny jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia ludzi prowadzone są w każdej z 46 stref. W ocenach pod kątem ochrony roślin uwzględnia się 16 stref. Ocenie w kryterium ochrony roślin nie podlegają strefy-aglomeracje o liczbie mieszkańców powyżej 25 tys. i strefy-miasta o liczbie mieszkańców powyżej 1 tys. W województwie podkarpackim ocenie pod kątem ochrony zdrowia podlegają 2 strefy: strefa miasto Rzeszów i strefa podkarpacka. Pod kątem ochrony roślin ocena wykonana jest dla strefy podkarpackiej. 5

6 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza za rok 214 Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska, kryteriami oceny i klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są: 1. dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonej dla niektórych zanieczyszczeń), 2. dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, 3. poziom docelowy substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń, określonej w odniesieniu do ozonu), 4. poziom celu długoterminowego (dla ozonu). Poddawane ocenie dotrzymania w danym roku poziomy kryterialne zostały zdefiniowane w Dyrektywie 28/5/WE: 1. poziom dopuszczalny - oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany. 2. poziom docelowy - oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam, gdzie to możliwe w określonym czasie. 3. poziom celu długoterminowego - oznacza poziom substancji w powietrzu, który należy osiągnąć w dłuższej perspektywie z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe w drodze zastosowania proporcjonalnych środków w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. 4. margines tolerancji - oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą poziom ten może zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie 28/5/WE. Wartość marginesu tolerancji jest (lub była) stopniowo (corocznie) redukowana aż do czasu przyjętego jako data wymaganego osiągnięcia stężeń nie wyższych od poziomu dopuszczalnego. Wprowadzenie marginesu tolerancji miało na celu okresowe podniesienie poziomu stężeń, powyżej którego kraje mają obowiązek przygotowywania programów ochrony powietrza. Stworzyło także możliwość uniknięcia kosztownego i czasochłonnego opracowywania POP dla obszarów gdzie, w wyniku działań podjętych wcześniej lub aktualnie prowadzonych, możliwe jest obniżenie stężeń do wymaganego poziomu w przyjętym terminie. Poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji nie może być interpretowany jako poziom dopuszczalny obowiązujący w okresie przejściowym (zanim margines tolerancji osiągnie wartość zero). Jest to jedynie kryterium dla podejmowania niektórych działań w okresie przejściowym, przed wyznaczonym terminem osiągnięcia stężeń nie wyższych od poziomu dopuszczalnego. Obecnie jedynym zanieczyszczeniem, dla którego w rocznej ocenie jakości powietrza uwzględnia się wartość marginesu tolerancji jest pył PM2,5 Dla pozostałych zanieczyszczeń wartość marginesu tolerancji osiągnęła już poziom zerowy i podstawowym kryterium do oceny i klasyfikacji stref jest dla nich jedynie poziom dopuszczalny. 6

7 Zgodnie ze rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, na obszarze całego kraju (w tym na obszarach ochrony uzdrowiskowej) obowiązują jednolite wartości normatywne stężeń zanieczyszczeń ustanowione w celu ochrony zdrowia Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu PM1, pyłu PM2.5, Pb ochrona zdrowia Kryteriami w rocznej ocenie jakości powietrza dla SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, pyłu PM1 i zawartości ołowiu w pyle PM1, dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia, są poziomy dopuszczalne wymienionych substancji. Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla SO 2 ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym jedna godzina razy 24 godziny razy Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla NO 2 ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym jedna godzina 2 18 razy rok kalendarzowy 4 nie dotyczy Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla CO ochrona zdrowia (źródło [3]) Dopuszczalny poziom Okres uśredniania Dopuszczana częstość przekroczenia CO w powietrzu stężeń [μg/m 3 dopuszczalnego poziomu w roku ] kalendarzowym 8 godzin 1 nie dotyczy Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla benzenu - ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom benzenu w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 5 nie dotyczy Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyle PM1 - ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom PM1 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 4 nie dotyczy 24 godziny 5 35 razy Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ołowiu w pyle PM1 - ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom Pb w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym rok kalendarzowy,5 nie dotyczy 7

8 Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyłu PM2.5 - ochrona zdrowia (źródło [3]) Okres uśredniania stężeń rok kalendarzowy Poziom dopuszczalny PM2.5 w powietrzu [μg/m 3 ] Poziom dopuszczalny PM2.5 w powietrzu powiększony o margines tolerancji) [μg/m 3 ] Dla roku 214 poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji dla pyłu PM2.5 wynosił 26 μg/m 3. W ocenie dotyczącej pyłu PM2,5 uwzględnia się ponadto dwa dodatkowe kryteria, zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu: 1. poziom docelowy wynoszący 25 μg/m 3 dla stężeń średnich rocznych PM2,5 (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego). Terminem osiągnięcia poziomu docelowego był 1 stycznia 21 r. 2. poziom dopuszczalny określony dla tzw. fazy II, równy 2 μg/m 3, z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 22 r. Jest to orientacyjna wartość dopuszczalna, która zostanie zweryfikowana przez Komisję Europejską w świetle dalszych informacji, w tym na temat skutków dla zdrowia i środowiska oraz wykonalności technicznej. Parametry te stanowią podstawę dodatkowej klasyfikacji stref dla pyłu PM2,5, wprowadzonej na potrzeby raportowania do Komisji Europejskiej informacji na temat dotrzymania lub przekroczenia wymienionych wartości kryterialnych stężeń PM2,5 w strefie. Dla obu dodatkowych parametrów nie ma zastosowania margines tolerancji Kryteria dla As, Cd, Ni, B(a)P w pyle PM1 ochrona zdrowia Kryteriami stosowanymi w rocznej ocenie jakości powietrza dla As, Cd, Ni i B(a)P w pyle PM1, dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia, są poziomy docelowe. Dyrektywa 24/17/WE w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu, zobowiązuje Państwa Członkowskie do podjęcia wszelkich niezbędnych środków, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów, w celu zapewnienia, aby począwszy od 31 grudnia 212 r., stężenia arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w otaczającym powietrzu, nie przekraczały wartości docelowych. Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla As, Cd, Ni, B(a)P, zawartych w pyle PM1 (źródło [3]) Zanieczyszczenie Okres uśredniania stężeń Docelowy poziom substancji w powietrzu [ng/m 3 ] Arsen rok kalendarzowy 6 Benzo(a)piren rok kalendarzowy 1 Kadm rok kalendarzowy 5 Nikiel rok kalendarzowy 2 8

9 3.3. Kryteria dla ozonu ochrona zdrowia i ochrona roślin Ocena jakości powietrza w odniesieniu do ozonu, pod kątem ochrony zdrowia opiera się na dwóch wartościach kryterialnych, którymi są: poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego. Terminem osiągnięcia wartości docelowej określonej dla ozonu w celu ochrony zdrowia ludzi był 1 stycznia 21 r. Dla ozonu określony został również poziom celu długoterminowego z terminem osiągnięcia do 22 r. Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ozonu - ochrona zdrowia (źródło [3]) Kryterium Okres uśredniania stężeń Poziom docelowy i celu długoterminowego dla O 3 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczana liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego w roku kalendarzowym Poziom docelowy 8-godzin dni Poziom celu długoterminowego 8-godzin 12 nie dotyczy (określana jest wartość max) W przypadku ocen w zakresie ozonu, prowadzonych w odniesieniu do ochrony roślin, ocena jakości powietrza dla ozonu opiera się również na dwóch wartościach kryterialnych: poziomie docelowym oraz poziomie celu długoterminowego. Terminem osiągnięcia wartości docelowej określonej dla ozonu w celu ochrony roślin był 1 stycznia 21 r. Poziom celu długoterminowego dla ozonu powinien zostać osiągnięty do 22 r. Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ozonu (AOT4) - ochrona roślin (źródło [3]) Kryterium Okres uśredniania stężeń Dopuszczalna wartość parametru AOT4 1) dla O 3 w powietrzu Poziom docelowy okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 18 (μg/m 3 ) h Poziom celu długoterminowego okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 6 (μg/m 3 ) h 1) Normowany parametr AOT4 [(μg/m 3 ) h] oblicza się na podstawie stężeń 1-godz., jako sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 8 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8. a 2. czasu środkowoeuropejskiego (CET), dla której stężenie jest większe niż 8 μg/m Kryteria dla SO 2, NO x - ochrona roślin Kryterium oceny jakości powietrza pod kątem ochrony roślin, dotyczącej SO 2 i NO x, stanowią poziomy dopuszczalne dla stężeń długookresowych tych zanieczyszczeń, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 212 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Tabela Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla SO 2 i NO x - ochrona roślin (źródło [3]) Substancja Okres uśredniania stężeń Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 2 Dwutlenek siarki pora zimowa (okres od 1 X do 31 III) 2 Tlenki azotu rok kalendarzowy 3 9

10 4. Zasady oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref Ocena poziomów substancji w powietrzu dokonana została odrębnie dla każdej substancji w danej strefie, w których poziom odpowiednio: 1. przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, 2. mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym, powiększonym o margines tolerancji, 3. nie przekracza poziomu dopuszczalnego, 4. przekracza poziom docelowy, 5. nie przekracza poziomu docelowego, 6. przekracza poziom celu długoterminowego, 7. nie przekracza poziomu celu długoterminowego, Klasyfikacja stref dokonana została oddzielnie dla dwóch grup kryteriów: 1. określonych w celu ochrony zdrowia (dla terenu kraju), 2. określonych w celu ochrony roślin (dla obszaru całego kraju z wyłączeniem stref - aglomeracji oraz stref- miast powyżej 1 tys. mieszkańców). Klasyfikacja stref dokonana została na podstawie najwyższych stężeń na obszarze aglomeracji lub innej strefy. Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza w strefie jest określenie klasy strefy dla zanieczyszczenia. Każdej strefie przypisuje się jedną klasę dla każdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin. Zaliczenie strefy o dużym obszarze do klasy C oznacza, że jakość powietrza na terenie strefy nie spełniła określonych kryteriów także wówczas, gdy jakość ta jest generalnie dobra na obszarze całej strefy, z wyjątkiem wydzielonych terenów o ograniczonym zasięgu. Nie oznacza to konieczności prowadzenia intensywnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzebę podjęcia odpowiednich działań w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (zwykle o ograniczonym zasięgu) w tym opracowanie Programu ochrony powietrza dla danego zanieczyszczenia i obszaru. Zaliczenie strefy do danej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione odpowiednie kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Powiązanie poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w wyniku rocznej oceny jakości powietrza, z klasami stref i wymaganymi działaniami przedstawiono w tabelach Tabela 4.1. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia nie jest określony margines tolerancji (źródło [1,4]) Klasa strefy A C Poziom stężeń zanieczyszczenia nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powyżej poziomu dopuszczalnego Wymagane działania - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakość powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. - określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych; - opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany); - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. 1

11 Tabela 4.2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony margines tolerancji* (źródło [1,4]) Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A nie przekraczający poziomu dopuszczalnego - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. B C * od r. dotyczy tylko pyłu PM2.5 powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego; - określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji. - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji; - opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie. Tabela 4.3. Klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy (źródło [1,4]) Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Oczekiwane działania A nie przekraczający poziomu docelowego brak - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; powyżej poziomu docelowego C - opracowanie programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji. Tabela 4.4. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego (źródło [1,4]) Klasa strefy Poziom stężeń ozonu Oczekiwane działania D1 nie przekraczający poziomu celu brak długoterminowego D2 powyżej poziomu celu długoterminowego dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 22 W zakresie wszystkich uwzględnionych zanieczyszczeń ocenia za rok 214 przeprowadzona została dla dwóch stref: miasta Rzeszów i strefy podkarpackiej. Podział województwa podkarpackiego na strefy przedstawiony został na ryc

