OCENA MOŻLIWOŚCI ODSŁONIĘCIA WĄTKÓW CEGLANYCH SPOD TYNKÓW NA ELEWACJACH NIERUCHOMOŚCI ZLOKALIZOWANEJ PRZY UL. OGRODOWEJ 24 W ŁODZI

Transkrypt

1 OCENA MOŻLIWOŚCI ODSŁONIĘCIA WĄTKÓW CEGLANYCH SPOD TYNKÓW NA ELEWACJACH NIERUCHOMOŚCI ZLOKALIZOWANEJ PRZY UL. OGRODOWEJ 24 W ŁODZI 2013 R.

2 1 Przedmiot ekspertyzy: Nieruchomość zlokalizowana w Łodzi przy ulicy Ogrodowej 24, wpisana do rejestru zabytków jako część zespołu budownictwa przemysłowego zakładów Izraela Poznańskiego, pod numerem A/45 decyzją z dnia r. Znajdujący się w Łodzi przy ulicy Ogrodowej 24 budynek mieszkalny wybudowany został na przełomie XIX i XX wieku dla robotników pracujących w zakładach Izraela Poznańskiego. Należy on do zespołu tzw. domów familijnych. Są one dwupiętrowe, z mieszkalnym poddaszem. Budynek będący przedmiotem ekspertyzy został w przeszłości otynkowany, w odróżnieniu od pozostałych znajdujących się przy tej ulicy. Budynki te, murowane z czerwonej cegły posiadają detal neorenesansowy. Cel ekspertyzy: Określenie stanu zachowania cegły pod tynkami, pod kątem możliwości jej dalszej eksploatacji. Rozpoznanie polegać będzie na przeprowadzeniu prób skucia tynków w celu odsłonięcia wątków ceglanych. Ocenie podlegać będzie spoistość tynku, jego przyleganie do wątku ceglanego i stan zachowania a przede wszystkim stwierdzenie możliwości odsłonięcia cegły spod tynków. Zakres prac: Sprawdzenie elewacji budynku w obrębie parteru z trzech stron: od ul. Ogrodowej (elewacja północna), od ul. Gdańskiej (elewacja zachodnia), od wjazdu na podwórze (elewacja wschodnia). Sprawdzenie bocznej elewacji podwórzowej (elewacja południowa) w obrębie pierwszego piętra. Zleceniodawca: Miasto Łódź reprezentowane przez Administrację Nieruchomościami Łódź Śródmieście Nowe Miasto, ul. Piotrkowska 17, Łódź. Wykonawca: Firma Konserwatorska Piotr Białko Zabytki Malarstwa, Rzeźby Architektury Sp. z o.o., ul. Ratajska 14, Kraków.

3 2 ELEWACJA ZACHODNIA OD UL. GDAŃSKIEJ Wykonane zostały następujące próby: Próba G1P (próba na poziomie parteru)

4 3 Tynk cementowo-wapienny trudno usuwalny, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Tynk wykonany bez obrzutki.

5 4 Grubość tynku w miejscu wykonania próby ok. 1 cm. Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym zachowana w dużym stopniu fuga w kolorze szarym, oraz patyna na powierzchni cegły. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. Próba ta została wykonana w rejonie tynków parteru i jest reprezentatywna dla stanu zachowania większości tynków od ul. Gdańskiej. Próba G1C (próba na poziomie cokołu) Tynk cementowo-wapienny z prawdopodobnie zwiększoną zawartością cementu - bardzo trudno usuwalny. Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynku w miejscu wykonania próby ok. 1,5 cm.

6 5 Jak widać na powyższej fotografii tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym zachowana w śladowych ilościach na powierzchni próby fuga w kolorze szarym (identyczna jak na próbach w obszarze parteru), oraz patyna na powierzchni cegły. Cegła pod tynkami zachowana w większości w dobrym stanie technicznym, należy jednak liczyć się z lokalnymi destrukcjami cegły. Miejsca z osłabioną cegłą usuwają się wraz z tynkami. Oryginalna fuga pozostaje na jedynie w miejscach gdzie jest ona silnie związana z ceramiką. Należy się liczyć ze zwiększonymi nakładami pracy zarówno przy usuwaniu tynków cokołu jak i doczyszczaniem resztek tynku z fug między cegłami. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły.

7 6 Próba G1R (próba na poziomie parteru próba wykonana na półkolumnie) Tynk cementowo-wapienny trudno usuwalny, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynku w miejscu wykonania próby ok. 1 cm. Jak widać na powyższej fotografii tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym zachowana w dużym stopniu fuga w kolorze szarym, jak i patyna na powierzchni cegły. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. Na poniższym zdjęciu widoczny fragment odkutego tynku ze śladami osłabionego lica cegły.

8 7 Próba ta została wykonana w rejonie parteru i jest reprezentatywna dla stanu zachowania większości tynków na półkolumnach i pilastrach od ul. Gdańskiej.

