BIAŁA KSIĘGA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII

Transkrypt

1 BIAŁA KSIĘGA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII Biała Księga opracowana została jako podsumowanie dyskusji prowadzonych podczas realizacji projektu pt. Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą szkołą innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji ich rezultatów (umowa nr UDA-POKL /08-00) Warszawa, październik 2010

2 Kierownik Projektu: Wacław J. Białkowski, Politechnika Warszawska Redakcja: dr hab. inż. Artur Bartosik, Politechnika Świętokrzyska dr inż. Jarosław Osiadacz, Innovaconsulting Współpraca redakcyjna: Krzysztof Zasiadły, Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości Urszula Kaplińska, Innowacyjna Polska Wschodnia Warsztaty Modelowe CTT przeprowadzone zostały w okresie czerwiec-październik 2009 r. Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego PUBLIKACJA BEZPŁATNA Projekt okładki: Grażyna Klechniowska Zdjęcia: Centrum Transferu Technologii Politechniki Warszawskiej, Innowacyjna Polska Wschodnia, Zbigniew Kądzielski

3 Biała Księga opracowana została jako podsumowanie dyskusji prowadzonych podczas realizacji projektu pt. Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą szkołą innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji ich rezultatów (umowa nr UDA-POKL /08-00) W jej przygotowaniu uczestniczyli: Eksperci, Wykładowcy: Polscy: dr Alicja Adamczak (Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej), dr hab.inż. Artur Bartosik (Politechnika Świętokrzyska), Wacław Julian Białkowski (Politechnika Warszawska), prof. dr hab. inż. Maciej Bossak (Politechnika Warszawska), Tomasz Cichocki (Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE), dr Anna Czarczyńska (Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Finlandii), Kamila Dobek (Poznański Park Naukowo Technologiczny), prof. Grzegorz Gorzelak (Uniwersytet Warszawski), prof. Jan Koch (Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Elżbieta Książek (Poznański Park Naukowo Technologiczny), dr Krzysztof B. Matusiak (Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce), Mariola Misztak-Kowalska (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Agnieszka Olechnicka (Uniwersytet Warszawski), dr inż. Tomasz Olejnik (Politechnika Łódzka), dr inż. Jarosław Osiadacz (Wrocławskie Centrum Transferu Technologii), Luk Palmen (InnoCo), Irma Pęciak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Małgorzata Piotrowicz (Poznański Park Naukowo Technologiczny), Robert Podgórzak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), prof. Andrzej Rabczenko (Politechnika Warszawska), dr Dariusz Trzmielak (Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego), Krzysztof Węgrzecki, dr Elżbieta Wojnicka (Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie), Krzysztof Zasiadły (Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości) Zagraniczni: Andrea Di Anselmo (META GROUP, Włochy), Mervi Käki (InnoPraxis, Finlandia), Raivo Tamkivi (TEHNOPOL Tallinn Technology Park, Estonia), Paul Zukowski (IC2 Institute at the University of Texas at Austin, USA)