12 Ryc Podział stref w województwie podkarpackim (źródło [5]) 5. System oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim Przy sporządzaniu oceny jakości powietrza na terenie województwa podkarpackiego wykorzystano wyniki pomiarów ze stacji monitoringu powietrza działających ramach Państwowego monitoringu środowiska, nadzorowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Przy opracowywaniu oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza analizie poddano wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń z 1 stacji i stanowisk pomiarowych włączonych do wojewódzkiej sieci monitoringu powietrza. Ich lokalizacja przedstawiona została na ryc Podstawę oceny stanowiły serie pomiarowe ze stacji monitoringu powietrza spełniające wymagania dotyczące jakości danych. Wymagania te dotyczą liczby ważnych danych pomiarowych, pokrycia pomiarami roku objętego oceną oraz niepewności pomiaru. 12

13 Wymagania w zakresie jakości danych dla pomiarów stanowiących podstawę oceny, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 września 212 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu oraz w dyrektywach: 28/5/WE i 24/17/WE. Informacje o stacjach monitoringu powietrza działających w ramach PMŚ oraz wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń powietrza uzyskane z tych stacji gromadzone są w krajowej bazie danych JPOAT2.. Baza ta pozwala na systematyczne archiwizowanie informacji dotyczących monitoringu powietrza atmosferycznego oraz obserwację kierunków i trendów zmian zachodzących w jakości powietrza na przestrzeni lat. Jednostkowe wyniki stężeń zanieczyszczeń ze stacji automatycznych i manualnych, zlokalizowanych na obszarze województwa podkarpackiego udostępniane są na stronie internetowej WIOŚ w Rzeszowie: Ryc Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych w województwie w roku 214 (źródło: [8]) 13

14 W ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim wykorzystane zostały wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza wykonane na zlecenie WIOŚ w Rzeszowie przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. Do obliczeń rozkładu stężeń zanieczyszczeń na obszarze województwa podkarpackiego użyto modelu Calmet/Calpuff. Obliczenia rozkładów stężeń wykonano w oparciu o uzupełnioną bazę emisji i dane meteorologiczne za 214 rok. Modelowanie obejmowało SO 2, NO 2, NOx, CO, benzen, pył PM1, pył PM2.5, arsen, kadm, nikiel, ołów, benzo(a)piren. W obliczeniach wykorzystano informację meteorologiczną pochodzącą z modelu WRF. Informacja meteorologiczna została przygotowana w siatce 5x5 km na całym obszarze obliczeniowym. W modelowaniu uwzględniono bazę emitorów punktowych zawierają lokalizację źródeł, ich parametry techniczne oraz emisję z określoną zmiennością czasową. Pozostałe typy emisji zostały zebrane w katastrach, w siatce 1x1 km na obszarach pozamiejskich oraz 25x25 m w miastach. W ocenie uwzględniono również wyniki modelowania ozonu wykonane na zlecenie GIOŚ przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 14

15 5. Charakterystyka warunków meteorologicznych Analiza warunków meteorologicznych w 214 r. na obszarze województwa podkarpackiego wykonana została w ramach pracy Modelowanie jakości powietrza w województwie podkarpackim dla 214 roku na potrzeby oceny jakości powietrza wykonanej na zlecenie WIOŚ w Rzeszowie przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. Przedstawiona w opracowaniu analiza dotyczy prędkości i kierunku wiatru, temperatury, opadów atmosferycznych, wilgotności względnej. Analizę wykonano dla pól meteorologicznych uzyskanych za pomocą modeli WRF/CALMET obejmujących obszar województwa. Ponadto w analizach uwzględniono przebiegi poszczególnych parametrów meteorologicznych wyznaczonych dla oczek siatki meteorologicznej odpowiadającym położeniu wybranych stacji meteorologicznych przy stacjach monitoringu powietrza nadzorowanych przez WIOŚ w Rzeszowie wybrano: Rzeszów- Rejtana, Przemyśl-Grunwaldzka, Nisko-Szklarniowa, Mielec-Zarząd Strefy oraz Jasło-Sikorskiego. Dodatkowo wyniki pracy w zakresie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych uzupełniono danymi Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej dostępnymi na stronie internetowej Prędkość i kierunek wiatru Na rozprzestrzenianie się substancji zanieczyszczających znaczny wpływ mają prędkości oraz kierunki wiatrów. Cisze wiatrowe i małe prędkości wiatru pogarszają poziomą wentylację powietrza, co przyczynia się do wzrostu stężeń zanieczyszczeń. Prędkość wiatru wpływa na tempo przemieszczania powietrza wraz z zanieczyszczeniami, natomiast kierunek decyduje o trasie ich transportu. Na obszarze województwa podkarpackiego rozkład przestrzenny średniej rocznej prędkości wiatru w 214 roku charakteryzował się małą zmiennością. Na przeważającym obszarze województwa średnie prędkości wiatru wahały się w zakresie 3,5 4, m/s. Średnia roczna prędkość wiatru w województwie podkarpackim w 214 r. nie przekraczała 5, m/s. Na ryc przedstawiono rozkład średniej rocznej wartości prędkości wiatru [m/s] w województwie podkarpackim w 214 r. 15

16 Ryc Rozkład średniej rocznej wartości prędkości wiatru [m/s] w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Według rozkładu średnich miesięcznych prędkości wiatru w województwie podkarpackim najwyższe prędkości wiatru wystąpiły w miesiącach zimowych (grudzień, styczeń, luty, marzec), zaś najniższe latem (lipiec i sierpień). Ryc Średnia miesięczna wartość prędkości wiatru [m/s] w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Na terenie województwa podkarpackiego w 214 roku najczęściej wystąpiły wiatry o prędkościach z zakresu 3-5 m/s (36-43% w roku). Wiatry silne (prędkość powyżej 1 m/s) spośród analizowanych stacji występowały jedynie dla 1% przypadków w ciągu roku. Udział sytuacji ciszy, 16

17 czyli sytuacji z wiatrem o prędkości poniżej 1,5 m/s, wystąpił na stacjach średnio w 1-13% przypadków w ciągu roku. Rozkład występowania prędkości wiatru w określonych przedziałach na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. pokazano na ryc Ryc Procentowy rozkład występowania prędkości wiatru w określonych przedziałach na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) W 214 r. na terenie województwa podkarpackiego występowała duża zmienność kierunków wiatru. Na północy i na wschodzie dominowały wiatry z kierunku zachodniego, w centrum województwa i na południu z południowego zachodu. Na ryc zobrazowano dominujący kierunek wiatru w województwie podkarpackim w 214 r. Ryc Dominujący kierunek wiatru w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) 17

18 Dla analizowanych oczek siatki meteorologicznej, odpowiadającym położeniu stacji pomiarowych, wykonano róże wiatrów. Według analiz róży wiatrów za 214 r. w województwie podkarpackim dominowały wiatry z sektora południowego i wschodniego, a najczęstszym kierunkiem wiatru był południowy (S) oraz wschód-południowy-wschód (ESE). Najrzadziej w województwie wystąpiły wiatry z kierunków północno-wschodnich. Róże wiatrów w wybranych lokalizacjach województwa podkarpackiego przedstawiono na ryc Przemyśl-Grunwaldzka Rzeszów-Rejtana Nisko-Szklarniowa Jasło-Sikorskiego Ryc Róże wiatru dla wybranych stacji w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) 6.2. Temperatura powietrza Na podstawie informacji o polach meteorologicznych uzyskanych z programów WRF/CALMET wyznaczono średnie roczne wartości temperatury powietrza. Na obszarze województwa podkarpackiego w 214 roku najniższe wartości tego parametru około 7 C, wystąpiły miejscami w rejonie Bieszczad Zachodnich, a najwyższe około 1 C, w rejonach Kotliny Sandomierskiej. Rozkład średniej rocznej wartości temperatury powietrza w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawiono na ryc

19 Ryc Rozkład średniej rocznej wartości temperatury powietrza [ C] w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Najchłodniejszym miesiącem w województwie podkarpackim był styczeń na wszystkich stanowiskach wystąpiła ujemna wartość temperatury od -,9 C w Jaśle do -2,2 C na stanowisku w Nisku. Najcieplejszym miesiącem były lipiec i sierpień, w których średnie wartości temperatur wyniosły około 19 C. Przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza w wybranych lokalizacjach w województwie podkarpackim w 214 r. pokazano w tabeli oraz na ryc Tabela Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Stanowisko T[ o C] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok Przemyśl-Grunwaldzka -1,4 2,2 6,4 1,3 14,3 16,2 2,1 18,4 14,7 9,6 4,8, 9,7 Rzeszów-Rejtana -1,7 2,6 6,3 1,3 13,9 15,7 2,1 18,1 14,6 9,6 4,7 -,2 9,6 Nisko-Szklarniowa -2,2 1,6 6,4 1,6 14,2 16,1 2,5 18,3 14,8 9,4 4,3 -,2 9,5 Mielec-Zarząd Strefy -1,4 2,7 6,5 1,7 14,1 15,9 2,3 18, 14,9 9,8 5,2,2 9,8 Jasło-Sikorskiego -,9 2,5 6,3 1,3 13,7 15,7 19,9 17,8 14,8 1, 5,1,1 9,6 19

20 Ryc Przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Według klasyfikacji termicznej stosowanej przez IMGW, rok 214 został sklasyfikowany jako bardzo ciepły. W podziale na poszczególne miesiące roku, w odniesieniu do normy wieloletniej marzec sklasyfikowano jako anomalnie ciepły. Styczeń, czerwiec, i sierpień uznano za miesiące termicznie normalne. Pozostałe miesiące w porównaniu do średniej wieloletniej uznano za lekko ciepłe, ciepłe lub bardzo ciepłe pod względem termicznym. Średnia temperatura w 214 r. na obszarze Podkarpacia kształtowała się powyżej 7 o C. W porównaniu z normą wieloletnią za okres , opracowaną przez IMGW, dla województwa podkarpackiego średnie temperatury powietrza w roku 214 kształtowały się powyżej średniej wieloletniej. Średnie temperatury powietrza w Polsce w roku 214 w odniesieniu normy wieloletniej zobrazowano na ryc Ryc Rozkład średniej temperatury powietrza w Polsce w roku 214 w odniesieniu do wielolecia (źródło: [12]) 2

21 6.3. Opady atmosferyczne Rozkład rocznej sumy opadów atmosferycznych w województwie podkarpackim w 214 r. wskazuje na występowanie wartości w przedziale od około 6 mm do około 14 mm. Najniższe sumy opadów charakteryzowały obszar Bieszczad Zachodnich. Przebieg opadów w ciągu roku wskazuje na występowanie wysokich sum opadów na wszystkich stacjach w lipcu ( mm) oraz w maju ( mm). Niskie sumy opadów wyróżniają luty i listopad. Informacje dotyczące wielkości opadów w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawione zostały na ryc oraz w tabeli Ryc Rozkład rocznej sumy opadów atmosferycznych [mm] w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Ryc Przebieg średnich miesięcznych sum opadów atmosferycznych na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) 21

