Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego) 21 Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi 23 PIŚMIENNICTWO 32

Transkrypt

1 3 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 7 8 WSTĘP 9 13 Porównawcza psychofarmakologia kliniczna 14 Klasyfikacja zaburzeń zachowania 14 Podział zachowań anomalnych Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego) 21 Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi Neurobiochemiczne podstawy zachowania emocjonalnego 33 Neurobiologiczne podstawy czynności popędowo-emocjonalnych 35 Drogi łączące podwzgórze z innymi strukturami 38 Jednolite unerwienie neurochemiczne struktur motywacyjno-popędowych 39 Układy noradrenergiczne mózgu 39 Układy dopaminergiczne mózgu 41 Układ epinefrinergiczny 46 Układy serotonergiczne 46 Ośrodkowy układ GABA-ergiczny 49 Ośrodkowe szlaki cholinergiczne 50 Ośrodkowy układ histaminergiczny 53 Ośrodkowy układ purinergiczny 53 Melatonina 54 Tlenek azotu 55 Kwas arachidoniowy 56 - Stres 59 Definicje i rodzaje stresu! 59 Neurofarmakologiczne i biochemiczne mechanizmy stresu 59 Strach jako stres 62 Stres lokomocyjny i jego leczenie 64 Rozstanie z właścicielem jako podstawa stresu emocjonalnego Ból (ruch/dotyk/ból) 69 Definicje i rodzaje bólu 69 Rys historyczny 70 Rodzaje odczuwanego bólu 71 Percepcja bodźców i szlaki nocyceptywne 71 Aferentne drogi przewodzenia nocycepcji 73 Eferentne drogi hamowania nocycepcji 75 Neurofarmakologiczne podstawy nocycepcji 76 Konsekwencje doznań nocycepywnych i ich implikacje terapeutyczne 77 Ból jako czynnik stresowy

2 4 Bogdan Feliks Kania Receptory opioidowe 78 Endogenne morfiny 80 Klasyfikacja 81 Beta-endorfina 82 Enkefalina 82 Dynorfiny 82 Egzorfiny 83 Endomorfiny 84 Nocyceptyna/orfanina FQ 85 Ból poporodowy a brak akceptacji potomstwa 87 Leczenie braku akceptacji potomstwa Agresja 93 Neurochemiczne podstawy agresji 97 Neurotoksyny i uszkodzenia toksyczne 99 Receptory serotonergiczne...'. 100 Katecholaminy (KA) 101 Glutaminian i GABA 105 Neurosteroidy 108 Peptydy 109 Farmakoterapia agresji Agresja afektywna 112 Postacie ofensywne 112 Postacie obronne (defensywne) 112 Możliwości leczenia 112 Agresja drapieżcza 126 Charakterystyka kliniczna agresji drapieżczej 126 Leki cholinergiczne stosowane w agresji drapieżczej 127 Leki serotonergiczne stosowane w agresji drapieżczej 127 Agoniści GABA-ergiczni stosowani w leczeniu agresji drapieżczej 128 Ból i agresja 128 Genetyczne podstawy agresji 129 i Strach i lęk (niepokój) 137 Mechanizmy oraz rodzaje strachu i lęku 137 Leczenie farmakologiczne strachu i lęku 140 Eliminacja warunków powstawania strachu i lęku 140 Farmakoterapia 140 Możliwości leczenia fobii 150 Reakcja na strach 150 Sposoby klasyfikacji czynnościowej 152 Fobie specyficzne '53 Zaburzenia pourazowe powodowane przez stres 154 Fobia socjalna (fobia czynnościowa) 155 Zaburzenia typu panicznego 156 Agorafobie (fobie sytuacyjne) 157 Rozwój strachu i fobii 158 Neurobiologia zaburzeń 159 Możliwości leczenia paniki i fobii

3 5 Terapia modyfikacją zachowania 161 Farmakoterapia 162 Zwierzęta towarzyszące takie jak dzieci? 163 Plan leczenia 163 Ocena stanu pacjenta 163 Pouczenia dla klienta 164 Ponowna ocena i monitoring 164 Ocena kliniczna 165 Farmakoterapia fobii 165 Wybór leku 165 Farmakoterapia behawioralna 171 Diazepam 172 Klorazepat 174 Alprazolam 175 Neuroleptyki 177 Azapirony 182 Blokery receptorów P-adrenergicznych 184 Inne sposoby leczenia 186, 189 Farmakoterapia zaburzeń pod postacią zachowań przymusowych 193 Etiologia 194 Diagnostyka 194 Patofizjologia zaburzenia 196 Leczenie 197 Leki działające na receptory dopaminergiczne 198 Leki działające na receptory opioidowe 199 Inhibitory wchłaniania zwrotnego serotoniny 201 Leczenie zaburzeń zachowania typowych dla samców 209 Dimorficzne zachowania seksualne 210 Następstwa kastracji 211 Mechanizmy działania biologicznego progestyn 213 Zastosowanie kliniczne progestyn 214 Działania niepożądane i szkodliwe progestyn 215 3», Postępowanie farmakologiczne w znakowaniu terytorium moczem u kotów 217 Diagnostyka 217 Rola hormonów 218 Kastracja 219 Leczenie farmakologiczne 220 Analiza porównawcza działania buspironu i diazepamu 220 Sposoby postępowania terapeutycznego 222, Zachowania starcze (geriatryczne zmiany w zachowaniu) 227 Ośrodkowe zmiany zwyrodnieniowe 227 Choroby układowe 228 Terapia 229 Utrata czucia 229 Fobie oraz zachowania przymusowe