4 oraz Uczestnicy Warsztatów Modelowe CTT, przeprowadzonych w okresie czerwiecpaździernik 2009 r.: Barbara Adamowicz (Instytut Tele - i Radiotechniczny), Agnieszka Banrowska (SINTEF), Stanisław Bielski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Michał Borowy (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego), Andrzej Butarewicz (Politechnika Białostocka), Włodzimierz Chodań (Centrum Badawczo-Rozwojowe - Telekomunikacja Polska S.A.), Grzegorz Cieślak (Politechnika Warszawska), Wojciech Czyżewski (Akademia Morska w Szczecinie), Daniel Dojlidko (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku), Adam Doliński (Politechnika Warszawska), Piotr Dumania (Instytut Technologii Elektronowej), Tatiana Erenc-Sędziak (Politechnika Warszawska), Urszula Glińska (Politechnika Białostocka), Magdalena Gnyszka (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Piotr Grabiec (Instytut Technologii Elektronowej), Irena Gronowska (Politechnika Warszawska), Marek Kałkusiński (Stowarzyszenie Konsultantów Polskich, FSN-T NOT), Monika Ludmiła Kasieczka-Burnecka (Politechnika Łódzka), Zbigniew Kądzielski (Instytut Łączności), Ewa Kleszczewska (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku), Tomasz Kleszczewski (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku), Helena Korolewska-Mróz (Politechnika Warszawska), Maciej Kowalczyk (Politechnika Warszawska), Katarzyna Krot (Politechnika Białostocka), Tadeusz Kulik (Politechnika Warszawska), Małgorzata Kwestarz (Politechnika Warszawska), Dariusz Lenkiewicz (Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych), Krzysztof Łebkowski (Stowarzyszenie Konsultantów Polskich, FSN-T NOT), Renata Marks-Bielska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Łukasz Menart (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Aneta Moćkun (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku), Dorota Myko (Politechnika Warszawska), Jan Orzechowski (Politechnika Warszawska), Marzena Piasecka (Akademia Morska w Szczecinie), Józef Przytulski (Politechnika Warszawska), Andrzej Rabczenko (Politechnika Warszawska), Maria Radziszewska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Zbigniew Rozmarynowski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Adam Rudzewicz (Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie), Roman Siczek (PIAP Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów), Anna Strychalska-Rudzewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Elżbieta Terech-Majewska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Dorota Tomulewicz- Mikołajuk (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku), Ewa Trojnicka (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Wojciech Truszkowski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Tadeusz Walasek (Politechnika Warszawska), Tomasz Winnicki (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Cezary Wójcik (Politechnika Poznańska), Monika Żmuda (Centrum Badawczo-Rozwojowe - Telekomunikacja Polska S.A.)

5 CENTRA TRANSFERU TECHNOLOGII w pętli czasu, w pułapce definicji Analizując projekty i programy wsparcia polskiej gospodarki, zwłaszcza adresowane do małych i średnich przedsiębiorstw, finansowane z udziałem środków Unii Europejskiej oraz programów pomocowych USA (USAID), Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNIDO), Instrumentów Finansowych (Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarski, Norweski), można zauważyć swoistą cykliczność preferowanych w kilkuletnich interwałach idei. W okresie tzw. gospodarki centralnie planowanej stworzono i rozwijano branżowe ośrodki badawczo rozwojowe, które w założeniu miały skupiać się na rozwoju nauk stosowanych i opracowywaniu ich aplikacji dla przemysłu (tudzież dla innych obszarów działalności państwa, czego przykładem jest Instytut Badań Edukacyjnych 1 ). W wysoko specjalizowanych dziedzinach (takich jak np. aparatura pomiarowa wykorzystująca źródła promieniowania) funkcjonowały Centra Naukowo Produkcyjne. Transformacji gospodarczej lat 90 towarzyszyły dwa zjawiska związane bezpośrednio z zagadnieniem transferu technologii: drastyczna zmiana praktycznie likwidacja dotychczasowej grupy celowej, mianowicie zjednoczeń i dużych zakładów przemysłowych, oraz gwałtowny rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw, nieposiadających zaplecza badawczego i nie mających żadnej praktyki we współpracy z sektorem B+R. Konsekwencją takiego stanu rzeczy było wystąpienie w drugiej połowie lat 90 szczególnej sytuacji: istotnej luki technologicznej w sektorze MSP (mówiąc językiem rynku istniał duży popyt w znacznej części jednak nieuświadomiony i/lub odłożony) przy równoczesnym niewielkim stopniu wykorzystania potencjału sektora B+R. Dodatkowo identyfikowano zjawisko niewykorzystywanego potencjału naukowego i wdrożeniowego wyższych uczelni. 1 W założeniu również służący gospodarce, bo odpowiadający za programy kształcenia 5

