Włączanie wspólnot lokalnych w proces podejmowania decyzji władz lokalnych

Transkrypt

1 Włączanie wspólnot lokalnych w proces podejmowania decyzji władz lokalnych Marta Szaranowicz-Kusz, IS UW Projekt Partycypacja obywatelska: diagnoza barier i stworzenie narzędzi wspomagających dobre rządzenie jest realizowany dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.

2 Plan prezentacji Diagnoza stanu partycypacji obywatelskiej w Polsce Założenia i cele projektu Wiem jak jest Animowanie zaangażowania a bariery partycypacji

3 Stan partycypacji obywatelskiej w Polsce W Polsce narzeka się na niski stopień partycypacji obywatelskiej. Wszystkie dane z badań wskazują na pogarszanie się jej stanu. Partycypacja obywatelska zależy od funkcjonowania współpracy między mieszkańcami, przedstawicielami wspólnot lokalnych organizacjami społecznymi instytucjami publicznymi Co wiemy o poszczególnych aktorach procesów zaangażowania obywatelskiego?

4 Mieszkańcy obywatele wspólnoty lokalne Niski poziom kapitału społecznego, mierzony deklarowanym poziomem zaufania do innych ludzi (w Polsce 2-3-krotnie niższy od średniej w UE i 5-krotnie niższy od średniej w krajach skandynawskich Rzadko robimy użytek z instytucji demokracji bezpośredniej (Ochremiak 2010a, Zaręba 2010) Elementarne standardy demokratycznego obywatelstwa w Polsce spełnia nie więcej niż jedna trzecia dorosłych obywateli, a obywateli,,dobrej jakości jest mniej niż 20% (Raciborski 2009)

5 Organizacje społeczne - NGO Aktywność ruchów obywatelskich wyczerpała się w trakcie trwania transformacji. Same ruchy przekształciły się w coraz bardziej odpolitycznione organizacje pozarządowe (Ostolski 2008) Skłonność organizacji trzeciego sektora do nawiązywania relacji klientelistycznych z otoczeniem instytucjonalno-politycznym (Gliński 2004) Zjawisko NGO-izacji i kartelizacji sektora (Graff 2010)

6 Instytucje publiczne samorządy Wszystkie demokracje zachodnie od kilkudziesięciu lat mają do czynienia z systematycznym spadkiem zaufania obywateli do instytucji publicznych (Putnam 2009). Jednak w Polsce już w momencie startu III RP jego poziom był wyjątkowo niski Większość projektów złożonych w ramach instytucji obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej nigdy nie została rozpatrzona przez parlament (Ochremiak 2010b, Rachwał 2010) liderzy polskich samorządów nad wartości demokratyczne przedkładają przede wszystkim efektywność (Swianiewicz 2003)

7 Co zrobić z wiedzą dotyczącą stanu partycypacji? Cele projektu: diagnoza barier co blokuje angażowanie się ludzi w działania na szczeblu lokalnym? opracowanie narzędzi animowania partycypacji dążenie do przełamania barier w praktyce społecznej przetestowanie narzędzi przejście do roli socjologa zaangażowanego realizującego interwencję socjologiczną promocja narzędzi w ramach konferencji, seminariów, podręczników dobrych praktyk Możliwość zastosowania narzędzia przez instytucje publiczne

8 Jak definiujemy partycypację? Partycypacja jako świadome zaangażowanie obywateli w proces podejmowania decyzji przez władze Polem do wzmocnienia partycypacji jest usprawnienie komunikacji i dialogu obywatelskiego między obywatelami, przedstawicielami instytucji publicznych, organizacjami społecznymi Trzy formy dialogu obywatelskiego (Misztal 2008) Informowanie: przekaz jednostronny Konsultowanie: dzielenie się informacją i wiedzą, debata Współdecydowanie: podjęcie wspólnej kompromisowej decyzji

