Kady fizyczny akt lub groba redukujca wolno lub genetyczn przystosowawczo drugiego osobnika (E. O. Wilson, Socjobiologia)

Transkrypt

1 Tomasz A. Winiarczyk Agresja - definicja Kady fizyczny akt lub groba redukujca wolno lub genetyczn przystosowawczo drugiego osobnika (E. O. Wilson, Socjobiologia) 2 1

2 Jest to pewien mechanizm wykształcony ewolucyjnie Ma sobie radzi w obliczu okrelonych proble mów adaptacyjnych Doznaje rozlicznych aberracji Nie zawsze jest dostosowany do tak szybko zmieniajcych si uwarunkowa naszego ycia wszak jeszcze par tysicy lat temu był bardzo potrzebny 3 Rodzaje agresji Terytorialna Dominacyjna Seksualna Rodzicielska dyscyplinarna Przy rozstaniu z młodymi Moralistyczna Drapienicza Antydrapienicza 4 2

3 Agresja i konkurencja Konkurencja to zabieganie dwu lub wicej osobników nalecych do tego samego lub do rónych gatunków o wykorzystanie tych samych zasobów, które zawsze s przecie ograniczone Konkurencja ma wymiar: płciowy zasobowy 5 odmiany konkurencji Agresja bezporednia: Walka rytualna Przemoc fizyczna nierytualna Ranienie Zabijanie Kanibalizm Agresja porednia: Omieszanie Zniechcanie Wypieranie Pasoytowanie 6 3

4 agresja bezporednia walka rytualna Pojedynek Sport Rywalizacja intelektualna 7 agresja bezporednia formy nierytualne Bicie Ranienie Morderstwa Kanibalizm Eksterminacje Wojna 8 4

5 Omieszanie Zniechcanie Knucie Wypieranie Pasoytowanie agresja porednia 9 Granice agresji Groba skierowania agresji ku osobnikowi spokrewnionemu Zbyt zaciekły atak i obrona mog doprowadzi do mierci obu stron Czyny agresywne pochłaniaj czas, który moe by zuyty na działania prorodzinne Relacja midzy deniem do kontrolowania terytorium a kosztami jego obrony 10 5

6 Przyczyny agresji Wymagania rodowiska zewntrznego Uczenie si - dowiadczenia Geny i biochemia 11 wyposaenie genetyczne Odgrywa rol, ale nie jest to zupełne zaprogramowanie naszych zachowa Wiele zaley od tego, jak nasz genom zareaguje na impulsy z zewntrz 12 6

7 hormony i neurotransmitery Testosteron Adrenalina Noradrenalina Dopamina Serotonina 13 testosteron Testosteron jest synonimem mskiej agresji, jako hormon najbardziej rónicy układ wewntrzwydzielniczy kobiet i mczyzn na wszystkich etapach rozwoju. Wykastrowanie samca, powoduje e zwierz staje si łagodne i ciche, przywrócenie testosteronu poprzez iniekcj przywraca agresj Nienormalnie wysoki poziom testosteronu u małych dziewczynek (spowodowany prostym zaburzeniem enzymatycznym hamujcym produkcj kortyzolu) czyni z nich agresywne urwiski, które póniej, jako dorosłe osoby, rzadko gotowe s prowadzi przykładne ycie monogamicznych małonek natura przeznaczyła mczyzn do wikszych osigni we wszelkich działaniach wymagajcych agresji i wysiłku fizycznego 14 7

8 adrenalina i noradrenalina Noradrenalina obnia próg gotowoci do ataku; im wiksza dawka wstrzyknitej tej katecholaminy, tym mniejsza stawała si dawka prdu potrzebna do wywołania zachowania obronnego. W wikszoci bada nad skazanymi przebywajcymi w wizieniach stwierdzono dodatni korelacj poziomu noradrenaliny w płynie mózgowo rdzeniowym lub w moczu a agresywnoci. Noradrenalina reguluje skomplikowany mechanizm neuronalny decydujcy o pojawieniu si ale i o kształcie zachowania agresywnego. 15 dopamina Dopamina reguluje m.in. procesy decyzyjne Jest to przekanik nagrodowy, np. po spotkaniu z wrogiem czy po kopulacji wzrasta tempo syntezy i uwalniania dopaminy Niski poziom dopaminy oznacza uzalenianie odruchów od czynników zewntrznych, z pomijaniem hamulców wewntrznych; to coraz wiksza trudno w koncentracji i hipeaktywno 16 8

