KLUCZ DO HISTORII. SZKOŁA PODSTAWOWA. KLASA

Transkrypt

1 Drodzy Nauczyciele, doskonale już Państwo wiedzą, że wybór podręczników do pracy w przyszłym roku szkolnym ma szczególne znaczenie. Zespoły nauczycieli przesądzą o jakości nauczania danego przedmiotu przez najbliższe lata, a z wybranych wspólnie podręczników uczyć się będą trzy kolejne roczniki uczniów. To właśnie od Państwa decyzji zależy, co będą umieli uczniowie i jak poradzą sobie na końcowych egzaminach. Ale nie tylko Ważne są także dodatkowe narzędzia edukacyjne dla uczniów i wsparcie metodyczne dla nauczycieli. W erze dotacji tysiące nauczycieli decydują się na Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Dlaczego? Ponieważ gwarantujemy podręczniki najlepszej jakości i zapewniamy Państwu profesjonalny warsztat pracy. Podążamy za zmianami i towarzyszymy nauczycielom i uczniom już od 70 lat! W Klubie Nauczyciela pod adresem znajdą Państwo wszystko, co potrzebne do pracy: scenariusze lekcji, karty pracy do wykorzystania podczas zajęć, sprawdziany, profesjonalne diagnozy, wymaganą przez dyrektora dokumentację. Udostępniane przez nas materiały można pobierać, zapisywać na komputerze, drukować i edytować. To nie wszystko Chcemy, aby Państwo jeszcze raz sami przekonali się, jak ciekawe i efektywne może być nauczanie ze wsparciem WSiP. Dlatego NA DOBRY START w nowy rok szkolny oddajemy w Państwa ręce przykładowe materiały do pracy z podręcznikiem KLUCZ DO HISTORII. SZKOŁA PODSTAWOWA. KLASA 4. Pełna oferta materiałów metodycznych jest dostępna w postaci elektronicznej na uczę.pl. To miejsce, w którym dzielimy się naszą wiedzą i doświadczeniem! Zapraszamy do zapoznania się z naszymi propozycjami i życzymy udanej pracy Małgorzata SIMONIDES DYREKTOR MARKETINGU WSiP sp. z o.o.

2 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Potrafimy opowiedzieć historię! Tak opowiedzianą historię polubi każdy uczeń chronologiczny kurs dziejów i interesujące opowiadania historyczne, dostępne także w formie słuchowisk. Zaciekawiasz dzieci historią już od pierwszych lekcji, ponieważ wiele tematów ma formę interesujących opowiadań, uzupełnionych panoramicznymi ilustracjami i słuchowiskami forma przekazu dostosowana do wieku ucznia. Starożytność omawiasz już w czwartej klasie, dlatego w klasach piątej i szóstej masz więcej czasu na przedstawienie kolejnych epok. DOSTĘPNY W DOTACJI 2015 Korzystasz ze zbioru ilustracji niespotykanych dotąd w podręcznikach innych wydawnictw i rozbudzasz wyobraźnię historyczną swoich uczniów. Uczysz skutecznie dzięki ciekawym zadaniom dla uczniów oraz powtórkom po każdej lekcji i dziale; dodatkowe ciekawostki i słowniczki historyczne sprzyjają lepszemu rozumieniu i zapamiętywaniu. MATERIAŁY ĆWICZENIOWE Zeszyt ćwiczeń. Klasa 4 Łatwe powtórki i utrwalenie umiejętności związanych z analizą różnych materiałów źródłowych. DOSTĘPNE W DOTACJI

3 Duże, panoramiczne ilustracje, ściśle skorelowane z treścią opowiadań specjalnie stworzone do podręcznika przez wybitnych polskich ilustratorów. Ciekawostki interesujące informacje i ilustracje rozszerzające omawiane tematy. Opowiadania z podręcznika dostępne w formie słuchowisk uczniowie lubią takie lekcje, chętniej się uczą, łatwo zapamiętują. Klucz do historii. Słuchowiska i pieśni historyczne. Klasy 4 6. Zestaw 2 CD audio. Fragmenty podręczników w formie słuchowisk historycznych w wykonaniu wybitnych polskich aktorów: W. Zborowskiego, K. Tyńca, D. Landowskiej, A. Ferenca, W. Malajkata i innych, oraz wybór polskich pieśni hymnicznych, patriotycznych i żołnierskich. Kompletny zestaw ćwiczeń i testów uporządkowanych zgodnie z podstawą programową. Łącznie 600 ćwiczeń z historii i społeczeństwa na trzy lata nauki! 3

4 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Miejsce, w którym dzielimy się wiedzą Przygotowywanie ciekawych lekcji, opracowanie klasówek, ocenianie umiejętności uczniów, dokumentacja Twoja praca wykracza daleko poza szkolną salę. Obowiązków Ci nie odejmiemy, ale możemy sprawić, że wszystko będzie łatwiejsze i mniej czasochłonne. WITAJ W KLUBIE! TU ZNAJDZIESZ: Programy nauczania napisane przez doświadczonych autorów, dlatego możesz mieć pewność, że Twój dyrektor je zatwierdzi. Wymagane dokumenty zawsze na czas i w odpowiedniej formie. Pomysły na lekcje udostępniamy scenariusze lekcji i mnóstwo materiałów, które pomogą w realizacji ciekawych zajęć. Sprawdziany na wysokim poziomie merytorycznym, gotowe do pobrania i drukowania. WYGODNY DOSTĘP W KAŻDEJ CHWILI Tysiące gotowych materiałów Zapewniamy pomoc nauczycielom wszystkich przedmiotów. Materiały na uczę.pl są dostępne po zalogowaniu się, można je pobierać, zapisywać na własnym komputerze i drukować w dowolnym miejscu i czasie. Nauczyciel może wykorzystać nasze materiały do wzbogacenia własnego warsztatu! 4

5 Wszystko w jednym miejscu Dokumentacja Komplet dokumentów niezbędnych w pracy: program nauczania z opinią, rozkład materiału, plan wynikowy. Lekcje Pomoce, dzięki którym nauczyciel poprowadzi świetne zajęcia, scenariusze lekcji i karty pracy. Ocenianie Gotowe sprawdziany z kluczami odpowiedzi pomogą nauczycielowi oceniać wiedzę i umiejętności uczniów. Multimedia Nagrania słuchowisk historycznych wzbogacą lekcje. Nie wiesz, jak skorzystać z Klubu Nauczyciela? To łatwe! Dołącz do Klubu Nauczyciela Członkiem Klubu może zostać każdy nauczyciel. Zarejestruj się i załóż konto: wejdź na stronę uczę.pl, kliknij przycisk Dołącz do Klubu, a następnie wypełnij formularz rejestracyjny. Zaloguj się Po rejestracji wybierz przycisk Zaloguj się. Wpisz login (adres użyty w trakcie rejestracji) oraz hasło. Jeśli masz login i hasło do dotychczasowej wersji Klubu Nauczyciela, dostępnej pod adresem nauczyciel.wsipnet.pl, to skorzystaj z nich podczas logowania się. Wyszukaj zasoby edukacyjne Z górnego menu wybierz odpowiedni segment edukacyjny oraz przedmiot. Wpisz odpowiednie hasło. 1. Wybierz z listy materiał, który Cię interesuje. lub 2. Kliknij przycisk Szukaj, a wyniki zostaną uporządkowane w dwóch sekcjach: Najlepiej dopasowane oraz Pozostałe. Po lewej stronie znajdziesz dodatkowe opcje filtrowania. Możesz z nich skorzystać w każdej chwili. Pobieraj materiały Na stronie zasobu kliknij przycisk Pobierz. Jeśli chcesz pobrać materiał, który jest oznaczony kłódką, musisz być zalogowany i mieć uprawnienia do zasobów, w których znajduje się plik. Diagnostyka Diagnozy sprawdzają poziom wiedzy uczniów na początku klasy 4, a także ich postępy. Na dobry start Poznaj materiały metodyczne, które znajdziesz w Klubie Nauczyciela. 5

6 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Rozkład materiału. Klasy 4 6 Na niebiesko zaznaczono w rozkładzie tematy lekcji dotyczących problematyki społecznej. Klasa 4 Lp. Temat lekcji Liczba godzin 1. Historia Co to takiego? 1 historia jako dzieje, przeszłość, epoki historyczne 2. Wśród starych ksiąg, obrazów i budowli 3. Historia zegara i nie tylko 1 chronologia, tysiąclecie, era, przed naszą erą 4. Kiedy to było? Obliczanie czasu Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej ZAPOZNAJ SIĘ Z HISTORIĄ 8. Historia jako dzieje. Uczeń: 1) odróżnia historię rozumianą jako dzieje, przeszłość od historii rozumianej jako opis dziejów przeszłości; 2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka; 1 źródła historyczne 8. Historia jako dzieje. Uczeń: 3) podaje przykłady różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dlaczego należy je chronić. 1 określanie wieku, ery, obliczanie upływu czasu między wiekami 5. Palcem po mapie 1 mapa historyczna, rodzaje map historycznych 6. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 7. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa I. Chronologia historyczna: Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością. I. Chronologia historyczna: Uczeń oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; CZŁOWIEK I SPOŁECZEŃSTWO 8. Każdy człowiek jest inny 1 odmienność i niepowtarzalność człowieka 1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 1) wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; 2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania; 7) tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe; 8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja; 9) podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania. 6