6 Mając powyższe na uwadze podjęto szereg działań, mających na celu zapewnienie małym i średnim przedsiębiorstwom dostępu do usług badawczo wdrożeniowych. Należy podkreślić, że podmiotem tych działań był w głównej mierze sektor MŚP, ośrodki B+R i uczelnie były w największych programach wsparcia traktowane przedmiotowo. W efekcie niewielka część działających jednostek badawczo rozwojowych (JBR) uzyskała akredytację, jako ośrodki transferu technologii w Krajowym Systemie Usług (KSU) dla małych i średnich przedsiębiorstw, powstał szereg tzw. Centrów Transferu Technologii przy wyższych uczelniach, jednakże nie odnotowano znaczącego wzrostu poziomu współpracy sektora MŚP z ośrodkami naukowymi. Za zupełne niepowodzenie należy uznać działalność utworzonej na bazie KSU Krajowej Sieci Innowacji. Po niemal piętnastu latach wracamy do tematu tworzenia i działania tzw. centrów transferu technologii. Z premedytacją używam cudzysłowu: czym bowiem jest Centrum Transferu Technologii? Dyskusja skupia się na tworzonych przy ośrodkach akademickich jednostkach organizacyjnych, z założenia zajmujących się komercjalizacją wyników prac prowadzonych na uczelni. Już w tym założeniu odnajdujemy semantyczne źródło problemów a mianowicie domyślny kierunek transferu z uczelni do przemysłu. Ciągle dominuje zatem mentalność monopolu na wiedzę i związany z tym nierealny prymat podaży nad popytem. Skutek jest widoczny niewielka część oferty ośrodków akademickich spotyka się z zainteresowaniem przedsiębiorców. Równocześnie zhierarchizowana struktura akademicka nie przewiduje zatrudnienia na etatach profesorskich doświadczonych menedżerów przemysłowych a to właśnie business professors wskazują uczelniom kierunki współpracy z przedsiębiorstwami, wnosząc równocześnie istotny wkład w poziom kształcenia (kształcenie oparte na studiach przypadku z trudem znajduje uznanie zarówno w procesie kształcenia na uczelniach, jak i w obszarze badań). A zatem transfer dwukierunkowy, zgodnie z przyjętą na gruncie norm serii ISO 9000 definicji jakości jako zdolności zaspokajania potrzeb. 6

7 Rozważając rolę i zadania Centrów Transferu Technologii funkcjonujących przy uczelniach należy zatem rozważyć ich zakres obowiązków: jaka jest/powinna być rola CTT w definiowaniu obszarów prac badawczych prowadzonych przez uczelnię? Podobnym, choć odrębnym problemem w części również semantycznym jest tzw. polityka klastrowa. Przeprowadzone ostatnio badania klastrów działających w Polsce wskazują, że znaczna ich część powstała w celu grupowego wdrożenia nowych technologii, co odpowiada znanemu z literatury przedmiotu holenderskiemu modelowi klastra, w którym rolę podmiotu sieciującego (network brooker a, zwanego też facilitatorem) pełni jednostka B+R. Sztandarowym przykładem są klastry z udziałem Instytutu Lotnictwa, m.in. klaster Dolina Lotnicza. I znów dygresja pętli czasu business plan tego klastra powstał w ramach projektu SME Networking & Clustering In Poland finansowanego w ramach programu PHARE w latach Silnie preferowane obecnie tworzenie ponadregionalnych organizacji/skupisk (klastrów?) branżowych, jako żywo przypomina idee zjednoczeń; czy przywrócić zatem rolę branżowych ośrodków transferu technologii? Obowiązująca od 1 października br. ustawa przekształcająca Jednostki Badawczo Rozwojowe w Instytuty Badawcze nie podejmuje wprost tego tematu. Klaster nie jest i nie może być uważany za panaceum na wszelkie bolączki konkurencyjności i innowacyjności. Może jednak stanowić rozwiązanie szeregu problemów, w tym dostępu przedsiębiorców m.in. do wiedzy i technologii. Przywołane już w tekście badania benchmarkingowe klastrów, jako jeden z wyników podają szereg problemów znanych już w 1996 r. Z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w obszarze transferu technologii po ponad dziesięciu latach praktycznych prób z instrumentami wsparcia, dostępnymi w ramach Phare SSG (lata ) ZPORR (perspektywa ) i obecnie w ramach POIG (perspektywa ), stopniowo wracamy zarówno do rozwiązań z połowy lat 90 ubiegłego wieku, ale także do modeli sprzed transformacji systemowej. 7