4 6 Bogdan Feliks Kania Zaburzenia socjalne Pełnoporcjowe żywienie zapobiega i ułatwia leczenie zaburzeń w zachowaniach pokarmowych 232 Zespół zachowań pokarmowych 232 Farmakologiczna i fizjopatologiczna modulacja pobierania kanny 233 Anoreksja podczas ostrej fazy reakcji zwierząt na zakażenia 236 Wpływ diety na zachowanie 238 Żywienie psa starego 239 Żywienie psa chorego Ciąża urojona (laktomania) u suk 241 Wstęp i terminologia 241 Objawy kliniczne i ich komplikacje (powikłania) 242 Patofizjologia 243 Diagnostyka 246 Leczenie 247 Leczenie związkami glikokortykosteroidowymi z grupy hormonów płciowych 248 Leczenie znoszące działanie oraz uwalnianie prolaktyny 248 Usunięcie jajników (kastracja, overiectomia) 251 Podsumowanie 251 >253 SŁOWNICZEK TERMINÓW SPECJALISTYCZNYCH 255 SKOROWIDZ 263

5 7 PRZEDMOWA Powszechnie wiadomo, że zwierzą towarzyszące nie tylko rozpoznaje właściciela wśród innych osób, ale też potrafi cieszyć się na jego widok. Może to oznaczać, że umie zachować się inteligentnie, co jest odbiciem jego stanu psychicznego. Na temat istnienia psychiki u zwierząt zdania są mocno podzielone. Brak bezpośrednich dowodów na jej istnienie nie oznacza, że są pozbawione psychiki [Empel 2004], Ujawnianie radości wynika z emocji, jakich zwierzęciu towarzyszącemu dostarcza sam widok właściciela. Według Zielińskiego [2000] emocje to kompleksowa reakcja przygotowująca organizm do podjęcia aktywnego działania albo też psychologiczny odpowiednik napędu. Ten ostatni z kolei to ośrodkowy proces nerwowy wywołany przez określoną potrzebę organizmu, zawiadujący jego reakcjami zmierzającymi do zaspokojenia tej potrzeby. Tak więc zwierzę, nie tylko wyżej zorganizowane, kieruje się nie tylko popędem, ale i emocjami. Dość przypomnieć, że czasami zdesperowany pies lub kot nie zjada smakowitej karmy w czasie nieobecności właściciela. Stanów reakcji zwierząt składających się na ich zachowanie, czyli zespołu aktywnych czynności organizmu jako przejawu jego interakcji ze środowiskiem, nie sposób sklasyfikować na podstawie ewolucyjnej teorii odruchów [Sadowski 2001J. Mimo to nawet współcześnie niektórzy głoszą pogląd, że zwierzętami kierują jedynie odruchy, i są one pozbawione emocji oraz psychiki [Błood, Henderson, Radostis 1994], Szczęśliwie są to poglądy odosobnione. Bo jak w takim razie interpretować niszczenie przez psa wyposażenia w mieszkaniu pod nieobecność właściciela. Czy można mówić o istnieniu u niego jedynie inteligencji adaptacyjnej [Fiszdon 2004, Kaleta 2003]? Należy chyba uznać, że zwierzę może cierpieć nawet wówczas, gdy nie objawia tego skomleniem ani szczekaniem. Kierują nim emocje, czyli procesy nerwowe towarzyszące odejściu od stanu fizjologicznej homeostazy oraz określające, jakiego rodzaju bodźce (pochodzenia zewnętrznego, ale i wewnętrznego) są pożądane, a jakie nimi nie są. Istnieje wiele zachowań zwierząt towarzyszących, które utrudniają utrzymanie kontaktu oraz komunikowania się z opiekunem. Takie odbiegające od normalnych, zazwyczaj spotykanych u danego gatunku, zachowania się zwierząt wymagają należytego postępowania modyfikującego ze strony samego właściciela, często interwencji lekarza, a najczęściej współpracy lekarza i właściciela. Zaburzenia zachowań normalnych oraz spodziewanych zaliczane są do patologicznych zaburzeń behawioralnych. Może to być nadmierna agresywność, zachowania stereotypowe czy destrukcyjne, które nie są akceptowane przez człowieka. Dochodzi do zaburzeń dobrostanu zwierzęcia, tj. stanu zdrowia fizycznego i psychicznego osiąganego w równowadze ze środowiskiem. Metody i sposoby modyfikacji lub eliminacji zaburzeń w zachowaniu mogą być bardzo różne.