7 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji 9. W domu, w szkole, w społeczeństwie Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 1 rodzina, społeczność szkolna, społeczeństwo, prawa i obowiązki ucznia 1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 3) wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny; 5) charakteryzuje społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków. 6) podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole; 5. Społeczeństwo. Uczeń: 2) opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie; 10. Ja i moja historia 1 tradycja rodzinna, pokolenie 1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 4) wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych; 11. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 12. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 13. Moja ojczyzna 1 stolica Polski, polskie symbole narodowe MAŁA I WIELKA OJCZYZNA 3. Ojczyzna. Uczeń: 1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc ważnych dla pamięci narodowej; 14. Polska niejedno ma imię 1 regiony Polski 3. Ojczyzna. Uczeń: 2) wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski; 3) wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce i na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje; 15. Moja wielka i mała ojczyzna 16. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 17. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 18. Bardzo dawna historia człowieka 1 mój region, mała ojczyzna 2. Mała ojczyzna. Uczeń: 1) opisuje swoją małą Ojczyznę, uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społeczno-gospodarcze; 2) zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej Ojczyzny ; DAWNO, DAWNO TEMU 1 prehistoria 19. Nad wielkimi rzekami 1 pierwsze cywilizacje, rolnictwo, rola wielkich rzek 20. Historia pisma 1 alfabet fenicki, grecki, łaciński, współczesny 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej; 7

8 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 21. Gliniane tabliczki 1 pismo klinowe, Babilon 22. Na rydwanie faraona 1 faraon, rydwan, hieroglify, piramidy 23. A tymczasem na ziemiach polskich 1 Biskupin, zajęcia ludności 24. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 25. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa STAROŻYTNA GRECJA 26. Grecja i jej mieszkańcy 1 położenie Grecji, ukształtowanie terenu, rola żeglowania 27. Greckie wychowanie 1 wychowanie spartańskie, hoplici, igrzyska olimpijskie 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: igrzyska olimpijskie; 28. W Atenach Peryklesa 1 sztuka grecka, filozofia, demokracja 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: filozofia; 29. W świecie greckich bogów 1 bogowie olimpijscy, teatr grecki 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: teatr, bogowie olimpijscy (Zeus, Atena, Apollo), mity (Herakles, Odyseusz); 30. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 31. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa STAROŻYTNY RZYM 32. Rozwój państwa rzymskiego 1 początki Rzymu, Rzym królewski, republika, cesarstwo 33. Miasto na siedmiu wzgórzach 1 drogi rzymskie, handel, życie codzienne, Juliusz Cezar 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 3) charakteryzuje osiągnięcia Rzymu, używając pojęć i terminów: drogi; 34. Rzymianina dzień powszedni 1 prawo rzymskie, termy, igrzyska, niewolnictwo 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 3) charakteryzuje osiągnięcia Rzymu, używając pojęć i terminów: prawo rzymskie, wodociągi; 35. Rzymianin zostaje chrześcijaninem 1 narodziny chrześcijaństwa, apostołowie, ewangelia, prześladowania 9. Fundamenty Europy. Uczeń: 4) opisuje narodziny chrześcijaństwa i jego rozpowszechnienie w czasach starożytnych. 36. Upadek cesarstwa rzymskiego 1 cesarwstwo zachodnie, wschodnie, barbarzyńcy 8

9 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin 37. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 38. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej W klasie 4 przewidziano 26 lekcji tematycznych i 6 lekcji powtórzeniowych, co w sumie daje 32 lekcje. Ponadto zaproponowano 6 lekcji dodatkowych Poznaj to, co nieznane Klasa 5 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej POLSKA ZA PIASTÓW 1. Legendarne początki 1 legendy polskie 10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 1) opowiada legendy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy; 2. Państwo Mieszka I 1 Gniezno, państwo Mieszka 10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 3) opisuje panowanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć: plemię, gród, drużyna, książę; 3. Czasy Bolesława Chrobrego 1 zjazd gnieźnieński 10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 4) opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie: św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III; 4. Rozbicie dzielnicowe 1 Polska dzielnicowa, drogi ku zjednoczeniu, Władysław Łokietek 5. Państwo Kazimierza Wielkiego 1 Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka 6. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 7. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 6) opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej i uczty u Wierzynka. 8. Życie codzienne w klasztorze 1 zajęcia mnichów, zakon, reguła, ubóstwo 9. Rycerze i turnieje 1 zamek średniowieczny i jego mieszkańcy ŻYCIE W ŚREDNIOWIECZU 11. Mnisi. Uczeń: 1) opisuje klasztor średniowieczny i tryb życia mnichów, używając pojęć: zakon, reguła, ubóstwo; 2) charakteryzuje postać św. Franciszka z Asyżu. 12. Rycerze. Uczeń: 1) charakteryzuje zamek średniowieczny i jego mieszkańców; 2) opisuje charakterystyczne cechy wzoru osobowego średniowiecznego rycerza. 9

10 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin 10. Zakony rycerskie 1 krucjaty, Ziemia Święta, konsekwencje krucjat 11. W cieniu średniowiecznej katedry 12. Style romański i gotycki 1 cechy stylów romańskiego i gotyckiego porównanie 13. Życie codzienne średniowiecznej wsi 14. Poznaj to, co nieznane... 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 15. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 1 miasto średniowieczne 13. Mieszczanie. Uczeń: 1) opisuje miasto średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie; 2) porównuje warunki życia w mieście średniowiecznym i współczesnym. 1 warunki życia wsi średniowiecznej 14. Chłopi. Uczeń: 1) opisuje warunki życia na wsi średniowiecznej; 2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina. POLSKA JAGIELLONÓW 16. Unia dwóch państw 1 Jadwiga, Jagiełło, przyczyny unii 17. Jadwiga i Jagiełło. Uczeń: 1) wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie; 2) wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej; 3) charakteryzuje osobę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury polskiej; 17. Wielka wojna z Krzyżakami 1 przyczyny i skutki bitwy pod Grunwaldem 18. Renesans w Europie 1 powstanie renesansu, Leonardo da Vinci 19. Odkrywanie Nowego Świata 1 Krzysztof Kolumb, Nowy Świat, Indianie 20. Reformacja 1 przyczyny reformacji, podział Europy Zachodniej, wojny religijne 21. Wawel królewski złotego wieku 22. Astronom, który poruszył Ziemię 17. Jadwiga i Jagiełło. Uczeń: 4) opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem. 15. Odkrycie Nowego Świata. Uczeń: 1) umieszcza Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą odkrywczą wyprawę w czasie i w przestrzeni; 2) opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna 3) wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki. 1 dwór Jagiellonów 18. Dwór Jagiellonów. Uczeń opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania Zygmuntów, używając pojęć: dwór, paziowie, komnata, arras. 1 Mikołaj Kopernik 16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń: 1) opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie naukowe; 2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię. 10

11 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin 23. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 24. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 25. Szlachcic rycerz i obywatel 26. Rzeczpospolita wielu narodów 1 obowiązki szlachcica wobec państwa 27. Szlachta wybiera królów 1 elekcja, pole elekcyjne, koronacja, sejm, rząd, prezydent 28. Życie codzienne w szlacheckim dworze RZECZPOSPOLITA SZLACHECKA 19. Polski szlachcic. Uczeń: 1) charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa, używając pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie; 1 unia lubelska 20. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Uczeń: 1) wyjaśnia, na czym polegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczpospolitą Obojga Narodów; 2) opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne, koronacja. 1 folwark, pańszczyzna, spichlerz, spław Wisłą do Gdańska 29. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 30. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 20. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Uczeń: 2) opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne, koronacja. 4. Państwo. Uczeń: 2) wymienia organy władzy w Rzeczpospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy i omawia najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym; 19. Polski szlachcic. Uczeń: 2) opisuje działalność gospodarczą polskiej szlachty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna, kmiecie, spichlerz, spław rzeczny Wisłą do Gdańska. 5. Społeczeństwo. Uczeń: 1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział; 31. W kraju skrzydlatych jeźdźców RZECZPOSPOLITA XVII I XVIII WIEKU 1 potop szwedzki 21. Rzeczpospolita w XVII w. Uczeń: 1) sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego, z uwzględnieniem obrony Częstochowy i postaci Stefana Czarnieckiego; 32. Zwycięstwo pod Wiedniem 1 Jan III Sobieski 21. Rzeczpospolita w XVII w. Uczeń: 2) sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego, używając pojęć: oblężenie, odsiecz, sułtan, husaria. 33. Czasy stanisławowskie 1 obiady czwartkowe, KEN, Canaletto 34. Witaj, majowa jutrzenko 1 Konstytucja 3 maja 22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń: 1) podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja; 11

