Historia ekonomii. Mgr Robert Mróz. Merkantyliści i fizjokraci

Transkrypt

1 Historia ekonomii Mgr Robert Mróz Merkantyliści i fizjokraci

2 Kontekst Coraz szybszy rozwój gospodarczy, szczególnie od wieku XVII Rozwój handlu, zmierzch feudalizmu coraz większe rynki, np. w czynnikach produkcji Coraz mniejsza rola tradycji, Kościoła w organizacji życia gospodarczego Państwa narodowe - sektor rządowy

3 Merkantylizm Praktycy gospodarczy mieli swój interes w głoszeniu takich a nie innych poglądów (jak oceniać ich wartość analityczną?) Bardzo zróżnicowana doktryna, zmieniała się też na przestrzeni lat Wielu (przede wszystkim brytyjskich) twórców, którzy nie mieli świadomości, że należą do jednego obozu Początki systematycznych badań nad gospodarką

4 Merkantylizm Liczy się polityka gospodarcza dobrobyt państwa Dobrobyt ten mierzy się bilansem handlowym i zasobami cennych kruszców, nie poprzez dobrobyt jednostek liczy się produkcja, nie konsumpcja, więc ubóstwo mas jest pożądane Brak naturalnej harmonii między interesami indywidualnymi i społecznymi Handel premiuje jedno państwo kosztem innego fixed pie fallacy

5 Bilans handlowy Należy stymulować eksport i ograniczać import interwencjonizm, protekcjonizm Wcześni merkantyliści: konieczny pozytywny bilans handlowy z każdym krajem; potem: wystarczy pozytywny ogólny bilans Zaciekła krytyka w wykonaniu Adama Smitha

6 Pieniądz Już w 1569 r. Jean Bodin rozpoznał, że wzrost podaży pieniądza ma wpływ na ogólny poziom cen, ale.. Merkantyliści i tak uważali, że wyznacznikami aktywności i wzrostu gospodarczego są czynniki pieniężne (pieniądz nie jest neutralny )

7 Pieniądz David Hume cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego: bilans A ilość złota w A ceny w A ; zarazem: bilans B ilość złota w B ceny w B ; skutek: import w A oraz eksport w B samoczynna korekta bilansów Zatem permanentne utrzymywanie korzystnego bilansu handlowego jest niemożliwe

8 Pieniądz Współczesne równanie wymiany: MV PT T i V nie reagują na zmiany w podaży pieniądza, więc istnieje proporcjonalna zależność między M i P Merkantyliści: M wpływa raczej na T niż na P Hume: Najpierw nie widzimy żadnej zmiany; potem stopniowo cena rośnie, najpierw jednego towaru, potem drugiego, aż w końcu całość osiąga właściwą proporcję zgodną z nową ilością kruszcu znajdująca się w Królestwie. Moim zdaniem zwiększanie ilości złota i srebra jest korzystne dla przemysłu jedynie w tym odstępie czasu lub w sytuacji przejściowej między zdobyciem pieniędzy a wzrostem cen.

9 Najważniejsi autorzy Thomas Mun ( ): dyrektor Kompanii Indii Wschodnich, typowy merkantylista, obiekt ataków Smitha Skarb Anglii powstał dzięki handlowi zagranicznemu Wystarczy korzystny ogólny bilans handlowy (Anglia-Indie) William Petty ( ): mierzenie zmiennych ekonomicznych bardzo proste metody, ale to ważna idea: początek ekonomii ilościowej

10 Najważniejsi autorzy Bernard Mandeville (ok ): Bajka o pszczołach (1714): Atak na tzw. sentymentalnych moralistów (wrodzona dobroć hamująca szkodliwy egoizm) Indywidualne wady nie są wadami na poziomie społecznym egoizm, chciwość, rozrzutność generują aktywność gospodarczą Cnota oszczędności prowadzi do zapaści gospodarczej Potrzebni zręczni politycy Poza tym Mandeville był typowym merkantylistą