8 Zatem wskazane wydaje się doprecyzowanie misji, zadań, formy prawnej Centrów Transferu Technologii oraz ich osadzenie w systemie gospodarczym. dr inż. Witold Witowski Dyrektor Instytutu Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ 8

9 SPIS TREŚCI Słowo wstępne Wprowadzenie Zarys analizy stanu obecnego CTT w Polsce Kluczowe pytania rekomendacje Postulaty Podsumowanie 45 O warsztatach 46 O projekcie 57 Dodatek wykaz skrótów 62 Uczestnicy warsztatów 63 Dokumentacja fotograficzna 68 9

10 SŁOWO WSTĘPNE Biała Księga CTT jest podsumowaniem dyskusji wybranego grona praktyków transferu technologii osób, które zajmują się na co dzień wprowadzaniem innowacji do praktyki gospodarczej. Dyskusje te odbywały się na podstawie wizyt studyjnych w wymienionych dalej polskich i zagranicznych ośrodkach transferu technologii. Podsumowanie to jest istotnym dokumentem obok ostatnio wydanych przez PARP raportów: Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy, System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce - siły motoryczne i bariery, a także dopełniającym elementem do stanu sytuacji w Polsce, opisanym w dokumencie Raport: Polska Cechą wspólną niniejszego i cytowanych wyżej raportów jest udokumentowanie niewłaściwej konstrukcji systemu komercjalizacji wiedzy, systemu, od którego zależy przyszłość gospodarcza Polski. Powiązanie obszarów Administration-Business- Science w spójny system ABS, który w miejsce obecnej blokady spowoduje udrożnienie przepływu wiedzy jest polską racją stanu. Zachodzi jednak pytanie, dlaczego mając tak ogromny materiał porównawczy polski system ABS zawodzi. Odpowiedź na to nie jest prosta, bowiem wiąże się z nieporozumieniami, które stanowią o konstrukcji owego systemu. Podstawowym nieporozumieniem jest przeświadczenie, iż dobre prawo spowoduje dobrą praktykę. Administracja konstruuje mnogość nakazów i zakazów opatrzonych życzeniowymi przypisami, nie zwracając uwagi na konieczność dostosowania metodologii działania do wymogów procesu komercjalizacji, funkcjonującego na zasadzie działalności twórczej. Delikatne procesy motywacji wymykają się spod kontroli przepisu, a zachęcanie do innowacyjności zmieniło się w powtarzanie pustych frazesów. 10

11 Innym nieporozumieniem są nabory konkursowe przy wspieraniu innowacyjnych projektów. Wymyślone z dala od praktyki reguły preferujące stosowanie retorycznych zwrotów w opisie wniosków powodują, iż beneficjentami systemu stają się zespoły potrafiące napisać prawidłowo taki wniosek, a sens merytoryczny projektu jest drugorzędny. Reguły te w połączeniu z wielomiesięczną procedurą rozpatrywania wniosku, a potem, przy jego realizacji, skupianiu się głównie na formalnej stronie wykonania projektu, powodują małą efektywność wydawanych środków. Nacisk na tworzenie spółek i związany z tym wysiłek szkoleniowy w tym zakresie jest następnym obszarem niezrozumienia procesów komercjalizacji. Prosta kalka sposobów działania rodem z Silicon Valley nie stworzy rynku innowacji w Polsce. Dla skutecznego przeniesienia systemu z USA koniecznym byłoby przeniesienie tamtejszego systemu prawa, finansów, księgowości, wzajemnych rozliczeń, obyczajów i nieskodyfikowanych norm. Namawianie twórcy, by zajął się prowadzeniem spółki niejednokrotnie prowadzi do zaniechania kontynuacji projektu twórca powinien tworzyć, prowadzeniem firmy winien zajmować się profesjonalny menedżer, a księgowością księgowy. Jeszcze jednym nieporozumieniem jest ustanowienie patentowania jako ekwiwalentu publikacji naukowej i połączenie ilości zgłoszeń z kryteriami oceny instytucji naukowej. Patent jest elementem procesu komercjalizacji i nie może być celem samym w sobie. Ochrona prawna własności intelektualnej winna następować po analizie w jaki sposób owa własność będzie mogła być wdrożona do praktyki. Ilość patentów winna być pochodną ilości wdrożeń samo patentowanie bez związku z konkretnymi wykonawcami jest sztuką dla sztuki. Wreszcie, wracając do podstawowego tematu Białej Księgi nieporozumieniem jest założenie, iż sama organizacja Centrum Transferu Technologii w określonej, optymalnej formule prawnej rozwiąże problemy związane z komercjalizacją wiedzy danej jednostki badawczej. Esencją sprawności działania CTT są ludzie, którzy wykonują pracę dla danego CTT; ich wiedza i umiejętności nawiązywania kontaktów, wzbudzania zaufania oraz rzetelność. Wbudowanie CTT 11