9 8 Próba G2P (próba na poziomie parteru) Próbę wykonano na obszarze elewacji z tynkiem częściowo zdestruowanym, w części osypującym się. Tynk cementowo-wapienny trudno usuwalny, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynku w miejscu wykonania próby ok. 1 cm. Jak widać na powyższej fotografii tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczy o tym zachowana w dużym stopniu fuga w kolorze szarym, jak i patyna na powierzchni cegły. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. Jak widać na poniższych fotografiach na miejsce próby wybrany został fragment elewacji z tynkiem zarówno dodrze zachowanym, jak i częściowo zdestruowanym (w granicach wykonywanej próby). Jest to obszar reprezentatywny dla fragmentu południowego krańca elewacji od ul. Gdańskiej, a także dla części obszarów elewacji z podobną destrukcją tynków.

10 9 Tynk w rejonie próby trudno usuwalny metodą skuwania zaprawa jest bardzo spoista, aczkolwiek osypująca się nie da się jej usunąć większymi fragmentami. O wiele skuteczniejsza okazała się metoda usuwania tego rodzaju tynku przez dłutowanie szerokim dłutem, a następnie usunięcie resztek zaprawy poprzez szczotkowanie szczotką drucianą.

11 10

12 11 ELEWACJA PÓŁNOCNA OD UL. OGRODOWEJ Wykonane zostały następujące próby: Próba O1P (próba na poziomie parteru)

13 12 Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym patyna na powierzchni cegły, oraz odnalezione na tej próbie tylko jedno miejsce z resztką fugi w kolorze szarym (identycznym jak na elewacji od ul. Gdańskiej). Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 2 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne.

14 13 Cegła pod tynkami zachowana w dość dobrym stanie technicznym, przy bardzo ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. W trakcie wykonywania próby odkryta została warstwa cienkiego tynku typu baranek w kolorze ciemno-grafitowym ilustracja tej próby na fotografii poniżej. Na tynk nałożono gruboziarniste zatarcie cementowo-wapienne.

15 14 Zarówno tynk typu baranek, jak i gruboziarnista szlichta zostały wykonane prawdopodobnie tylko na parterze elewacji od ul. Ogrodowej. Jak to jest widoczne na powyższej fotografii, tynki powyżej gzymsu nad parterem są w stanie zachowania podobnym do tynków na elewacji od ul. Gdańskiej i powinny być łatwiej usuwalne bez uszkodzeń powierzchni cegły. Prawdopodobnie cegła w rejonie parteru pochodzi ze słabszego wypału, lub co jest bardziej prawdopodobne - osłabienie cegły jest skutkiem ograniczenia dyfuzji po nałożeniu dwóch zewnętrznych warstw na tynkach warstwy baranka cementowowapiennego, a następnie gruboziarnistego zatarcia cementowo-wapiennego. Próba O1C (próba na poziomie cokołu)

16 15 Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 2 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Nie znaleziono na tej próbie śladów fugowania, jak również tynku typu baranek.

17 16 Próba O2P (próba na poziomie parteru)

18 17

19 18 Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym patyna na powierzchni cegły, oraz odnalezione na tej próbie tylko jedno miejsce z resztką fugi w kolorze szarym (identycznym ja na elewacji od ul. Gdańskiej). Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 1,5 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dość dobrym stanie technicznym, przy bardzo ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. W trakcie wykonywania próby stwierdzono występowanie w rejonie próby warstwy cienkiego tynku typu baranek w kolorze ciemno-grafitowym, przykrytego następnie gruboziarnistą szlichtą cementowo-wapienną. Jak widać na powyższych fotografiach w rejonie próby w trakcie ostrożnego usuwania tynków dochodzi do uszkodzeń krawędzi cegieł. Prawdopodobnie cegła w rejonie tej próby pochodzi ze słabszego wypału, lub osłabienie cegły jest skutkiem ograniczenia dyfuzji po nałożeniu dwóch zewnętrznych warstw na tynkach warstwy baranka cementowo-wapiennego a następnie gruboziarnistego zatarcia cementowo-wapiennego. Podobny wniosek nasuwa się po oględzinach innych przeprowadzonych prób na poziomie parteru elewacji od ul. Ogrodowej.

20 19 Próba O3P (próba na poziomie parteru - próba wykonana na półkolumnie)

21 20

22 21 Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym patyna na powierzchni cegły, oraz odnalezione na tej próbie tylko jedno miejsce z resztką fugi w kolorze szarym (identycznym ja na elewacji od ul. Gdańskiej). Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 2 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dość dobrym stanie technicznym, przy bardzo ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. W trakcie wykonywania próby stwierdzono występowanie w rejonie próby warstwy cienkiego tynku typu baranek w kolorze ciemno-grafitowym, przykrytego następnie gruboziarnistym zatarciem cementowo-wapiennym. Jak widać na powyższych fotografiach w rejonie próby w trakcie ostrożnego usuwania tynków dochodzi do uszkodzeń krawędzi cegieł. Prawdopodobnie cegła w rejonie tej próby pochodzi ze słabszego wypału, lub osłabienie cegły jest skutkiem ograniczenia dyfuzji po nałożeniu dwóch zewnętrznych warstw na tynkach warstwy baranka cementowo-wapiennego a następnie gruboziarnistego zatarcia cementowo-wapiennego.