12 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin 35. Insurekcja kościuszkowska 1 naczelnik powstania, kosynierzy, III rozbiór 36. Upadek Rzeczypospolitej 1 upadek państwa, rozbiory, granice rozbiorowe 37. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 38. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń: 2) omawia i sytuuje w czasie wydarzenia powstania kościuszkowskiego, używając pojęć: naczelnik powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy; 22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń: 3) wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku państwa polskiego, podaje datę III rozbioru. W klasie 5 przewidziano 28 lekcji tematycznych oraz 5 lekcji powtórzeniowych, co w sumie daje 33 lekcje. Ponadto zaproponowano 5 lekcji dodatkowych Poznaj to, co nieznane Klasa 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 1. W XVIII wieku 1 oświecenie, rewolucja francuska, powstanie 2. Dał nam przykład Bonaparte 1 Napoleon Bonaparte, Księstwo Warszawskie O WOLNOŚĆ NASZĄ I WASZĄ 3. Noc Listopadowa 1 powstanie listopadowe 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe; 2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranych powstaniach; 4. Armaty pod Stoczkiem 1 powstanie listopadowe 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe; 5. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 6. W cieniu Cytadeli 1 represje, zesłanie na Sybir, 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranych powstaniach; 7. Wielka Emigracja 1 emigracja polityczna i zarobkowa, Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz 24. Życie na emigracji. Uczeń: 1) wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich; 2) rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową; 3) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Heleny Modrzejewskiej. 12

13 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji 8. Poszli nasi w bój bez broni Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 1 powstanie styczniowe 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe; 2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranych powstaniach; 9. O polską mowę 1 walka o język polski w nauczaniu 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 3) omawia, na wybranym przykładzie, walkę o język polski w nauczaniu; 10. Ku pokrzepieniu serc 1 Stanisław Moniuszko, Henryk Sienkiewicz, Stanisław Wyspiański 11. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 12. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 23. Formy walki o niepodległość. Uczeń: 4) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla rozwoju kultury polskiej: Jana Matejki, Stanisława Moniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego. WIEK PARY I ŻELAZA 13. Narodziny fabryki 1 maszyna parowa, fabryka 25. Miasto przemysłowe. Uczeń: 1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; 14. Koleją do przodu! 1 kolej żelazna, statek parowy, silnik spalinowy, samochód, samolot 15. Wycieczka do XIX- -wiecznego miasta 1 fabryka, uprzemysłowienie na ziemiach polskich 16. Zostań Edisonem 1 Thomas Edison, wynalazki, żarówka, telefon, telegraf, szczepionka 17. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 18. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 19. Wielka Wojna i sprawa polska 20. Polacy na frontach Wielkiej Wojny 1 walczące strony, charakter działań wojennych, dwie orientacje polityczne 25. Miasto przemysłowe. Uczeń: 1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; 3) rozróżnia rzemieślnicze i fabryczne (maszynowe) formy produkcji; 25. Miasto przemysłowe. Uczeń: 2) wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich; 4) opisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce. 25. Miasto przemysłowe. Uczeń: 1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; POLSKA ODRODZONA 26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń: 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. 1 czyn zbrojny, legiony 26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń: 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. 13

14 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 21. Budowa nowych granic 1 granice II Rzeczypospolitej, sąsiedzi Polski 22. Bitwa Warszawska 1 rewolucja rosyjska, bolszewicy, Bitwa Warszawska 23. II Rzeczpospolita 1 Józef Piłsudski, Roman Dmowski, ustrój, polityka 24. Osiągnięcia II Rzeczpospolitej 1 osiągnięcia gospodarcze II RP, Eugeniusz Kwiatkowski 25. Poznaj to, co nieznane... 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 26. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń: 1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów; 2) wymienia czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę; 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. 26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń: 1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów; 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. 26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń: 1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów; 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. NASZA NAJWIĘKSZA WOJNA 27. Czy będzie wojna? 1 sytuacja polityczna, faszyzm, komunizm 28. Najazd z dwóch stron 1 państwa-agresorzy, polityka Hitlera i Stalina 27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń: 2) podaje charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw podbitych; 27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń: 1) wskazuje na mapie państwa, które dokonały agresji na Polskę; 2) podaje charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw podbitych; 29. Okupowany kraj 1 życie ludności, okupacja, Holokaust 27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń: 3) charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności żydowskiej; 4) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów; 30. Polskie państwo podziemne 1 formy oporu w kraju, państwo podziemne 31. Polacy na frontach II wojny 1 Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, rząd w Londynie 32. Powstanie warszawskie 1 postawa ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy 27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń: 4) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów; 27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń: 5) opisuje postawę ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy. 14

15 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 33. Koniec największej z wojen + Poznaj to, co nieznane... 1 zdobycie Berlina, sytuacja międzynarodowa po wojnie + lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 34. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa ZALEŻNI OD WSCHODNIEGO SĄSIADA 35. Podział świata, skutki wojny 1 migracje, żelazna kurtyna, zimna wojna 36. Wielka odbudowa 1 granice PRL, sąsiedzi, odbudowa zniszczeń wojennych, awans społeczny 37. Władza i zwykli ludzie 1 zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, cenzura 38. Opozycja i Kościół katolicki 1 protesty społeczne w PRL-u, Karol Wojtyła 39. Solidarność ludzi wolnych 1 powstanie i działania Solidarności, strajk, walka bez przemocy 40. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 41. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń: 1) wskazuje na mapie granice Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wymienia jej sąsiadów; 2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych, awans społeczny i likwidacja analfabetyzmu, planowanie centralne. 28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń: 2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, cenzura, opozycja demokratyczna. 28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń: 2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, cenzura, opozycja demokratyczna. 29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń: 2) opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, stan wojenny, Okrągły Stół ; ZNOWU W WOLNEJ POLSCE 42. Polska państwem demokratycznym 1 okrągły stół, Tadeusz Mazowiecki, najważniejsze zmiany w państwie 43. Ustrój państwa polskiego 1 wybory 1989 roku, wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja 29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń: 1) wskazuje na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów; 2) opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, stan wojenny, Okrągły Stół ; 4. Państwo. Uczeń: 1) wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja; 15

16 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasy 4 6 Szkoła podstawowa 4 6 Lp. Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe pojęcia Wymagania wg podstawy programowej 44. Bądźmy samorządni 1 samorząd, wybory lokalne, organizacje pozarządowe 45. Prawa i obowiązki obywatela 46. Jesteśmy w Unii Europejskiej i NATO 2. Mała Ojczyzna. Uczeń: 3) wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres działań oraz sposoby powoływania władz lokalnych. 1 prawa i obowiązki obywateli III RP 4. Państwo. Uczeń: 3) podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; 4) omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane. 1 Unia Europejska, europejska solidarność, flaga i hymn UE, Siły Zbrojne RP, misje zagraniczne 47. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 48. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 6. Wspólnota europejska. Uczeń opowiada o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej, używając pojęć: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki międzynarodowe, oraz rozpoznaje symbole unijne: flagę i hymn Unii Europejskiej (Oda do radości). MIESZKAŃCY GLOBALNEJ WIOSKI 49. Świat stał się mniejszy 1 nowe technologie, komunikacja, gospodarka światowa, globalizacja, Organizacja Narodów Zjednoczonych 50. Problemy współczesnej Polski 51. Zagrożenia współczesnego świata 1 rozwój gospodarczy, demografia, emigracja zarobkowa, Polacy w UE 1 głód, epidemie, terroryzm, konflikty zbrojne 52. Poznaj to, co nieznane 1 lekcja dodatkowa, ciekawostki historyczne 53. To już znamy, powtarzamy 1 lekcja powtórzeniowa 7. Problemy ludzkości. Uczeń: 1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: świat stał się mniejszy i wskazuje przyczyny tego zjawiska; 29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń: 3) wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce po 1989 r. 4. Państwo. Uczeń: 3) podaje przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając z różnych źródeł informacji (od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu). 7. Problemy ludzkości. Uczeń: 2) opisuje i ocenia na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka; 3) wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych; 4) opowiada o przejawach nędzy na świecie oraz formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe; 5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie. W klasie 6 przewidziano 39 lekcji tematycznych oraz 8 lekcji powtórzeniowych, co w sumie daje 47 lekcji. Ponadto zaproponowano 6 lekcji dodatkowych Poznaj to, co nieznane 16

