Copyright 2013 by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa

Transkrypt

1

2

3

4 Recenzent: prof. dr hab. Tomasz Grzegorz Grosse Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Zespół Projekt okładki: Katarzyna Juras Publikacja dofinansowana przez Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego ze środków na naukę, w ramach projektu badawczego nr N N pt. Jakość rządzenia i poprawa efektywności zarządzania środkami publicznymi: konceptualizacja, pomiar i instytucjonalizacja zasad dobrego rządzenia (good governance) w Polsce Copyright 2013 by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa ISBN Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, Warszawa tel./fax , , dział handlowy: jak wyżej, w. 105, info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski) Druk i oprawa: Read Me, Łódź

5 Spis treści Wprowadzenie Jerzy Wilkin Część I. Jakość rządzenia rozważania teoretyczne i przegląd badań Rozdział 1. Kategoria jakości rządzenia w naukach społecznych zagadnienia metodologiczne Jerzy Wilkin 1.1. Wstęp Od governing do governance, czyli od rządzenia do współrządzenia i współzarządzania Koncepcje państwa a jakość rządzenia Jakość rządzenia wymiary i uwarunkowania instytucjonalne Aksjologiczne podstawy jakości rządzenia Problematyka jakości rządzenia w Polsce Rozdział 2. Siła i słabość państwa w rozważaniach nowej ekonomii politycznej Jan Fałkowski 2.1. Wstęp Kwestie definicyjne Siła/słabość państwa w modelach nowej ekonomii politycznej Podsumowanie Rozdział 3. Optymalność instytucji w perspektywie implementacji zasad dobrego rządzenia Łukasz Hardt 3.1. Wstęp Kilka uwag o istotności instytucji Dobre rządzenie i jego wymiary O wartościach, których poświęcać nie można Podsumowanie

6 6 Rozdział 4. Demokracja a jakość rządzenia Andrzej Kondratowicz 4.1. Wstęp Rozumienie demokracji: definicje i miary Wpływ demokracji na jakość rządzenia Skuteczność i efektywność rządzenia Demokratyczne państwo prawa Przejrzystość Rozliczalność Partycypacja i inkluzja społeczna Grubość demokracji a jakość rządzenia Wnioski z badań empirycznych Podsumowanie Rozdział 5. Ewolucja sfery publicznej prolegomena do rozważań teoretycznych Aneta Kargol-Wasiluk 5.1. Wstęp Sektor publiczny finanse publiczne administracja publiczna zarządzanie publiczne. Rozważania teoretyczne Konceptualizacja sfery publicznej Koncepcja sfery publicznej według Jürgena Habermasa Równowaga między sferą publiczną a sferą prywatną R. Sennetta Upadek człowieka publicznego Przegląd teorii finansów publicznych i sektora publicznego próba syntezy Mierzenie sektora publicznego w skali międzynarodowej wydatki publiczne i dług publiczny Prawo Adolfa Wagnera i jego interpretacja Podsumowanie Rozdział 6. Zakres i struktura dóbr publicznych we współczesnej gospodarce na przykładzie państw UE Aneta Kargol-Wasiluk 6.1. Wstęp Istota dóbr publicznych analiza pojęć Metody finansowania i dystrybucji dóbr publicznych Dobra publiczne versus dobra prywatne finansowane ze źródeł publicznych Globalne dobra publiczne jako wyzwanie dla istniejącego paradygmatu finansów publicznych Państwo jako dobro publiczne natura myślenia filozoficznego Podsumowanie