9 Nadmierny poziom dopaminy wie si prawdopodobnie ze schizofreni Cigłe wyzwalanie dopaminy powoduje, e mózg zaczyna si przed ni broni Dlatego włanie potrzebne s coraz wiksze dawki narkotyków Jeeli dodatkowo organizm słabo reaguje na czynniki stresowe (niska pobudliwo), hieparaktywno dopaminowa moe powodowa wielokrotne czyny przestpne, gdy uniemoliwia to internalizacj zachowa społecznych 17 serotonina Niski poziom - odruchowa, przesadna reakcja w postaci agresji To agresja impulsywna, której si potem ałuje Niski poziom serotoniny wie si równie z depresj i samobójstwem 18 9

10 lady neuronalne Rozmaite zdarzenia mog pozostawi po sobie wypalone lady w naszym mózgu, przez co pewne nasze zachowania bd dominowa 19 teoria katharsis W kadym człowieku rodzi si pewne napicie, które musi by co jaki czas rozładowywane Napicie: sukces, poraka, uniesienie, rado, przygnbienie, zło Rozładowania: praca, sport, sztuka, przemoc fizyczna lub słowna 20 10

11 uczenie si zachowa agresywnych Reagowa przemoc uczymy si od osób, które s naszymi wzorami Autorytarne postawy w otoczeniu Media a przemoc Kary cielesne 21 Czynniki sprzyjajce agresji Frustracje Przegszczenie Stres Reakcje inadaptatywne 22 11

12 Moliwe ewolucyjne wytłumaczenia agresji ludzkiej Walka o zasoby własno Obrona przed atakiem Rywalizacja seksualna Walka o miejsce w hierarchii Odstraszanie Powstrzymywanie stałych partnerów od niewiernoci 23 rywalizacja o zasoby Własno jako podstawa egzystencji Std denie do przejmowania mienia Moliwe sprzymierzenia w celu zaboru mienia Mienie zapewnia bezpieczestwo reprodukcji 24 12

13 obrona przed atakiem Obecno agresywnych osób jako problem ewolucyjny Ofiara agresji ryzykuje obraeniami, mierci, ale te utrat pozycji czy reputacji Std ochrona przed atakiem jako ochrona mienia, ycia lub zdrowia tudzie honoru czy statusu 25 rywalizacja seksualna Zmagania osobników jednej płci o dostp do wartociowych osobników drugiej płci Celem przyniesienie ujmy rywalom/rywalkom Take zabijanie tych, którzy dopucili si kradziey seksualnej (włamali si do naszych zasobów seksualnych/rodzinnych) Funkcj jest przysporzenie kosztów rywalom Stereotyp macho 26 13

14 walka o miejsce w hierarchii Zwycizcy zdobywaj uznanie, poklask, a nawet wzbudzaj postrach Dzi czste zrytualizowanie zachowa o takim podłou Ryzyko = bohaterstwo!!! Niekiedy agresja moe powodowa obnienie statusu (gdy czyn osobnika jest niekompatybilny z jego rol społeczn) 27 odstraszanie Dbanie o swoj reputacj Strach przed uczynieniem szkody na mieniu czy osobie komu potnemu, agresywnemu, impulsywnemu Zatem odpowiednie postpowanie pełni funkcj odstraszajc 28 14

