ROŚLINY ZARODNIKOWE SYLABUS A. Informacje ogólne

Transkrypt

1 ROŚLINY ZARODNIKOWE SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język przedmiotu Rodzaj przedmiotu Rok studiów /semestr Wymagania wstępne Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele przedmiotu Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia przedmiotu Opis Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Biologii biologia studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki stacjonarne 0200-BS1-1RZA polski przedmiot obowiązkowy, moduł kierunkowy I rok / I semestr Student powinien posiadać zakres wiadomości ogólnobiologicznych na poziomie podstawowym matury z biologii. wykład: 15 godzin laboratoria: 30 godzin Celem przedmiotu jest wprowadzenie studenta w podstawowe zagadnienia z zakresu biologii roślin zarodnikowych. W czasie realizacji przedmiotu student poznaje różnorodność, budowę, rozmnażanie, wymagania ekologiczne i zróżnicowanie taksonomiczne roślin zarodnikowych. Przedmiot ukazuje studentowi procesy związane z ewolucją roślin zarodnikowych, ich tendencje rozwojowe i specjalizację, wskazuje ich rolę w środowisku przyrodniczym oraz w gospodarce człowieka, a także zagrożenia związane z różnorodnymi zmianami środowiska ich życia oraz konieczność ochrony. Metody dydaktyczne: wykład, konsultacje, wykonywanie obserwacji anatomicznej i morfologicznej według instrukcji podczas zajęć laboratoryjnych. Formy zaliczenia przedmiotu: zaliczenie na ocenę laboratoriów, egzamin. Efekty kształcenia i 1. Student definiuje podstawowe zagadnienia z biologii i ekologii roślin zarodnikowych oraz zasady ich taksonomii. 2. Student charakteryzuje zróżnicowanie morfologiczne i taksonomiczne najważniejszych grup roślin zarodnikowych oraz problemy związane z zagrożeniami tej grupy organizmów i ich ochroną. 3. Student posługuje się terminologią fachową w celu scharakteryzowania różnych grup roślin zarodnikowych oraz pojęć związanych z ich ewolucją i tendencjami rozwojowymi. 4. Student rozpoznaje wybrane gatunki roślin zarodnikowych w oparciu o źródła monograficzne i klucze do identyfikacji gatunków. 5. Student nabiera praktycznej umiejętności pracy z mikroskopem, lupą binokularną, wykonywania preparatów, prowadzenia obserwacji mikroskopowej oraz sposobów ich dokumentacji. 6. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w laboratorium i świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia K_W01, K_W03 K_W05, K_U08 K_U06, K_U07, K_U08, K_W08, K_U04, K_U05, K_U08 K_W10, K_U012, K_K02, K_K05, K_K09 K_U16, K_K06, K_K09 Punkty ECTS 4 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe Ogólny nakład pracy studenta: 100 godz. w tym: udział w wykładach: 15 godz.; udział w zajęciach laboratoryjnych: 30 godz.; przygotowanie się do zajęć, zaliczeń, egzaminów: 49 godz.; udział w konsultacjach, zaliczeniach, egzaminie: 6 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii : Liczba godzin Punkty ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 51 2 o charakterze praktycznym 85,0 3,4 Data opracowania: Koordynator przedmiotu: dr Anna Matwiejuk