7 7 Rozdział 7. Wpływ edukacji na demokrację i jakość rządzenia Grażyna Bukowska Wstęp Edukacja i demokracja w modelach ekonomii politycznej Elity i demokracja Modernizacja na poziomie jednostek Edukacja i kultura obywatelska Mechanizm wpływu edukacji na obywateli Zdolności poznawcze Aktywność polityczna obywateli Edukacja a preferencje wobec dobra wspólnego Wybór polityków kontrola społeczna działań rządu Sprawność rządu a koszty transakcyjne Edukacja i społeczeństwo obywatelskie w Polsce Podsumowanie Rozdział 8. Kapitał społeczny a dobre rządzenie Beata Łopaciuk-Gonczaryk 8.1. Wstęp Kapitał społeczny i good governance definicje i konceptualizacje Definicja i konceptualizacja kapitału społecznego Definicja i konceptualizacja good governance Wskazanie obszarów wspólnych i możliwości wykorzystania wyników badań nad kapitałem społecznym w konceptualizacji dobrego rządzenia Związki między kapitałem społecznym a dobrym rządzeniem Kapitał społeczny jako warunek good governance Możliwości odgórnego budowania kapitału społecznego Kapitał społeczny a dobre rządzenie spojrzenie z perspektywy Polski Podsumowanie Rozdział 9. Cyfryzacja a jakość rządzenia Andrzej Kondratowicz 9.1. Społeczne aspekty cyfryzacji Informacja i cyfryzacja a biurokratyczne struktury państwa Cyfryzacja na styku państwo obywatel Dobre praktyki państwa otwartego: jakość cyfryzacji Partycypacja obywatelska w dobie cyfryzacji Podsumowanie Rozdział 10. Good governance w krajach postsocjalistycznych Katarzyna Metelska-Szaniawska Wstęp

8 Good governance w kontekście postsocjalistycznej transformacji Good governance w wybranej literaturze empirycznej i teoretycznej dotyczącej postsocjalistycznej transformacji Governance a praworządność w krajach postsocjalistycznych Podsumowanie Rozdział 11. Struktura administracyjna kraju a jakość rządzenia Piotr Modzelewski Wstęp Ewolucja koncepcji funkcjonowania sektora publicznego Ekonomiczne uwarunkowania tworzenia struktur administracji publicznej Nowe koncepcje badań administracji publicznej Ograniczenia w kształtowaniu struktur administracji publicznej a wymiary jakości współrządzenia Rozdział 12. Jakość funkcjonowania administracji Piotr Modzelewski Wstęp Definicja jakości usług publicznych Potrzeby i oczekiwania odnośnie do jakości usług Skuteczność i efektywność a jakość funkcjonowania administracji publicznej Podsumowanie Rozdział 13. Podział zadań publicznych między szczeble administracji publicznej a problemy koordynacji i regulacji w zakresie jakości rządzenia Agnieszka Kopańska Wstęp Lokalne dobra publiczne i klubowe efektywność decentralizacji Samorząd i decentralizacja zadań publicznych w praktyce Problem alokacji dóbr generujących efekty zewnętrzne Subwencje i dotacje jako sposób korekty efektów zewnętrznych Ustalanie norm jakościowych i ilościowych wydatków samorządowych jako sposób korekty następstw efektów zewnętrznych Problemy koordynacji i regulacji w zakresie jakości rządzenia Lokalna oświata w Polsce przykład regulacji centralnych kształtujących zdecentralizowane zadania Podsumowanie

9 9 Część II. Pomiar jakości rządzenia i wyniki badań empirycznych Rozdział 14. Pomiar i bazy wskaźników dobrego rządzenia omówienie i prezentacja wybranych wskaźników Beata Łopaciuk-Gonczaryk, Łukasz Hardt Wstęp Wskaźniki na wejściu Wskaźniki na wyjściu Współrządzenie Podsumowanie, czyli próba zidentyfikowania słabych ogniw systemu rządzenia w Polsce Rozdział 15. Mierniki jakości rządzenia na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym Grzegorz Kula Wstęp Dlaczego należy mierzyć jakość rządzenia? Dlaczego należy mierzyć jakość rządzenia na poziomie lokalnym i regionalnym? Problemy związane z mierzeniem jakości rządzenia Problemy związane z konstrukcją mierników jakości rządzenia Propozycje mierników Subiektywność oceny jakości rządzenia Podsumowanie Rozdział 16. Mierniki syntetyczne metody, problemy, przykłady Grzegorz Kula Wstęp Zalety i wady mierników syntetycznych Sposoby konstrukcji mierników syntetycznych Produkt krajowy brutto Przykłady mierników syntetycznych Worldwide Governance Indicators (WGI) Indeks wolności gospodarczej Instytutu Frasera (EF) Human Development Index (HDI) Better Life Index OECD (BLI) Podsumowanie Rozdział 17. Partycypacja obywatelska w gminach województwa podlaskiego z punktu widzenia przedstawicieli władz samorządowych Aneta Kargol-Wasiluk, Beata Łopaciuk-Gonczaryk, Jan Fałkowski Wstęp Partycypacja obywatelska w teorii