17 Plan wynikowy. Klasa 4 Nr lekcji Temat lekcji 1. Historia Co to takiego? historia jako dzieje, przeszłość, epoki historyczne. 2. Wśród starych ksiąg, obrazów i budowli źródła historyczne. 3. Historia zegara i nie tylko chronologia, tysiąclecie, era, przed naszą erą. 4. Kiedy to było? Obliczanie czasu określanie wieku, ery, obliczanie upływu czasu między wiekami. 5. Palcem po mapie mapa historyczna, rodzaje map historycznych. 6. Poznaj to, co nieznane... Archeologia co to takiego?* Ocena dopuszczająca Uczeń wie, co to jest historia i czym zajmuje się historyk. Uczeń wie, co to jest źródło historyczne, legenda i zabytek. Uczeń wie, jakie są rodzaje zegarów. Umie wskazać podstawowe podziały czasu (wiek, era itp.). Uczeń umie wskazać podstawowe podziały czasu (wiek, era itp.). Uczeń wie, co to jest mapa. Wie, co to jest tytuł mapy i legenda. Uczeń wie, czym zajmuje się archeolog. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra CZĘŚĆ I. ZAPOZNAJ SIĘ Z HISTORIĄ Uczeń umie krótko scharakteryzować epoki historyczne. Uczeń wie, jakie funkcje pełni muzeum. Umie podzielić źródła historyczne na pisane i niepisane. Uczeń umieszcza wydarzenia na linii chronologicznej. Wie, co to jest chronologia. Uczeń wie, co to jest chronologia. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek i jego połowę. Uczeń wie, jakie są rodzaje map. Umie wskazać na mapie konkretne miejsca i określić ich przynależność państwową. Uczeń wie, jakimi narzędziami i technikami posługuje się archeolog. Uczeń wyjaśnia, po co uczy się historii. Uczeń umie wskazać inne formy poznawania historii (film, obraz). Rozumie znaczenie źródeł historycznych dla pracy historyka. Uczeń wie, w jakim celu i gdzie wynaleziono kalendarz. Rozumie, jakie ma znaczenie chronologia w nauce historii. Uczeń umie obliczyć upływ czasu między wydarzeniami p.n.e. i n.e. Uczeń umie odróżnić od siebie rodzaje map. Umie wskazać starą mapę i różnice między mapą dawną i współczesną. Uczeń potrafi wymienić różne znaleziska archeologiczne i ocenić ich wartość. Uczeń rozumie wpływ wydarzeń historycznych na teraźniejszość oraz wpływ współczesnych zdarzeń, także z własnego życia, na kształtowanie się przyszłej historii. Uczeń umie odczytać informacje z ilustracji przedstawiającej źródło niepisane. Rozumie, dlaczego należy chronić źródła historyczne. Uczeń rozumie, dlaczego inaczej liczymy czas przed naszą erą. Uczeń rozumie, jakie ma znaczenie chronologia w nauce historii. Uczeń rozumie znaczenie czytania mapy dla poznania zjawisk i procesów historycznych. Uczeń rozumie znaczenie pracy archeologa dla poznawania przeszłości. Podstawa programowa Historia jako dzieje Historia jako dzieje Chronologia historyczna Chronologia historyczna Analiza i interpretacja historyczna Temat spoza podstawy programowej * Gwiazdką oznaczono tematy spoza podstawy programowej. Wymagania dotyczące lekcji dodatkowych zależą od tego, czy nauczyciel wyznaczy dany temat ten jako obowiązkowy, czy jako nadobowiązkowy wówczas wymagania dotyczyć będą oceny celującej. 17

18 Nr lekcji Temat lekcji 7. Lekcja powtórzeniowa epoki historyczne, źródła historyczne, chronologia. Sprawdzian Każdy człowiek jest inny odmienność i niepowtarzalność człowieka. 9. W domu, w szkole, w społeczeństwie rodzina, społeczność szkolna, społeczeństwo, prawa i obowiązki ucznia. 10. Ja i moja historia tradycja rodzinna, pokolenie. 11. Poznaj to, co nieznane... Szkoła dawniej i dziś* Ocena dopuszczająca Uczeń rozumie pojęcia: wiek, era, epoka, historia, źródło historyczne. Oblicza czas, który upłynął między epokami i wydarzeniami. Przypisuje daty wydarzeń do odpowiednich wieków. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń wymienia kolejne epoki historyczne. Wie, jakie wyróżniamy rodzaje źródeł historycznych. Wyjaśnia, dlaczego uczymy się historii. Uczeń przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii. Uczeń klasyfikuje źródła historyczne, posługując się przykładami. Uzasadnia przydatność źródeł w pracy historyka i archeologa. Uczeń wie, czym ludzie różnią się między sobą. Uczeń wie, co to jest społeczeństwo i grupa społeczna oraz jakie są podstawowe rodzaje grup społecznych. Uczeń wie, co to jest pamiątka rodzinna, zwyczaj, drzewo genealogiczne i rodowód. Uczeń rozumie, że dawniej nauka nie wyglądała tak jak dzisiaj. CZĘŚĆ II. CZŁOWIEK SPOŁECZEŃSTWO Uczeń wie, co to jest tolerancja. Uczeń umie wskazać przykłady społeczeństw i grup społecznych. Umie określić, do jakich grup sam należy i jaką pełni w nich funkcję. Umie określić podstawowe funkcje rodziny. Uczeń umie odróżnić pamiątkę od zwyczaju oraz drzewo genealogiczne od rodowodu. Umie podać przykład pamiątki i zwyczaju w swojej rodzinie. Uczeń wie, kim była Maria Skłodowska-Curie. Uczeń umie wskazać różnice między ludźmi oraz zauważyć wynikające z nich korzyści i trudności. Rozumie, że należy szanować innych bez względu na wiek, wygląd czy przekonania. Uczeń umie wskazać przywódcę oraz określić role członków grupy społecznej. Rozumie potrzebę życia ludzi w grupach. Rozumie konieczność udziału w wyborach (na razie do samorządu szkolnego). Uczeń umie narysować rodowód i drzewo genealogiczne. Uczeń wie, czym się różni szkoła dawna od dzisiejszej. Uczeń umie odróżnić tolerancję od akceptacji. Uczeń rozumie znaczenie grupy społecznej w życiu codziennym (zwłaszcza znaczenie szkoły i rodziny). Uczeń rozumie korzyści wynikające z poznania swojej historii i historii swojej rodziny. Uczeń potrafi opowiedzieć, jak kiedyś wglądała nauka w szkole. Podstawa programowa Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym Temat spoza podstawy programowej 18

19 Nr lekcji Temat lekcji 12. Lekcja powtórzeniowa społeczeństwo, grupa społeczna, rodzina, szkoła, tolerancja, konflikty, prawa i obowiązki ucznia. Sprawdzian Moja ojczyzna + Poznaj to, co nieznane... Orzeł godło Polski* stolica Polski, godło, flaga, hymn państwowy, historia godła Polski, sąsiedzi Polski. 14. Polska niejedno ma imię regiony Polski. 15. Moja wielka i mała ojczyzna mój region, mała ojczyzna. 16. Lekcja powtórzeniowa patriotyzm, polskie symbole narodowe, regiony Polski, mniejszości etniczne i narodowe. Ocena dopuszczająca Uczeń zna pojęcia: społeczeństwo, grupa społeczna. Wie, czym ludzie różnią się między sobą. Umie określić podstawowe funkcje rodziny. Uczeń wie, jakie miasto jest stolicą Polski i jakie są polskie symbole narodowe. Uczeń zna pojęcia: region, gwara, strój regionalny, mniejszość narodowa. Uczeń wie, co to jest ojczyzna i patriotyzm. Uczeń wie, co to jest patriotyzm i zna polskie symbole narodowe. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń wie, do jakich grup społecznych należy i jaką pełni w nich funkcję. Zna swoje prawa i obowiązki jako uczenia w społeczności szkolnej. Uczeń wie, co to jest tolerancja, i potrafi opowiedzieć, w jaki sposób się przejawia. Uczeń potrafi opowiedzieć o konfliktach między ludźmi i wie, w jaki sposób próbować radzić sobie z tymi konfliktami. CZĘŚĆ III. MAŁA I WIELKA OJCZYZNA Uczeń umie wymienić sąsiadów Polski. Uczeń umie wskazać na mapie sąsiadów Polski. Uczeń rozumie konieczność zdobywania wiedzy o ojczyźnie. Zna historię narodowego godła. Uczeń umie wskazać na mapie i nazwać najważniejsze polskie regiony oraz region, w którym mieszka. Uczeń wie, co to jest mała ojczyzna. Uczeń wymienia sąsiadów Polski, umie wskazać na mapie państwa graniczące z Polską. Uczeń umie wskazać na mapie i nazwać wszystkie polskie regiony. Uczeń rozumie znaczenie małej ojczyzny w swoim życiu i w historii. Uczeń wymienia regiony Polski, rozumie ich odrębności, wymienia cechy charakterystyczne własnego i innych regionów. Uczeń rozumie znaczenie lokalnych zwyczajów dla budowania kultury polskiej. Uczeń umie znaleźć informacje na temat swojej małej ojczyzny. Interesuje się życiem lokalnym. Uczeń charakteryzuje swoją małą ojczyznę, potrafi wskazać, jakie znaczenie ma dla niego i jego najbliższych. Podstawa programowa Ojczyzna oraz temat dodatkowy spoza podstawy programowej Ojczyzna Ojczyzna, Mała Ojczyzna 19

20 Nr lekcji Sprawdzian 3. Temat lekcji 17. Bardzo dawna historia człowieka* prehistoria. 18. Nad wielkimi rzekami* pierwsze cywilizacje, rolnictwo, rola wielkich rzek. 19. Historia pisma alfabety: fenicki, grecki, łaciński, współczesny. 20. Gliniane tabliczki* pismo klinowe, Babilon. 21. Na rydwanie faraona* faraon, hieroglify, piramidy. 22. A tymczasem na ziemiach polskich * osada w Biskupinie, zajęcia ludności Biskupina. Ocena dopuszczająca Uczeń potrafi wymienić zajęcia człowieka pierwotnego. Wie, jakie były funkcje ognia w życiu czlowieka pierwotnego. Uczeń omawia rolę rzeki w starożytności. Uczeń wie, kiedy wynaleziono pismo. Uczeń wymienia grupy społeczne zamieszkujące starożytną Mezopotamię. Uczeń wie, kim był faraon i do czego służyły piramidy. Uczeń wymienia zajęcia mieszkańców Biskupina. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra CZĘŚĆ IV. DAWNO, DAWNO TEMU... Uczeń wymienia najpowszechniejsze narzędzia człowieka pierwotnego. Wie, co zmieniło życie człowieka pierwotnego. Uczeń potrafi wskazać na mapie Nil i Mezopotamię. Wie, kim byli Sumerowie. Uczeń wie, z czego człowiek dawniej wykonywał narzędzia. Uczeń wymienia osiągnięcia Sumerów. Uczeń potrafi opowiedzieć o początkach rolnictwa i hodowli. Uczeń potrafi opowiedzieć o znaczeniu pierwszych cywilizacji nad wielkimi rzekami. Uczeń rozumie, do czego służyło pismo. Uczeń wymienia rodzaje pisma w kolejności chronologicznej. Uczeń wie, w jaki sposób odczytano hieroglify. Uczeń potrafi wskazać na mapie Mezopotamię. Potrafi określić role grup społecznych zamieszkujących Mezopotamię. Uczeń potrafi wskazać na mapie Nil i Egipt oraz wymienić grupy społeczne starożytnego Egiptu i krótko je scharakteryzować. Uczeń potrafi na podstawie rysunku opisać gród w Biskupinie. Uczeń potrafi określić hierarchię grup społecznych zamieszkujących Mezopotamię. Opisuje wygląd starożytnego Babilonu. Uczeń wie, z czego i jak Egipcjanie robili zwoje do pisania. Uczeń wskazuje przyczyny upadku Biskupina. Uczeń wie, co to jest podatek. Uczeń wie, kim był faraon Tutanchamon. Uczeń wie, kiedy powstała osada w Biskupinie i kto ją odkrył. Podstawa programowa Temat spoza podstawy programowej Temat spoza podstawy programowej Fundamenty Europy Temat spoza podstawy programowej Temat spoza podstawy programowej Temat spoza podstawy programowej 20