22 Tabela Średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Stanowisko Opad [mm] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok Przemyśl-Grunwaldzka Rzeszów-Rejtana Nisko-Szklarniowa Mielec-Zarząd Strefy Jasło-Sikorskiego Według klasyfikacji opadowej stosowanej przez IMGW, rok 214 został sklasyfikowany jako normalny. W podziale na poszczególne miesiące roku, w odniesieniu do normy wieloletniej za miesiące od wilgotnych do skrajnie wilgotnych uznano styczeń, marzec, kwiecień maj, sierpień i grudzień. Luty, wrzesień, październik, listopad sklasyfikowano jako miesiące suche lub bardzo suche. W czerwcu i w lipcu opady utrzymywały się na poziomie normy wieloletniej. Na ryc pokazano wielkość opadów w Polsce w roku 214 w odniesieniu normy wieloletniej. Ryc Wielkość opadów w Polsce w roku 214 w odniesieniu do wielolecia (źródło: [12]) 6.4. Wilgotność względna powietrza Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza na obszarze województwa podkarpackiego w 214 r. wskazuje na zmienność parametru w przedziale od 72% do 82%. Najniższe wartości wilgotności względnej wystąpiły przy wschodniej granicy województwa, a najwyższe w Bieszczadach Zachodnich i w Beskidzie Niskim. Przebieg średnich miesięcznych wartości wilgotności względnej powietrza atmosferycznego dla województwa podkarpackiego wskazuje na występowanie zdecydowanie niższych wartości w okresie letnim (kwiecień i czerwiec), a najwyższych w miesiącach zimowych (styczeń, luty, listopad i grudzień). Informacje dotyczące wilgotności powietrza w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawione zostały na ryc oraz w tabeli

23 Ryc Rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza [%] w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Ryc Przebieg średnich miesięcznych wartości wilgotności względnej powietrza [%] na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) 23

24 Tabela Średnie miesięczne wartości wilgotności względnej powietrza [%] na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [9]) Stanowisko Wilgotność względna [%] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok Przemyśl-Grunwaldzka Rzeszów-Rejtana Nisko-Szklarniowa Mielec-Zarząd Strefy Jasło-Sikorskiego Klasy równowagi atmosfery Bardzo istotnym parametrem dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń jest klasa równowagi atmosfery Pasquilla, która opisuje pionowe ruchy powietrza związane z gradientem temperatury i prędkością wiatru, a które z kolei decydują o ruchu zanieczyszczonego powietrza w smudze. W zależności od różnicy temperatur powietrza wznoszącego się i powietrza otaczającego wyróżnia się w atmosferze trzy podstawowe stany równowagi: chwiejną, obojętną i stałą. Pomiędzy nimi wyróżnia się stany pośrednie. W ochronie środowiska powszechnie przyjęty jest podział na 6 klas równowagi atmosfery: 1 ekstremalnie niestabilne warunki (równowaga bardzo chwiejna), 2 umiarkowanie niestabilne warunki (równowaga chwiejna), 3 nieznacznie niestabilne warunki (równowaga nieznacznie chwiejna), 4 neutralne warunki (równowaga obojętna), 5 nieznacznie stabilne warunki (równowaga stała), 6 umiarkowanie stabilne warunki (równowaga bardzo stała), Niezbyt korzystne dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń są klasy 1 i 2, ze względu na to, iż smuga spalin na skutek intensywnych ruchów powietrza to wznosi się to opada, a bardzo niekorzystne są klasy 5 i 6, przy których występują warunki inwersyjne i zanieczyszczenia utrzymują się na niskich wysokościach (nie mają warunków do rozproszenia). W 214 r. na terenie województwa podkarpackiego najczęściej występowała klasa równowagi atmosfery 4, która jest zdecydowanie najkorzystniejsza od 33% przypadków w roku na stanowisku w Przemyślu do 38% w Rzeszowie. Niski udział klasy 1 na wszystkich stanowiskach (1%). Warunki bardzo niekorzystne (klasy 5 i 6) na wszystkich stanowiskach stanowią łącznie średnio około 18% przypadków w roku. Na ryc pokazano prawdopodobieństwa występowania klas równowagi atmosfery wyznaczonych na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. 24

25 Ryc Rozkład prawdopodobieństwa występowania klas równowagi atmosfery wyznaczonych przez model WRF/CALMET na wybranych stanowiskach w województwie podkarpackim w 214 r. 7. Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony zdrowia 7.1. Zanieczyszczenia gazowe Dwutlenek siarki W 214 r. na obszarze województwa podkarpackiego badania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki w kryterium ochrony zdrowia prowadzone były w 4 punktach pomiarowych, metodą automatyczną z jednogodzinnym czasem uśredniania stężeń. We wszystkich punktach pomiarowych uzyskano wymagane do oceny rocznej pokrycie roku pomiarami, wyniki ze stacji stanowiły podstawę do sporządzenia oceny za rok 214. Dodatkowo ocena zanieczyszczenia powietrza SO 2 w regionie poszerzona została o wyniki modelowania. Lokalizację stanowisk pomiarowych SO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawiono na ryc

26 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych SO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. w kryterium ochrony zdrowia (źródło [8]) W 214 r. nie odnotowano przekroczeń ustalonej dla dwutlenku siarki normy 1-godzinnej na stacjach automatycznych zlokalizowanych w województwie podkarpackim. W strefie miasto Rzeszów najwyższe stężenie jednogodzinne SO 2 odnotowane na stacji zlokalizowanej na osiedlu Nowe Miasto wyniosło 45 g/m 3 (13 % normy). Na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej najwyższe stężenia jednogodzinne SO 2 wyniosły odpowiednio: Przemyśl - 8 g/m 3 (23 % normy - niepełna seria pomiarowa) Jasło - 72 g/m 3 (21 % normy), Nisko g/m 3 (35 % normy). Maksymalne stężenie średniodobowe dwutlenku siarki obliczone ze stężeń jednogodzinnych, zmierzonych na stacji automatycznej w Rzeszowie wyniosło 22 g/m 3 (18 % normy). W strefie podkarpackiej maksymalne stężenia średniodobowe dwutlenku siarki wyniosły: 38 g/m 3 w Nisku (3 % normy), 47 g/m 3 w Jaśle (38 % normy), w Przemyślu 36 g/m 3 29 % normy). Na ryc przedstawiono przebieg rocznych serii dobowych stężeń dwutlenku siarki na stacjach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 26

27 stężenie średniodobowe stężenie dopuszczalne SO 2 [ g/m 3 ] Ryc Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) stężenie średniodobowe stężenie dopuszczalne SO 2 [ g/m 3 ] Ryc Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) stężenie średniodobowe stężenie dopuszczalne SO 2 [ g/m 3 ] Ryc Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) 27

28 Rzeszów-Nowe Miasto Nisko Szklarniowa Jasło Sikorskiego Przemyśl Grunwaldzka SO 2 [ g/m 3 ] stężenie średniodobowe stężenie dopuszczalne SO 2 [ g/m 3 ] Ryc Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenie średnioroczne dwutlenki siarki wyniosło 4 g/m 3. W strefie podkarpackiej stężenia średnioroczne SO 2 kształtowały się na poziomie: w Jaśle 7 g/m 3, w Przemyślu 6 g/m 3, w Nisku 8 g/m 3. Na ryc przedstawiono wartości stężeń średniorocznych dwutlenku siarki na poszczególnych stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim Ryc Stężenia średnioroczne SO 2 na stanowiskach pomiarowych w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki, przeprowadzone w województwie podkarpackim dla roku 214 nie wykazały przekroczenia obowiązujących norm dla tego zanieczyszczenia. W zakresie stężeń 1-godzinnych dwutlenku siarki wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale g/m 3. Najwyższe stężenia 1-godz. SO 2 w granicach % normy wskazane zostały w Jaśle i w Krośnie Najwyższe stężenie 1-godz. dwutlenku siarki 187 g/m 3 (53 % normy) zlokalizowano w Jaśle. Na pozostałym obszarze województwa stężenia 1- godz. dwutlenku siarki nie przekroczyły 5 % normy. W zakresie stężeń dobowych dwutlenku siarki wyniki modelowania wykazały występowanie wartości przekraczających 5 % normy incydentalnie na obszarach Jasła i Krosna. Maksymalne 28

29 stężenie dobowe wynoszące 76 g/m 3 (61 % normy) zostało wskazane w Jaśle. Na przeważającym obszarze województwa dobowe stężenia dwutlenku siarki nie przekroczyły 1 % normy. Rozkłady stężeń 1-godzinnych i dobowych dwutlenku siarki zobrazowano na ryc Ryc Rozkład stężeń 1-godzinnych SO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) 29

30 Ryc Rozkład stężeń 24-godzinnych SO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. wyniki modelowania (źródło: [9]) W oparciu o wyniki pomiarów SO 2 ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania rozkładu stężeń SO 2 w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A, co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło w 214 r. zagrożenie przekroczenia dopuszczalnych stężeń ustalonych dla dwutlenku siarki w powietrzu. Klasyfikacja stref w zakresie SO 2 przedstawiona została na ryc

31 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie dwutlenku siarki za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Dwutlenek azotu W 214 r. na obszarze województwa podkarpackiego badania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu w kryterium ochrony zdrowia prowadzone były w 4 punktach pomiarowych metodą automatyczną z jednogodzinnym czasem uśredniania stężeń. W Nisku, w Przemyślu i w Rzeszowie uzyskano wymagane do oceny rocznej pokrycie roku pomiarami, wyniki z tych stacji stanowiły podstawę do sporządzenia oceny za rok 214. Seria pomiarowa z Jaśle wykorzystana została jako pomiary wskaźnikowe. Dodatkowo ocena zanieczyszczenia powietrza NO 2 w regionie poszerzona została o wyniki modelowania. Lokalizację stanowisk pomiarowych NO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawiono na ryc

32 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych NO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenie średnioroczne dwutlenki azotu na stacji pomiarowej wyniosło w 214 r. 16 g/m 3 i stanowiło 4 % normy. Dopuszczalne stężenie określone dla 1-godzinnych stężeń NO 2, ustalone na poziomie 2 g/m 3 nie zostało przekroczone. Maksymalne stężenie jednogodzinne stwierdzone w Rzeszowie na stacji na osiedlu Nowe Miasto wyniosło 121 g/m 3 (61 % normy). W strefie podkarpackiej średnioroczne stężenia dwutlenku azotu wyniosły: w Jaśle 12 g/m 3 (3 % normy), w Przemyślu 16 g/m 3 (4 % normy), w Nisku 14 g/m 3 (35 % normy). Dopuszczalna norma określona dla 1-godzinnych stężeń NO 2 nie została przekroczona na żadnej stacji monitoringu powietrza w strefie podkarpackiej. Maksymalne stężenia godzinowe, zanotowane na poszczególnych stacjach w 214 r. wyniosły: w Jaśle - 59 g/m 3 w Przemyślu g/m 3 (61 % normy), w Nisku - 92 g/m 3 (46 % normy). (3 % normy), 32