11 Najważniejsi autorzy David Hume ( ): filozoficzny geniusz, ekonomią zajmował się tylko dorywczo Liberalny merkantylista Cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego jw. Merkantylista w tym zakresie, w jakim uznawał, że pieniądz nie jest neutralny jw. Sprawy ogólniejsze: wzrost wolności gospodarczej idzie w parze ze wzrostem wolności politycznej; dictum Hume a

12 Najważniejsi autorzy Richard Cantillon (ok ): Merkantylista w poglądach na handel zagraniczny; fizjokrata w poglądzie o naczelnej roli rolnictwa; proto-klasyk, bo rozpoznał zależności między sektorami gospodarki Próbował ustalić podstawowe zasady ekonomii System rynkowy koordynuje działania i egoistyczne interesy; opisywał procesy dostosowawcze Odróżnienie cen rynkowych od wartości wewnętrznej (długookresowej równowagi) Ilościowa teoria pieniądza, efekt Cantillona

13 Fizjokratyzm Francja lat wąskie środowisko z wyraźnym liderem Merkantylistyczna polityka za panowania Ludwika XIV Podatki na cele wojenne (np. wojna siedmioletnia, a wcześniej wojna o sukcesję hiszpańską)

14 Fizjokratyzm Cel odpowiednia polityka gospodarcza: Eliminacja zacofania wsi Racjonalizacja systemu podatkowego Scalenie małych gospodarstw rolnych w celu zapewnienia większej efektywności Dużo większa swoboda działalności gospodarczej, m.in. uwolnienie handlu zbożem od taryf

15 Fizjokratyzm - założenia Funkcjonowaniem gospodarki rządzą prawa natury, więc należy mieć to na uwadze przy formułowaniu polityki gospodarczej leseferyzm Prawa natury można odkryć tak jak prawa fizyki Współzależności między sektorami gospodarki Zainteresowanie poziomem makro

16 Fizjokratyzm Contra merkantylizm (we Francji nawet bardziej rygorystyczny niż w Anglii): koncentracja na realnych czynnikach wpływających na rozwój gospodarczy Bogactwo mierzone w jednostkach fizycznych źródłem bogactwa jest rolnictwo (renta gruntowa) W tamtych czasach gospodarki generowały już nadwyżki produkt czysty, tylko w rolnictwie Działalność pozarolnicza jałowa, co na pewno wynikało z obserwacji ówczesnej gospodarki produktywność przemysłu nie była jeszcze zbytnio widoczna

17 François Quesnay ( )

18 Tablica ekonomiczna

19 Tablica ekonomiczna Pierwszy formalny, abstrakcyjny model całej gospodarki (oczywiście z pominięciem państwa, handlu zagranicznego ) Poziom makro, dopiero Smith rozwinie teorię współzależności w gospodarce w skali mikro Mimo to duży wpływ na Smitha

20 Polityka gospodarcza fizjokratów Podstawową motywacją do działalności gospodarczej jest maksymalizacja zysku Badali kształtowanie się cen; wniosek: wolna konkurencja działa w tym zakresie najlepiej Prawo natury naturalny porządek laisser faire Skoro rolnictwo jako jedyne wytwarza czysty produkt, najlepszy system podatkowy to ten, który obciąża wyłącznie ziemię (najprostszy, najmniej zakłóceń w gospodarce) Polityka merkantylistyczna (np. zakaz eksportu francuskiego zboża) szkodliwa można powiedzieć, że merkantyliści widzieli czysty produkt w wymianie

21 Podsumowanie Gospodarkę można formalnie badać, pierwsze abstrakcyjne modele Merkantyliści: rola czynników pieniężnych Fizjokraci: rola czynników realnych, powiązania, złożoność gospodarki Scholastycy i merkantyliści: fundamentalny konflikt w wymianie, bo jedni zyskują, a inni muszą stracić Fizjokraci: harmonia Liberalni merkantyliści + fizjokraci = Adam S.