9 Jak animować partycypację? Stwarzając mechanizm konsultowania decyzji publicznych proces komunikacji dwukierunkowej wspólna debata mieszkańców, organizacji społecznych, przedstawicieli władzy wola wszystkich stron do wymiany wiedzą i doświadczeniem możliwość zaangażowania się mieszkańców Konsultowanie to ćwiczenie partycypacyjne Nie prowadziliśmy konsultacji społecznych w sensie prawnym (wpisanych w ustawę o samorządach gminnych), ale nasza metoda może w przyszłości być stosowana właśnie jako technika prowadzenia konsultacji społecznych

10 Cele narzędzia animowania partycypacji Przełamanie BARIER PARTYCYPACJI Podstawową barierą jest przekonanie do mechanizmu konsultowania wszystkie zainteresowane strony W Polsce wciąż jesteśmy na etapie refleksji czy konsultować?, czyli wdrażać elementy idei good governance, a nie jak konsultować?, czyli wzmacniać już istniejące mechanizmy partycypacji Jak te bariery się objawiają po stronie władz? po stronie mieszkańców?

11 Bariery po stronie władzy Ekspercki model rządzenia Badanie 1300 burmistrzów pod kątem trzech rodzajów wartości: samorządności, partycypacji, skuteczności (Swianiewicz, 2003) Wszyscy Czechy Polska Słowacja Demokracja 61,3 67,9 54,3 71,1 Samorządność 67,5 60,9 61,5 89,1 Skuteczność 71,2 71,4 84,2 49,2

12 Efekty przywiązania do efektywności Trudność uwzględnienia partycypacji w procesie decyzyjnym Alternatywa: albo skuteczność albo konsultowanie Problemy ze zdefiniowaniem konsultowania prowadzą do stworzenia przez uczestników sprzecznych definicji sytuacji, różnych oczekiwań, a w efekcie niejasności, w jakim procesie uczestniczymy Proces informowania Dla mieszkańców - niespełniona obietnica Proces współdecydowania Dla władzy nieuzasadnione oddanie kompetencji

13 Efekty przywiązania do efektywności c.d. Eksperckie spojrzenie na obywateli Uznanie, że obywatele i NGO nie mają kompetencji i wiedzy, czyli nie są partnerem do podejmowania decyzji Obywatele chcą realizować partykularne interesy, więc ich postulaty są sprzeczne, nierealistyczne, wykluczające się Brak dobrych praktyk i przykładów z Polski Konsultacje utożsamiane z badaniami opinii Konsultowanie jako agregowanie jednostkowych głosów Niedostrzeganie potencjału konsultowania i wymiernych korzyści Obawy dotyczące nieprzewidywalności procesu Nieumiejętne konsultowanie tylko te obawy potwierdza

14 Bariery po stronie mieszkańców - obywateli Brak wiedzy i kompetencji owocujący brakiem zaangażowania ograniczenia w dostępie do informacji publicznej kompetencje poznawcze problem rozumienia języka urzędowego brak świadomości praw brak wiedzy o możliwościach działania np. instytucjach demokracji bezpośredniej poczucie braku wpływu na decyzje władz

15 Projektowanie narzędzia partycypacji obywatelskiej Wsparcie administracji w dostrzeżeniu potencjału mechanizmów konsultowania Zniesienie dylematu partycypacja versus skuteczność Zdefiniowanie procesu: określenie celu i metody Zdefiniowanie dobrej praktyki, przykładu udanego procesu konsultowania Wzmocnienie obywateli Przygotowanie mieszkańców do debaty Dostarczenie wiedzy Rozwój kompetencji: artykulacji potrzeb, wypracowywania grupowych postulatów, odchodzenia od partykularnego spojrzenia

16 Dziękuję za uwagę! Projekt Partycypacja obywatelska: diagnoza barier i stworzenie narzędzi wspomagających dobre rządzenie jest realizowany dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.