> 5 mm grubości 1 2 mm grubości SKÓRA

Transkrypt

1 Powłoki ciała Skóra Wytwory naskórka Paznokcie Włosy Gruczoły (potowe, łojowe, gruczoł mlekowy) Funkcja: Protekcyjna (mechaniczna, przed zewnętrznymi czynnikami uszkadzającymi) Bariera zabezpieczająca przed ubytkiem wody Bariera przed mikroorganizmami Termoregulacja Wydalanie soli Synteza witaminy D Zmysłowa (dotyk, ciepło, ucisk, ból) Wydzielanie ochronnie działających lipidów, mleka

2 > 5 mm grubości 1 2 mm grubości SKÓRA Skóra gruba (podeszwa) Skóra cienka (np. z ramienia)

3 SKÓRA GRUBA SKÓRA CIENKA Listewki (sople) naskórkowe

4 Naskórek Nabłonek wielowarstwowy płaski ROGOWACIEJĄCY Keratynocyty Melanocyty Komórki Langerhansa Komórki Merkla Keratynocyty 1. Warstwa podstawna 2. Warstwa kolczysta 3. Warstwa ziarnista 4. Warstwa jasna 5. Warstwa zrogowaciała

5 NASKÓREK - WARSTWA PODSTAWOWA (PODSTAWNA) Cytokeratyny (filamenty pośrednie) Desmosomy Błona podstawna Hemidesmosomy Połączenia ogniskowe Błona podstawna Komórki niezębate macierzyste Komórki zębate Blaszka jasna Blaszka gęsta Komórka nabołnkowa Lamnina Blaszka jasna Blaszka gęsta (ciemna) Blaszka siateczkowata Kolagen typu IV Kolagen typu VII Kolagen typu I i III Włókienka kotwiczące (VII)

6 Połączenie skórno-naskórkowe

7 Regeneracja uszkodzenia Dzielące się komórki warstwy rozrodczej naskórka Przesuwanie się komórek w kierunku ubytku dzięki błonie podstawnej Warstwa powierzchniowa Naskórkowy Czynnik Wzrostu (EGF) Czynnik Wzrostu Keratynocytów Retinol (wit. A) prekursor kwasu retinojowego [brak wit. A downregulation ekspresji genów] Błona podstawna Warstwa rozrodcza Nieprawidłowa kontrola proliferacji komórek warstwy podstawowej łuszczyca

8 NASKÓREK WARSTWA KOLCZYSTA Cytoplazma keratynocytów cytokeratyny Ziarna z błoniastym rdzeniem ciała blaszkowate (wieloblaszkowate) Tonofibryle płytka desmoplakinowa (desmosom) Desmosomy Warstwa podstawna Formujące się ciała wieloblaszkowate

9 NASKÓREK WARSTWA ZIARNISTA Cytokeratyny Tworzenie agregatów filamentów cytokeratynowych Synteza profilagryny, SPR (small prolin-rich protein), lorykryna, kornifina, inwolukryna (ziarnistości keratohialiny) Ciała wieloblaszkowate (keratynosomy) zwiększają swoją objętość i liczbę, i uwalniają zawartość glikolipid (acyloglukoceramid) do przestrzeni międzykomórkowej, powodując uszczelnienie naskórka i wytworzenie bariery nieprzepuszczalnej dla wody

10 Warstwa jasna i zrogowaciała Komórki nie zawierają jąder Warstwa zrogowaciała Uwolniony materiał (lipidy) z ciał wieloblaszkowatych tworzy wielowarstwową strukturę otaczającą keratynocyty w-wy jasnej (eleidynowej) od zewnątrz. Cytoplazma keratynocytów zawiera zagregowane filamenty keratynowe połączone z filagryną (filament matrix complex) Kompleks białek koperta wewnętrzna. Keratynizacja Proces różnicowania keratynocytów, co prowadzi do wytworzenia jednorodnej warstwy zrogowaciałej. Regeneracja naskórka Jest procesem stałym podziały komórek macierzystych warstwy podstawnej. Czas przejścia keratynocytów (proces keratynizacji) od warstwy podstawnej do rogowej wynosi dni.