21 Nr lekcji Temat lekcji 23. Poznaj to, co nieznane... Siedem cudów starożytnego świata* 24. Lekcja powtórzeniowa położenie geograficzne Mezopotamii, wynalazek pisma, Egipt faraonów, Biskupin. Sprawdzian Grecja i jej mieszkańcy + Poznaj to, co nieznane... Wielka kolonizacja* położenie Grecji, ukształtowanie terenu, rola żeglowania. 26. Greckie wychowanie wychowanie spartańskie, hoplici, igrzyska olimpijskie. 27. W Atenach Peryklesa sztuka grecka, filozofia. demokracja. Ocena dopuszczająca Uczeń wie, że w starożytności wzniesiono wiele wspaniałych budowli, a niektóre z nich nazwano siedmioma cudami świata. Uczeń rozumie pojęcia: Mezopotamia, pismo klinowe, faraon, piramidy, hieroglify, papirus. Uczeń potrafi wskazać na mapie Grecję. Uczeń wie, co oznacza okreslenie spartańskie wychowanie. Uczeń wie, kim byli Sokrates i Atena. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń potrafi na podstawie ilustracji opowiedzieć o siedmiu cudach świata. Uczeń wskazuje siedem cudów świata na mapie świata starożytnego. Uczeń zna dalsze losy siedmiu cudów starożytnego świata. Uczeń omawia wpływ położenia geograficznego na życie w Mezopotamii i Egipcie. Uczeń wie, które osiągnięcia cywilizacji Mezopotamii i Egiptu odgrywają ważną role do dziś. Ocenia znaczenie wynalazku pisma dla rozwoju cywilizacji. Uczeń wymienia egipskie grupy społeczne i określa ich funkcje. Zna różne koncepcje dotyczące budowy piramid. CZĘŚĆ V. STAROŻYTNA GRECJA Uczeń wie, czym zajmowali się starożytni Grecy. Uczeń umie wskazać przyczyny Wielkiej Kolonizacji. Uczeń rozumie związek między położeniem geograficznym a rozwojem państwa i życiem mieszkańców. Uczeń wie, co oznacza zwrot wróć z tarczą lub na tarczy, Wskazuje na mapie Spartę i Olimpię. Uczeń umie opowiedzieć o spartańskim modelu wychowania i starożytnych igrzyskach sportowych. Uczeń rozumie znaczenie sportu w życiu starożytnych Greków i współczesnych ludzi. Uczeń wie, kim byli Fidiasz i Perykles. Uczeń umie objaśnić funkcje świątyni greckiej i agory. Uczeń rozumie znaczenie osiągnięć starożytnych Greków dla kolejnych epok, w tym dla współczesności. Podstawa programowa Temat spoza podstawy programowej Temat spoza podstawy programowej oraz temat dodatkowy Fundamenty Europy Fundamenty Europy 21

22 Nr lekcji Temat lekcji 28. W świecie greckich bogów bogowie olimpijscy, teatr grecki. 29. Lekcja powtórzeniowa położenie geograficzne Grecji, wierzenia Greków, filozofia i teatr grecki, rola sportu w życiu starożytnych Greków. Sprawdzian Rozwój państwa rzymskiego* początki Rzymu, Rzym królewski, republika, cesarstwo. 31. Miasto na siedmiu wzgórzach drogi rzymskie, handel, życie codzienne, Juliusz Cezar. 32. Rzymianina dzień powszedni prawo rzymskie, termy, igrzyska, niewolnictwo. Ocena dopuszczająca Uczeń wie, kim byli Herakles, Odyseusz, i Zeus. Wie, czym był teatr w starożytnej Grecji. Uczeń rozumie pojęcia: demokracja, igrzyska olimpijskie. Wymienia greckich bogów. Uczeń wie, kim był Romulus. Uczeń wie, co to jest triumf i Forum Romanum. Uczeń wie, kim był niewolnik w starożytnym Rzymie. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń umie rozpoznać greckich bogów po ich atrybutach. Uczeń umie opowiedzieć historie Heraklesa i Odyseusza. Uczeń rozumie znaczenie osiągnięć starożytnych Greków dla kolejnych epok, w tym współczesności. Uczeń podaje genezę i znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, wychowanie spartańskie. Zna postacie: Sokratesa, Arystotelesa, Platona, Fidiasza, Peryklesa. Uczeń wyjaśnia znaczenie demokracji ateńskiej. Uczeń porównuje warunki naturalne różnych krajów starożytnych: wskazuje podobieństwa i różnice oraz wpływ na funkcjonowanie państw. CZĘŚĆ VI. STAROŻYTNY RZYM Uczeń potrafi wskazać na mapie Rzym. Uczeń wymienia chronologicznie ustroje Rzymu. Uczeń krótko charakteryzuje ustroje Rzymu. Uczeń potrafi opowiedzieć, jak budowano rzymskie drogi. Uczeń omawia codzienne zajęcia mieszkańców Rzymu. Uczeń rozumie znaczenie dróg dla rozwoju imperium. Uczeń wie, czym były termy i akwedukty oraz kim był galdiator. Umie wymienić najważniejsze osiągnięcia kultury starożytnego Rzymu, ze szczególnym uwzględnieniem prawa rzymskiego. Uczeń rozumie znaczenie niewolnictwa w państwie rzymskim. Uczeń umie wymienić najważniejsze osiągnięcia kultury starożytnego Rzymu w odniesieniu do współczesności. Podstawa programowa Fundamenty Europy Temat spoza podstawy programowej Fundamenty Europy Fundamenty Europy 22

23 Nr lekcji Temat lekcji 33. Rzymianin zostaje chrześcijaninem narodziny chrześcijaństwa, apostołowie, ewangelia, prześladowania chrześcijan. 34. Upadek cesarstwa rzymskiego. + Poznaj to, co nieznane... Jak walczono w starożytnym Rzymie* cesarstwo zachodnie i wschodnie, barbarzyńcy. 35. Lekcja powtórzeniowa przemiany ustrojowe w państwie rzymskim, Rzym podbija świat, osiągnięcia cywilizacji rzymskiej, chrześcijaństwo w świecie rzymskim. Sprawdzian 6. Ocena dopuszczająca Uczeń wie, kim byli Jezus i święty Paweł. Uczeń wie, co to jest legion rzymski. Zna datę 476 r. Uczeń rozumie pojęcia: republika, legiony, akwedukt, termy, cesarstwo, prawo rzymskie, chrześcijaństwo, Koloseum, amfiteatr. Zna postacie: Jezusa Chrystusa, Juliusza Cezara. Wie, co wydarzyło się w 476 r. Wskazuje na mapie miasto Rzym. Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń umie wskazać najważniejsze zasady chrześcijaństwa. Uczeń wymienia najważniejszych rzymskich bogów. Uczeń rozumie znaczenie chrześcijaństwa dla rozwoju Rzymu i dalszej historii ludzkości. Uczeń wie, co to jest taran, katapulta. Uczeń zna datę upadku cesarstwa rzymskiego na Zachodzie. Rozumie znaczenie armii w historii Rzymu. Uczeń umie wymienić przyczyny podziału imperium i upadku cesarstwa zachodniego. Wymienia rzymskie osiągnięcia cywilizacyjne. Podaje przyczyny prześladowań chrześcijan. Uczeń opisuje republikę i cesarstwo, wskazuje na różnice między nimi. Uczeń wskazuje wpływ osiągnięć rzymskich na współczesne prawo i budownictwo. Podstawa programowa Fundamenty Europy Temat spoza podstawy programowej oraz temat dodatkowy 23