33 Rzeszów-Nowe Miasto Jasło Sikorskiego Przemyśl Grunwaldzka Nisko Szklarniowa NO 2 [ g/m 3 ] Na ryc przedstawiono stężenia średnioroczne dwutlenku azotu na stacjach pomiarowych w 214 r., natomiast na ryc pokazano przebieg maksymalnych stężeń jednogodzinnych NO 2 w poszczególnych dobach pomiarowych na stacjach automatycznych w 214 r stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średnioroczne NO 2 na stanowiskach pomiarowych w 214 r. (źródło: [8]) 25 2 max. stężenie 1-godz. stężenie dopuszczalne NO 2 [ g/m 3 ] Ryc Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) 33

34 max. stężenie 1-godz. stężenie dopuszczalne NO 2 [ g/m 3 ] Ryc Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) 25 2 max. stężenie 1-godz. stężenie dopuszczalne NO 2 [ g/m 3 ] Ryc Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) 25 2 max. stężenie 1-godz. stężenie dopuszczalne NO 2 [ g/m 3 ] Ryc Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych zanotowane w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu, przeprowadzone w województwie podkarpackim dla roku 214 nie wykazały przekroczenia obowiązujących norm dla tego zanieczyszczenia. W zakresie stężeń 1-godzinnych dwutlenku azotu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale g/m 3. Stężenia 1-godz. NO 2 przekraczające 5 % normy 34

35 wskazane zostały w Rzeszowie, Krośnie i Przemyślu. Najwyższe stężenie 1-godz. dwutlenku azotu 135 g/m 3 (68 % normy) zlokalizowano w Rzeszowie, gdzie w centralnej części miasta z intensywnym ruchem drogowym najwyższe godzinowe stężenia NO 2 zawierały się w przedziale g/m 3. Na pozostałym obszarze województwa stężenia 1-godz. dwutlenku azotu nie przekroczyły 5 % normy. W zakresie stężeń średniorocznych dwutlenku azotu wyniki modelowania wykazały występowania wartości w przedziale 1,8-3 g/m 3. Najwyższe stężenia średnioroczne NO 2 zostały wskazane przez model w centralnej części Rzeszowa i zawierały się one w przedziale 23-3 g/m 3 (58-75 % normy). Stężenia średnioroczne przekraczające 5% normy wystąpiły również w centralnych częściach miast Jasła, Krosna, Przemyśla, Mielca i Dębicy. Rozkłady stężeń 1-godzinnych i średniorocznych dwutlenku azotu zobrazowano na ryc Ryc Rozkład stężeń 1-godzinnych NO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) 35

36 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych NO 2 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) W oparciu o dostępne wyniki pomiarów NO 2 ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania rozkładu stężeń NO 2 w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem azotu w kryterium ochrony zdrowia za rok 214. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło w 214 r. zagrożenie przekroczenia dopuszczalnych stężeń ustalonych dla dwutlenku azotu w powietrzu. Klasyfikacja stref w zakresie NO 2 przedstawiona została na ryc

37 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie dwutlenku azotu za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Tlenek węgla W 214 r. na terenie województwa podkarpackiego pomiary zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla prowadzone były na dwóch stacjach pomiarowych w Rzeszowie na osiedlu Nowe Miasto i w Nisku przy ul. Szklarniowej. Obliczone maksymalne 8-godzinne kroczące stężenia tlenku węgla na stacjach pomiarowych w województwie podkarpackim nie przekraczały dopuszczalnej normy w żadnej dobie pomiarowej. Maksymalne wartości ze średnich 8-godzinnych kroczących, obliczonych na podstawie pomiarów 1-godzinnych zanotowanych na stanowiskach pomiarowych wyniosły: 1. w strefie miasto Rzeszów na stacji Nowe Miasto µg/m 3 (31 % normy), 2. w strefie podkarpackiej na stacji w Nisku przy ul. Szklarniowej µg/m 3 (21 % normy). Na ryc przedstawiono przebieg w poszczególnych dobach pomiarowych na stacjach automatycznych w 214 r. maksymalnych stężeń 8-godzinnych 37

38 max. 8-godz. CO [ g/m 3 ] max. 8-godz. CO [ g/m 3 ] 25 2 stężenie dopuszczalne 8-godz. - 1 g/m Ryc Maksymalne stężenia ośmiogodzinne CO w poszczególnych dobach pomiarowych w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) 35 3 stężenie dopuszczalne 8-godz. - 1 g/m Ryc Maksymalne stężenia ośmiogodzinne CO w poszczególnych dobach pomiarowych w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie na obszarze Podkarpacia maksymalne wartości stężeń 8-godzinnych tlenku węgla w przedziale g/m 3, czyli poniżej 5 % normy. W Rzeszowie stężenia max. 8-godz. CO osiągnęły wartości od 16 g/m 3 do 4857 g/m 3. W strefie podkarpackiej 8-godz. CO osiągnęły wartości od 351 g/m 3 do 4798 g/m 3. Najwyższe stężenia ośmiogodzinne zostały zlokalizowane w Rzeszowie i w Przemyślu. Rozkłady stężeń 8-godzinnych tlenku węgla w województwie podkarpackim zobrazowano na ryc

39 Ryc Rozkład maksymalnych stężeń 8-godzinnych CO w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) W ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 214 w zakresie tlenku węgla strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczone zostały do klasy A. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc

40 Benzen Ryc Klasyfikacja stref w zakresie tlenku węgla za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Pomiary stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego benzenem prowadzone były w 214 r. w województwie podkarpackim w 8 punktach pomiarowych. W 7 punktach pomiarowych w strefie podkarpackiej badania zanieczyszczenia powietrza benzenem prowadzone były metodą pasywną. Wykonano dwanaście miesięcznych serii pomiarowych równo rozłożonych w ciągu roku. W Mielcu nie uzyskano ilości ważnych danych niezbędnych do obliczenia stężenia średniorocznego. W strefie miasto Rzeszów wykonywano automatyczne pomiary benzenu uśredniania stężeń. z 1-godzinnym czasem Lokalizację stanowisk pomiarowych benzenu w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawiono na ryc

41 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych benzenu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) Stężenia średnioroczne benzenu w wyznaczonych punktach pomiarowych nie wykazały przekroczenia dopuszczalnej normy rocznej. Najwyższe stężenie średnioroczne benzenu na poziomie 1,8 g/m 3 (36 % normy) zanotowano w Krośnie. Stężenia średnioroczne benzenu na poszczególnych stanowiskach pomiarowych pokazano na ryc Stężenia benzenu wykazują znaczną zmienność sezonową. Zdecydowanie wyższe wartości stężeń benzenu notowane są w okresie zimowym. W strefie miasto Rzeszów dobowe stężenia benzenu były kilkukrotnie wyższe w sezonie zimowym. Najwyższe stężenie dobowe benzenu wystąpiło w marcu i wyniosło 8,9 g/m 3. Maksymalne stężenie 1-godzinne zanotowane z pomiarów w strefie miasto Rzeszów wyniosło 26,8 g/m 3. Na rys i przedstawiono stężenia dobowe i max. stężenia 1-godzinne benzenu w Rzeszowie. 41

42 max. 1-godz. stężenia benzenu [ g/m 3 ] stężenia dobowe benzenu [ g/m 3 ] Nisko Szklarniowa Jasło Sikorskiego Krosno Kletówki Rzeszów Nowe Miasto Przemyśl Grunwaldzka Sanok Sadowa Tarnobrzeg M.Dąbrowskiej benzen [ g/m 3 ] 6 5 stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne Ryc Średnioroczne stężenia benzenu na stanowiskach pomiarowych w 214 r. (źródło: [8]) 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Ryc Dobowe stężenia benzenu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) 3, 25, 2, 15, 1, 5,, Ryc Maksymalne stężenie 1-godz. benzenu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej w 214 r. najwyższe wartości stężeń benzenu, mierzonego metodą pasywną, zanotowane zostały w zależności od lokalizacji stanowiska pomiarowego w okresie styczeńmarzec i wynosiły one 2,9-4,4 g/m 3. W sezonie ciepłym stężenia benzenu nie przekroczyły 1 g/m 3. Rozkłady stężeń benzenu w 214 r. w punktach pomiarowych z pomiarami pasywnymi przedstawione zostały na ryc

43 benzen [ g/m 3 ] benzen [ g/m 3 ] benzen [ g/m 3 ] benzen [ g/m 3 ] benzen [ g/m 3 ] benzen [ g/m 3 ] 6 Krosno-Kletówki 6 Nisko-Szklarniowa Przemyśl-Grunwaldzka 6 Tarnobrzeg-M.Dąbrowskiej Sanok-Sadowa 6 Jasło-Sikorskiego Ryc Rozkład stężeń benzenu na stanowiskach z pomiarami pasywnymi w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza benzenem przeprowadzone w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu dopuszczalnego ustalonego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego benzenu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,3-1,5 g/m 3. Stężenia średnioroczne nie przekroczyły 3 % normy. Wyższe stężenia benzenu zlokalizowane zostały na terenach miejskich. Najwyższe stężenie średnioroczne benzenu zlokalizowano w Rzeszowie. Rozkład stężeń średniorocznych benzenu w województwie podkarpackim w 214 r. przedstawiono na ryc

44 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych benzenu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Na podstawie wyników badań oraz wyników modelowania rozkładu stężeń benzenu dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego benzenem w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczono do klasy A (dotrzymany roczny standard imisyjny dla benzenu). Klasyfikacja stref w zakresie benzenu za rok 214 przedstawiona została na ryc

45 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie benzenu za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) 7.2. Zanieczyszczenia pyłowe Pył zawieszony PM1 W 214 r. badania zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym o średnicy ziaren poniżej 1 m prowadzone były w województwie podkarpackim na 9 stanowiskach pomiarowych. Badania wykonywane były z wykorzystaniem referencyjnej metodyki grawimetrycznej. W ocenie rocznej uwzględniono wyniki ze wszystkich stanowisk pomiarowych. Lokalizacja punktów pomiarowych pyłu zawieszonego PM1 na terenie województwa podkarpackiego pokazana została na ryc

46 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych pyłu zawieszonego PM1 w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) Na obszarze województwa podkarpackiego utrzymuje się ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza pyłem PM1. Poniżej omówiono wyniki pomiarów pyłu PM1 w podziale na strefy. Strefa miasto Rzeszów W 214 r. monitorowanie poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM1 w mieście Rzeszów prowadzone było na stanowisku pomiarowym zlokalizowanym na osiedlu Nowe Miasto. Stężenie średnioroczne PM1 na stacji pomiarowej w Rzeszowie wyniosło 29 g/m 3 i stanowiło 73 % dopuszczalnej normy. Stężenie średnioroczne pyłu PM1 w 214 r. w Rzeszowie było najniższe od 25 r., kiedy rozpoczęto monitorowanie stężeń pyłu PM1 w mieście. Zanotowane stężenia średnioroczne pyłu PM1 w latach na stanowisku pomiarowym w Rzeszowie przedstawiono na ryc

