Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa Publikacja dofinansowana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Transkrypt

1

2

3

4 Recenzenci: prof. dr hab. Hanna Palska prof. dr hab. Jan Poleszczuk Redaktor prowadzący: Agnieszka Szopińska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Marta Kurczewska Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012 ISBN Publikacja dofinansowana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, Warszawa tel./fax , , dział handlowy: jak wyżej, w. 105, info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Elżbieta Giżyńska) Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN

5 Spis treści Wstęp Rozdział I Teorie nierówności edukacyjnych Wykształcenie a struktura społeczna Ujęcie holistyczne Nierówności edukacyjne z perspektywy indywidualistycznej Uwarunkowania decyzji edukacyjnych Formy kapitałów edukacyjnych Struktura instytucji oświatowych a wybory edukacyjne Preferencje edukacyjne Perspektywa badawcza Rozdział II Orientacje empiryczne w badaniach nierówności edukacyjnych Konceptualizacje badawcze Od szkoły osiągania statusu do schematu przejść edukacyjnych Szkoła osiągania statusu Generacja przejść edukacyjnych Empiryczne generalizacje z przełomu wieków Pierwsze dziesięciolecie XXI wieku nierówności edukacyjne w kontekście przekształceń instytucjonalnych Podsumowanie Rozdział III Nierówności edukacyjne od okresu powojennego do transformacji systemowej. Perspektywa przejść edukacyjnych Społeczny kontekst dostępu do wykształcenia w okresie powojennym Wykształcenie, dochód i pozycja społeczna w okresie powojennym Hipotezy dotyczące okresu powojennego i przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych Ustalenia empiryczne

6 6 Spis treści 3.3. Co się zmieniło, co zostało bez zmian? Nierówności na dwóch progach selekcji szkolnych Schemat analizy Zmiany w strukturze wykształcenia Relokacja barier edukacyjnych Szanse edukacyjne w zależności od pochodzenia społecznego i płci Interpretacja stabilnych nierówności edukacyjnych Podsumowanie Rozdział IV Przekształcenia systemu edukacyjnego po roku Instytucje i społeczeństwo Przekształcenia szkół średnich Zróżnicowanie szkół średnich Szczebel wyższy od elitarności do umasowienia Charakter przekształceń na szczeblu wyższym Społeczny i gospodarczy kontekst podejmowania decyzji edukacyjnych na początku XXI wieku Nierówności społeczne oraz zwroty z wykształcenia Potoczna percepcja roli wykształcenia Podsumowanie Rozdział V Selekcje horyzontalne na najniższym szczeblu. Rezultaty eksperymentu naturalnego Szkoły państwowe i prywatne w Polsce Nierówności horyzontalne a typ szkoły Środowisko dydaktyczne Kapitał społeczny hipoteza Jamesa Colemana Struktura społeczna szkół publicznych i prywatnych Źródła nierówności pochodzeniowych w wymiarze horyzontalnym Ilustracja strategii podejmowania decyzji Podsumowanie Rozdział VI Nierówności horyzontalne w szkole średniej. Znaczenie kapitałów edukacyjnych Podziały wewnątrzszczeblowe Kapitały edukacyjne w badaniach empirycznych

7 Spis treści Nierówności w kapitale edukacyjnym uczniów liceów, techników i szkół zawodowych w Polsce Dlaczego dzieci słabo wykształconych rodziców trafiają do szkół zawodowych? Wpływ szkoły i kapitałów edukacyjnych na osiągnięcia szkolne. Empiryczny test hipotez Dane, sposób ich analizy oraz wykorzystane zmienne Podziały pochodzeniowe w szkołach i znaczenie typu szkoły Znaczenie kapitałów edukacyjnych a typ szkoły Selekcje na drugim szczeblu a możliwości dalszej nauki Możliwości dalszej nauki w zależności od typu szkoły średniej Typ szkoły średniej a następny kierunek kształcenia Szkoły średnie: zamknięta czy otwarta struktura Selekcje horyzontalne w dwóch rzeczywistościach Podsumowanie Rozdział VII Nierówności horyzontalne na szczeblu wyższym Trzy hipotezy wyborów edukacyjnych Hipotezy dotyczące selekcji ze względu na płeć Selekcje horyzontalne na studiach w okresie ekspansji edukacyjnej. Rola pochodzenia społecznego, płci i skłonności do ryzyka Schemat analiz Struktura pochodzeniowa między uczelniami i wydziałami Decyzje edukacyjne w zależności od skłonności do ryzyka Selekcje ze względu na płeć Szanse wyboru kierunku studiów Podsumowanie Rozdział VIII Zróżnicowania horyzontalne ze względu na płeć na dwóch progach selekcji szkolnej Społeczny kontekst awansu edukacyjnego kobiet Struktura wykształcenia kobiet i mężczyzn w Polsce Wybory edukacyjne na pierwszym progu Struktura płci uczniów liceów, techników i szkół zasadniczych zawodowych Wybory horyzontalne na szczeblu średnim Wybory edukacyjne na szczeblu wyższym Selekcje horyzontalne na studiach

8 8 Spis treści 8.5. Hipotezy awansu kobiet i trwałych preferencji w wyborze kierunku studiów Preferencje kobiet i mężczyzn w wymiarze horyzontalnym Hipoteza struktury systemu oświaty Hipoteza pozytywnej dyskryminacji kobiet Hipoteza wykształcenia jako polisy ubezpieczeniowej Podsumowanie Rozdział IX Szkoła to nie wszystko. Nowe nierówności edukacyjne Zajęcia pozaszkolne interpretacje i zasięg problemu Edukacja pozaszkolna jako narzędzie budowania przewagi edukacyjnej Nierówności w dostępie do zajęć pozaszkolnych Nierówności w dostępie do zajęć z zakresu przedmiotów szkolnych Nierówności w dostępie do kapitału edukacyjnego po wyjściu na rynek pracy Podsumowanie Zakończenie Literatura przywoływana Publikacje GUS Raporty