23 22 Próba O4P (próba na poziomie parteru)

24 23 Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 2 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dość dobrym stanie technicznym, przy bardzo ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. W trakcie wykonywania próby stwierdzono występowanie w rejonie próby warstwy cienkiego tynku typu baranek w kolorze ciemno-grafitowym, przykrytego następnie gruboziarnistą szlichtą cementowo-wapienną. Nie stwierdzono na tej próbie zachowanego fugowania w kolorze szarym. Jak widać na powyższych fotografiach w rejonie próby w trakcie ostrożnego usuwania tynków dochodzi do uszkodzeń krawędzi cegieł. Prawdopodobnie cegła w rejonie tej próby pochodzi ze słabszego wypału, lub osłabienie cegły jest skutkiem ograniczenia dyfuzji po nałożeniu dwóch zewnętrznych warstw na tynkach warstwy baranka cementowo-wapiennego, a następnie gruboziarnistej szlichty cementowo-wapiennej.

25 24 ELEWACJA WSCHODNIA OD STRONY WJAZDU NA PODWÓRZE (POSESJĘ KOŚCIOŁA ŚW. JÓZEFA) Wykonane zostały następujące próby: Próba P2P (próba na poziomie parteru)

26 25

27 26 Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym głównie odnalezione na tej próbie fragmenty fugi w kolorze grafitowym. Fuga barwiona w masie bardzo słaba, osypująca się. Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie ok. 2 cm. Tynki cementowo-wapienne trudno usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. Na tynku zewnętrzna (bardzo cienka) warstwa tynku nakrapianego cementowego. Próba P1P (próba na poziomie I piętra wykonana na ścianie i na pilastrze)

28 27

29 28 Jak widać na powyższych fotografiach tynki na tej elewacji zostały wykonane prawdopodobnie współcześnie. Świadczą o tym głównie odnalezione na tej próbie dość duże fragmenty fugi w kolorze grafitowym, oraz patyna na powierzchni cegieł. Fuga barwiona w masie bardzo słaba, osypująca się. Tynk wykonany bez obrzutki. Grubość tynków na tej próbie na ścianie ok. 2 cm, na pilastrze ok. 1 cm. Tynki spodnie prawdopodobnie wapienne, dobrze skarbonizowane i dobrze związane z podłożem, stosunkowo łatwo usuwalne. Cegła pod tynkami zachowana w dobrym stanie technicznym, przy ostrożnym usuwaniu tynku możliwe jest odsłonięcie powierzchni cegły bez większych uszkodzeń. Zalecane jest ręczne usuwanie tynków w celu minimalizacji destrukcji powierzchni cegły. Na tynku zewnętrzna (bardzo cienka) warstwa tynku nakrapianego cementowego. W N I O S K I Wg przeprowadzonych prób elewacje od ul. Gdańskiej (elewacja zachodnia), od ul. Ogrodowej (elewacja północna) oraz od wjazdu na podwórze i posesję kościoła św. Józefa (elewacja wschodnia) nie były pierwotnie elewacjami tynkowanymi. Elewacje podwórkowe pozostały do czasów współczesnych elewacjami ceglanymi, nie tynkowanymi. Tynki zostały wykonane prawdopodobnie po kilkudziesięciu latach od zbudowania nieruchomości. Świadczy o tym silne spatynowanie cegły widoczne na prawie wszystkich próbach. Stan zachowania cegły w partiach cokołowych jest gorszy niż w wyższych partiach elewacji. W niektórych miejscach cegła osypuje się co może stwarzać problemy przy jej ekspozycji. Program prac konserwatorskich powinien uwzględnić dla tych miejsc adekwatny sposób postępowania. Stan zachowania cegły na obszarze parteru na elewacji od ul. Ogrodowej może być gorszy niż na wyższych partiach elewacji. Niemniej jednak w naszej ocenie, przy zachowaniu niezbędnej ostrożności w trakcie usuwania tynków możliwe jest odsłonięcie elewacji ceglanej z uszkodzeniami w skali pozwalającej na przeprowadzenie konserwacji i ekspozycję. Tynki należy usuwać ręcznie, pod nadzorem uprawnionego konserwatora dzieł sztuki.

30 29 FOTOGRAFIE REPREZENTATYWNYCH TYNKÓW WYSTĘPUJĄCYCH NA ELEWACJACH BUDYNKU: Tynk wapienny z dodatkiem cementu od strony wjazdu na podwórze (i kościół św. Józefa). Tynk cementowo wapienny z zatarciem od ulicy Gdańskiej. Tynk cementowy baranek z gruboziarnistym zatarciem od ulicy Ogrodowej.