11 Bariera naskórkowa 1. Filament-matrix kompleks Filamenty cytokeratynowe spojone filagryną 2. Koperta - involukryna, lorikryna, keratolinina 3. Cement - uwolniona do przestrzeni międzykomórkowych zawartość ciał wieloblaszkowatych

12 MELANOCYTY Pochodzenie grzebienie nerwowe (neuroektodermalne) Melanoblast melanocyt SCF + c-kit-r Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Liczne wypustki pomiędzy keratynocytami Jako pierwsze komórki napływowe pojawiają się w naskórku

13 MELANOCYTY Tyrozyna Tyrozynaza DOPA (dihydroksyalanina) Dopachinon Melanina Melanosomy Premelanosomy Cytokrynia

14 NASKÓRKOWA JEDNOSTKA MELANINY MELANOCYT OBSŁUGIWANYCH PRZEZ NIEGO KERATYNOCYTÓW

15 KOMÓRKI LANGERHANSA Pochodzenie szpikowe (mezenchymatyczne) Komórki dendrytyczne naskórka (w-wa kolczysta) Udział w odpowiedzi immunologicznej (prezentacja antygenów limfocytom T komórka APC) Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Wywędrowują z naskórka do węzłów chłonnych Przybywają do naskórka 4 5 tygodni później, niż melanocyty Ziarnistości Birbecka

16 Układ SALT Skin Associated Lymphoid Tissue Keratynocyty Komórki Langerhansa Limfocyty T wykazujące epidermotropizm Pełni nadzór immunologiczny nad komórkami zarażonymi wirusem lub transformowanymi nowotworowo

17 KOMÓRKI MERKLA Przypominają zmodyfikowane keratynocyty, w w-wie podstawnej. Liczne w opuszkach palców mechanoreceptory, łączące się desmosomami z keratynocytami Cytoplazma zawiera liczne ziarnistości neurotransmitery? Mogą pełnić funkcję endokrynną Pochodzenie grzebienie nerwowe Pojawiają się ok tygodnia rozwoju

18 SKÓRA WŁAŚCIWA Warstwa brodawkowata tkanka łączna luźna Warstwa siateczkowa tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym

19 TKANKA PODSKÓRNA Zraziki tkanki tłuszczowej, otoczone pasmami tkanki łącznej Głębsze odcinki przydatków skóry

20 Gruczoły skóry Potowe Łojowe Łojowe Potowe

21 GRUCZOŁY POTOWE małe Funkcjonują od urodzenia Występują prawie w całej skórze, szczególnie licznie w grubej Gruczoły cewkowe, pojedyncze o skłębionym odcinku wydzielniczym Wydzielają merokrynowo

22 Komórki jasne liczne mitochondria, na powierzchni mikrokosmki (wydzielają wodę i elektrolity) Komórki ciemne RER i aparat Golgiego (gromadzenie ziaren wydzielniczych o charakterze glikoprotein) Komórki mioepitelialne oplatają komórki wydzielnicze

23 GRUCZOŁY POTOWE duże Zaczynają funkcjonować w okresie dojrzewania Występują w pewnych okolicach: doły pachowe, pachwiny, okolica narządów płciowych, odbytu, otoczki brodawki sutkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego Mają budowę cewkową Wydzielają merokrynowo

24 GRUCZOŁY POTOWE duże

25 GRUCZOŁY ŁOJOWE Towarzyszą korzeniom włosów, jako boczne uwypuklenia pochewki zewnętrznej Krótkie i proste przewody wyprowadzające Wielopokładowe (kształt woreczków) Na obwodzie komórki macierzyste Wydzielanie holokrynowe

26 WŁOS Łodyga włosa Pochewka włosa Cebulka włosa Brodawka włosa Cebulka włosa Brodawka włosa

27 WŁOS Powłoczka włosa Włos właściwy Pochewka wewnętrzna pochodna komórek cebulki Powłoczka pochewki Warstwa ziarnista Warstwa jasna Pochewki włosa Pochewka zewnętrzna W górnej części włosa z 3 pokładów komórek: w-wy podstawna, kolczysta i ziarnista W dolnej części na wysokości cebulki 2 w-wy komórek: w-wy podstawnej i kolczystej

28 PAZNOKIEĆ Rogowe wytwory naskórka na grzbietowej powierzchni paliczków Skeratynizowana płytka paznokcia Macierz paznokcia (komórki dzielą się wzrost paznokcia) Wał paznokciowy (wał skórny)

