Nie wpisany do rejestru zabytków. Ul. Piastowska 4, Brzeg. Grudzień 2015, Wrocław

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI 1. KARTA IDENTYFIKACYJNA ZABYTKU I DOKUMENTACJI 2. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA OPIS OBIEKTU 3. OPIS OBIEKTU 4. BADANIA STRATYGRAFICZNE 4.1. METODYKA BADAŃ 4.2. TABELE 4.3. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 5. OCENA STANU ZACHOWANIA 6. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH 6.1. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATOSKIE 6.2. SZCZEGÓŁOWY PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH TYNKI DETAL SZTUKATORSKI I ARCHITEKTONICZNY WYKONANY Z ZAPRAW DETAL SZTUKATORSKI WYKONANY Z GIPSU ELEMENTY KAMIENNE - PIASKOWIEC ELEMENTY METALOWE GRANITOWE SCHODY

3 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 1. KARTA IDENTYFIKACYJNA ZABYTKU I DOKUMENTACJI OBIEKT TECHNIKA ORYGINAŁU DAWNA WILLA HEINRICHA VON REUSS (obecnie klub garnizonowy) Budynek murowany z cegły, tynkowany, na elewacjach wystrój sztukatorski, dach kryty papą. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana; drzwi wejścia głównego, balustrady, kraty okienne kute, żelazne. AUTOR, DATOWANIE Nieznany, w. NR. REJESTRU ZABYTKÓW ADRES INWESTOR FAZA DOKUMENTACJI AUTOR OPRACOWANIA DATA I MIEJSCE WYKONANIA Nie wpisany do rejestru zabytków. Ul. Piastowska 4, Brzeg 2 Wojskowy Oddział Gospodarczy, ul. Obornicka , Wrocław, infrastruktura 2 WOG Badania stratygraficzne tynków i elementów wystroju elewacji, program prac konserwatorskich Piotr Wanat dyplomowany konserwator dzieł sztuki, nr dypl. 1821/95/UMK Grudzień 2015, Wrocław ILOŚĆ STRON 20 LICZBA FOTOGRAFII 70 2

4 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 2. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania są badania stratygraficzne przeprowadzone na elewacjach dawnej willi Heinricha von Reuss - klubu garnizonowego w Brzegu. Badania obejmowały tynki, detal występujący na elewacji, w tym kraty oraz stolarkę okienną. Zostały przeprowadzone in situ z poziomu ziemi, tarasów oraz dachu wykusza elewacji ogrodowej. Przedmiotem opracowania jest także program prac konserwatorskich elewacji, który opracowano w oparciu o wiedzę uzyskaną m.in. w trakcie wykonywania badań stratygraficznych oraz analizę stanu zachowania obiektu. Zakres opracowania obejmuje opis zabytku, przeprowadzone badania stratygraficzne oraz planowane prace konserwatorskie. Program prac konserwatorskich określa także szczegółowo technikę i technologię planowanych prac. 3

5 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 3. OPIS OBIEKTU Budynek wzniesiony w latach przez właściciela ziemskiego i radcę Heinricha von Reuss z Łosiowa jako willa w stylu eklektycznym. Po 1891r. sprzedany Ernstowi Alfredowi Neugebauer, który to przebudował wnętrze i dobudował taras przy elewacji ogrodowej. W 1946 r. willę przekazano w posiadanie Wojsku Polskiemu i przeznaczono na klub garnizonowy (obecnie Klub 1 Pułku Saperów im. Tadeusza Kościuszki), wspomina się, że przed wojną budynek zamieszkiwał właściciel miejscowego browaru. Willa jest zlokalizowana we wschodniej części Parku Centralnego im. Józefa Czajkowskiego. Granice posesji od północnego-wschodu i południowego-wschodu wyznacza bieg ulicy Piastowskiej, z kolei od południowego-zachodu wyznaczają działki innych budynków, pozostała część jest otwarta na park. Od strony południowo-zachodniej znajduje się główne wejście do budynku oraz podjazd, od strony północno-wschodniej część ogrodowa. Obiekt to budowla wolnostojąca o nieregularnej bryle na planie zbliżonym do prostokąta, dwukondygnacyjna, podpiwniczona, z poddaszem. Murowana z cegły, tynkowana, nakryta dachem czteropołaciowym krytymi papą. Bryła silnie rozczłonkowana, z licznymi tarasami, wykuszami, aneksami. Elewacje w stylu eklektycznym, z umiarkowanie bogatym wystrojem plastycznym (sztukatorskim) o formach klasycyzujących, w mniejszym zakresie barokowych. Elewacja frontowa - południowo-zachodnia, w dolnej kondygnacji 8-, w górnej 7-osiowa, z wejściem głównym do budynku w 5 osi i parterowym, dwuosiowym aneksem w narożniku zachodnim. Szczególnie bogato ukształtowana elewacja północnowschodnia (ogrodowa), 4-osiowa, z rozległym tarasem z wachlarzowatymi schodami prowadzącymi do ogrodu, dużym półokrągłym parterowym aneksem (wykuszem) w 2 osi i podobnie ukształtowaną loggią przy północnym narożu; loggia wraz z przylegającym od wsch. portykiem tworzą strop górnego tarasu. Elewacja południowo-wschodnia dwuosiowa z parterowym zamkniętym trójbocznie aneksem (wykuszem) w drugiej osi. Elewacja północnozachodnia trójosiowa, w górnej kondygnacji dwuosiowa, z dwoma dużymi oknami, połączona od północy z loggią, od południa z aneksem elewacji południowo-zachodniej. Podziały poziome tworzy gzyms cokołowy i podokienny pierwszej kondygnacji oraz dwa gzymsy 4