12 w formalny układ jednostki badawczej, jej status organizacyjny i jej wewnętrzna struktura są tylko narzędziami, które mają ułatwić poruszanie się osób zajmujących się komercjalizacją w strukturach nauki i biznesu, a także monitorowanie wyników oraz kontrolowanie działania. Czy zatem można na podstawie obserwacji struktur, które odniosły sukces w innych krajach ustalić optymalną strukturę dla CTT w Polsce? Odpowiedź na to jest zbliżona do odpowiedzi, czy z badania sposobu uprawiania ziemniaków w wysokich partiach Andów, w oazach Sahary oraz centralnej Brazylii można zoptymalizować te uprawy na Mazowszu. Przejęcie systemu 1:1 będzie zawsze ryzykowne, ale z każdej wyprawy należy wybrać te elementy, które w sposób istotny mogą wpływać na wypracowanie struktury w naszych konkretnych warunkach. Biała Księga to materiał dyskusyjny, przedstawiający punkt widzenia jej autorów, wydaje się jednak, że dla właściwego działania każdego CTT niezbędne są następujące elementy: 1. Struktura organizacyjna nie ma znaczenia, jednak dla zachowania maksymalnej elastyczności działania, optymalnym rozwiązaniem to spółka z o.o., której głównym wspólnikiem jest jednostka macierzysta (uczelnia, instytut badawczy ). To rozwiązanie daje pełną kontrolę właścicielską, nie podlega ustawowym i statutowym ograniczeniom jednostki macierzystej, jednocześnie chroni tę jednostkę w przypadku wpadki finansowej. 2. Pracownicy CTT muszą mieć kwalifikacje negocjatorów, posiadać umiejętność wyobrażenia sobie zastosowania innowacji oraz procesu wdrożenia innowacji do praktyki. Pracownicy muszą również posiadać umiejętność oceny wartości projektu, a także zarządzania jego wykonaniem. 3. CTT musi aktywnie poszukiwać innowatorów. Sprawą istotną jest stworzenie takich warunków działania by autor innowacji nie musiał sam angażować się w realizację projektu. Organizacja dedykowanej do projektu firmy winno być ostatnim stadium wdrożenia. 4. CTT współpracuje z rzecznikami patentowymi, traktując ochronę własności intelektualnych jako zwiększenie wartości rynkowej innowacji, a nie cel sam w sobie. Ochrona taka jest elementem procesu komercjalizacji innowacji. 12

13 5. CTT powinno dysponować funduszem, z którego może finansować modele czy prototypy innowacyjnych rozwiązań. Fundusz taki winno się traktować jako fundusz wysokiego ryzyka, co de facto oznacza, iż CTT rozlicza się z funduszu raportem, a nie ciągnionym wynikiem finansowym. 6. CTT winno zorganizować wokół siebie wirtualną fabrykę wynalazków, tak że może, na zasadzie zleceń, wykonać dowolny model czy prototyp proponowany przez innowatora. Prof. Andrzej Rabczenko Dyrektor Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości Politechnika Warszawska 13