29 GRUCZOŁ PIERSIOWY Zmodyfikowany gruczoł potowy, cewkowo-pęcherzykowy złożony płatów oddzielonych od siebie tkanką łączną zwartą płaciki. U kobiety dojrzałej płciowo- nieliczne nieaktywne pęcherzyki wydzielnicze otoczone przez komórki mioepitelialne oraz system przewodów wyprowadzających: przewody końcowe odchodzące od pęcherzyków, przewody śródpłacikowe (nabłonek 1-w-wy sześcienny), międzypłatowe (walcowaty), w kierunku brodawki rozszerzone zatoki mlekowe (dwuwarstwowy wielow-wy płaski). Tkanka łączna, limfocyty, plazmocyty IgA. Budowa histologiczna różni się w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego (gruczoł nieczynny, gruczoł czynny). Gruczoł czynny - pod wpływem estrogenów i progesteronu, prolaktyny (początkowy okres wzrostu) komórki pęcherzyków dzielą się (zwiększa się ich liczba), zwiększa się liczba odgałęzień przewodów mlekonośnych. Tkanka tłuszczowa zanika, niewiele tkanki łącznej.

30 Nabłonek pęcherzyków Jednowarstwowy sześcienny Jednowarstwowy walcowaty (czynny) Ciążą W ostatnich tygodniach siara Po porodzie Synteza składników mleka składniki białkowe oraz cukry egzocytoza tłuszcze, jako kule tłuszczowe apokrynowo IgA w formie dimerów - plazomocyty Regulacja hormonalna Estrogeny proliferacja komórek pęcherzyków, wzrost przewodów Progesteron wspólnie z estrogenami, organizacja zrazikowa Prolaktyna organizacja gruczołu, stymulacja syntezy i sekrecji Oksytocyna skurcz komórek mioepitelialnych Insulina, somatotropina kosmówkowa, hormon wzrostu, kortykosteroidy i czynniki wzrostu funkcja fizjologiczna w czasie ciąży i laktacji.

31

32 ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE CIAŁKA VATERA-PACINIEGO CIAŁKA MEISSNERA KOMÓRKI MERKLA

33 Układ pokarmowy Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu Pasywny pasaż pokarmu Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

34 JAMA USTNA 1. Wargi 2. Policzki 3. Zęby 4. Dziąsła 5. Język 6. Podniebienie

35 Warga (fałd skórno-mięśniowy) Część skórna Część śluzowa Czerwień Naskórek z cienką warstwą zrogowaciałą i dość grubą warstwą jasną

36 Na podniebieniu miękkim i policzkach również błona podśluzowa Nabłonek wielowarstwowy płaski Rogowaciejący (podniebienie twarde, częściowo dziąsła, brodawki nitkowate przednio-środkowej części języka) udział w żuciu pokarmu Nierogowaciejący pozostała część jamy

37 Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Jama ustna Ujścia małych gruczołów uwalniających wydzielinę w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe, podniebienne) Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe

38 Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Gruczoły wargowe Gruczoły policzkowe Gruczoły podniebienne Gruczoły językowe Gruczoły wargowe Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące w blaszce właściwej błony śluzowej Gruczoły policzkowe Małe gruczoły leżące w błonie podśluzowej o charakterze śluzowosurowiczym

39 Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde Występują w błonie śluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła. Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym. Gruczoły podniebienne Podniebienie miękkie W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita warstwa gruczołów śluzowych. Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej nieliczne gruczoły śluzowe Gruczoły języka Gruczoły tylne Ebnera surowicze Małe gruczoły śluzowe

40 Język

41 Kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami smaku. Smak słodki na końcu języka, słony przednia połowa brzegu języka, kwaśny tylna połowa bocznych części języka, gorzki tylna część języka. Brodawki liściaste Komórki czuciowe Komórki macierzyste

42 Kubek smakowy 50 (15-20) Receptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni) Komórki podporowe (niedojrzałe komórki smakowe) Komórki prekursorowe (kom. bazalne) Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)

43

44 Przełyk Błona śluzowa 1 Błona podśluzowa 2 Błona mięśniowa 3 Błona surowicza lub przydanka Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący Gruczoły właściwe