Cewka śluzowa. przeciwwirusowe. Zbiorczy schemat odcinków. wydzielniczych. i przewodów wyprowadzających ślinianek. Pół księżyc

Transkrypt

1 JAMA USTNA jest zwilżana wydzieliną (ślina) produkowaną przez drobne gruczoły ślinowe (omówione uprzednio) oraz wydzieliną dużych gruczołów ślinowych (ŚLINIANEK). ŚLINIANKI STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY Duża objętość produkowanej śliny (ok ml/dobę) wynika z niezwykłych zdolności wydzielniczych ślinianek (produkują ok x więcej wydzieliny/gram tkanki niż inne gruczoły przewodu pokarmowego). Ślina ma różnorodne zadania: - nawilża jamę ustną i suche pokarmy, co ułatwia ich połykanie - tworzy środowisko dyspersji substancji smakowych co umożliwia ich rejestrację, - kontroluje ph jamy ustnej, - uczestniczy w trawieniu węglowodanów (alfa-amylaza rozrywa wiązania 1-4 glikozydowe); proces ten jest kontynuowany w przełyku i w żołądku, - kontroluje wzrost flory bakteryjnej, - zawiera czynniki wzrostu oddziaływujące na regenerację nabłonka (także żołądkowego). śr. Woda Jony MG/ML Składniki organiczne Białka amylaza 38.0 lizozym 22.0 SIgA 19.0 IgG 1.4 IgM 0.2 Glukoza 1.0 Mocznik 20.0 Kwas moczowy 1.5 Kreatynina 0.1 Cholesterol 8.0 camp 7.0 Składniki nieorganiczne: Sód 15.0 Potas 80.0 Tiocjanki palacze 9.0 niepalący 2.0 Wapń 5,8 Fosforany 16.8 Chlorki 50.0 Fluor ślady Ślina zawiera ponadto liczne białka o charakterze antybakteryjnym, anywirusowym, antygrzybiczym Schemat odcinków wydzielniczych (ch i śluzowych) oraz przewodów wyprowadzających) Główne składniki śliny Komórki mioepitelialne Skład śliny (niestymulowanej) Pęcherzyk Cewka śluzowa Substancje proste Enzymy Mucyny Pęczerzyk Wstawka Wewnątrz (śród) zrazikowe Przewód prążkowany Przewody międzyzra zikowe Główny przewód wyprowadzający Ujście do jamy ustnej K +, Na +, Cl-, Ca++ HCO 3-, PO 43-, rodanki glukoza, mocznik, cholesterol amylaza lipaza peroksydaza MG1, MG2 Zbiorczy schemat odcinków wydzielniczych i przewodów wyprowadzających ślinianek (dużych gruczołów ślinowych) Białka lizozym przeciwbakteryjne, laktoferryna przeciwgrzybicze i histatyny przeciwwirusowe cystatyny białka bogate w prolinę katelcydyny Immunoglobuliny Czynniki wzrostowe defenzyny IgA EGF, TGFα rozkłada wielocukrowce w śladowych ilościach, rozkłada lipidy wykazuje aktywność bakteriobójczą wysokocząsteczkowe glikoproteidy (0,25-1,0 MDa) z bardzo dużą ilością krótkich łańcuchów cukrowcowych (50-80%), główny składnik wydzieliny śluzowej własności przeciwbakteryjne własności przeciwbakteryjne białka bogate w histydynę, własności przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne inhibitory niektórych peptydaz, własności przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe własności przeciwbakteryjne, gromadzą jony wapniowe i stymulują remineralizację szkliwa peptydy o własnościach przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych własności bakteriobójcze pobudzają wzrost i regenerację nabłonków Pęcherzyk Komórki mioepitelialne komórki spolaryzowane: Kanaliki między komórkowe Pół księżyc Pęcherzyk *część przypodstawna komórek gruczołowych zawiera rozbudowaną siateczkę szorstką (barwi się zasadochłonnie). *część przyszczytowa zawiera ziarna wydzieliny (barwią się kwasochłonnie) * jądro kuliste ułożone bliżej podstawy Pęcherzyk wydziela: enzymy śliny, IgA (pobierane od plazmocytów i modyfikowane), białka przeciwbakteryjne, czynniki wzrostowe oraz białko gustynę (tworzoną tylko w śliniance przyusznej) - troficzną dla kubków smakowych * w bocznych częściach komórek występują kanaliki międzykomórkowe. Blaszka podstawna Komórki śluzowe ( tubule} rozgałęzionej cewki śluzowej * między błoną podstawną a komórkami wydzielniczymi występują komórki mioepitelialne. *Do pęcherzyka dochodzą zakończenia nerwowe wegetatywne obu rodzajów działające w koncercie. Tworzą zakończenia po obu stronach blaszki podstawnej Przewód prążkowany Cewka śluzowa 1