47 pył PM1 [ g/m 3 ] pył PM1 [ g/m 3 ] 7 stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średnioroczne pyłu PM1 w Rzeszowie w latach (źródło: [8]) Na stacji na osiedlu Nowe Miasto nie odnotowano także dopuszczalnej ilości dni ze stężeniem pyłu PM1 wyższym od 5 g/m 3. Zarejestrowana na stacji monitoringu powietrza w Rzeszowie liczba dni z przekroczeniami wyniosła 26 przypadków. W odniesieniu do lat ubiegłych w roku 214 po raz pierwszy od 25 r. pomiary nie wykazały ponad dopuszczonej liczby dni z ponadnormatywnym stężeniem pyłu PM1. Na ryc przedstawiono liczbę przekroczeń dobowych pyłu PM1 w Rzeszowie w latach liczba przekroczeń dopuszczalna liczba przekroczeń Ryc Przekroczenia dobowe pyłu PM1 w Rzeszowie w latach (źródło: [8]) Przekroczenia 24-godzinne zanotowano jedynie w sezonie grzewczym. Najwięcej przekroczeń wystąpiło w miesiącach: luty i marzec. Maksymalna wartość stężenia dobowego pyłu PM1 wyniosła 138 g/m 3 (372 % normy). Na ryc pokazano liczbę przekroczeń dobowych PM1 w Rzeszowie w rozbiciu na miesiące. 47

48 liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] 1 liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) Analizując wyniki stężenia pyłu PM1 w kontekście czasu, w którym wystąpiło narażenie ludzi na ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza pyłem stwierdzić można, że zjawisko takie utrzymywało się przez 7 % roku. W rozbiciu na miesiące najbardziej niekorzystne warunki (25-29 % czasu) wystąpiły w Rzeszowie w lutym i w marcu. Na ryc przedstawiono zanieczyszczenie powietrza pyłem PM1 w Rzeszowie w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka Rzeszów -Nowe Miasto brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Zanieczyszczenie powietrza pyłem PM1 w Rzeszowie w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka (źródło: [8]) Strefa podkarpacka W 214 r. monitorowanie poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM1 w strefie podkarpackiej prowadzone było w ośmiu punktach pomiarowych, z których wyniki uwzględniono w ocenie jakości powietrza. Stanowiska zlokalizowane były w: Przemyślu, Jaśle, Nisku, Mielcu, Krośnie, Jarosławiu, Tarnobrzegu i Sanoku. Stężenia średnioroczne pyłu PM1 na stacjach pomiarowych nie przekroczyły w 214 r. ustalonej na poziomie 4 g/m 3 normy średniorocznej. Stężenia średnioroczne wyliczone z wykonanych serii pomiarowych stanowiły od 78 do 95 % normy. Zanotowane stężenia średnioroczne 48

49 Jarosław Pruchnicka Nisko Szklarniowa Jasło Sikorskiego Krosno Kletówki Mielec Zarząd Strefy Przemyśl Grunwaldzka Sanok Sadowa Tarnobrzeg M.Dąbrowskiej pył PM1 [ g/m 3 ] Jarosław Pruchnicka Nisko Szklarniowa Jasło Sikorskiego Krosno Kletówki Mielec Zarząd Strefy Przemyśl Grunwaldzka Sanok Sadowa Tarnobrzeg M.Dąbrowskiej pył PM1 [ g/m 3 ] pyłu PM1 na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych w strefie podkarpackiej przedstawiono na ryc stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średnioroczne pyłu PM1 w strefie podkarpackiej w 214 r. (źródło: [8]) Za wyjątkiem Jasła i Krosna na pozostałych stanowiskach pomiarowych liczba dni ze stężeniem pyłu PM1 wyższym od 5 g/m 3 przekroczyła określoną w rozporządzeniu dopuszczoną ilość. W przypadku Jasła i Mielca stwierdzona liczba przekroczeń może być nieco wyższa z uwagi na niekompletne pokrycie pomiarami lutego, miesiąca w którym na innych stacjach zanotowano znaczne ilości dni z przekroczeniami. Najwięcej przypadków przekroczeń normy dobowej PM1 stwierdzono w Jarosławiu 79 dni. W pozostałych punktach pomiarowych liczba przekroczeń dobowych pyłu PM1 zawierała się w przedziale przypadków. Na ryc przedstawiono liczbę przekroczeń dobowych pyłu PM1 w strefie podkarpackiej w 214 r liczba przekroczeń dopuszczalna liczba przekroczeń Ryc Przekroczenia dobowe pyłu PM1 w strefie podkarpackiej w roku 214 (źródło: [8]) 49

50 liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] Na stanowiskach pomiarowych przekroczenia normy dobowej pyłu PM1 notowane były głównie w okresie grzewczym. W 214 r. najwięcej przekroczeń na stacjach pomiarowych zlokalizowanych w strefie podkarpackiej zanotowano w lutym. Na ryc pokazano liczbę przekroczeń dobowych PM1 na stanowiskach pomiarowych w strefie podkarpackiej w rozbiciu na miesiące liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Jarosławiu w 214 r. (źródło: [8]) liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) 5

51 liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Mielcu w 214 r. (źródło: [8]) 14 liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) 51

52 liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń dobowych PM1 min. i max. przekroczenie dobowe PM1 [ g/m 3 ] liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Tarnobrzegu w 214 r. (źródło: [8]) 12 liczba przekroczeń przekroczenie minimalne przekroczenie maksymalne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Liczba przekroczeń dobowych PM1 w Sanoku w 214 r. (źródło: [8]) Analizując wyniki stężenia pyłu PM1 w strefie podkarpackiej w kontekście czasu, w którym wystąpiło narażenie ludzi na ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza pyłem stwierdzić można, że zjawisko takie utrzymywało się przez 7-22 % roku. Na ryc przedstawiono zanieczyszczenie powietrza pyłem PM1 w strefie podkarpackiej w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka. 52

53 Jarosław-Pruchnicka brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Jasło-Sikorskiego brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Krosno-Kletówki brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Mielec-Zarząd Strefy brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Nisko-Szklarniowa brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Przemyśl-Grunwaldzka brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Sanok-Sadowa brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Tarnobrzeg-M.Dąbrowskiej brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Zanieczyszczenie powietrza pyłem PM1 w strefie podkarpackiej w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka (źródło: [8]) 53

54 Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza pyłem PM1, przeprowadzone dla 214 r. dla województwa podkarpackiego wykazały przekroczenia obowiązujących poziomów dopuszczalnych określonych dla tego zanieczyszczenia. Wartości stężeń średniorocznych pyłu PM1 określone w modelowaniu zawierały się w przedziale 4-63 g/m 3 (1-158 %. poziomu dopuszczalnego). W Rzeszowie najwyższe stężenia średnioroczne pyłu PM1 osiągnęły wartość 35 g/m 3. W strefie podkarpackiej najwyższe stężenie średnioroczne pyłu PM1 63 g/m 3 zlokalizowano w Przemyślu. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych pyłu PM1 w województwie podkarpackim w 214 r. Ryc Rozkład średniorocznych stężeń pyłu PM1 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) W zakresie stężeń dobowych określono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego dobowego poziomu dopuszczalnego wynoszącego 5 g/m 3. Na terenie województwa podkarpackiego liczba dni z przekroczeniami zawierała się w przedziale -167 przypadków (przy dopuszczonej ilości 35 dni). Wyniki modelowania wskazały w Rzeszowie od 1 do 78 dni z wartością pyłu PM1 przekraczającą 54

55 5 g/m 3. W strefie podkarpackiej liczba dni z przekroczeniem dobowego poziomu dopuszczalnego wyniosła od do 167 przypadków. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń dobowych pyłu PM1 w województwie podkarpackim w 214 r. Ryc Liczba dni z przekroczeniem dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM1 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłem PM1 w kryterium ochrony zdrowia w zakresie stężeń dobowych i średniorocznych. W strefie miasto Rzeszów nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego średniorocznego poziomu dopuszczalnego. W zakresie tego parametru strefa miasto Rzeszów otrzymała klasę A. Wyniki modelowania wykazały natomiast na terenie miasta obszary, gdzie przekroczona została dopuszczona liczba 35 dni ze stężeniem wyższym od 5 g/m 3. W zakresie tego parametru strefa miasto Rzeszów otrzymała klasę C. Ponieważ o klasie strefy decyduje gorszy wynik klasyfikacji cząstkowych w ostatecznej klasyfikacji dla wskaźnika PM1 strefa miasto Rzeszów otrzymała klasę C. 55

56 Na terenie strefy podkarpackiej przekroczony został zarówno średnioroczny poziom dopuszczalny PM1 jak również dopuszczona liczba dni ze stężeniem wyższym od 5 g/m 3. W zakresie obu parametrów, oraz w klasyfikacji końcowej w zakresie pyłu PM1 strefa podkarpacka otrzymała klasę C Wyniki pomiarów i modelowania były podstawą do wyznaczenia obszarów przekroczeń pyłu PM1 w województwie podkarpackim. W roku 214 w województwie podkarpackim wyznaczono 1 obszar przekroczeń w zakresie dopuszczalnego stężenia średniorocznego pyłu PM1. Obszar ten umiejscowiony jest na terenie miasta Przemyśla. Obszar ten zajmuje 2 km 2 (,1 % województwa podkarpackiego). Łącznie w województwie podkarpackim wyznaczono 18 obszarów przekroczeń w zakresie dopuszczalnego stężenia dobowego pyłu PM1 obejmujących swoim zasięgiem 184 km 2 (1 % województwa podkarpackiego). Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc i ryc Ryc Klasyfikacja stref w zakresie stężeń średniorocznych pyłu PM1 za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) 56

57 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie stężeń dobowych pyłu PM1 za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Analiza emisji na potrzeby modelowania rozkładu stężeń średniorocznych pyłu PM1 wykazała, że w przypadku tego zanieczyszczenia dominują dwa typy emisji powierzchniowa i napływowa. W przypadku stężeń średniorocznych PM1 na przeważającym obszarze województwa największy udział miała emisja napływowa. Na większości obszarów miejskich i wiejskich w pobliżu miast dominowała emisja powierzchniowa. W Rzeszowie, w centralnej części miasta z gęstą siecią komunikacyjną, największy udział miała emisja ze środków transportu. Na wyznaczonym obszarze przekroczenia w Przemyślu najwyższy udział miała emisja powierzchniowa. W przypadku stężeń dobowych pyłu PM1 na znacznie większych obszarach niż dla stężeń średniorocznych dominujący udział miała emisja powierzchniowa. Na wyznaczonych obszarach przekroczeń w zakresie dobowych stężeń pyłu PM1 największy wpływ na wysokość stężeń miała emisja powierzchniowa. W Rzeszowie podobnie jak dla stężeń średniorocznych w centralnej części 57

58 miasta największy udział miała emisja liniowa. Na rys i przedstawiono zasięg przeważającego wpływu typu emisji na wysokość średniorocznych i dobowych stężeń pyłu PM1. Ryc Przeważający udział typu emisji w stężeniach średniorocznych pyłu zawieszonego PM1 w 214 r. (źródło: [9]) 58

59 Ryc Przeważający udział typu emisji w stężeniach dobowych pyłu zawieszonego PM1 w 214 r. (źródło: [9]) Pył zawieszony PM2.5 W 214 r. badania zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym o średnicy ziaren poniżej 2.5 m prowadzone były w województwie podkarpackim na 5 stanowiskach pomiarowych. We wszystkich punktach pomiarowych uzyskano wymaganą do oceny rocznej kompletność serii. Lokalizacja punktów pomiarowych pyłu zawieszonego PM2.5 na terenie województwa podkarpackiego pokazana została na ryc