6 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI działowe poniżej i powyżej poddasza. Otwory okienne prostokątne, poza otworami cokołu, które częściowo są kwadratowe oraz otworami wykusza elewacji ogrodowej, które są zamknięte łukami pełnymi, zwieńczone naczółkami trójkątnymi wspartymi na konsolach lub prostymi odcinkami gzymsów, częściowo również wspartymi na konsolach. W ścianie zachodniej loggi nad prostokątnym otworem przeprucia ściany oculus. Umiarkowany detal architektoniczny głównie w postaci profilowanych obramień i przyczółków okiennych, a także portalu w formie pseudoportyku, ozdobnych łuków elewacji ogrodowej oraz pilastrów z korynckimi głowicami umieszczonych na wykuszach. Nad wykuszem elewacji ogrodowej, między oknami 1 piętra duża płycina z dekoracją plastyczną - girlandą. Na wszystkich elewacjach silnie zaakcentowany masywny, wysoki cokół zwieńczony wydatnym gzymsem. Tynki gładkie. Pierwotnie wszystkie elewacje zwieńczone były gzymsem wspartym na kroksztynach, obecnie, wskutek przebudowy poddasza nie zachowanym. Balustrady tarasów różne - w głównym tarasie elewacji ogrodowej pierwotnie tralkowa, kamienna (piaskowcowa), obecnie zachowane słupki, kwadratowe w przekroju, zwieńczone profilowanymi nakrywami, oddzielające poszczególne przęsła. W tarasie nad loggią tej elewacji balustrada metalowa, kuta, ustawiona między prostymi, kwadratowymi w przekroju słupkami kamiennymi (piaskowcowymi). Balustrada aneksu na elewacji frontowej (południowo-zachodniej) płytowa, prosta, najprawdopodobniej wtórna. Szczególnie bogatą formę posiadają metalowe, częściowo przeszklone drzwi głównego wejścia, zdobione aplikacjami kutymi i tłoczonymi w blasze. 5

7 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 4. BADANIA STRATYGRAFICZNE 4.1. METODYKA BADAŃ Badania stratygraficzne detalu i tynków elewacji, których celem było ustalenie pierwotnej kolorystki obiektu i specyfiki tynku, przeprowadzono wykonując w wybranych, reprezentatywnych miejscach odkrywki schodkowe oraz sondażowe. Badania przeprowadzono z poziomu ziemi, tarasów oraz dachu wykusza elewacji ogrodowej. Łącznie wykonano 26 odkrywek i sond odkrywkowych na tynkach i detalu ( w tym kraty) oraz 12 odkrywek w obrębie stolarki. Dokonano oceny makroskopowej warstw, a także pobrano fragment tynku i zaprawy z pozostałościami powłok malarskich i obserwowano pod mikroskopem stereoskopowym w powiększeniu 16x i 32x. Oceny odcienia i stopnia intensywności barwy zachowanych warstw malarskich dokonywano po oczyszczeniu ich powierzchni z warstwy brudu, kolory porównywano ze wzornikami Keim Exclusive (tynki i detal) oraz RAL (kraty, stolarka) - mają one charakter przybliżony, co wynika przede wszystkim ze złego stanu zachowania poszczególnych (zwłaszcza najstarszych) warstw barwnych. Nie wykonano specjalistycznych badań mających na celu określenie rodzaju pigmentów i spoiw zachowanych warstw malarskich. Wyniki badań stratygraficznych przedstawiono w tabelach zbiorczo dla poszczególnych elementów. W tabelach podano chronologię względną. 6

8 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 4.3. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 1. Wykonano 24 odkrywki sondażowe oraz schodkowe na tynkach elewacji oraz detalu sztukatorskim i kamiennym. Badania wykonano także na kracie balustrady tarasu nad loggią elewacji północnej. Badaniami objęto także (w ograniczonym zakresie) stolarkę okienną. 2. W wyniku badań ustalono występowanie pozostałości co najmniej 8 (wzgl. 9) faz chronologicznych (dla tynków i detalu sztukatorskiego). 3. W pierwszej fazie chronologicznej (I) tynki malowane były w kolorze ugrowym (Keim 9066). cokół być może w kolorze ciemniejszym (9064?), detal architektoniczny w podobnym kolorze, najprawdopodobniej w odcieniu nieznacznie jaśniejszym od tynków (Keim 9069, 9073). Elementy piaskowcowe eksponowano prawdopodobnie w naturalnej barwie kamienia. 4. W kolejnym etapie przekształceń (II faza chronologiczna) elewacje malowano w podobny sposób, w kolorystyce ugrowożółtej, prawdopodobnie nieznacznie jaśniejszej od poprzedniej: tynki w kolorze Keim 9268 wzgl. 9348, detal architektoniczny: Keim 9251 wzgl III faza chronologiczna w kolorze ugru (umbra?), prawdopodobnie nieznacznie ciemniejsza niż dwie poprzednie (tynki: Keim 9263, 9064, detal 9265?). Prawdopodobnie wtedy pomalowano elementy kamienne. 6. W trakcie kolejnych remontów elewacje malowano w kolorze brązowoczerwonym (IV faza chronologiczna) i dwukrotnie na zielono: jasnozielono (V faza chronologiczna) i ciemnozielono (VI faza chronologiczna). Wydaje się, że do tego momentu konsekwentnie stosowano zasadę malowania tynków tła w nieco ciemniejszym odcieniu, detal był jaśniejszy. 7. Kolejne trzy warstwy barwne to wymalowania głównie przy użyciu farb emulsyjnych, prawdopodobnie po 1945 r. (VII-IX faza chronologiczna). Ponadto w tym czasie (1978?) wykonano nowe tynki z zaprawy cementowej w partii cokołowej oraz drobne naprawy i uzupełnienia tynków w wyższych partiach elewacji. Kolorystyka ostatnich trzech faz - od jasnoróżowej do brązowoczerwonej, z zasadą malowania detalu w ciemniejszym odcieniu od tynków. 7