2 Cewka śluzowa Znaczenie wydzieliny śluzowej: Kształt rurki, ślepo zakończonej, niekiedy rozgałęzionej ułatwia formowanie kęsów i ich przesuwanie. Komórki sześcienne/piramidowe Cytoplazma jasna prawie niebarwliwa, wypełniona ziarnami mucyn silnie wiążących jony wapniowe Przewody wyprowadzające tworzy na powierzchni śluzówki warstewkę ochronną (bakterie, substancje chemiczne) *tworzy cienką ochronną pokrywę szkliwa przeciwdziałającą odwapnieniu. W przypadku mikrouszkodzeń umożliwia remineralizację Wstawka ID k. surowicze śródzrazikowe k. śluzowe Jądra zepchnięte do podstawy, spłaszczone Kanaliki międzykomórkowe słabiej rozwinięte niż w pęcherzyku m międzyzrazikowe Na końcu cewki nałożone są komórki surowicze tworzące półksiężyc. przewód główny Kanaliki międzykomórkowe 2. Przewód prążkowany (SD) Kom. walcowate z licznymi mitochondriami (M) ułożonymi prostopadle do podstawy komórek. W otoczeniu odcinki wydzielnicze: z komórkami surowiczumi (S) i śluzowymi (M) Cl przewód prążkowany StD k. mioepitelialne Przewody * śródzrazikowe: - wstawki - prążkowane. * zewnątrzzrazikowe - międzyzrazikowe - przewód główny HCO3światło wstawki Na+ Na+ K+ Światło przew. prążk. Przewód prążkowany M-mitochobria; J-jądro bliżj szczytu komórki 1. Wstawka ( - ) Ścianę tworzą niskie komórki sześcienne W otoczeniu fragment cewki śluzowej M ŚLINIANKA PODŻUCHWOWA 2 1 SD J ŚLINIANKI typy i produkty wydzielania ślinianek Są gruczolami złożonymi o budowie zrazikowej. Występują 3 pary ślinianek Slinianka przyuszna największa; jest złożonym gruczołem pęcherzykowym; produkuje 25% całkowitej objętości wydzieliny ślinianek. Wydzielina ma charakter (jest wodnista i bogata w białka). Odcinki wydzielnicze: surowicze śluzowe wyprowadzające: - - śródzrazikowe: wstawki prążkowane podjęzykowa międzyzrazikowe podżuchwowa Ślinianka podjęzykowa jest złożonym gruczołem cewkowym; produkuje 5% objętości śliny, w większości (ok. 70%) o charakterze śluzowym) I WYPROWADZAJĄCYCH W TRZECH TYPACH ŚLINIANEK przyuszna Ślinianka podżuchwowa, jest złożonym gruczołem pęcherzykowo-cewkowym produkującym 70% całkowitej objętości wydzieliny ślinianek. Ślina jest mieszana (surowiczo-śluzowa) z przewagą komponenty surowiczej. Wydzielanie ma charakter adaptatywny stosunek treści surowiczej do śluzowej jest regulowany przez układ nerwowy. ŚLINIANKI REPREZENTACJA ODCINKÓW WYDZIELNICZYCH 2