24 Przykładowe scenariusze lekcji z kartami pracy. Klasa 4 SCENARIUSZ LEKCJI 1. TEMAT: HISTORIA CO TO TAKIEGO? Treści programowe Historia jako dzieje. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : wie, co to jest historia i czym zajmuje si historyk, umie scharakteryzowa krótko epoki historyczne, umie wyja ni, po co uczy si historii, rozumie wp yw wydarze historycznych na tera niejszo, rozumie wp yw wspó czesnych zdarze tak e z w asnego ycia na kszta towanie si przysz ej historii. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, burza mózgów, opowiadanie, praca z podr cznikiem i zeszytem wicze, praca z osi czasu i ilustracj. Formy pracy: Indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze. Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne: sprawdzenie obecno ci, podanie tematu lekcji; burza mózgów: co to jest historia na podstawie wiedzy uczniów nauczyciel orientuje si, jaka jest wiadomo nowego przedmiotu u uczniów. b) Faza realizacyjna: nauczyciel prosi kilku (2 3) uczniów o opowiedzenie krótkiej historii z wakacji, a nast pnie uczniowie w parach staraj si zanotowa, czego si dowiedzieli z opowiedzianych historii; nauczyciel podsumowuje prac w ma ych grupach podkre la, e historia dostarcza ciekawych informacji, pomaga lepiej pozna cz owieka, który j prze ywa, i uczy, co nale y, a czego nie nale y robi ; nauczyciel wprowadza poj cie historii jako dziejów dawno minionych i przenosi korzy ci z poznania ma ej historii na wielk, wprowadzenie powiedzenia Historia jest nauczycielk ycia i jego wyja nienie; dla utrwalenia uczniowie indywidualnie wykonuj wiczenie 2. z zeszytu wicze (s. 6); nauczyciel pyta, jak nazywa si osoba zajmuj c si histori, i wprowadza pytania historyka jeden z uczniów mo e przeczyta z podr cznika fragment pt. Historyk jako detektyw (s ); nauczyciel w oparciu o pytanie Kiedy? wprowadza poj cie czas i ilustruje fakt jego up ywu osi czasu (podr cznik, s. 8); wprowadza poj cie epoki ; 24

25 uczniowie czytaj g o no opis poszczególnych epok z podr cznika ze s. 8, a nast pnie odpowiadaj na ostatni cz pytania 4. w podr czniku ( W której epoce chcia by / chcia aby y? ). dla utrwalenia wiadomo ci uczniowie wykonuj wspólnie z nauczycielem wiczenie 4. z zeszytu wicze (s. 7). c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna: nauczyciel w formie pogadanki przypomina uczniom tre ci bie cej lekcji. Praca domowa 1. Wykonaj wiczenia 1. i 3. z zeszytu wicze (s. 6 7). 25

26 SCENARIUSZ LEKCJI 2. TEMAT: WŚRÓD STARYCH KSIĄG, OBRAZÓW I BUDOWLI Treści programowe Ró ne rodzaje róde historycznych. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : wie, co to jest ród o historyczne, legenda i zabytek oraz jakie funkcje pe ni muzeum, umie podzieli ród a historyczne na pisane i niepisane, umie odczyta informacje z ilustracji przedstawiaj cej ród o niepisane, umie wskaza inne formy poznawania historii ( lm, obraz), rozumie znaczenie róde historycznych dla pracy historyka, rozumie, dlaczego nale y chroni ród a historyczne. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, burza mózgów, praca ze ród em historycznym niepisanym, praca z podr cznikiem i zeszytem wicze, opowiadanie, diagram. Formy pracy: Indywidualna, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze, s uchowisko Chronimy zabytki (dost pne na p ycie CD lub w Klubie Nauczyciela na stronie ucz.pl). Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne: sprawdzenie obecno ci, podanie tematu lekcji; rekapitulacja wtórna: co to jest historia i kto si ni zajmuje; nauczyciel pyta, co potrzebne jest historykowi do zdobycia wiedzy o przesz o ci; odpowiedzi zapisuje na tablicy; nauczyciel wprowadza poj cie ród o historyczne. b) Faza realizacyjna: nauczyciel pyta o ró nice mi dzy poszczególnymi przyk adami podanymi wcze niej przez uczniów i naprowadza na podzia na ród a pisane i niepisane; pokazuje przyk ady w podr czniku (s. 12); uczniowie wykonuj indywidualnie wiczenie 2. z zeszytu wicze (s. 8), potem g o no odczytuj rozwi zanie; nauczyciel wyja nia, jak nale y bada ród o i jakie pytania mu zadawa pracuje na przyk adzie ilustracji przedstawiaj cej z oty grzebie (podr cznik s. 13) lub innego wybranego przez siebie ród a niepisanego; nauczyciel pyta uczniów, jak inaczej nazywamy stare przedmioty i gdzie mo emy je znale ; w celu utrwalenia i poszerzenia wiadomo ci jeden z uczniów czyta z podr cznika opowiadanie Chronimy zabytki (lub nauczyciel odtwarza nagranie s uchowiska), nast pnie uczniowie wspólnie z nauczycielem rozwi zuj wiczenie 4. z zeszytu wicze (s. 9) pomoc jest rysunek w podr czniku ze s ; nauczyciel z pomoc ilustracji w podr czniku (s. 16) wprowadza poj cie skansen. c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna: nauczyciel w formie pogadanki przypomina uczniom tre ci bie cej lekcji. Praca domowa 1. Wykonaj wiczenia 1. i 3. z zeszytu wicze (s. 8 9). 26

27 SCENARIUSZ LEKCJI 3. TEMAT: HISTORIA ZEGARA I NIE TYLKO Treści programowe Chronologia, tysi clecie, era, przed nasz er. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : pos uguje si podstawowymi okre leniami czasu historycznego okres p.n.e., n.e., tysi clecie, wiek, rok. umieszcza wydarzenia na linii chronologicznej, wie, jakie s rodzaje zegarów, wie, w jakim celu i gdzie wynaleziono kalendarz, wie, co to jest chronologia, umie wskaza podstawowe podzia y czasu (wiek, era itp.), rozumie, jakie znaczenie w nauce historii ma chronologia, rozumie, dlaczego inaczej liczymy czas przed nasz er. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, burza mózgów, praca z ilustracj, praca z podr cznikiem i zeszytem wicze. Formy pracy: Indywidualna, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze. Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne: sprawdzenie obecno ci, podanie tematu lekcji; rekapitulacja wtórna: powtórzenie wiadomo ci z lekcji pierwszej o podziale czasu i jednym z pyta historyka: kiedy to by o?; przypomnienie, do czego s u y o czasu; burza mózgów: jak dzi mierzymy czas; wprowadzenie poj : zegar, kalendarz. b) Faza realizacyjna: nauczyciel opowiada uczniom, jak dawniej mierzono czas, jak powsta y pierwsze kalendarze i zegary; opowiadaniu nauczyciela towarzysz ilustracje w podr czniku lub zegary czy kalendarz (ze zbiorów szkolnych lub prywatnych); w celu utrwalenia wiadomo ci uczniowie rozwi zuj wspólnie wiczenie 3. z zeszytu wicze (s. 11); nauczyciel wyja nia, e podzia na dni i godziny jest wa ny, ale cz sto dla historyka ma o u yteczny historyk dzieli czas na d u sze okresy przypomnienie poj wiek, tysi clecie, era, epoka ; wprowadzenie poj cia chronologia na podstawie osi czasu na s podr cznika; nauczyciel wyja nia, czym ró ni si liczenie czasu p.n.e. i n.e. c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna: nauczyciel w formie pogadanki przypomina uczniom tre ci bie cej lekcji. Praca domowa 1. Wykonaj wiczenia 1., 2. i 4. z zeszytu wicze (s ). 27

28 SCENARIUSZ LEKCJI 4. TEMAT: KIEDY TO BYŁO? OBLICZANIE CZASU Treści programowe Chronologia, tysi clecie, era, przed nasz er. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : pos uguje si podstawowymi okre leniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysi clecie, wiek, rok, umieszcza wydarzenia na linii chronologicznej, wie, co to jest chronologia, umie wskaza podstawowe podzia y czasu (wiek, era itp.), umie okre li na podstawie daty rocznej wiek i jego po ow, umie obliczy up yw czasu mi dzy wydarzeniami p.n.e. i n.e., rozumie, jakie znaczenie w nauce historii ma chronologia. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, praca z podr cznikiem i zeszytem wicze. Formy pracy: Indywidualna, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze. Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne: sprawdzenie obecno ci, podanie tematu lekcji, rekapitulacja wtórna: powtórzenie wiadomo ci z lekcji pierwszej o chronologii i osi czasu, wprowadzenie nowego tematu wiczeniowego o rozpoznawaniu wieków. b) Faza realizacyjna: nauczyciel sprawdza, czy uczniowie znaj cyfry rzymskie; dla przypomnienia uczniowie wspólnie wykonuj wiczenie 1. w zeszycie wicze (s. 12); nauczyciel t umaczy uczniom, jak obliczy, w którym wieku mia y miejsce wydarzenia oznaczone konkretn dat mo na skorzysta z metody zas aniania ostatnich cyfr r k (zaprezentowanej w podr czniku na s. 22); nauczyciel t umaczy, jak oznaczy po ow wieku w latach po narodzeniu Chrystusa oraz przed narodzeniem Chrystusa (tu pomocna jest o czasu z podr cznika na s. 24); w celu utrwalenia wiadomo ci uczniowie wykonuj wiczenie 2. z zeszytu wicze (s. 12) oraz odpowiadaj na pytanie 1. ze s. 25 w podr czniku; nauczyciel obja nia, jak dodawa lata p.n.e. i n.e. (na podstawie przyk adu z podr cznika na s. 25); dla utrwalenia uczniowie odpowiadaj indywidualnie na pytanie 3. ze s. 25 w podr czniku. c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna: nauczyciel spontanicznie odpytuje uczniów z umiej tno ci rozpoznawania wieków. Praca domowa 1. Wykonaj wiczenia 3. i 4. z zeszytu wicze (s. 13). 28