9 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 8. Elementy metalowe - kraty balustrady tarasu loggi elew. płn.-wsch (ogrodowej) były wielokrotnie malowane farbami podkładowymi (minia) i dekoracyjnymi, przeważnie w kolorystyce nawiązującej do aktualnej kolorystyki elewacji. Najstarsza zachowana powłoka malarska ma barwę jasnougrową (RAL 1001). Powierzchnia metalu była przed malowaniem prawdopodobnie oksydowana (zachowana miejscami czarna połyskliwa warstwa), jednak najpewniej nie było to docelowe wykończenie powierzchni. 9. Detal kamienny występuje na elewacji w niewielkim zakresie. Na elewacji płn.-wsch. (ogrodowej) zachowane są granitowe schody prowadzące z tarasu do ogrodu. Balustrada dolnego tarasu, zachowana częściowo (słupki, brak tralek) wykonana została z piaskowca, podobnie jak profilowany gzyms nad cokołem (w obrębie tarasu); piaskowcowe są także słupki balustrady górnego tarasu oraz profilowana opaska wokół otworu wejściowego do budynku loggi. Na elewacji płd.-zach. (frontowej) z piaskowca wykonano bazy pilastrów pseudoportyku a z granitu stopnie wejścia. W obecnym stanie wszystkie elementy piaskowcowe pokryte są kilkoma warstwami farby, które odpowiadają kolejnym fazom chronologicznym wymalowań elewacji. Najstarsze zachowane warstwy barwne pochodzą najprawdopodobniej z III fazy chronologicznej i mają barwę ciemnego ugru (Keim 9064 wzgl. 9243). Bezpośrednio na nich zachowały się pozostałości V fazy chronologicznej (zieleń jasna), a następnie kolejnych wymalowań. Wydaje się, że pierwotnie detal piaskowcowy nie był malowany. Elementy granitowe nie były malowane. 10. Stolarka okienna. Wykonano badania na kilku oknach w obrębie kondygnacji 1 i 2 piętra, w tym na dużych oknach wykusza w elewacji płn.-wsch. (ogrodowej) przeznaczonych do renowacji, na różnych elementach - ramiakach i detalach ozdobnych. W przypadku większości okien zachowały się ślady co najmniej trzech-czterech warstw barwnych, w większości wtórnych. W przypadku kilku różnych okien, o bezsprzecznie oryginalnym charakterze, stwierdzono występowanie w najstarszej warstwie pozostałości ciemnobrązowej farby, która prawdopodobnie jest reliktem pierwotnej kolorystyki - RAL 8016 względnie 8015 lub Wtórnie stolarkę wielokrotnie odnawiano i malowano najczęściej w kolorze białym, w jednej z warstw wtórnych występuje przełamana biel (odcień kości słoniowej). 8

10 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 5. OCENA STANU ZACHOWANIA Budynek jest zachowany w dobrym ogólnym stanie konstrukcyjnym. Jednak stan jego elewacji jest bardzo zły. Wynika to głównie z wieloletniej ekspozycji na działanie szkodliwych czynników atmosferycznych, braku bieżących napraw, braku zabezpieczenia przeciwwilgociowego oraz nieudolnych napraw dokonanych w przeszłości. Elewacje poddawane były kilkakrotnie remontom, w wyniku których forma architektoniczna uległa pewnym przekształceniom. W trakcie jednego z remontów, prawdopodobnie po 1945 roku przebudowano poddasze, co spowodowało zniszczenie pierwotnego zwieńczenia w formie gzymsu wspartego na kroksztynach. Przekształceniom uległ także aneks w zachodniej części elewacji frontowej - jego elewacja frontowa jest pozbawiona jakiegokolwiek detalu, wtórna jest także balustrada, a otwory okien w elewacjach bocznych aneksu, pozbawione obramień, zostały prawdopodobnie przesunięte (znajdują się poza osiami okien piwnicznych). Inne wtórne zmiany w obrębie elewacji to m.in. płytki tarasów, wtórna stolarka okien i drzwi, liczne kratki nawiewników/instalacji wentylacyjnych itp. Tynki, częściowo wtórne, miejscami zawilgocone i zasolone, punktowo spękane lub fragmentarycznie odspojone, powłoki malarskie złuszczają się obficie. W strefie cokołowej gromadzi się wilgoć, zawilgocone są także tynki w okolicach rur spustowych i na eksponowanych, wystających partiach elewacji. Detal architektoniczny i sztukatorski zachowany w stanie zadowalającym, miejscami w stanie złym. Lokalnie występują drobne ubytki lub spękania. Powłoka malarska złuszcza się. W obrębie tarasu elewacji ogrodowej zdekompletowana balustrada, pozbawiona zupełnie tralek. 9

