Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

Transkrypt

1 Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

2 Plan wykładu 1 Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie 2 3

3 Jońska filozofia przyrody - problematyka Centralna problematyka filozofii archaicznej: Z czego powstał świat? Jaka jest zasada zmian w świecie przyrody?

4 Jońska filozofia przyrody - problematyka Centralna problematyka filozofii archaicznej: Z czego powstał świat? Jaka jest zasada zmian w świecie przyrody? Centralne pojęcie: zasada (arche)

5 Pojęcie arche Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie Arche - zasada: w filozofii archaicznej pojęcie to oznacza fundament zjawisk przyrodniczych w dwojakim sensie: podstawowego składnika materialnego i pramaterii zjawisk reguły zmian zachodzących w świecie przyrody

6 Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie : 1 Wg Herodota przewidział rok zaćmienia słońca. 2 Potrafił oszacować wysokość piramidy na podstawie długości jej cienia oraz odległości między okrętami na morzu. 3 Uważał, że istnieją materialne początki wszechrzeczy: wg Talesa naturą, z której powstają wszystkie inne rzeczy jest woda.

7 - co jest zasadą zjawisk? Wg Talesa zasadą zjawisk jest woda - woda jest pramaterią, ale jest też elementem aktualnie istniejącym w przedmiotach fizycznych. Zmiany stanu skupienia wody są zasadą zmian przedmiotów naturalnych. Dlaczego Tales uznał, że właśnie woda jest zasadą: widział, że wszelki pokarm jest wilgotny i że samo ciepło powstaje z wilgoci i nią żyje (Arystoteles) stąd, że zarodki wszystkiego mają wilgotną naturę, woda zaś jest początkiem natury rzeczy wilgotnych (Arystoteles) to - co umarłe - wysycha, a zarodki wszystkiego są wilgotne i wszelki pokarm jest soczysty. Z czego każda rzecz powstaje, tym się żywi (Symplicjusz)

8 - co jest zasadą zjawisk? Wg Talesa zasadą zjawisk jest woda - woda jest pramaterią, ale jest też elementem aktualnie istniejącym w przedmiotach fizycznych. Zmiany stanu skupienia wody są zasadą zmian przedmiotów naturalnych. Dlaczego Tales uznał, że właśnie woda jest zasadą: widział, że wszelki pokarm jest wilgotny i że samo ciepło powstaje z wilgoci i nią żyje (Arystoteles) stąd, że zarodki wszystkiego mają wilgotną naturę, woda zaś jest początkiem natury rzeczy wilgotnych (Arystoteles) to - co umarłe - wysycha, a zarodki wszystkiego są wilgotne i wszelki pokarm jest soczysty. Z czego każda rzecz powstaje, tym się żywi (Symplicjusz) Uzasadnieniem dla tezy Talesa była obserwacja zjawisk.

9 Arche według Anaksymandra Zasadą (arche) wg Anaksymandra jest natura nieokreślona (apejron). Z tej nieokreślonej natury wyłaniają się przeciwieństwa: zimne - gorące, suche - mokre itd. i w ten sposób powstają przedmioty naturalne. Apejron jest naturą materialną ale nieskończoną i nieokreśloną jakościowo: wg Anaksymandra nie możemy opisać materii, z której powstał świat.

10 Arche według Anaksymenesa Według Anaksymenesa zasadą świata jest powietrze. Powietrze jest bowiem: nieskończone ujawnia się we wszystkich stanach rzeczy: cieple i zimnie, wilgoci, ruchu dzięki zgęszczaniu i rozrzedzaniu staje się różnorodne

11 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych.

12 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych. Istnieje jedna ogólna zasada zmian w świecie przyrody.

13 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych. Istnieje jedna ogólna zasada zmian w świecie przyrody. To, co widzimy, nie jest całą prawdą o rzeczywistości przyrodniczej

14 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych. Istnieje jedna ogólna zasada zmian w świecie przyrody. To, co widzimy, nie jest całą prawdą o rzeczywistości przyrodniczej Możemy podać ostateczne wyjaśnienie zjawisk przyrodniczych bez odwoływania się do bytów nadprzyrodzonych.

15 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych. Istnieje jedna ogólna zasada zmian w świecie przyrody. To, co widzimy, nie jest całą prawdą o rzeczywistości przyrodniczej Możemy podać ostateczne wyjaśnienie zjawisk przyrodniczych bez odwoływania się do bytów nadprzyrodzonych. Uzasadnienie tezy może opierać się na obserwacji (Tales).