2 SYLABUS B. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Opis Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język przedmiotu Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne przedmiotu Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia przedmiotu Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Rośliny zarodnikowe 0200-BS1-1RZA biologia, studia pierwszego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii polski pierwszy rok, pierwszy semestr (zimowy) 15 godz., wykład dr Anna Matwiejuk 1. Systemy klasyfikacji roślin zarodnikowych. Systemy sztuczne, naturalne i filogenetyczne. Taksonomia molekularna. 2. Gatunek, osobnik, okaz, takson. Jednostki taksonomiczne. Zasady współczesnej nomenklatury botanicznej. 3. Bioróżnorodność organizmów jednokomórkowych (prokariotycznych i eukariotycznych) i wielokomórkowych. 4. Główne hipotezy i teorie pochodzenia roślin plechowych i osiowych. 5. Zróżnicowanie morfologiczne roślin zarodnikowych, specyfika i różnorodność ich form rozmnażania, cykle rozwojowe, przemiana pokoleń. 6. Glony polifiletyczny charakter grupy. Charakterystyka gromad Cyanophyta, Chrysophyta, Euglenophyta, Chlorophyta, Charophyta, Rhodophyta i Phaeophyta. 7. Pochodzenie i główne kierunki rozwojowe roślin lądowych. Teorie pochodzenia tkankowców. 8. Przegląd systematyczny lądowych roślin zarodnikowych (Bryophytina, Psilophyta, Psilotophyta, Lycophytina, Sphaenophytina, Pteridophytina). 9. Zagrożenia i ochrona roślin zarodnikowych w Polsce. Efekty kształcenia: 1. Student definiuje podstawowe zagadnienia z biologii i ekologii roślin zarodnikowych oraz zasady ich taksonomii. 2. Student charakteryzuje zróżnicowanie morfologiczne i taksonomiczne najważniejszych grup roślin zarodnikowych oraz problemy związane z zagrożeniami tej grupy organizmów i ich ochroną. 3. Student posługuje się terminologią fachową w celu scharakteryzowania różnych grup roślin zarodnikowych oraz pojęć związanych z ich ewolucją i tendencjami rozwojowymi. Sposoby weryfikacji: 1. Egzamin pisemny podsumowujący przedmiot (test zamknięty, pytania otwarte opisowe, schematy i rysunki do uzupełnienia opisów i objaśnień). 1. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów. 2. Pozytywna ocena egzaminu. 3. Obecność na zajęciach. Literatura podstawowa: 1. Szweykowska A., Szweykowski J Botanika. PWN, Warszawa. 2. Szweykowska A., Szweykowski J Słownik botaniczny. Wiedza Powszechna, Warszawa. 3. Podbielkowski Z., Rejment-Grochowska I., Skirgiełło A Rośliny zarodnikowe. PWN, Warszawa. 4. Kadłubowska J. Z Zarys algologii. PWN, Warszawa. 5. Mickiewicz J., Sobotka D Zarys briologii. PWN, Warszawa.

3 Literatura uzupełniająca: 1. Strasburger E Botanika. PWRiL, Warszawa. 2. Rejment-Grochowska I Cykle rozwojowe roślin. PWN, Warszawa. 3. Podbielkowski Z Rozmnażanie się roślin. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.. podpis osoby składającej sylabus i Opis zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego przedmiotu punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.

4 SYLABUS C. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Opis Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język przedmiotu Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Rośliny zarodnikowe 0200-BS1-1RZA biologia, studia pierwszego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii polski pierwszy rok, pierwszy semestr (zimowy) 30 godz., laboratoria dr hab. Ada Wróblewska, dr Danuta Drzymulska, dr Anna Matwiejuk, dr Izabela Tałałaj, mgr Edyta Jermakowicz, mgr Marta Szal