11 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI Detal kamienny występuje na elewacji w niewielkim zakresie. Na elewacji płn.-wsch. (ogrodowej) zachowane są granitowe schody prowadzące z tarasu do ogrodu. Zachowane w stanie złym, przemieszczone stopnie, popękane niektóre elementy, wymagają rozbiórki, renowacji i ponownego ułożenia na nowej podbudowie. Dwa dolne stopnie wtórne, betonowe, w stanie bardzo złym - kwalifikują się do rozbiórki. Balustrada dolnego tarasu, zachowana częściowo (słupki, brak tralek) wykonana została z piaskowca, podobnie jak profilowany gzyms nad cokołem (w obrębie tarasu); piaskowcowe są także słupki balustrady górnego tarasu oraz profilowana opaska wokół otworu wejściowego do budynku loggi. Na elewacji płd.-zach. (frontowej) z piaskowca wykonano bazy pilastrów pseudoportyku a z granitu stopnie wejścia. W obecnym stanie wszystkie elementy piaskowcowe pokryte są kilkoma warstwami farby, która łuszczy się i powoduje podwyższony poziom zawilgocenia, co m.in. skutkuje osłabieniem struktury kamienia i porastaniem przez glony. Elementy stalowe (drzwi wejściowe, kraty okienne, balustrady) zachowane w stanie złym. W najlepszym stanie zachowane są drzwi wejściowe, nieliczne ślady korozji i ubytki dekoracji na prawym skrzydle. Pozostałe elementy, za wyjątkiem kutej balustrady górnego tarasu loggii (elewacja ogrodowa) wtórne, pokryte złuszczającymi się powłokami malarskimi, zabrudzeniami, miejscowo produktami korozji. Stolarka drzwiowa i okienna - w części wtórna, jednak w dużej mierze zachowana pierwotna. Zachowana w stanie złym, miejscowo bardzo złym. Powłoki malarskie spękane, częściowo złuszczone, przez co nie zapewniają mu ochrony, obserwuje się miejscowe zawilgocenie. Zdekompletowane elementy dekoracyjne, przede wszystkim na listwach przymykowych. 10

12 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 6. PROGRAM PRAC KONSERWATOSKICH 6.1. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSRWATORSKIE Z racji złego stanu zachowania elewacji oraz z uwagi na ich wartości historyczne, artystyczne i naukowe głównym założeniem jest poddanie ich wystroju kompleksowym pracom konserwatorskim dążącym do zapobieżenia dalszej degradacji zabytkowej tkanki oraz przywrócenia budynkowi pierwotnych walorów estetycznych. Przewiduje się prace o charakterze zachowawczym i częściowo odtworzeniowym. Przed rozpoczęciem właściwych prac renowacyjnych należy przeprowadzić uzupełniające badania stratygraficzne, m.in. należy określić sposób pierwotnego opracowania powierzchni detali piaskowcowych. W niezbędnym zakresie planuje się usunięcie skutków wcześniejszych nieudolnych napraw i ich ponowne wykonanie stosując przy tym odpowiednie dla prac konserwatorskich techniki i technologie. Po skuciu zniszczonych, odparzonych i wtórnych tynków, a także betonowej opaski w strefie cokołowej, planuje się wzmocnienie oryginalnych tynków oraz ich oczyszczenie. Tynki zostaną uzupełnione, dobierając materiały o odpowiednich właściwościach szczególnie w strefie cokołowej uwzględniając parametry paroprzepuszczalności (tynki renowacyjne). Elementy wystroju sztukatorskiego zostaną oczyszczone z nawarstwień, wzmocnione, i uzupełnione. Planuje się także przeprowadzenie prac renowacyjnych w obrębie stolarki okiennej wykusza elewacji płn.-wsch. - ogrodowej - duże okna zamknięte łukami; pozostała stolarka zostanie wymieniona na nową, wiernie powtarzającą oryginalną formę, zwłaszcza dekoracyjny detal i podziały. Przy okazji konserwacji stolarki okiennej pracom renowacyjnym należy także poddać zachowane kasety rolet zewnętrznych oraz prowadnice rolet. Renowacji poddane zostaną elementy metalowe (balustrada, drzwi wejścia głównego) oraz granitowe schody, które ze względu na zły stan zachowania należy rozebrać, poddać pracom konserwatorskim i ułożyć na nowej podbudowie; dwa betonowe stopnie w schodach tarasu zsastąpić nowymi, wykonanymi z granitu. W metalowych drzwiach głównego wejścia należy odtworzyć brakujące elementy dekoracyjne. 11