10 Partycypacja obywatelska w praktyce Istniejące badania Uwarunkowania prawne idei współrządzenia Część empiryczna badanie gmin województwa podlaskiego Analiza opisowa Informowanie Konsultowanie Partnerstwo i delegowanie Postrzeganie idei good governance Analiza ilościowa Podsumowanie Rozdział 18. Siła uczestników sfery publicznej a jakość rządzenia przykład polityki rolnej w Polsce Dominika Milczarek-Andrzejewska Wstęp Siła a jakość rządzenia rozważania teoretyczne Siła organizacji reprezentujących interesy sektora rolnego Jakość rządzenia na przykładzie polityki państwa wobec sektora rolnego w Polsce wyniki badania jakościowego Podsumowanie Rozdział 19. Jakość rządzenia a wolność gospodarcza Andrzej Kondratowicz Wstęp Wolność gospodarcza jej rozumienie i istniejące miary Co wyżsi urzędnicy państwowi sądzą o związkach dobrego rządzenia z wolnością gospodarczą Próba racjonalizacji i krytycznej oceny wyników badań empirycznych Dwie refleksje końcowe Rozdział 20. Szara strefa gospodarcza a dobre rządzenie w Polsce Marek Bednarski Wstęp Szara strefa w gospodarce pojęcie, metody pomiaru, źródła, konsekwencje działania Dobre rządzenie a szara strefa perspektywa empiryczna Wymiary dobrego rządzenia w analizie relacji państwo szara strefa Demokratyczne państwo prawa w warunkach istnienia szarej strefy Transparentność decyzji państwa a szara strefa

11 Rozliczalność instytucji państwowych wobec działania szarej strefy Partycypacja społeczeństwa we władzy a szara strefa Społeczna inkluzja z perspektywy szarej strefy Wpływ szarej strefy na skuteczność i efektywność państwa Podsumowanie Część III. Praktyczne uwarunkowania i bariery wdrażania zasad dobrego rządzenia w Polsce Rozdział 21. Budowanie systemu monitoringu jakości rządzenia Jerzy Wilkin Wstęp Czy monitoring jakości rządzenia jest potrzebny? Monitorowanie jakości rządzenia z różnych punktów widzenia i dla różnych celów Jak powinien być zorganizowany system monitorowania jakości rządzenia? Rozdział 22. Kierunki reform systemu instytucjonalnego sprzyjających poprawie jakości rządzenia Jerzy Wilkin Wstęp Elementy diagnozy dotyczącej stanu i uwarunkowań jakości rządzenia w Polsce Strategia, koordynacja, przywództwo polityczne Bezwładność i strach w funkcjonowaniu administracji publicznej Nadmierny formalizm liczy się forma, a nie efekty Co zmienić, co poprawić, co wzmocnić, aby jakość rządzenia w Polsce ulegała zwiększeniu? Mniej państwa i mniej regulacji, ale lepszej Więcej zaufania i dialogu, czyli otwarcie się na społeczeństwo Więcej skuteczności, racjonalności i efektywności Cyfryzacja i e-administracja Odpowiednio zorganizowany i wykorzystywany monitoring jakości rządzenia Wnioski końcowe i postulaty badawcze Jerzy Wilkin Efekty ekonomiczne poprawy jakości rządzenia

12 12 Aneks. Bezpieczeństwo w Polsce. Czy rzeczywisty poziom bezpieczeństwa obywateli jest równie wysoki, jak go przedstawiają badania międzynarodowe? Agnieszka Kożuchowska Informacja o autorach Bibliografia Wykaz rycin, tabel i załączników