Układ pokarmowy. Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu. Pasywny pasaż pokarmu

Transkrypt

1 Układ pokarmowy Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu Pasywny pasaż pokarmu Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

2 JAMA USTNA Błona śluzowa Śluzówka żująca wokół zębów, podniebienie twarde, górna powierzchnia języka miejsca narażone na silne tarcie w trakcie żucia nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący Śluzówka wyścielająca błona śluzowa warg, policzków, podniebienie miękkie, dno jamy ustnej nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący Śluzówka specjalna błona śluzowa grzbietu języka, pełni jednocześnie funkcję żującą oraz zmysłową

3 Funkcje błony śluzowej jamy ustnej Osłaniająca nabłonek nieprzepuszczalny dla drobnoustrojów (oprócz wirusów), rogowacenie komórek nabłonka. Odnawiająca równowaga między tworzeniem nowych komórek, a ich złuszczaniem się. Obronna pełni ją wydzielana ślina (lizozym, IgA) Smakowa - kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami smaku. Komórki czuciowe Brodawki liściaste Komórki macierzyste

4 Kubek smakowy Receptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni) Komórki podporowe (niedojrzałe komórki smakowe) Komórki prekursorowe (kom. bazalne) Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)

5 Funkcje błony śluzowej jamy ustnej Resorpcyjna zdolność wchłaniania pewnych związków chemicznych (nitrogliceryna, alkohol, cyjanek potasu, środki rozpuszczalne w tłuszczach), wykorzystywana w celach terapeutycznych. Największa zdolność wchłaniania dolna powierzchnia języka Czuciowa w błonie śluzowej obecne receptory dotyku (ciałka Ruffiniego), ucisku (ciałka Vater-Pacciniego), bólu, ciepła, zimna. Wydzielnicza liczne drobne gruczoły ślinowe w całej jamie ustnej (oprócz głównych gruczołów ślinowych).

6 Przełyk Błona śluzowa 1 Błona podśluzowa 2 Błona mięśniowa 3 Błona surowicza lub przydanka

7 Żołądek Dno i trzon Wpust Błona śluzowa Dołki Błona podśluzowa Błona mięśniowa Gruczoły Odźwiernik

8 Błona śluzowa żołądka Nabłonek jednowarstwowy walcowaty nabłonkowa powierzchnia gruczołowa Śluz wydzielają: Nabłonek powierzchniowy (*) Komórki gruczołów wpustowych Komórki szyjki gruczołów właściwych Komórki gruczołów odźwiernikowych * Trzon Wpust * * Odźwiernik

9 Wydzielina śluzowa (śluz) pokrywająca błonę śluzową żołądka (bariera śluzowa) Właściwości wydzieliny śluzowej: Nierozpuszczalna, o odczynie zasadowym Nie zawiera fosforu Nie rozpuszcza się w kwasie solnym Skład Glikoproteiny Białka Glikozaminoglikany

10 Wydzielina śluzowa pokrywająca błonę śluzową żołądka Glikoproteiny wchodzące w skład śluzu zbudowane z 4 podjednostek, połączonych ze sobą mostkami wodorowymi i dwusiarczkowymi. Składniki śluzu: 95% woda i 5% śluz a) Tworzą żel o trwałej strukturze przestrzennej trójwymiarowa żelowata siatka, ściśle przylegająca do powierzchni nabłonka; b) Glikoproteiny śluzu (białka + węglowodany) 80% masy nadają śluzowi właściwości zlepne; c) Śluz nie podlega trawieniu pepsyną, nie ścina go kwas octowy. Komórki okładzinowe wydzielają jony dwuwęglanowe lokalna neutralizacja (ph 7,0) na powierzchni komórek nabłonkowych. Warstwa śluzu składnik konstytutywny soku żołądkowego Kwas solny i pepsyna (czynniki agresywnie działające) składnik fakultatywny soku żołądkowego

11 Gruczoły właściwe żołądka Komórki okładzinowe Komórki główne 1. Komórki śluzowe szyjki 2. Komórki macierzyste (pluripotencjalne) 3. Komórki okładzinowe 4. Komórki główne 5. Komórki kępkowe 6. Komórki dokrewne

12 Gruczoły właściwe żołądka Komórki główne Wydzielają pepsynogen (ziarna zymogenu) (42,5 kda) pepsyna (35 kda) (ph poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana przez acetylocholinę. Niewiele lipazy, u niemowląt podpuszczka chymozyna. Komórki okładzinowe Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H + i Cl - (HCl) oraz czynnik wewnętrzny Castle`a wchłanianie wit. B12. Kwaśna wydzielina (ph 1,0) ze stężeniem H + o 4 mln x większym niż we krwi. Acetylocholina wzmaga wydzielanie gastryny HCl. Histamina wzmaga efekt acetylocholiny i gastryny receptor H2 (H2-R). Antagonista H2-R - cymetydyna.