13 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI Detal piaskowcowy oraz elementy wystroju elewacji szczególnie narażone na zawilgacanie przez wody opadowe należy zabezpieczyć wykonując ich hydrofobizację. W ramach planowanych prac konserwatorskich zakłada się m.in. odtworzenie pierwotnej formy zwieńczenia elewacji w formie profilowanego gzymsu wspartego na konsolkach (kroksztynach), rozbiórkę istniejącej, wtórnej balustrady na tarasie elewacji płd.- zach. (frontowej) i wykonanie nowej, wg. projektu oraz odtworzenie tralek balustrady głównego tarasu w elewacji ogrodowej. Planuje się także odtworzenie części detalu, m.in. gzymsów i obramień okien na elewacjach aneksu elewacji płd.-zach. (frontowej) oraz rekonstrukcję dwóch lambrekinów w oknach nad okrągłym wykuszem elewacji ogrodowej (na podstawie zdjęć archiwalnych oraz analogicznej dekoracji zachowanej w oknie budynku przy ulicy Piastowskiej 29 w Brzegu). Należy także wymienić obróbki blacharskie, zgodnie z projektem. Wszystkie prace konserwatorskie i restauratorskie należy prowadzić pod kierunkiem konserwatora dzieł sztuki, specjalisty w zakresie konserwacji rzeźby i detalu architektonicznego oraz pod nadzorem służb konserwatorskich. 12

14 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 6.2. SZCZEGÓŁOWY PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH TYNKI 1. Wykonanie dokumentacji stanu zachowania. 2. Wykonanie uzupełniających badań stratygraficznych. 3. Skucie wtórnych, zdestruowanych i zasolonych tynków, dokładne usunięcie pozostałości zasolonych tynków i wykwitów solnych. 4. Mycie elewacji i ceglanego lica ścian wodą pod ciśnieniem. 5. Wykonanie napraw muru (w przypadku ujawnienia spękań i odkształceń): klamrowanie spękań klamry ze stali AIII, przemurowanie fragmentów muru o osłabionym wątku. 6. Dezynfekcja powierzchni skażonych biologicznie, np. Caparol Histolith Algen- Entferner. 7. Gruntowanie (wzmocnienie) lica cegły i zachowanych tynków, np. Caparol Amphisilan Putzfestiger. 8. Uzupełnienie zachowanych tynków w strefie zawilgocenia kondygnacji cokołu tynk renowacyjny WTA, np. systemu Caparol Capatect: 8.1. wykonanie warstwy szczepnej - obrzutka (szpryc) CT Vorspritz WTA, 8.2. warstwa renowacyjna podkładowa - CT Porengrundputz WTA, 8.3. warstwa renowacyjna wierzchnia - CT Rapid Sanierputz WTA, 8.4. warstwa wierzchnia wygładzająca -zaprawą renowacyjną zbrojoną mikrowłóknami CT Glattspachtel WTA. 9. Odtworzenie tynków na elewacjach - tynk wapienno-cementowy (na bazie białego cementu), np. Keim Universalputz, w miejscach silnie zawilgoconych i zasolonych np. tynk trasowy Caparol Histolith Trass Sanierputz. 13

15 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 10. Wykonanie napraw tynków historycznych i wtórnych tynków, które zachowały się w dobrym stanie technicznym - wypełnienie spękań i rys z ewentualnym zbrojeniem, np. zaprawą mineralną Caparol Capalith Fassadenspachtel P, zbrojenie z siatki z włókna szklanego, np. Caparol CT 645/ Przetarcie uzupełnianych i odtwarzanych tynków mineralną szpachlą z mikrowłóknami, np. Caparol Capalith Fassadenspachtel P, na styku uzupełnianych i odtwarzanych tynków należy wykonać zbrojenie z siatki z włókna szklanego, np. Caparol CT 645/ Przygotowane podłoża tynków pod malowanie farbami silikatowymi - gruntowanie powierzchni tynków, np. Caparol Histolith Silikat-Fixativ. 13. Malowanie tynków farbami krzemianowymi wg przyjętej kolorystyki, np. farbami Caparol Histolith Aussenquarz. 14. Wykonanie impregnacji hydrofobowej tynków narażonych na zamakanie, np. Caparol Histolith Disboxan

16 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI DETAL SZTUKATORSKI I ARCHITEKTONICZNY WYKONANY Z ZAPRAW 1. Wykonanie dokumentacji stanu zachowania. 2. Wykonanie uzupełniających badań stratygraficznych. 3. Usunięcie wtórnych zapraw i zniszczonych, odspojonych partii detalu. 4. Oczyszczenie powierzchni detalu z powłok malarskich metodami mechanicznymi skalpele, dłuta itp. z ewentualnym wspomaganiem strumieniem pary. Doczyszczenie chemiczne i mechaniczne (ręczne) z pozostałości farb - środki na bazie rozpuszczalników organicznych, np. Coverax Rasant, Scansol, doczyszczanie skalpelami, nożami, dłutami itp. 5. Zdjęcie szablonów z oczyszczonych, oryginalnych profili. 6. Dezynfekcja powierzchni detali, np. Caparol Histolith Algen-Entferner. 7. Gruntowanie (wzmocnienie) osłabionych zapraw, np. Caparol Amphisilan Putzfestiger. 8. Naprawa uszkodzonych profili przy użyciu zaprawy piaskowo-wapiennej z niewielkim (do 10%) dodatkiem białego cementu lub gotowych zapraw sztukatorskich, np. Baumit-Bayosan Stuccoco FG 88 i FF 89 (warstwa wierzchnia) lub Quck-mix Stukoplan SGS i STW. 9. Odtworzenie elementów metodą ciągnięcia zaprawy szablonem na ścianie - przy użyciu zaprawy piaskowo-wapiennej z niewielkim (do 10%) dodatkiem białego cementu lub gotowych zapraw sztukatorskich jak w p Przygotowane elementów z zaprawy pod malowanie farbami krzemianowymi - gruntowanie powierzchni detali gruntem, np. Caparol Histolith Silikat-Fixativ. 11. Malowanie wszystkich elementów farbami krzemianowymi wg przyjętej kolorystyki, np. farby Caparol Histolith Aussenquarz. 12. Wykonanie impregnacji hydrofobowej detali narażonych na zamakanie, np. Caparol Histolith Disboxan