5 Treści merytoryczne przedmiotu 1. Wykorzystanie mikroskopu i lupy binokularnej do badań botanicznych. Zapoznanie się z techniką mikroskopowania, przygotowania preparatów, obserwacji mikroskopowych oraz ich dokumentowania. Wskazanie zasad taksonomii botanicznej. 2. Rozpoznawanie cech sinic jako organizmów prokariotycznych. Analiza budowy ich komórki: ściana komórkowa, barwniki asymilacyjne, substancje zapasowe oraz sposobów rozmnażania. Obserwacja mikroskopowa różnych stopni organizacji morfologicznej sinic oraz identyfikacja heterocyst, akinet i hormogoniów. Rozpoznawanie wybranych przedstawicieli Cyanophyta. Wykorzystanie sinic w monitoringu czystości wód. 3. Wskazywanie cech charakterystycznych okrzemek. Analiza budowy ich komórki: ściana komórkowa, barwniki asymilacyjne, substancje zapasowe oraz sposobów rozmnażania. Obserwacja mikroskopowa i rozpoznawanie okrzemek słodkowodnych i morskich. Porównanie cech okrzemek promienistych i pierzastych. 4. Wskazywanie cech charakterystycznych zielenic. Analiza budowy ich komórki: ściana komórkowa, barwniki asymilacyjne, substancje zapasowe oraz sposobów rozmnażania (przemiana pokoleń). Samodzielne wykonywanie preparatów świeżych. Obserwacja mikroskopowa i rozpoznawanie zielenic na podstawie typów chromatoforów i stopni organizacji morfologicznych plech. Identyfikacja zielenic kokalnych i trychalnych. 5. Wskazywanie cech charakterystycznych zielenic c.d. Obserwacja makroskopowa i mikroskopowa ramienic. Wskazywanie chronionych zielenice i ramienice w Polsce. 6. Wskazywanie cech charakterystycznych brunatnic. Analiza budowy ich komórki: ściana komórkowa, barwniki asymilacyjne, substancje zapasowe oraz sposobów rozmnażania (przemiana pokoleń). Obserwacja makroskopowa i identyfikacja wybranych brunatnic z różnych grup systematycznych. Wskazanie gatunków brunatnic występujących w Morzu Bałtyckim oraz gatunków chronionych. 7. Wskazywanie cech charakterystycznych krasnorostów. Analiza budowy ich komórki: ściana komórkowa, barwniki asymilacyjne, substancje zapasowe oraz sposobów rozmnażania (przemiana pokoleń - cykl haplo-i diplobiontyczny). Obserwacja makroskopowa i identyfikacja wybranych krasnorostów morskich i słodkowodnych z różnych grup systematycznych. Wskazywanie gatunków chronionych. Porównanie cech glonów bentosowych i planktonowych. 8. Wskazywanie cech charakterystycznych mszaków (Bryophytina) przystosowujących je do życia na lądzie. Opisywanie etapów cyklu rozwojowego mszaków i wskazywanie na dominację gametofitu. Obserwacja makroskopowa wątrobowców (Hepaticopsida) plechowatych i liściastych. Porównanie i rozpoznawanie gametofitu męskiego i żeńskiego oraz sporofitu. Obserwacja mikroskopowa budowy sporofitu. 9. Wskazywanie cech charakterystycznych torfowców (Sphagnidae) przystosowujących je do życia na lądzie. Obserwacja makroskopowa torfowców. Porównanie i rozpoznawanie gametofitu i sporofitu. Obserwacja mikroskopowa budowy sporofitu oraz gametofitu. Wykonywanie preparatów z liści łodygowych i gałązkowych torfowca, obserwacja komórek wodonośnych i asymilacyjnych.

6 Treści merytoryczne przedmiotu 10. Wskazywanie cech charakterystycznych płonników (Polytrichidae) przystosowujących je do życia na lądzie. Obserwacja makroskopowa płonników. Porównanie i rozpoznawanie gametofitu i sporofitu. Samodzielne preparowanie zarodni i identyfikowanie elementów jej budowy. Obserwacja mikroskopowa budowy sporangium oraz gametofitu. 11. Wskazywanie cech charakterystycznych prątników (Bryiidae) przystosowujących je do życia na lądzie. Obserwacja makroskopowa mchów liściastych. Porównanie i rozpoznawanie gametofitu i sporofitu. Samodzielne preparowanie zarodni i identyfikowanie elementów jej budowy. Obserwacja mikroskopowa budowy sporangium oraz gametofitu. Rozróżnianie mchów orto- i pleurokarpijnych. Porównanie sposobów rozprzestrzeniania się mszaków. Wskazanie gatunków chronionych. 12. Wskazywanie cech charakterystycznych widłakowych (Lycophytina) na przykładzie widłaków jednakozarodnikowych (widłakowce) i widłaków różnozarodnikowych (poryblinowce i widliczki). Opisywanie etapów ich cyklu rozwojowego i wskazywanie na dominację sporofitu. Porównywanie budowy morfologicznej wybranych przedstawicieli z wyżej wymienionych grup na podstawie obserwacji makroskopowych sporofitów. Samodzielne preparowanie sporofili z sporangiami. Wykazanie różnic w sposobie rozmnażania widłaków jednakoi różnozarodnikowych. Wskazanie konieczności ochrony widłakowych. 13. Wskazywanie cech charakterystycznych skrzypowych (Sphaenophytina ) na podstawie ich budowy i sposobu rozmnażania. Identyfikacja gatunków skrzypów na podstawie sposobów tworzenia pędów. Obserwacja makroskopowa sporofitów wybranych gatunków. Obserwacja mikroskopowa budowy anatomicznej kłosa zarodnionośnego i łodygi. Samodzielne wypreparowanie zarodników z kłosa i przeprowadzenie testu na ich higroskopijność oraz wykazanie roli hapter. Wskazanie gatunków chronionych. 14. Wskazywanie cech charakterystycznych paprociowych (Pterophytina ) na podstawie ich budowy i sposobu rozmnażania. Obserwacja makroskopowa sporofitów gatunków z wybranych grup: nasięźrzałowe, długoszowe, paprocie cienko zarodniowe z uwzględnieniem najważniejszych cech morfologicznych (dymorfizmu liści i ich budowy oraz rozmieszczenia zarodni i kupek zarodniowych). Obserwacja mikroskopowa kupki zarodniowej i rozpoznawanie elementów jej budowy. Porównanie cech paproci grubo- i cienkozarodniowych. Wskazanie gatunków chronionych. 15. Wskazanie kryteriów klasyfikacji paprotników jako organowców. Porównywanie sposobów rozmnażania paprotników jednako- i różnozarodnikowych ze wskazaniem roli gametofitu w przemianie pokoleń. Porównanie zróżnicowania sporofitu u widłaków, skrzypów i paproci. Wykazanie znaczenia ochrony gatunków rzadkich i ginących paprotników.