60 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych pyłu zawieszonego PM2.5 w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki pomiarów pyłu PM2.5 przeprowadzone w roku 214 wykazały zanieczyszczenie powietrza pyłem o wielkości ziaren poniżej 2,5 m na poziomie ustalonej normy. Poniżej omówiono wyniki pomiarów pyłu PM2.5 w podziale na strefy. Strefa miasto Rzeszów Zanieczyszczenie powietrza pyłem PM2.5 w strefie miasto Rzeszów monitorowane było na stanowisku pomiarowym zlokalizowanym na osiedlu Nowe Miasto. Średnioroczne stężenie pyłu PM2.5 w Rzeszowie w 214 r. wyniosło 23 g/m 3 i stanowiło 92 % normy rocznej. Zgodnie z Dyrektywą 28/5/WE dla pyłu PM2.5 dla okresu ustalony został margines tolerancji. W roku 214 dopuszczalne stężenie średnioroczne pyłu PM2.5, powiększone o margines tolerancji wynosiło 26 g/m 3. Stężenie średnioroczne pyłu PM2.5 w Rzeszowie stanowiło 88 % poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Maksymalne dobowe stężenia pyłu PM2.5 w Rzeszowie wyniosło 11 g/m 3. Na ryc

61 PM2.5 [ g/m 3 ] pył PM2.5 [ g/m 3 ] przedstawiono stężenia średnioroczne pyłu PM2.5 w latach na obszarze strefy miasto Rzeszów. Na ryc przedstawiono przebieg stężeń dobowych pyłu PM2.5 w 214 r. w Rzeszowie stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średnioroczne pyłu PM2.5 w Rzeszowie w latach (źródło: [8]) 12 1 stężenie PM2.5 stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średniodobowe pyłu PM2.5 w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) Strefa podkarpacka W roku 214 poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2.5 w strefie podkarpackiej monitorowany był metodą manualną na trzech stanowiskach pomiarowych w Jaśle, w Krośnie i w Nisku oraz metodą automatyczną w Przemyślu. W punkcie pomiarowym w Krośnie średnioroczne stężenie pyłu PM2.5 wyniosło 25 g/m 3 i stanowiło 1 % normy. Na stacji pomiarowej w Przemyślu średnioroczne stężenie pyłu PM2.5 wyniosło 25 g/m 3 i stanowiło 1 % normy rocznej. Na stacji pomiarowej w Jaśle średnioroczne stężenie pyłu PM2.5 wyniosło 22 g/m 3 i stanowiło 88 % normy rocznej. W Nisku stężenie średnioroczne pyłu PM2.5 wyniosło 25 g/m 3 i stanowiło 1 % normy rocznej. Na ryc przedstawiono stężenia średnioroczne pyłu PM2.5 w punktach pomiarowych na obszarze strefy podkarpackiej. 61

62 PM2.5 [ g/m 3 ] Nisko Szklarniowa Krosno Kletówki Przemyśl Grunwaldzka Jasło Sikorskiego pył PM2.5 [ g/m 3 ] 27 stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne stężenie dopuszczalne powiększone o margines toletrancji Ryc Stężenia średnioroczne pyłu PM2.5 w strefie podkarpackiej w 214 r. (źródło: [8]) Maksymalne dobowe stężenia pyłu PM2.5 na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych w strefie podkarpackiej wyniosły odpowiednio: Nisko - 88 g/m 3, Przemyśl g/m 3, Krosno g/m 3, Jasło - 11 g/m 3. W rocznej serii pomiarowej liczba dni ze stężeniem dobowym PM2.5 wyższym od 25 g/m 3 wyniosła: w Nisku - 137, w Krośnie - 121, w Przemyślu 14, w Jaśle Na ryc przedstawiono przebieg dobowych stężeń pyłu PM2.5 na stacjach pomiarowych, zlokalizowanych w strefie podkarpackiej stężenie PM2.5 stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średniodobowe pyłu PM2.5 w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) 62

63 PM2.5 [ g/m 3 ] PM2.5 [ g/m 3 ] PM2.5 [ g/m 3 ] 14, 12, stężenie PM2.5 stężenie dopuszczalne 1, 8, 6, 4, 2,, Ryc Stężenia średniodobowe pyłu PM2.5 w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) 1 9 stężenie PM2.5 stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średniodobowe pyłu PM2.5 w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) 12 1 stężenie PM2.5 stężenie dopuszczalne Ryc Stężenia średniodobowe pyłu PM2.5 w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) Analizując wyniki stężenia pyłu PM2.5 w kontekście czasu, w którym wystąpiło narażenie ludzi na ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza pyłem stwierdzić można, że zjawisko takie utrzymywało się w strefie miasto Rzeszów przez 29 % roku, natomiast w strefie podkarpackiej od 29 % do 38 % roku. Na ryc przedstawiono zanieczyszczenie powietrza pyłem PM2.5 w województwie podkarpackim w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka. 63

64 brak informacji (%) warunki korzystne (%) warunki niekorzystne (%) Nisko Szklarniowa Krosno Kletówki Przemyśl Grunwaldzka Jasło Sikorskiego Ryc Zanieczyszczenie powietrza pyłem PM2.5 w województwie podkarpackim w 214 r. w kontekście wpływu na zdrowie człowieka (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2.5, przeprowadzone dla 214 r. dla województwa podkarpackiego wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (poziom 26 g/m 3 ) na obszarach miejskich. Wartości stężeń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim określone w modelowaniu zawierały się w przedziale 4-42 g/m 3 ( % poziomu dopuszczalnego). W Rzeszowie średnioroczne stężenia pyłu PM2.5 wyniosły od 11 g/m 3 do 33 g/m 3. W strefie podkarpackiej średnioroczne stężenia pyłu PM2.5 wyniosły od 4 g/m 3 do 42 g/m 3. Najwyższe stężenia średnioroczne pyłu PM2.5 zlokalizowano w Krośnie i w Przemyślu. Na ryc przedstawiono rozkład stężeń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 214 r. 64

65 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłem PM2.5 w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy C co oznacza, że na terenie województwa wystąpiło przekroczenie wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji ustalonej dla pyłu PM2.5 w powietrzu. Wyniki pomiarów i modelowania były podstawą do wyznaczenia obszarów przekroczeń pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim. Łącznie w województwie podkarpackim wyznaczono 4 obszary przekroczeń w zakresie dopuszczalnego stężenia średniorocznego pyłu PM2.5 powiększonego o margines tolerancji, obejmujące swoim zasięgiem 12,4 km 2 (,7 % województwa podkarpackiego). W zakresie poziomu docelowego wynoszącego 25 μg/m 3 dla stężeń średnich rocznych PM2,5 (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego), dla którego termin osiągnięcia upłynął 1 stycznia 21 r. strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczone zostały do klasy C. 65

66 W przypadku przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM2.5 zdiagnozowano w 214 r. w województwie podkarpackim 7 obszarów przekroczeń o łącznej powierzchni 25,5km 2. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc Ryc Klasyfikacja stref w zakresie pyłu PM2.5 za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) W zakresie poziomu dopuszczalnego określonego dla tzw. fazy II, równego 2 μg/m 3, z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 22 r. strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczone zostały do klasy C. Sumaryczny obszar przekroczeń dla tego poziomu odniesienia w województwie podkarpackim wynosi 12 km 2 przekroczeń dla poziomu dopuszczalnego PM2.5 fazy II. i stanowi,6 % regionu. Na ryc zobrazowano obszary 66

67 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie pyłu PM2.5 za rok 214 w zakresie poziomu dopuszczalnego fazy II- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Analiza emisji na potrzeby modelowania rozkładu stężeń średniorocznych pyłu PM2.5 wykazała, że w przypadku tego zanieczyszczenia dominują dwa typy emisji powierzchniowa i napływowa. Na przeważającym obszarze województwa największy udział w stężeniach średniorocznych pyłu PM2.5 miała emisja napływowa. Na większości obszarów miejskich i wiejskich w pobliżu miast dominowała emisja powierzchniowa. Na wyznaczonych obszarach przekroczeń w zakresie pyłu PM2.5 największy wpływ na wysokość stężeń miała emisja powierzchniowa. Na rys przedstawiono zasięg przeważającego wpływu typu emisji na wysokość średniorocznych pyłu PM

68 Ryc Przeważający udział typu emisji w stężeniach średniorocznych pyłu zawieszonego PM2.5 w 214 r. (źródło: [9]) 7.3. Zanieczyszczenia w pyle PM1 W 214 r. WIOŚ w Rzeszowie prowadził badania zawartości arsenu, kadmu, niklu, ołowiu w pyle PM1 na 4 stanowiskach pomiarowych, a benzo(a)pirenu w pyle PM1 na 9 stanowiskach pomiarowych, z których wyniki uwzględniono w ocenie rocznej. Lokalizacja punktów pomiarowych metali i benzo(a)pirenu w pyle PM1 na terenie województwa podkarpackiego przedstawiona została na ryc

69 Ryc Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych metali i benzo(a)pirenu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) Arsen Z badań prowadzonych w 214 r. w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza wynika, że stężenia arsenu na całym obszarze województwa podkarpackiego utrzymywały się na niskim poziomie. Najwyższe średnioroczne stężenie As wynoszące 1,3 ng/m 3 (22 % poziomu docelowego) odnotowano w Jaśle. Na ryc przedstawiono wysokość stężeń średniorocznych arsenu na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 69

70 stężenie As [ng/m 3 ] As [ng/m 3 ] stęzenie średniodoczne As stężenie docelowe Jasło-Sikorskiego Krosno-Kletówki Przemysl-Grunwaldzka Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Stężenia średnioroczne arsenu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenia średniotygodniowe arsenu uzyskane na stacji na Nowym Mieście kształtowały się w przedziale,5-2,7 ng/m 3. Podwyższone stężenia As, w stosunku do całej serii pomiarowej, zanotowane zostały głównie w okresie styczeń-marzec. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń arsenu w Rzeszowie. 3 Rzeszów-Nowe Miasto 2,5 2 1,5 1,5 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych arsenu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej stężenia średniotygodniowe arsenu na stacjach monitoringu powietrza zawierały się w przedziale,5-4,3 ng/m 3. Podwyższone stężenia arsenu zanotowane zostały na stacjach pomiarowych głównie w sezonie zimowym. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń arsenu na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej. 7

71 stężenie As [ng/m 3 ] stężenie As [ng/m 3 ] stężenie As [ng/m 3 ] 4 Jasło-Sikorskiego 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych arsenu w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) 2,5 Krosno-Kletówki 2 1,5 1,5 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych arsenu w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) 5 Przemyśl-Grunwaldzka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych arsenu w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza arsenem, przeprowadzone w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu docelowego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego arsenu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,6-3,3 ng/m 3. Najwyższe stężenia średnioroczne arsenu na poziomie 5 % poziomu docelowego wskazane zostały w Przemyślu. Na pozostałym obszarze województwa stężenia arsenu nie przekroczyły 5 % poziomu docelowego. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych arsenu w województwie podkarpackim w 214 r. 71

72 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych arsenu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania rozkładu stężeń As w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego arsenem w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło zagrożenie przekroczenia wartości docelowej ustalonej dla arsenu w powietrzu. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc

73 Kadm Ryc Klasyfikacja stref w zakresie arsenu za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Badania przeprowadzone w 214 r. w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza nie wykazały przekroczenia rocznego poziomu docelowego ustalonego dla kadmu. W punktach pomiarowych średnioroczne stężenia kadmu kształtowały się na poziomie,5-,7 ng/m 3 (1-14 % poziomu docelowego). Najwyższe stężenie średnioroczne kadmu wystąpiło w Krośnie. Na ryc przedstawiono wysokość stężeń średniorocznych kadmu na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 73

74 stężenie Cd [ng/m 3 ] Cd [ng/m 3 ] 6 5 stęzenie średniodoczne Cd stężenie docelowe Jasło-Sikorskiego Krosno-Kletówki Przemysl-Grunwaldzka Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Stężenia średnioroczne kadmu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenia średniotygodniowe kadmu uzyskane na stacji na Nowym Mieście kształtowały się w przedziale,15-1,2 ng/m 3. Najwyższe stężenie Cd zanotowane zostało w marcu. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń kadmu w Rzeszowie. 1,4 1,2 Rzeszów-Nowe Miasto 1,8,6,4,2 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych kadmu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej stężenia średniotygodniowe kadmu na stacjach monitoringu powietrza zawierały się w przedziale,13-3,4 ng/m 3. Podwyższone tygodniowe stężenia kadmu zanotowane zostały w lutym, październiku, listopadzie oraz incydentalnie w lipcu. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń kadmu na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej. 74

75 stężenie Cd [ng/m 3 ] stężenie Cd [ng/m 3 ] stężenie Cd [ng/m 3 ] 1,8 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Jasło-Sikorskiego Ryc Przebieg stężeń tygodniowych kadmu w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) 1,8 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Krosno-Kletówki Ryc Przebieg stężeń tygodniowych kadmu w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Przemyśl-Grunwaldzka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych kadmu w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza kadmem, przeprowadzone w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu docelowego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego kadmu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,8-2,3 ng/m 3. Na obszarze całego województwa stężenia średnioroczne kadmu nie przekroczyły 5 % poziomu docelowego. Najwyższe stężenia Cd wskazane zostały w Rzeszowie i w Przemyślu. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych kadmu w województwie podkarpackim w 214 r. 75

76 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych kadmu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania rozkładu stężeń Cd w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego kadmem, w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło zagrożenie przekroczenia wartości docelowej ustalonej dla kadmu w powietrzu. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc

77 Nikiel Ryc Klasyfikacja stref w zakresie kadmu za rok cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Z badań prowadzonych w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza wynika, że w 214 r. na obszarze województwa podkarpackiego stężenia niklu nie przekroczyły wartości docelowej. W punktach pomiarowych średnioroczne stężenia niklu kształtowały się na niskim poziomie 1-1,3 ng/m 3 (5-6,5 % poziomu docelowego). Na ryc przedstawiono wysokość stężeń średniorocznych niklu na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 77

78 stężenie Ni [ng/m 3 ] Ni [ng/m 3 ] 25 2 stęzenie średniodoczne Ni stężenie docelowe Jasło-Sikorskiego Krosno-Kletówki Przemysl-Grunwaldzka Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Stężenia średnioroczne niklu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenia średniotygodniowe niklu uzyskane na stacji zlokalizowanej na osiedlu Nowe Miasto kształtowały się w przedziale,75-4 ng/m 3. Najwyższe stężenie Ni zanotowane zostały we wrześniu. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń niklu w Rzeszowie. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Przebieg stężeń tygodniowych niklu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej stężenia średniotygodniowe niklu na stacjach monitoringu powietrza zawierały się w przedziale,75-7,6 ng/m 3. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń niklu i uśrednionych tygodniowych stężeń pyłu PM1 na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej. 78

79 stężenie Ni [ng/m 3 ] stężenie Ni [ng/m 3 ] stężenie Ni [ng/m 3 ] 6 Jasło-Sikorskiego Ryc Przebieg stężeń tygodniowych niklu w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) Krosno-Kletówki Ryc Przebieg stężeń tygodniowych niklu w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) 7 Przemyśl-Grunwaldzka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych niklu w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza niklem, przeprowadzone w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu docelowego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego niklu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,2-1,6 ng/m 3. Stężenia średnioroczne niklu przekraczające 5 % poziomu docelowego pokazane wskazane zostały jedynie incydentalnie w Rzeszowie. Na pozostałym obszarze województwa stężenia Ni nie przekroczyły 5 % poziomu docelowego. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych niklu w województwie podkarpackim w 214 r. 79

80 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych niklu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania rozkładu stężeń Ni w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego niklem w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło zagrożenie przekroczenia wartości docelowej, ustalonej dla niklu w powietrzu. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc

81 Ołów Ryc Klasyfikacja stref w zakresie niklu za rok cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Badania prowadzone w ramach wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza nie wykazały przekroczenia poziomu dopuszczalnego ołowiu na obszarze województwa podkarpackiego w 214 r. W punktach pomiarowych średnioroczne stężenia ołowiu kształtowały się w przedziale,1-,2 g/m 3 (2-4 % poziomu dopuszczalnego). Najwyższe średnioroczne stężenie Pb odnotowano w Jaśle. Na ryc przedstawiono wysokość stężeń średniorocznych ołowiu na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 81

82 stężenie Pb [ g/m 3 ] Pb [ g/m 3 ],6,5 stęzenie średniodoczne Pb stężenie dopuszczalne,4,3,2,1 Jasło-Sikorskiego Krosno-Kletówki Przemysl-Grunwaldzka Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Stężenia średnioroczne ołowiu w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenia średniotygodniowe ołowiu uzyskane w 214 r. na stacji zlokalizowanej na osiedlu Nowe Miasto kształtowały się w przedziale,1-,3 g/m 3. Najwyższe stężenia Pb zanotowane zostały w lutym i w marcu. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń ołowiu w Rzeszowie.,35 Rzeszów-Nowe Miasto,3,25,2,15,1,5 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych ołowiu w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej stężenia średniotygodniowe ołowiu na stacjach monitoringu powietrza zawierały się w przedziale,1-,9 g/m 3. Na stacjach pomiarowych zlokalizowanych w strefie podkarpackiej podwyższone stężenia ołowiu odnotowano w 214 r w miesiącach: luty, marzec i październik. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń ołowiu na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej. 82

83 stężenie Pb [ g/m 3 ] stężenie Pb [ g/m 3 ] stężenie Pb [ g/m 3 ],1,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Jasło-Sikorskiego Ryc Przebieg stężeń tygodniowych ołowiu w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]),35 Krosno-Kletówki,3,25,2,15,1,5 Ryc Przebieg stężeń tygodniowych ołowiu w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]),1,9,8,7,6,5,4,3,2,1 Przemysl-Grunwaldzka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych ołowiu w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza ołowiem, przeprowadzone w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu dopuszczalnego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego ołowiu wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,1-,2 g/m 3. Stężenia średnioroczne nie przekroczyły 4 % normy. Najwyższe stężenia ołowiu zlokalizowano w Rzeszowie, w Krośnie i w Jaśle. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych ołowiu w województwie podkarpackim w 214 r. 83

84 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych ołowiu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania rozkładu stężeń Pb w regionie dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ołowiem w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło zagrożenie przekroczenia wartości dopuszczalnej, ustalonej dla ołowiu w powietrzu. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc

85 Benzo(a)piren Ryc Klasyfikacja stref w zakresie ołowiu za rok cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Badania benzo(a)pirenu prowadzone w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza w 214 r. wykazały przekroczenie wartości docelowej we wszystkich punktach pomiarowych. Najwyższe średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu wynoszące 3,4 ng/m 3 (34 % poziomu odniesienia) odnotowano w Nisku. W pozostałych punktach pomiarowych średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu zawierały się w przedziale 2,7-3,3 ng/m 3 (27-33 % wartości docelowej). Na ryc przedstawiono wysokość stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 214 r. 85

86 stężenie BaP [ng/m 3 ] Rzeszów-Nowe Miasto Jarosław Pruchnicka Nisko Szklarniowa Jasło Sikorskiego Krosno Kletówki Mielec Zarząd Strefy Przemyśl Grunwaldzka Sanok Sadowa Tarnobrzeg M.Dąbrowskiej BaP [ng/m 3 ] 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 stężenie średnioroczne stężenie docelowe Ryc Stężenia średnioroczne B(a)P w województwie podkarpackim w 214 r. (źródło: [8]) W strefie miasto Rzeszów stężenia średniotygodniowe B(a)P uzyskane w 214 r. na stacji zlokalizowanej na osiedlu Nowe Miasto kształtowały się w przedziale,1-13,5 ng/m 3. Wyniki badań wykazują bardzo dużą korelację wielkości stężeń benzo(a)pirenu w zależności od sezonu. Maksymalne stężenie tygodniowe B(a)P w Rzeszowie zanotowano w listopadzie. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń B(a)P w Rzeszowie Rzeszów-Nowe Miasto Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) W strefie podkarpackiej stężenia średniotygodniowe benzo(a)pirenu na stacjach monitoringu powietrza zawierały się w przedziale,1-18,4 ng/m 3. Najwyższe zanotowane z pomiarów w 214 r. stężenia B(a)P kształtowały się na poziomie 1,3-18,4 ng/m 3. Wartość maksymalna benzo(a)pirenu wystąpiła w Mielcu. Na ryc przedstawiono przebieg tygodniowych stężeń B(a)P na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej. 86

87 stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] Jasło-Sikorskiego Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) Krosno-Kletówki Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Krośnie w 214 r. (źródło: [8]) Mielec-Zarząd Strefy Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Mielcu w 214 r. (źródło: [8]) 16 Nisko-Szklarniowa Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Nisku w 214 r. (źródło: [8]) 87

88 stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] stężenie BaP [ng/m 3 ] Przemysl-Grunwaldzka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Przemyślu w 214 r. (źródło: [8]) 14 Jarosław-Pruchnicka Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Jarosławiu w 214 r. (źródło: [8]) 12 Sanok-Sadowa Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Sanoku w 214 r. (źródło: [8]) 14 Tarnobrzeg-M.Dąbrowskiej Ryc Przebieg stężeń tygodniowych B(a)P w Tarnobrzegu w 214 r. (źródło: [8]) 88

89 Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza benzo(a)pienem, przeprowadzone dla 214 r. dla województwa podkarpackiego wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu docelowego na znacznych obszarach województwa, zarówno na obszarach miejskich jak i wiejskich. Wartości stężeń średniorocznych B(a)P określone w modelowaniu zawierały się w przedziale,4-6,8 ng/m 3 (4-68 % poziomu docelowego). W Rzeszowie stężenia BaP osiągnęły wartości od 1,3 ng/m 3 do 4,5 ng/m 3. W strefie podkarpackiej stężenia BaP osiągnęły wartości od,4 ng/m 3 do 6,8 ng/m 3. Najwyższe stężenie średnioroczne B(a)P zlokalizowano w Przemyślu. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w województwie podkarpackim w 214 r. Ryc Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Po przeanalizowaniu wyników pomiarów ze stacji monitoringu powietrza oraz wyników modelowania dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego benzo(a)pirenem w kryterium ochrony zdrowia. 89