17 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI DETAL SZTUKATORSKI WYKONANY Z GIPSU 1. Wykonanie dokumentacji stanu zachowania. 2. Wykonanie uzupełniających badań stratygraficznych. 3. Oczyszczenie powierzchni detalu z powłok malarskich metodami mechanicznymi skalpele, dłuta itp. i fizykochemicznymi (mycie strumieniem pary, usuwanie powłok malarskich środkami spęczniającymi na bazie rozpuszczalników organicznych, np. zmywacze powłok lakierniczych Synpeco, Coverax Rasant); niedopuszczalne jest stosowanie do usuwania powłok malarskich zasad (ługowanie). 4. Dezynfekcja powierzchni, np. Caparol Algen-Entferner. 5. Podcyzelowanie formy detalu. 6. Uzupełnienie drobnych ubytków gipsem ceramicznym z narzutu. 7. Wymiana zniszczonych elementów lub ich fragmentów odlewami o formie identycznej z odtwarzanym detalem - odlewy z gipsu ceramicznego w elastycznych formach silikonowych. 8. Przygotowanie podłoża pod malowanie - impregnacja gruntem, np. Caparol Amphisilan Putzfestiger, gruntowanie powierzchni detali np. gruntem Caparol Sylitol Compact. 9. Malowanie detali farbami krzemianowymi wg przyjętej kolorystyki, np. farby Caparol Histolith Aussenquarz. 10. Wykonanie impregnacji hydrofobowej detali, np. Caparol Histolith Disboxan

18 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI ELEMENTY KAMIENNE - PIASKOWIEC 1. Wstępne oczyszczenie i spłukanie detalu wodą pod niewielkim ciśnieniem (ok. 50 bar), w celu usunięcia luźnych zabrudzeń. 2. Sprawdzenie stabilności konstrukcji i posadowienia odspojonych elementów kamieniarki, ich stabilizacja poprzez klamrowanie z użyciem kotew ze stali niekorodującej. 3. Oczyszczenie powierzchni piaskowca z powłok malarskich, farb i gruntów metodami mechanicznymi skalpele, dłuta, szpachle itp. z ewentualnym wspomaganiem strumieniem pary. 4. Usunięcie uzupełnień cementowych, wtórnych zapraw i spoin. 5. Doczyszczenie powierzchni kamienia z pozostałych nawarstwień i zanieczyszczeń ręcznie metodami mechanicznymi, przy pomocy dłut kamieniarskich, skalpeli, kamieni ściernych itp. z zachowaniem istniejącej faktury. 6. Oczyszczenie chemiczne powierzchni piaskowca - mycie wodą pod ciśnieniem z użyciem kwaśnego środka zawierającego jako składnik aktywny HF o stężeniu nie przekraczającym 5%; (np. Remmers Fassadenreiniger-Paste, Coverax Covexan, wybór środka po wykonaniu prób i ocenie uzyskanych efektów). 7. Dezynfekcja powierzchni kamienia, np. środkiem Remmers BFA. 8. Odsolenie powierzchni kamienia metodą migracji soli do rozszerzonego środowiska (okłady z wody destylowanej i waty celulozowej, trzykrotne wykonanie zabiegu). 9. Wzmocnienie osłabionych i osypujących się partii piaskowca hydrofilnym preparatem na bazie czteroetoksysilanu, np. Remmers KSE 300 metodą natrysku lub pędzlowania mokre na mokre, do przesycenia preparatem podłoża. 10. Klejenie spękanych i odspojonych fragmentów kamienia żywicą epoksydową, np. Remmers Epoxy BH 100, większe elementy po połączeniu na dyble względnie klamrami ze stali niekorodującej. 11. Uzupełnienie ubytków w piaskowcu przy użyciu gotowych barwionych w masie mineralnych zapraw restauratorskich, np. Remmers Restauriermoertel. 17

19 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI 12. Wykonanie nowych spoin w obrębie elementów kamiennych gotową renowacyjną zaprawą do spoinowania, np. Remmers Fugenmoertel. 13. Scalenie kolorystyczne uzupełnień w technice laserunkowej, np. przy użyciu farby Remmers Historic Lasur. 14. Hydrofobizacja powierzchni kamienia np. środkiem Remmers Funcosil SNL ELEMENTY METALOWE 1. Wykonanie dokumentacji stanu zachowania. 2. Wykonanie uzupełniających badań stratygraficznych. 3. Demontaż elementów i wstępne oczyszczenie powierzchni ręcznie, szczotkami metalowymi. 4. Oczyszczenie powierzchni metalu z pozostałości farb i produktów korozji metodą strumieniowo-ścierną, dobór dyszy, ścierniwa i ciśnienia po wykonaniu prób (elementy o precyzyjnym rysunku - np. ornamentyka w drzwiach wejściowych metodą mikropiaskowania). 5. Przywrócenie kształtu zdeformowanych elementów. 6. Naprawa skorodowanych lub zniszczonych łączeń. 7. Odtworzenie zniszczonych fragmentów dekoracji w technice oryginału. 8. Malowanie dwukrotne emalią o właściwościach stabilizujących produkty korozji, np. poliuretanowa gruntoemalia Lowigraf-PUR - zgodnie z przyjętą kolorystyką. 9. Ponowny montaż elementów metalowych. 18