29 SCENARIUSZ LEKCJI 5. TEMAT: PALCEM PO MAPIE Treści programowe Ucze przygotowuje si do pracy z map i planem. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : wie, co to jest mapa i jakie s rodzaje map, wie, co to jest tytu mapy i legenda, umie odró ni rodzaje map, umie wskaza star map i ró nice mi dzy map dawn i wspó czesn, umie wskaza na mapie konkretne miejsca i okre li ich przynale no pa stwow, rozumie znaczenie poznania mapy dla zrozumienia zjawisk i procesów historycznych. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, burza mózgów, praca z map, praca z podr cznikiem i zeszytem wicze, opowiadanie. Formy pracy: Indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze, mapa i plan (np. w podr czniku lub atlasie), karta pracy, s uchowisko Szukamy Lwowa (dost pne na p ycie CD lub w Klubie Nauczyciela na stronie ucz.pl). Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne: sprawdzenie obecno ci, podanie tematu lekcji; rekapitulacja wtórna: przypomnienie, kim jest historyk i jakie ród a bada w celu poznania historii oraz jakie zadaje pytania wa ne pytanie (dotychczas nie pad o) gdzie to by o? ; uczniowie wspólnie z nauczycielem odkrywaj, e mapa jest niezb dna w pracy historyka. b) Faza realizacyjna: praca w grupach z atlasem i kart pracy do lekcji 5.: uczniowie w ka dej z grup analizuj inny rodzaj mapy wskazany przez nauczyciela w atlasie wg karty pracy; ka da z grup odczytuje odpowiedzi z kart pracy uczniowie dowiaduj si, co to jest tytu mapy, legenda i jakie s rodzaje map; nauczyciel podsumowuje w kilku zdaniach, po co nam s potrzebne mapy; jeden z uczniów czyta z podr cznika opowiadanie Szukamy Lwowa (lub nauczyciel odtwarza nagranie s uchowiska), a nast pnie uczniowie odnajduj Lwów na mapie w podr czniku; nauczyciel wyja nia, e z powodu zmiany granic wiele miast i wsi zmienia o swoj przynale no pa stwow ; uczniowie z pomoc nauczyciela wykonuj wiczenie 1. z zeszytu wicze (s. 14). c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna: nauczyciel w formie pogadanki przypomina uczniom tre ci bie cej lekcji. Praca domowa 1. Wykonaj wiczenia 2., 3. i 4. z zeszytu wicze (s ). 29

30 KARTA PRACY DO LEKCJI 5. TEMAT: PALCEM PO MAPIE ZADANIE 1. Odpowiedzcie na pytania. 1. Co przedstawia mapa? Sk d to wiecie? 2. Jaki to rodzaj mapy? Skorzystajcie z podrodzia u w podr czniku (Ró ne rodzaje map). 3. Czego dowiadujecie si z tej mapy? 4. Przyjrzyjcie si legendzie. Do czego ona s u y? 5. Co was szczególnie zaciekawi o w tej mapie? 30

31 SCENARIUSZ LEKCJI DODATKOWEJ TEMAT: ARCHEOLOGIA CO TO TAKIEGO? Treści programowe Lekcja spoza podstawy programowej. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : wie, czym zajmuje si archeolog, wie, w jaki sposób prowadzi si badania archeologiczne, zna narz dzia, którymi pos uguje si archeolog, rozumie znaczenie bada archeologicznych dla poznawania przesz o ci. Metody nauczania: Rozmowa nauczaj ca, burza mózgów, dyskusja, praca z podr cznikiem. Formy pracy: Indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik i zeszyt wicze. Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: czynno ci organizacyjne, zapisanie tematu lekcji; rekapitulacja wtórna: jakie ród a historyczne poznali my, wprowadzenie tematu archeologia i archeolodzy. b) Faza realizacyjna: burza mózgów: uczniowie mówi, kto to jest oraz czym zajmuje si archeolog; nauczyciel poleca uczniom otworzy podr cznik na s ; omawia poszczególne elementy, które s widoczne na fotogra i stanowiska archeologicznego; nauczyciel omawia narz dzia archeologa; przy okazji omawiania wykrywacza metalu mówi, e w dzisiejszych czasach wielu amatorów poszukuje w ten sposób ukrytych pod ziemi skarbów, co mo e przyczyni si do zniszczenia cennych zabytków z przesz o ci; nauczyciel skupia si na ilustracji przedstawiaj cej zdj cie lotnicze z pozosta o ciami grodu, opowiada o tej formie poszukiwa archeologicznych oraz o archeologii podwodnej (badanie wraków oraz zatopionych miast); nauczyciel omawia ilustracj przedstawiaj c waz z Bronocic; wskazuje na to, e zosta a ona sklejona ze skorup oraz cz - ciowo zrekonstruowana; widniej cy na niej ornament z wozem jest trudny do odczytania nauczyciel podkre la rol wiedzy, jak musi mie archeolog, by przedmioty przez niego znalezione przemówi y do nas ; mo na tu nawi za do innego znaleziska archeologicznego, które jest prezentowane w podr czniku do z otego grzebienia scytyjskiego (s. 13); na zako czenie nauczyciel wspomina o najs ynniejszych odkryciach archeologicznych: Troja niemiecki archeolog Heinrich Schliemann (1873), grobowiec Tutanchamona Anglik Howard Carter (1922); mo na te wspomnie o ameryka skich lmach opowiadaj cych o archeologu Indianie Jonesie i podkre li, e historie tam opowiedziane s ca kowicie zmy lone. c) Faza podsumowuj ca: rekapitulacja pierwotna nauczyciel poleca uczniom wykonanie wiczenia 1. ze s. 17 w zeszycie wicze. Praca domowa 1. Sprawd, czy w twojej okolicy by y lub s prowadzone wykopaliska archeologiczne. Zbierz materia y na ten temat. 2. Zalecana jest wycieczka do muzeum archeologicznego. 31

32 SCENARIUSZ LEKCJI POWTÓRZENIOWEJ TEMAT: ZAPOZNAJ SIĘ Z HISTORIĄ Treści programowe Utrwalenie wiadomo ci. Cele operacyjne lekcji Po lekcji ucze : utrwala wiedz zdobyt na omówionych lekcjach, utrwala umiej tno ci zdobyte na omówionych lekcjach, rozumie potrzeb powtórzenia w celu utrwalenia wiadomo ci. Metody nauczania: Praca z podr cznikiem, pogadanka. Formy pracy: Indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: Podr cznik. Przebieg lekcji a) Faza wprowadzaj ca: nauczyciel zapowiada lekcj powtórzeniow. b) Faza realizacyjna: uczniowie z pomoc nauczyciela wykonuj zadanie 1A. z podr cznika (s. 33); uczniowie samodzielnie wykonuj zadanie 1B. z podr cznika (s. 33) w zeszycie wpisuj na o czasu litery z oznacze rysunków; przywo ywani do tablicy uczniowie kolejno wykonuj zadania 1C. i 3. z podr (s ); w celu przypomnienia i utrwalenia umiej tno ci obliczania up ywu czasu na granicy er uczniowie wykonuj zadanie 4. z podr cznika (s. 34); uczniowie maj czas na zadawanie pyta o niezrozumia e jeszcze dla nich tre ci odpowiadaj na nie w miar mo liwo ci inni uczniowie lub nauczyciel. c) Faza podsumowuj ca: nauczyciel przypomina uczniom termin sprawdzianu. Praca domowa 1. Wykonaj zadania 2. i 5. z podr cznika (s. 34). 32

33 Przykładowe sprawdziany. Klasa 4 SPRAWDZIAN 1. Grupa A Numer zadania Suma punktów Liczba punktów ZADANIE 1. (0 1) Wska poprawn odpowied. Które z podanych wydarze rozegra o si przed narodzinami Chrystusa? A. W XV wieku wojska polsko-litewskie pokona y Krzy aków pod Grunwaldem. B. Tysi c lat temu na ziemiach polskich panowa Boles aw Chrobry. C. W IV tysi cleciu p.n.e. na Bliskim Wschodzie powsta o pierwsze pa stwo. D. W 1683 roku Jan III Sobieski dowodzi odsiecz Wiednia. ZADANIE 2. (0 1) Wska poprawn odpowied. Które z podanych wydarze rozegra o si w XIX wieku? A. W 1795 roku dokonano III rozbioru Polski. B. W 1918 roku Polska odzyska a niepodleg o. C. W 1867 roku w Zu owie pod Wilnem urodzi si Józef Pi sudski. D. W 1990 roku Lech Wa sa zosta Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. ZADANIE 3. (0 4) Okre l, w której epoce historycznej rozegra y si podane wydarzenia. Wpisz w ka d luk odpowiedni nazw epoki historycznej. EPOKI HISTORYCZNE IV tysiąclecie p.n.e. V wiek n.e. XV wiek n.e. XX wiek n.e. starożytność średniowiecze nowożytność a) Ksi Polski Mieszko I przyj chrzest w 966 roku. b) Grecy pokonali Persów w bitwie pod Salamin w 480 roku p.n.e. c) Kazimierz Wielki zosta królem Polski w 1333 roku. d) Powstanie listopadowe rozpocz o si w 1830 roku. 33