7 Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia przedmiotu Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Efekty kształcenia: 1. Student definiuje podstawowe zagadnienia z biologii i ekologii roślin zarodnikowych oraz zasady ich taksonomii. 2. Student charakteryzuje zróżnicowanie morfologiczne i taksonomiczne najważniejszych grup roślin zarodnikowych oraz problemy związane z zagrożeniami tej grupy organizmów i ich ochroną. 3. Student posługuje się terminologią fachową w celu scharakteryzowania różnych grup roślin zarodnikowych oraz pojęć związanych z ich ewolucją i tendencjami rozwojowymi. 4. Student rozpoznaje wybrane gatunki roślin zarodnikowych w oparciu o źródła monograficzne i klucze do identyfikacji gatunków. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w laboratorium i świadomość poszanowania pracy własnej i innych. 5. Student nabiera praktycznej umiejętności pracy z mikroskopem, lupą binokularną, wykonywania preparatów, prowadzenia obserwacji mikroskopowej oraz sposobów ich dokumentacji. Student wykazuje dbałość o bezpieczeństwo pracy w laboratorium i świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Sposoby weryfikacji: 1. Bieżąca kontrola stanu wiedzy studentów przed zajęciami (wejściówki). 2. Dwa przekrojowe sprawdziany pisemne w formie testu (test zamknięty, pytania otwarte opisowe, schematy i rysunki do uzupełnienia opisów i objaśnień). 3. Bieżąca kontrola pracy indywidualnej w trakcie ćwiczeń. 4. Dwa sprawdziany praktyczne z rozpoznawaniem wybranych gatunków glonów, mszaków oraz paprotników. 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia jednych zajęć z koniecznością odpracowania). 2. Pozytywna ocena pracy studenta podczas zajęć. 3. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów (pozytywna ocena dwóch sprawdzianów testowych i sprawdzianów praktycznych). Literatura podstawowa: 1. A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. PWN, Warszawa, R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki, Z. Mirek, Polska czerwona księga roślin: paprotniki i rośliny kwiatowe. Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, Kraków, A. Szweykowska, J. Szweykowski, Słownik botaniczny. Wiedza Powszechna, Warszawa, Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło, Rośliny zarodnikowe. PWN, Warszawa, J. Z. Kadłubowska, Zarys algologii. PWN, Warszawa, J. Mickiewicz, D. Sobotka, Zarys briologii. PWN, Warszawa, Literatura uzupełniająca: 1. H. Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki. Multico, Warszawa, L. Witkowska-Żuk, Atlas roślinności lasów. Multico, Warszawa, S. Kłosowski, G. Kłosowski, Rośliny wodne i bagienne. Multico, Warszawa, Z. Podbielkowski, Rozmnażanie się roślin. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, T. Gorczyński, Ćwiczenia z botaniki. PWN, Warszawa, podpis osoby składającej sylabus

8 iii Opis zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). iii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego przedmiotu punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.