20 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI ELEMENTY GRANITOWE - SCHODY 1. Wykonanie inwentaryzacji i dokumentacji stanu zachowania. 2. Demontaż granitowych stopni. 3. Rozbiórka dwóch stopni betonowych. 4. Wstępne oczyszczenie powierzchni kamienia na sucho. 5. Czyszczenie właściwe: 5.1. mycie wodą pod ciśnieniem w zakresie bar, 5.2. czyszczenie chemiczne przy pomocy kwaśnego środka zawierającego jako środek aktywny fluorek amonu, np. Coverax Covexan, 5.3. czyszczenie powierzchni kamienia strumieniem pary, 5.4. doczyszczenie mechaniczne skalpelami, dłutami, kamieniami ściernymi itp. 6. Dezynfekcja, np. środkiem Remmers BFA. 7. Klejenie spękań żywicą epoksydową, np. Remmers BH Uzupełnienie ubytków przy użyciu żywic syntetycznych z odtworzeniem barwy i struktury kamienia, np. żywica epoksydowa Akemi Akepox 5010 lub poliestrowa Tenax Solido Transparente z ewentualnym dodatkiem wypełniaczy mineralnych; po związaniu obróbka celem nadania faktury właściwej dla uzupełnianych elementów. 9. Wykonanie ławy fundamentowej i podbudowy betonowej o profilu schodkowym. 10. Wykonanie dwóch dolnych stopni z granitu o barwie i strukturze maksymalnie zbliżonych do oryginału (powtórzenie formy stopni betonowych). 11. Ponowny montaż stopni. 12. Wykonanie spoin zaprawą mineralną, np. Remmers Fugenmortel. 19

21 P.WANAT BADANIA STRATYGRAFICZNE I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEMENTÓW WYSTROJU ELEWACJI FOT.I. ELEWACJA PÓŁNOCNA WILLI PRZED 1945 R. (ŻRÓDŁO INNTERNET wejście: grudzień 2015) 20

22 FOT.1. ELEWACJA POŁUDNIOWO-ZACHODNIA WIDOK OD PŁD. FOT.2. ELEWACJA POŁUDNIOWO-ZACHODNIA, FRAGMENT, WIDOK OD ZACH.

23 FOT.3. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ. FOT.4. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ.

24 FOT.5. ELEWACJA PÓŁNOCNO-ZACHODNIA. FOT.6. FRAGMENT ELEWACJI PÓŁNOCNO-ZACHODNIEJ.

25 FOT.7. ELEWACJA PÓŁNOCNO-WSCHODNIA. FOT.8. FRAGMENT ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ.

26 FOT.9. ELEWACJA PÓŁNOCNO-ZACHODNIA. FOT.10. LOGGIA ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ.

27 FOT.11. WYKUSZ ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ. FOT.12. WYKUSZ ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ.

28 FOT.13. OZDOBNA PŁYCINA NAD WYKUSZEM (ELE. PŁN-WSCH). FOT.14. POŁUDNIOWY RÓG BUDYNKU.

29 FOT.15. FRAGMENT ELEWACJI PÓŁNOCNO WSCHODNIEJ. FOT.16. FRAGMENT ELEWACJI PÓŁNOCNO WSCHODNIEJ.

30 FOT.17. WSCHODNI RÓG BUDYNKU. FOT.18. ELEWACJA POŁUDNIOWO-WSCHODNIA.

31 FOT.19. ELEWACJA POŁUDNIOWO-WSCHODNIA. FOT.20. ODKRYWKA COKOŁU WYKUSZA (ELEW. PŁN-WSCH).

32 FOT.21. ODKRYWKA LICA WYKUSZA (ELEW. PŁN-WSCH). FOT.22. ODKRYWKA ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ.

33 FOT.23. ODKRYWKA ELEWACJI WNĘTRZA GANKU I OBRAMIENIA OTWORU DRZWIOWEGO (ELEW. PŁN-WSCH). FOT.24. ODKRYWKA LICA WNĘTRZA GANKU I DETALU (ELEW. PŁN-WSCH).

34 FOT.25. ODKRYWKA LICA WNĘTRZA GANKU (ELEW. PŁN-WSCH). FOT.26. ODKRYWKA LICA WNĘTRZA GANKU I DETALU (ELEW. PŁN-WSCH).

35 FOT.27. ODKRYWKA COKOŁU TARASU (ELEW. PŁN-WSCH). FOT.28. ODKRYWKA ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ II KONDYGNACJA.

36 FOT.29. ODKRYWKA ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ II KONDYGNACJA. FOT.30. ODKRYWKA W OBRĘBIE OZDOBNEJ PŁYCINY NAD WYKUSZEM (ELEW. PŁN-WSCH).

37 FOT.31. ODKRYWKA DETALU ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ II KONDYGNACJA. FOT.32. ODKRYWKA W OBRĘBIE OZDOBNEJ PŁYCINY NAD WYKUSZEM (ELEW. PŁN-WSCH).