90 Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy C co oznacza, że na terenie województwa wystąpiło przekroczenie wartości docelowej ustalonej dla B(a)P w powietrzu. Wyniki pomiarów i modelowania były podstawą do wyznaczenia obszarów przekroczeń w województwie podkarpackim. Łącznie w województwie podkarpackim wyznaczono 2 obszarów przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu obejmujących swoim zasięgiem 1132,4 km 2 (6,4 % województwa podkarpackiego). Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc Ryc Klasyfikacja stref w zakresie benzo(a)pirenu za rok cel ochrona zdrowia (źródło: [8,9]) Analiza emisji na potrzeby modelowania rozkładu stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu wykazała, że w przypadku tego zanieczyszczenia dominowały dwa typy emisji powierzchniowa i napływowa. Na obszarach miejskich i wiejskich w pobliżu miast dominowała emisja powierzchniowa. Na pozostałym terenie województwa przeważała emisja napływowa. Na wyznaczonych obszarach przekroczeń w zakresie B(a)P największy wpływ na wysokość stężeń miała emisja powierzchniowa. 9

91 Na rys przedstawiono zasięg przeważającego wpływu typu emisji na wysokość średniorocznych benzo(a)pirenu. Ryc Przeważający udział typu emisji w stężeniach średniorocznych benzo(a)pirenu w 214 r. (źródło: [8,9]) 7.4. Zanieczyszczenia wtórne-ozon W 214 r. na terenie województwa podkarpackiego pomiary stężeń ozonu w powietrzu atmosferycznym, w kryterium ochrony zdrowia, prowadzone były przez cały rok w Jaśle przy Sikorskiego i w Rzeszowie na osiedlu Nowe Miasto. W okresie objętym oceną, na stacji pomiarowej w Jaśle, zanotowano 3 doby z maksymalnym stężeniem 8-godzinnym kroczącym powyżej 12 µg/m 3. W Rzeszowie pomiary wykazały 4 doby z przekroczeniem poziomu docelowego ozonu. Dopuszczona ilość dni ze stężeniem wyższym od 12 µg/m 3 wynosi 25 na rok. Średnia trzyletnia za okres ilości dni z maksymalnymi 8-godzinnymi stężeniami ozonu przekraczającymi poziom 91

92 max. 8-godz O3 [ g/m 3 ] max. 8-godz O3 [ g/m 3 ] 12 µg/m 3 wynosi w Jaśle 4,7. Na ryc przedstawiono maksymalne stężenia 8-godzinne w poszczególnych dobach pomiarowych w Jaśle i w Rzeszowie w 214 r max 8-godz kroczaca poziom docelowy Ryc Maksymalne stężenia ośmiogodzinne ozonu zanotowane w Jaśle w 214 r. (źródło: [8]) max. 8-godz. kroczaca poziom docelowy Ryc Maksymalne stężenia ośmiogodzinne ozonu zanotowane w Rzeszowie w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego na potrzeby oceny jakości powietrza za rok 214 wykonane na zlecenie GIOŚ przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych Ekometria Sp. z o.o. wykazały, że w 214 r. liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej na obszarze województwa, nie przekroczyła 25 dni. Najwięcej dni z maksymalną 8-godzinną średnią kroczącą wyższą od 12 μg/m 3 (17 dni) zlokalizowano w południowo-zachodniej części województwa. Na ryc przedstawiono wyniki modelowania ozonu dla roku 214 w kryterium ochrony zdrowia. 92

93 Ryc Liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej ozonu w województwie podkarpackim wyniki modelowania dla 214 r.(źródło: [1]) Również wyniki modelowania uśrednione dla trzech lat ( ) nie wykazały przekroczenia dopuszczonej liczby dni z maksymalną 8-godzinną średnią kroczącą wyższą od 12 μg/m 3. Dla danych trzyletnich najwięcej dni z przekroczeniami poziomu docelowego w kryterium ochrony zdrowia zlokalizowano w północno-zachodniej i północnej części województwa podkarpackiego (17 dni). Na ryc przedstawiono wyniki modelowania ozonu dla lat w kryterium ochrony zdrowia. 93

94 Ryc Średnia liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej ozonu w województwie podkarpackim za lata wyniki modelowania(źródło: [1]) Wykorzystując wyniki pomiarów z 214 r. oraz uzyskane w latach ubiegłych wykonanych na stacji pomiarowej w Jaśle, jak również wyniki modelowania dokonano klasyfikacji stref w zakresie ozonu w kryterium ochrony zdrowia. W ocenie w kryterium ochrony zdrowia strefy miasto Rzeszów i podkarpacką zakwalifikowano do klasy A. Klasyfikacja przedstawiona została na ryc

95 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie ozonu za rok 214- cel ochrona zdrowia (źródło: [8,1]) Nie został osiągnięty w 214 r. na obszarze województwa poziom celu długoterminowego, wyznaczonego dla ozonu na poziomie 12 g/m 3 dla ośmiogodzinnego okresu uśredniania wyników. Osiągnięcie celu długoterminowego ozonu powinno być dokonane za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych w ramach wojewódzkich programów ochrony środowiska. 8. Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony roślin Ze względu na ochronę roślin w ocenie za rok 214 sklasyfikowana została w województwie podkarpackim 1 strefa - podkarpacka. W kryterium ochrony roślin na terenie województwa pomiary stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu prowadzone były na stanowisku zlokalizowanym w miejscowości Żydowskie (teren Magurskiego Parku Narodowego). 95

96 8.1. Dwutlenek siarki Średnia roczna wartość stężenia dwutlenku siarki w punkcie pomiarowym Żydowskie wynosiła w 214 r. 2,7 µg/m 3, co stanowi 13,5 % wartości stężenia dopuszczalnego, ustalonego na poziomie 2 g/m 3. W porze zimowej tj. od 1 X do 31 III, średnia wartość stężenia dwutlenku siarki w tym punkcie monitoringu powietrza w kryterium ochrony roślin wyniosła, 4,4 g/m 3 co stanowi 22 % wartości dopuszczalnej (2 g/m 3 ). Najwyższe stężenie SO 2 zanotowano w lutym. W czerwcu i sierpniu stężenia SO 2 kształtowały się poniżej granicy oznaczalności metody wynoszącej 1 µg/m 3 (dla celów obliczenia średniej przyjęto połowę granicy oznaczalności). Na ryc przedstawiono stężenia miesięczne dwutlenku siarki w punkcie pomiarowym Żydowskie SO 2 [ g/m 3 ] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Stężenia miesięczne SO 2 w punkcie Żydowskie w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki w zakresie stężeń średniorocznych, przeprowadzonego w 214 r. dla województwa podkarpackiego nie wykazały przekroczenia obowiązującego poziomu dopuszczalnego dla tego zanieczyszczenia. Dla stężenia średniorocznego SO 2 wyniki modelowania za rok 214 wykazały występowanie wartości w przedziale,9-21 g/m 3. Stężenia powyżej 13 g/m 3 (65 % normy) wystąpiły incydentalnie tylko na terenie miast. Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych dwutlenku siarki w województwie podkarpackim w 214 r. 96

97 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych dwutlenku siarki w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) Na podstawie wyników badań oraz wyników modelowania rozkładu stężeń SO 2 w ocenie rocznej za rok 213 w zakresie dwutlenku siarki, w kryterium ochrony roślin, strefa podkarpacka zaliczona została do klasy A. Na ryc przedstawiono klasyfikację stref ze względu na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki w kryterium ochrony roślin. 97

98 8.2. Tlenki azotu Ryc Klasyfikacja stref w zakresie dwutlenku siarki za rok cel ochrona roślin (źródło: [8,9]) Stężenie średnioroczne NO 2 stwierdzone w 214 r. w punkcie monitoringowym w miejscowości Żydowskie wyniosło 1,8 µg/m 3, co stanowi 6 % dopuszczalnego poziomu (3 g/m 3 ). Od maja do października stężenia NO 2 w punkcie pomiarowym były niższe od granicy oznaczalności stosowanej metody pomiarowej. Dla miesięcy, w których stężenia NO 2 nie przekroczyły poziomu granicy oznaczalności metody (2 g/m 3 ), dla obliczenia średniej rocznej przyjęto połowę tej wartości. Na ryc przedstawiono stężenia miesięczne NO 2 w miejscowości Żydowskie. 98

99 3,5 3 2,5 NO 2 [ g/m 3 ] 2 1,5 1,5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc Stężenia miesięczne NO 2 w punkcie Żydowskie w 214 r. (źródło: [8]) Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza tlenkami azotu w zakresie stężeń średniorocznych, przeprowadzonego w 214 r. dla województwa podkarpackiego wykazały stężenia NOx w zakresie 2-24 g/m 3.. Na obszarach pozamiejskich stężenia NOx nie przekroczyły 3 g/m 3 (8 % normy). Na ryc zobrazowano rozkład stężeń średniorocznych tlenków azotu w województwie podkarpackim w 214 r. 99

100 Ryc Rozkład stężeń średniorocznych tlenków azotu w województwie podkarpackim w 214 r. - wyniki modelowania (źródło: [9]) W ocenie jakości powietrza w zakresie tlenków azotu, ze względu na ochronę roślin za rok 214 strefa podkarpacka zaliczona została do klasy A. Klasyfikacja przedstawiona została na ryc

101 8.3. Ozon Ryc Klasyfikacja stref w zakresie tlenków azotu za rok cel ochrona roślin (źródło: [8,9]) Na obszarze województwa podkarpackiego nie ma punktu pomiarowego do badań stężeń ozonu ze względu na ochronę roślin. W ocenie za rok 214 oparto się na informacji o wartości AOT4 obliczonej z modelowania. Poziom docelowy dla ozonu w kryterium ochrony roślin został określony jako wartość AOT równa 18 g/m 3. h. Wyniki modelowania ozonu troposferycznego za rok 214 na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza, wykonane na zlecenie GIOŚ przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych Ekometria Sp. z o.o. wykazały zmienność wartości AOT4 w województwie podkarpackim ze wschodu na zachód. Wartość ta waha się w zakresie μg/m 3 h. Wyniki modelowania nie wykazały obszarów z przekroczeniem dopuszczalnej AOT4 na poziomie 18 g/m 3. h. Na ryc przedstawiono wyniki modelowania ozonu dla roku 214 w kryterium ochrony roślin. 11

102 Ryc AOT4 w województwie podkarpackim za rok 214 r.- wyniki modelowania (źródło: [1]) Również wyniki modelowania wartości AOT4 uśrednionej dla trzech lat ( ) nie wykazały przekroczenia wartości 18 μg/m 3 h. Dla danych trzyletnich najwyższe wartości AOT4 wystąpiły w północno-zachodniej części województwa. Na ryc przedstawiono wyniki modelowania ozonu dla lat w kryterium ochrony roślin. Na całym obszarze województwa podkarpackiego w 214 roku wystąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu wartość wskaźnika AOT4 przekroczyła 6 μg/m 3 h. Osiągnięcie celu długoterminowego ozonu powinno być dokonane za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych w ramach wojewódzkich programów ochrony środowiska. 12

103 Ryc AOT4 w województwie podkarpackim za lata wyniki modelowania (źródło: [1]) Wykorzystując wyniki modelowania za 214 r. dokonano klasyfikacji stref w zakresie ozonu w kryterium ochrony roślin. Strefę podkarpacką zakwalifikowano do klasy A w zakresie ozonu, w kryterium ochrony roślin. Klasyfikacja przedstawiona została na ryc

104 Ryc Klasyfikacja stref w zakresie ozonu za rok cel ochrona roślin (źródło: [1]) 14