13 Wydzielina śluzowa pokrywająca błonę śluzową żołądka Gdy zawodzą mechanizmy ochronne, kwaśna zawartość żołądka uszkadza nie osłonięte miejsca błony śluzowej owrzodzenie żołądka Helicobacter pylori Przeżywa i namnaża się w świetle żołądka (choroba wrzodowa lub rak żołądka) Ok. 20% populacji w wieku 20 lat jest nosicielem H. Pylori Incydenty infekcji wzrastają do ok. 60% po 60 roku życia

14 Błona podśluzowa żołądka Tkanka łączna właściwa zbita Limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne Liczne tętniczki i sploty żylne Gęsta sieć naczyń limfatycznych

15 Błona mięśniowa żołądka Mięśnie gładkie o przebiegu skośnycm, okrężnym, podłużnym - rozkurcz - mieszanie - przesuwanie treści pokarmowej

16 Błona surowicza żołądka Tkanka łączna luźna pokryta nabłonkiem surowiczym

17 Dwunastnica Jelito cienkie Jelito kręte Kosmki Błona śluzowa Kosmki Krypty jelitowe Błona podśluzowa Błona śluzowa Tkanka łączna siateczkowa Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne) Gruczoły dwunastnicze (Brunnera) wydzielina zasadowa (ph 8,8 do 9,3)

18 Jelito cienkie Błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia - fałdy Kerkringa (powierzchnia wchłaniania x2) Uwypuklenia błony śluzowej kosmki (powierzchnia wchłaniania x 8) Mikrokosmki (powierzchnia wchłaniania x 20)

19 Komórki nabłonka jelitowego Enterocyty z rąbkiem prążkowanym Limfocyty śródnabłonkowe Komórki kubkowe (śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe) Komórki kępkowe Komórki M Komórki endokrynowe

20 W błonie mikrokosmków: Enteropeptydaza Maltaza Izomaltaza Laktaza i sacharaza

21 Połączenia między enterocytami: Obwódki zamykające Zwierające Desmosomy Między bocznymi powierzchniami wolne przestrzenia do których przenikają jony tłuszcze i inne substancje

22 Komórki krypt jelitowych Komórki macierzyste Enterocyty Komórki kubkowe Komórki kępkowe Komórki Panetha Komórki endokrynowe Komórki Panetha Żyją ok.. 20 dni. Gromadzą zymogen Wydzielina ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogenami. TNF - (prozapalna ) infekcja, uszkodzenie tkanki Lizozym odcina wiązania peptoglikanu bakterii (brak w kom. człowieka) Defenzyny Enterocyty Komórki kubkowe

23 Splot nerwowy błony podśluzowej Meissnera Splot nerwowy błony mięśniowej Auerbacha

24 Jelito grube Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita. Właściwości absorbcyjne - środki uspokajające, przeciwbólowe, steroidy. Wyrostek robaczkowy

25 Tkanka limfatyczna jelita GALT W jelicie czczym, krętym, grubym w błonie śluzowej i podśluzowej liczne limfocyty Tαβ cytotoksyczne i NK, limfocyty B, komórki plazmatyczne Grudki chłonne Kępki Peyera Kryptokępki LTγδ

26 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów Cechy: Zawierają aminy i ich prekursory Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza aminokwasowa) Mogą wychwytywać aminy z krwioobiegu Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, tworzy duży gruczoł dokrewny (mało poznany)

27 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego (enteroendokrynowe, chromatofilne, argentofilne) Cechy: Mają różny kształt i wielkość. Dzielimy je na otwarte (mają mikrokosmki i kontakt ze światłem gruczołu) i zamknięte Komórki typu otwartego reagują na bodziec chemiczny, docierający od strony światła przewodu pokarmowego egzocytoza ziaren wydzielniczych do naczyń. Komórki typu zamkniętego uwalniają hormon pod wpływem bodźca mechanicznego.

28 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Cechy: Nazwę komórki rodzaj hormonu, jaki jest przez nie produkowany (immunocytochemia) Kształt piramidalny, szeroką podstawą oparte na błonie podstawnej E E Błona podstawna

29 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon A żołądek Glukagon Działanie Glikogenoliza w wątrobie G odźwiernik S jelito cienkie Gastryna Sekretyna Wydzielanie HCl, enzymów żołądka i soku trzustkowego. Ruchy jelita, przepływ krwi w trzewiach Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

30 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie I jelito cienkie K jelito cienkie L jelito cienkie Cholecystokinina CCK Pankreozymina Żołądkowy wielopeptyd hamujący (GIP) Gastric Inhibitory Polypeptide Glicentyna substancja podobna do glukagonu Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcz pęcherzyka żółciowego, opróżnianie żołądka Wydzielanie soku żołądkowego (HCl) Wydzielanie insuliny Glikogenoliza Wydzielanie insuliny

31 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie D odźwiernik, dwunastnica D1 przewód pokarmowy Somatostatyna Naczyniowo czynny polipeptyd jelitowy (VIP) Vasoactive Intestinal Polypeptide Wydzielanie HCl, pepsyny, gastryny, enzymów trzustki, insuliny Wydzielanie soku trzustk., insuliny, Glikogenoliza, ruchy jelita Napięcie naczyń

32 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie EC [EC1] przewód pokarmowy Serotonina Substancja P Motoryka jelit Wydzielanie śliny Napięcie naczyń Mo [EC2] jelito cienkie Motylina Ruchy jelit

33 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie X, ECL żołądek, jelito Żołądek, jelito Bombezyna Neurotensyna Enkefaliny? Uwalniane gastryny i HCl, wydzielanie enzymów trzustki, reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

34 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie Gruczoły błony podśluzowej dwunastnicy Gruczoły Brunnera Urogastron Hamuje uwalnianie HCl

35 Dokumentacja fotograficzna Ross M.H., Kaye G.I., Pawlina W.: Histology. A Text and Atlas Junqueira L. C., Carneiro J.: Basic Histology. Image library. Kierszenbaum A.L.: Histology and cell biology. An introduction to pathology. Sawicki W.: Histologia. Stewens: Histology. Google

36