3 zidentyfikuj Ślinianka przyuszna DROGI WYPROWADZAJĄCE ŚRÓDZRAZIKOWE ślinianki przyusznej Slinianka podżuchwowa dlaczego CEWKA ŚLUZOWA ŚLINIANKI PODŻUCHWOWEJ (MO, ME) Półksiężyc Komórki cewki śluzowej Ślinianka podjęzykowa Porównaj ślinianki 3

4 ŚLINIANKI: POWIĄZANIA STRUKTURALNO-CZYNNOŚCIOWE Odcinek wydzielniczy Plazmocyt Cystatyny i histatyny NaCl (aktywny) H 2 O (pasywny) Białka bogate w prolinę Śluz bogaty w kwas sialowy i siarczany Enzymy: amylaza, lizozym,peroksydazy i laktoferyna Ślina izoosmotyczna przewód prążkowany Plazmocyt Kalikreina Dwuwęglany Ślina hypoosmotyczna K+ Trans. aktywny Jama stawu BUDOWA STAWU MAZIOWEGO więzadło Przyczep torebki stawowej maziówka Chrząstki stawowe wł.nerwowe. kapilary Odcinki wydzielnicze oraz wyprowadzające wewnątrzi zewnątrz- zrazikowe (te ostatnie nie uwidocznione) tworzą SALIWON Mięsień szkieletowy ścięgno BUDOWA STAWU MAZIOWEGO Chrząstki pokrywające powierzchnie stawowe posiadają szczególny układ włókien i są pozostałością kostnienia na podłożu chrzęstnym (chrząstki szkliste). Jama stawu wypełniona jestśluzowym, przejrzystym płynem stawowym, powstającym z przesięku naczyniowego (prawie bezbiałkowego) oraz jako produkt lokalny (bogaty w kwas hialuronowy i glikoproteidy). Błona maziowa w zależności od miejsca występowania może być typu: siatkowatego, włóknistego bądź tłuszczowego. Komórki błony maziowej (synowiocyty) są dwu typów : Komórki A- mają charakter makrofagów Komórki B- fibroblastów. Na powierzchni maziówki tworzą one gęstszy układ 2-3 warstwowy, nie posiadają jednak błony podstawnej. Stąd płyn stawowy jest bezstrukturalnym, uwodnionym przedłużeniem błony maziowej. Na zewnątrz, błona maziowa przechodzi w włóknistą warstwę torebki stawowej STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY SPECYFICZNE CECHY BUDOWY Jest stawem maziowym między wyrostkiem kłykciowym żuchwy a dołem kości skroniowej. Powierzchnie stawowe pokryte są tkanką łączną włóknistą (jako wynik kostnienia na podłożu mezenchymatycznym) Występują dwie jamy stawowe rozdzielone krążkiem włóknistym Ruchy głowy kłykcia zachodzą zarówno w dole stawowym, jak po leżącej do przodu wyniosłości kostnej. Stąd w stawie o zasadniczo zawiasowym charakterze, możliwe są ruchy ślizgowe i to we wszystkich kierunkach. STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY (W OKRESIE DZIECIĘCYM) STAW ŻUCHWOWY UFORMOWANY A, B krążek stawowy o bardziej (A) i mniej (B) regularnym utkaniu włókien kolagenowych D powierzchnie stawowe: skroniowa i żuchwowa E- błona maziowa E D A kość wyrostka kłykciowego B- warstwa powierzchniowa powierzchni stawowej C- warstwa bogatokomórkowa D- Warstwa chrząstki włóknistej E- warstwa zmineralizowanej chrząstki F- jama stawowa G - krążek stawowy 4

5 KRĄŻEK STAWOWY (ME) * Fibroblast (F). Fibroblasty posiadają długie (do200um) wypustki, którymi się łączą (dodatkowe drogi odżywcze i sposób sygnalizacji. * Główny skladnik to grube włókna kolagenowe złożone z fibrylli (WK) FF WK 5