15 przestrzeganie przed niewiernoci Zazdro jako przyczyna agresji Mczyni bij ony czsto, by powstrzyma je od kontaktów (prawdziwych lub urojonych) z innymi mczyznami Kobiety stosuj przemoc werbaln by obrzydzi mczynie podboje, nakładaj embargo seksualne (co jest na pozór dziwn strategi) Wiem, e chcesz spojrze, ale jak spojrzysz, to ci zabij Ju po mnie 29 Wybrane problemy agresji ludzkiej Agresja wobec dzieci i dzieciobójstwo Agresja wobec rodziców i rodzicobójstwo Podłoe, charakter i natenie agresji a płe Zabijanie dewiacja czy mechanizm wykształcony ewolucyjnie Konflikt płci 30 15

16 rodzice wobec dzieci Niepewno ojcostwa Rónice w inwestycjach kobiety i mczyzny na rzecz potomstwa Przybrani rodzice oraz niepewni ojcowie a zncanie si i dzieciobójstwa Trudno w wyywieniu dzieci a mier młodszych dzieci Młoda matka jako czstszy dzieciobójca Stan cywilny matki a dzieciobójstwo 31 w rodzinie Dziecko chce zawsze korzysta z zasobów rodziców dłuej ni oni tego pragn Skłanianie dzieci do darzenia rodzestwa wikszym uznaniem ni ma to miejsce Karanie dzieci za konflikty i nagradzanie za współprac 32 16

17 dzieci wobec rodziców Pasoytnictwo wewntrzmaciczne Niekiedy obrona ze strony organizmu matki Z biegiem czasu, po okresie wychowania, rodzice staj si dla dzieci mniej poyteczni Rodzice biedniejsi lub mało przydatni intelektualnie tudzie wiedzowo czciej s naraeni na pozbywanie si ich, do eliminacji fizycznej włcznie 33 płciowe zrónicowanie agresji Dla wikszoci kobiet konflikt stanowi zagroenie powiza i trzeba go unika za wszelk cen. Natomiast dla licznych mczyzn konflikt jest koniecznym rodkiem do osignicia statusu, a wic trzeba go zaakceptowa, a mona nawet szuka go i cieszy si nim. Jeli chłopcy i mczyni czsto posługuj si konfliktem, by tworzy wizi, to dziewczta i kobiety pod przykrywk współpracy i przynalenoci potrafi współzawodniczy i krytykowa. D. Tannen, Ty nic nie rozumiesz 34 17

18 Agresja mordercza typu kobieta-kobieta jest ponad dziewi razy rzadsza ni typu mczyzna- mczyzna Kobiety mog natomiast by katalizatorami czynów okrutnych dokonywanych przez mczyzn 35 Ofiar przemocy fizycznej w szkole padaj zdecydowanie czciej chłopcy Dziewczta czsto natomiast skar si na przezwiska, plotki, unikanie ofiary w niektórych sytuacjach towarzyskich, zrywanie kontaktów, intrygowanie, odbieranie znajomych Mczyni działaj po prostu w sposób bardziej chojracki ju na pierwszy rzut oka szybciej jed, wymuszaj pierwszestwo 36 18

19 Istnieje co takiego jak syndrom młodego mczyzny Chojrakowanie Wiksze naraenie na zabójstwo Agresywno Prowokowanie niebezpiecznych zachowa Pragnienie uznania 37 zabijanie Rezultat działania mechanizmów wykształconych w toku ewolucji uruchamianych w pewnych sytuacjach to nie jest instynkt mordercy drzemicy w kadym z nas i działajcy zawsze Wojna jako domena mczyzn Wygrana przysparza olbrzymich zasobów Zwiksza dostp seksualny do kobiet Wymaga współpracy Nie toleruje si zdrajców i dezerterów 38 19

20 konflikt płci Konflikty na tle seksualnym Konflikty na tle zazdroci Zatrzymywanie partnera Konflikty na tle dostpu do zasobów

21 agresja zinstytucjonalizowana Kary cielesne Kara mierci 41 Człowiek istota agresywna Zachowania agresywne podobnie jak inne zachowania złoone, nie s ani realizacj programów genetycznych, ani reakcjami na jakie bodce, lecz wynikiem pewnego procesu. Nie s one wrodzone ani od zera ukształtowane przez kultur. Wykształcaj si stopniowo. (D, Niehoff, Biologia przemocy) 42 21