38 FOT.33. ODKRYWKA LICA I DETALU ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ II KONDYGNACJA. FOT.34. POŁUDNIOWY RÓG BUDYNKU.

39 FOT.35. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ. FOT.36. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ.

40 FOT.37. OTWÓR OKIENNY (ELEW. PŁ-ZACH). FOT.38. PORTAL GŁÓWNEGO WEJŚCIA (ELEW. PŁ-ZACH).

41 FOT.39. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ. FOT.40. FRAGMENT ELEWACJI POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ.

42 FOT.41. DETAL PORTALU WEJŚCIA GŁÓWNEGO. FOT.42. GRANITOWE STOPNIE PRZED PORTALEM WEJŚCIA GŁÓWNEGO.

43 FOT.43. STOLARKA OKIENNA O CECHACH STYLOWYCH (ELEW. PŁN-ZACH). FOT.44. DETAL OBRAMIENIA OKIENNEGO (ELEW. PŁN-ZACH).

44 FOT.45. FRAGMENT COKOŁU ELEWACJI PÓŁNOCNO-ZACHODNIEJ. FOT.46. FRAGMENT COKOŁU ELEWACJI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ.

45 FOT.47. FRAGMENT COKOŁU ELEWACJI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ. FOT.48. FRAGMENT COKOŁU I SCHODÓW ELEWACJI OGRODOWEJ.

46 FOT.49. GRANITOWE SCHODY NA TARAS ELEWACJI OGRODOWEJ. FOT.50. FRAGMENT GANKU I BALUSTRADA BALKONU (ELEW. PŁN-WSCH).

47 FOT.51. FRAGMENT WYKUSZA (ELEW. PŁN-WSCH). FOT.52. GÓRNA CZĘŚĆ WYKUSZA (ELEW. PŁN-WSCH).

48 FOT.53. BALUSTRADA BALKONU. (ELEW. PŁN-WSCH). FOT. 54. DETAL BALUSTRADY BALKONU (ELEW. PŁN-WSCH).

49 FOT. 55. BADANIA STRATYGRAFICZNE, ODKRYWKA NA DETALU ARCHITEKTONICZNYM GZYMS NAD COKOŁEM FOT. 56. BADANIA STRATYGRAFICZNE, ODKRYWKA NA TYNKU I DETALU ARCHITEKTONICZNYM- LOGGIA, ELEWACJA OGRODOWA, WIDOCZNE ŚLADY PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI

50 FOT. 57. BADANIA STRATYGRAFICZNE, ODKRYWKA NA TYNKU I DETALU ARCHITEKTONICZNYM PROFILOWANA OPASKA KAMIENNA FOT. 58. BADANIA STRATYGRAFICZNE, ODKRYWKA NA KAMIENNYM SŁUPKU BALUSTRADY TARASU W ELEWACJI OGRODOWEJ WIDOCZNE WARSTWY BARWNE NA PIASKOWCOWYM ELEMENCIE BALUSTRADY

51 FOT. 59. BADANIA STRATYGRAFICZNE, ODKRYWKA NA TYNKU ELEWACJA PŁN., KONDYGNACJA PARTERU, WIDOCZNE POZOSTAŁOŚCI ORYGINALNEJ KOLORYSTYKI FOT. 60. BADANIA STRATYGRAFICZNE ODKRYWKA NA DETALU ARCHITEKTONICZNYM I TYNKACH ELEWACJA PŁN., KONDYGNACJA I PIĘTRA

52 FOT. 61. BADANIA STRATYGRAFICZNE ODKRYWKA NA DETALU ARCHITEKTONICZNYM ELEWACJ PŁN., KONDYGNACJA I PIĘTRA, WIDOCZNE POZOSTAŁOŚCI PIERWOTNEJ (?) KOLORYSTYKI FOT.62. BADANIA STRAYGRAFICZNE - ODKRYWKA NA BALUSTRADZIE TARASU KONDYGNACJI I PIĘTRA ELEWACJA PŁN.

53 FOT. 63. OKNO PÓŁOKRĄGŁEGO WYKUSZA NA ELEWACJI PŁN.-WSCH. WIDOCZNE MIEJSCE WYKONANIAO DKRYWEK FOT. 64. OKNO NA ELEWACJI PŁD.-ZACH. W KONDYGNACJI I PIETRA

54 FOT. 65. OKNO NA ELEWACJI PŁD.-ZACH. W KONDYGNACJI I PIETRA, DETAL FOT. 66 OKNO NA ELEWACJI PŁD.-ZACH. W KONDYGNACJI I PIETRA, DETAL

55 FOT. 67 ODKRYWKI NA OKNIE PÓŁOKRĄGŁEGO WYKUSZA NA ELEWACJI PŁN.-WSCH. FOT. 68 ODKRYWKA NA STOLARCE OKIENNEJ OKNA ELEWACJI PŁN.-ZACH. WIDOCZNE ŚLADY PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI (BRĄZ)

56 FOT. 69 ODKRYWKA NA STOLARCE OKIENNEJ OKNA ELEWACJI PŁN.-ZACH. WIDOCZNE ŚLADY PIERWOTNEJ KOLORYSTYKI (BRĄZ) FOT. 70. DEKORACYJNY ELEMENT METALOWY LAMBREKIN W GÓRNEJ CZĘŚCI OKNA BUDYNKU PRZY UL. PIASTOWSKIEJ 29 W BRZEGU