16 Podstawowe idee filozofii jońskiej Główne idee i założenia jońskiej filozofii przyrody: Istnieje ostateczny fundament zjawisk przyrodniczych. Istnieje jedna ogólna zasada zmian w świecie przyrody. To, co widzimy, nie jest całą prawdą o rzeczywistości przyrodniczej Możemy podać ostateczne wyjaśnienie zjawisk przyrodniczych bez odwoływania się do bytów nadprzyrodzonych. Uzasadnienie tezy może opierać się na obserwacji (Tales). Poszukiwanie arche jest oparte na założeniu, że nic nie powstaje z niczego.

17 Czy w filozofii jońskiej podejmowano problemy filozoficzne? Czy w filozofii jońskiej podejmowano problemy filozoficzne? 1 TAK Wszelkiego rodzaju wiedza - w szczególności wiedza teoretyczna - była w tamtych czasach określana mianem filozofii Problemy kosmologiczne stanowiące centrum zainteresowań filozofii jońskiej, mimo że nie stanowiły już centralnego tematu badań, pojawiały się także w późniejszej filozofii

18 Czy w filozofii jońskiej podejmowano problemy filozoficzne? Czy w filozofii jońskiej podejmowano problemy filozoficzne? 1 TAK Wszelkiego rodzaju wiedza - w szczególności wiedza teoretyczna - była w tamtych czasach określana mianem filozofii Problemy kosmologiczne stanowiące centrum zainteresowań filozofii jońskiej, mimo że nie stanowiły już centralnego tematu badań, pojawiały się także w późniejszej filozofii 2 NIE Problemy kosmologii oraz inne pola badań filozofów jońskich nie należą już do filozofii (w szczególności kwestia zaćmień słońca i ustalania wysokości piramid) Problemy kosmologiczne są dziś zadaniem fizyki lub teologii

19 - koncepcja arche Koncepcja arche Heraklita z Efezu: Zasadą materialną jest ogień. Zasadą zmian jest przemiana ognia, który gęstniejąc przekształca się w ziemię, rozrzedzając zaś staje się powietrzem. Pytanie o arche nie jest centralną problematyką filozofii Heraklita.

20 - zmienność zjawisk Zjawiska przyrodnicze są niepowtarzalne: identyczność dwóch zjawisk może być tylko pozorna, w gruncie rzeczy nigdy nie możemy wejść dwa razy do tej samej rzeki (inne popularne sformułowanie tej zasady - wszystko płynie (pantha rei)).

21 - zmienność zjawisk Zjawiska przyrodnicze są niepowtarzalne: identyczność dwóch zjawisk może być tylko pozorna, w gruncie rzeczy nigdy nie możemy wejść dwa razy do tej samej rzeki (inne popularne sformułowanie tej zasady - wszystko płynie (pantha rei)). Zmienność zjawisk nie oznacza jednak, że nie istnieje w przyrodzie nic stałego: stały jest porządek zmian i przeznaczenie rzeczy, nazywane przez Heraklita logosem: Heraklit twierdzi, że wszystko się dzieje według przeznaczenia, które jest identyczne z koniecznością. Utrzymywał, że istotą przeznaczenia jest rozum (logos) przenikający substancję świata.

22 - poznanie zmysłowe i rozumowe W filozofii Heraklita z Efezu zarysowany zostaje klasyczna dychotomia źródeł poznania: poznanie zmysłowe i rozumowe. Heraklit przypisuje większą wartość poznaniu rozumowemu, ponieważ: Poznanie zmysłowe dotyczy rzeczy nietrwałych

23 - poznanie zmysłowe i rozumowe W filozofii Heraklita z Efezu zarysowany zostaje klasyczna dychotomia źródeł poznania: poznanie zmysłowe i rozumowe. Heraklit przypisuje większą wartość poznaniu rozumowemu, ponieważ: Poznanie zmysłowe dotyczy rzeczy nietrwałych Naszym celem ma być poznanie logosu, które jest możliwe wyłącznie przez myśl.

24 - ogólne uwagi Przedmiot zainteresowań szkoły pitagorejskiej: kosmologia, ogólna natura zjawisk - arche badania matematyczne

25 - koncepcja arche Według Pitagorejczyków arche jest liczba - liczba jest fundamentem rzeczywistości: Oznacza to, że świat ma charakter ilościowy; jeśli będziemy patrzeć na świat niezależnie od jego liczbowego charakteru, nie uzyskamy wiedzy prawdziwej. Stosunki liczbowe są podstawą powstawania jakości. Liczba jest zasadą jako własność rzeczy ale także jako ich materia (liczby mają wielkości przestrzenne - gnomony). Liczbowe stosunki panują nie tyko w świecie przyrody ale dotyczą także innych dziedzin: życia społecznego, etyki, estetyki.