REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA I HANDEL ŚWIATOWY. Poł. XVIII-poł. XIX w.

Transkrypt

1 REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA I HANDEL ŚWIATOWY Poł. XVIII-poł. XIX w.

2 ZNACZENIE REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ Od pułapki maltuzjaoskiej do nowoczesnego wzrostu Społeczeostwo przemysłowe Nowe perspektywy gospodarki światowej Wielkie rozejście

3 Źródło: G. Clark, A Farwell to Alms, Princeton 2007.

4 Pułapka maltuzjaoska Thomas Robert Malthus ( ) Principles of Population ( ) Maltuzjaoska model wzrostu: zasoby ziemi są stałe, postęp techniczny b. ograniczony, wszelkie podniesienie dochodu na głowę wzrost l. ludności spadek dochodu na głowę do poziomu minimum

5 Nowoczesny wzrost gospodarczy Simon Kuznets ( ) Statystyczne badania nad wzrostem gospodarczym Wzrost nowoczesny oparty o stosowanie wiedzy w produkcji Początki ok Pytanie o rewolucję przemysłową pytanie o źródła nowoczesnego wzrostu gospodarczego

6 The Great Divergence Do kooca XVIII w. poziom dochodu w poszczególnych regionach podobny Od początku XIX następuje coraz większe zróżnicowanie Przoduje najpierw Anglia, dołącza Europa zachodnia i Stany Zjednoczone

7 PKB per capita ($ 1990) Źródło: Maddison 2001 Rok Region Świat Europa Zachodnia

8 Pierwsza rewolucja przemysłowa (Anglia) w skrócie Mechanizacja w przemyśle tekstylnym, bawełna Zastosowanie koksu do produkcji żelaza Maszyna parowa Los robotników przemysłowych Dark Satanic Mills (Blake 1804), Engels (1844) Trudnośd jednoznacznego datowania ( ?)

9 Wątpliwości, dyskusje, pytania Rewolucja? Proces wprowadzania innowacji nie był aż tak skokowy Dark Satanic Mills to dlaczego ruch ze wsi do miasta? Dlaczego rewolucja przemysłowa w Anglii? Dlaczego Europa? Jaką rolę odegrał handel światowy?

10 Przemysł bawełniany - Anglia Import tkanin z Indii Mechanizacja procesu tkania Mechanizacja przędzenia Napęd wodny, a potem parowy Mechanizacja innych faz produkcji Ale dlaczego właśnie bawełna? Kto kupuje tkaniny bawełniane?

11 Spinning Jenny James Hargreavs, 1764 (Wikipedia)

12 Spinning Mule. Samuel Crompton, 1779 (Wikipedia)

13 Anglia zbyt produktów bawełnianych Zapotrzebowanie wewnętrzne Eksport na rynki europejskie Eksport na rynki pozaeuropejskie Eksport do Indii, ruina tkaczy indyjskich, deindustrializacja Indii

14 Interpretacja roli rozległych rynków Postęp techniczny wzrost produkcji spadek cen zagrożenie opłacalności inwestycji i innowacji w przemyśle bawełnianym Ale: rozległe rynki przy de facto monopolistycznej pozycji Anglii chronią opłacalnośd

15 Anglia zaopatrzenie w surowce Początkowo Indie Antyle Stany Zjednoczone i Brazylia

16 Interpretacja roli zaopatrzenia w surowce w Ameryce Model maltuzjaoski zakłada ograniczony zasób ziemi Nowy Świat dostęp do praktycznie nieograniczonego zasobu ziemi Ameryka dostarcza taniej bawełny, stopniowo także taniej żywności Ale występuje tam problem siły roboczej. Rozwiązaniem -- niewolnictwo

17 Niewolnictwo Popyt na siłę roboczą Ludzie jako towar od czego zależy cena? Niewolnictwo oparte o import: Brazylia, Antyle, i dalej na północ. 11 milionów z Afryki Niewolnictwo oparte o reprodukcję Południe USA (zakaz handlu 1807)

18 Niewolnictwo Południa USA System plantacyjny. Tytoo, bawełna Organizacja plantacji Odziarniarka do bawelny Ekonomika: opłacalnośd (czy abolicja i Wojna Secesyjna były potrzebne)? Ekonomika: położenie niewolników i bodźce materialne

19

20 Od merkantylizmu do liberalizmu Merkantylizm brytyjski: akty nawigacyjne, przywileje Kompanii Indii Wschodnich, cła zbożowe (do 1847) Ameryka bunt Ekonomia klasyczna (Smith, Ricardo) atak na merkantylizm, ideologia liberalizmu Interesy klasowe w Anglii Dlaczego Anglia staje się liberalna?

21 Ocena ekonomiczna i moralna Czy Zachód bogacił się kosztem kolonii? Czy zyski z handlu niewolnictwem były czynnikiem rozwoju? Spór teoretyczny: akumulacja czy innowacje?