34 ZADANIE 4. (0 2) Uporz dkuj wydarzenia w kolejno ci chronologicznej. Wpisz w luki numery od 1 do 3. Numer 1 wpisz obok tego wydarzenia, które by o chronologicznie pierwsze. A. opracowanie kalendarza julia skiego B. opracowanie kalendarza gregoria skiego C. opracowanie kalendarza egipskiego ZADANIE 5. (0 3) Uporz dkuj podane postacie w kolejno ci chronologicznej. Wpisz w luki numery od 1 do 4. Numer 1 wpisz obok tej postaci, która y a najdawniej. A. król Polski Zygmunt August: B. wódz i polityk rzymski Juliusz Cezar: 100 p.n.e. 44 p.n.e. C. polityk ate ski Perykles: oko o 495 p.n.e. 429 p.n.e. D. w. Franciszek z Asy u: ZADANIE 6. (0 2) Okre l rodzaj podanych róde historycznych i uzupe nij schemat. Wpisz w ka d luk nazw odpowiedniego ród a historycznego. ceramika dokumenty legendy ŹRÓDŁA HISTORYCZNE MATERIALNE NIEMATERIALNE pisane gazety A. niepisane broń B. obyczaje C. 34

35 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasa 4 Szkoła podstawowa 4 6 Mapa do zadaŷ 7. i 8. Rzeczpospolita w 2. poïowie XVII wieku ZADANIE 7. (0 2) OkreĂl poïoĝenie geograğczne Rzeczypospolitej w XVII wieku. Uzupeïnij zdania, wpisujèc w luki nazwy wïaăciwych kierunków geograğcznych: wschód, zachód, poïudnie lub póïnoc. a) Rzeczpospolita graniczyïa na z Carstwem Rosyjskim. b) Królestwo Szwecji rozciègaïo siú na odbrzeczypospolitej. ZADANIE 8. (0 2) Oceñ prawdziwoăê kaĝdego zdania. Zaznacz P, jeăli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeăli jest faïszywe. I lèsk naleĝaï w XVII wieku do Królestwa Polskiego. FbP / FbF II Warszawa byïa w XVII wieku stolicè Królestwa Polskiego. FbP / FbF III W XVII wieku w granicach Królestwa Polskiego znajdowaï siú Lwów. FbP / FbF 35

36 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasa 4 Szkoła podstawowa 4 6 ZADANIE 9. (0 2) Na podstawie planu podaj informacje dotyczèce bitwy pod Grunwaldem. Wpisz w kaĝdè lukú brakujècè informacjú. Bitwa pod Grunwaldem a) Obóz wojsk polskich znajdowaï siú w pobliĝu miejscowoăci. (nazwa miejscowoăci) b) Na czele wojsk krzyĝackich staï wielki mistrz. (imiú i nazwisko) ZADANIE 10. (0 2) Podaj opisane pojúcia. Wpisz je w odpowiednie komórki tabeli. Opisy PojÚcia I Muzeum na wolnym powietrzu, w którym pokazuje siú dawnè zabudowú wsi. II Badacz, który odtwarza przeszïoăê na podstawie wykopalisk. 36

37 Karta odpowiedzi do sprawdzianu 1. Grupa A Numer zadania Odpowiedzi Zasady przyznawania punktów Punktacja 1 C Wskazanie poprawnej odpowiedzi 1 punkt C Wskazanie poprawnej odpowiedzi 1 punkt a) średniowiecze b) starożytność c) średniowiecze d) nowożytność 1 C 2 A 3 B 1 C 2 B 3 D 4 A A dokumenty B ceramika C legendy a) wschodzie b) północ I F II P III P a) Ulnowo b) Ulrich von Jungingen I skansen II archeolog Poprawne uzupełnienie jednej luki 1 punkt. Poprawne uporządkowanie chronologiczne trzech wydarzeń 2 punkty. Poprawne uporządkowanie chronologiczne od dwóch do jednego wydarzenia 1 punkt. Poprawne uporządkowanie chronologiczne czterch wydarzeń 3 punkty. Poprawne uporządkowanie chronologiczne od trzech do dwóch wydarzeń 2 punkty. Poprawne uporządkowanie chronologiczne jednego wydarzenia 1 punkt. Poprawne uzupełnienie trzech luk 2 punkty. Poprawne uzupełnienie od dwóch do jednej luki 1 punkt. 0 2 Poprawne uzupełnienie jednego zdania 1 punkt. Poprawne ocenienie prawdziwości trzech zdań 2 punkty. Poprawne ocenienie prawdziwości od dwóch do jednego zdania 1 punkt. 0 2 Poprawne uzupełnienie jednej luki 1 punkt. Poprawne podanie jednego pojęcia 1 punkt

38 SPRAWDZIAN 1. Grupa B Numer zadania Suma punktów Liczba punktów ZADANIE 1. (0 1) Wska poprawn odpowied. Które z podanych wydarze rozegra o si przed narodzinami Chrystusa? A. Pi set lat temu na ziemiach polskich panowa Zygmunt Stary. B. W IV tysi cleciu p.n.e. Sumerowie zacz li u ywa pisma. C. Koronacja królewska Boles awa Chrobrego odby a si w 1025 roku. D. W X wieku mia miejsce chrzest Polski. ZADANIE 2. (0 1) Wska poprawn odpowied. Które z podanych wydarze rozegra o si w XVI wieku? A. W 1543 roku Miko aj Kopernik opublikowa dzie o O obrotach sfer niebieskich. B. Stanis aw August Poniatowski zosta królem Polski w 1764 roku. C. Wojska szwedzkie najecha y Polsk w 1655 roku. D. W 1411 roku Polska podpisa a z Krzy akami pokój w Toruniu. ZADANIE 3. (0 4) Okre l, w której epoce historycznej rozegra y si podane wydarzenia. Wpisz w ka d luk odpowiedni nazw epoki historycznej. EPOKI HISTORYCZNE IV tysiąclecie p.n.e. V wiek n.e. XV wiek n.e. XX wiek n.e. starożytność średniowiecze nowożytność a) Konstytucja 3 maja zosta a uchwalona w 1791 roku. b) Boles aw Chrobry zosta królem Polski w 1025 roku. c) Powstanie styczniowe rozpocz o si w 1863 roku. d) Zgodnie z tradycj Rzym za o ono w 753 roku p.n.e. 38

39 ZADANIE 4. (0 2) Uporz dkuj wydarzenia w kolejno ci chronologicznej. Wpisz w luki numery od 1 do 3. Numer 1 wpisz obok tego wydarzenia, które by o chronologicznie pierwsze. A. wynalezienie zegara elektronicznego B. wynalezienie zegara s onecznego C. wynalezienie zegara mechanicznego ZADANIE 5. (0 3) Uporz dkuj podane postacie w kolejno ci chronologicznej. Wpisz w luki numery od 1 do 4. Numer 1 wpisz obok tej postaci, która y a najdawniej. A. astronom Miko aj Kopernik: B. król Polski Kazimierz Wielki: C. polityk ate ski Miltiades: oko o 554 p.n.e. 488 p.n.e. D. cesarz rzymski Oktawian August: 63 p.n.e. 14 n.e. ZADANIE 6. (0 2) Okre l rodzaj podanych róde historycznych i uzupe nij schemat. Wpisz w ka d luk nazw odpowiedniego ród a historycznego. obyczaje rze by pami tniki ŹRÓDŁA HISTORYCZNE MATERIALNE NIEMATERIALNE pisane listy A. niepisane budowle B. wierzenia C. 39

40 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasa 4 Szkoła podstawowa 4 6 Mapa do zadaŷ 7. i 8. Rzeczpospolita w 2. poïowie XVII wieku ZADANIE 7. (0 2) OkreĂl poïoĝenie geograğczne Rzeczypospolitej w XVII wieku. Uzupeïnij zdania, wpisujèc w luki nazwy wïaăciwych kierunków geograğcznych: wschód, zachód, poïudnie lub póïnoc. a) Rzeczpospolita graniczyïa na z imperium osmañskim. b) Carstwo Rosyjskie rozciègaïo siú na odbrzeczypospolitej. ZADANIE 8. (0 2) Oceñ prawdziwoăê kaĝdego zdania. Zaznacz P, jeăli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeăli jest faïszywe. I W XVII wieku lèsk nie naleĝaï do Królestwa Polskiego. FbP / FbF II Kraków byï w XVII wieku stolicè Wielkiego KsiÚstwa Litewskiego. FbP / FbF III W XVII wieku w granicach Królestwa Polskiego znajdowaï siú Malbork. FbP / FbF 40

41 Historia i społeczeństwo Klucz do historii Klasa 4 Szkoła podstawowa 4 6 ZADANIE 9. (0 2) Na podstawie planu podaj informacje dotyczèce bitwy pod Grunwaldem. Wpisz w kaĝdè lukú brakujècè informacjú. Bitwa pod Grunwaldem a) Obóz wojsk krzyĝackich znajdowaï siú w pobliĝu miejscowoăci. b) Na czele wojsk polskich staï król. (nazwa miejscowoăci) (imiona) ZADANIE 10. (0 2) Podaj opisane pojúcia. Wpisz je w odpowiednie komórki tabeli. Opisy PojÚcia I OpowieĂÊ fantastyczna, ïèczèca fakty historyczne z elementami baăniowymi. II Miejsce, gdzie przechowuje siú i konserwuje stare akta ibdokumenty. 41