14 1. WPROWADZENIE Powszechnie uważa się, że istotny wpływ na wzrost konkurencyjności gospodarki posiadają innowacje 2. Innowacje są procesem, którym należy właściwie kierować na każdym poziomie organizacji przedsiębiorstwa, regionu, państwa lub Unii Europejskiej. Innowacje są odpowiedzią na popyt w zakresie nowych produktów i technologii, w konsekwencji obniżając ceny przyspieszają tempo wzrostu danej organizacji i stwarzają możliwość realizacji bardziej rentownych inwestycji. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że wydajność, konkurencyjność, rozwój wymiany handlowej są skorelowane z rozwojem innowacji. We współczesnych gospodarkach rośnie waga innowacji w stosunku do tradycyjnych czynników wzrostu gospodarczego, takich jak ziemia, kapitał i siła robocza. Ekonomiści oceniają, że około 2/3 wzrostu krajów rozwiniętych wynika z wprowadzonych innowacji 3. Zatem zdolność do tworzenia i absorbowania innowacji jest największym wyzwaniem obecnego wieku. Tak więc podstawy współczesnej konkurencji budowane są przez firmy zdolne do realizacji, nabywania i wdrażania innowacji, a także skutecznego uczenia się na sukcesach i błędach, wynikających z realizacji procesów innowacyjnych. Podaż innowacji ograniczona jest ryzykiem osiągnięcia sukcesu końcowego, dostępem do kapitału (venture capital) oraz wymaga sprawnego systemu wsparcia MŚP za pośrednictwem instytucji około biznesowych, w tym Centrów Transferu Technologii. Wynika to z niedoskonałość funkcji samoregulacyjnej rynku, która niekiedy nie jest w stanie zapewnić innowacyjności gospodarki na oczekiwanym poziomie. Od pewnego czasu, w wielu krajach UE obserwuje się proces decentralizacji i przesunięcia punktu ciężkości realizacji polityki przemysłowej i technologicznej na poziom regionów. Współczesny rozwój i zwiększanie konkurencyjności regionu 2 Gulda K., Innowacyjność główną siłą napędową rozwoju polskiej gospodarki, Materiały Konferencyjne Wzrost gospodarczy a transfer technologii, października 2008, Wrocław. 3 Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata , Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 19 sierpnia

15 nie ogranicza się do pozyskiwania i promowania inwestycji zwiększających zdolność produkcyjną poszczególnych przedsiębiorstw, ale obejmuje również działania zorientowane na budowę systemu wspierania potencjału innowacyjnego. Wysiłki władz, zarówno na poziomie państwa, jak i regionu, ukierunkowywane zostają na organizację transferu technologii, a nie na sam proces generowania technologii. Wynika to z dużego zróżnicowania zarówno po stronie podaży technologii, jak i popytu. Z tych względów aktywność państwa i regionów powinna być wyraźniej zorientowana na wspieranie wysiłków firm w dążeniu do restrukturyzacji technologicznej oraz stymulowanie badań i efektywnego transferu wyników badań/innowacji do przemysłu. Dzięki takim działaniom rozwijać się będzie i wzmacniać baza technologiczna regionu i w konsekwencji nastąpi podniesienie jego konkurencyjności, co w konsekwencji wpływa na zwiększenie konkurencyjności również całego państwa. Wizja zwiększania innowacyjności gospodarki Polski w latach zakłada budowę Gospodarki Opartej na Wiedzy, w której źródłem przewagi konkurencyjnej większości przedsiębiorstw, w tym MŚP, są przedsięwzięcia wiedzochłonne 2. Diagnoza obecnego stanu gospodarki Polski wskazuje na szereg barier, do których m.in. zaliczyć można: 1. Niskie nakłady na sferę B+R 2. Niski wskaźnik udziału pracowników naukowo-badawczych wśród osób czynnych zawodowo 3. Brak mobilności kadry naukowo-badawczej 4. Wciąż niedostateczny system wsparcia MŚP w zakresie rozwoju innowacji 4, w tym źródeł finansowania, a szczególnie venture capital 5. Trudności w dostępie przedsiębiorców do zaplecza badawczego 6. Niedojrzałość regionalnych systemów innowacji 7. Niedojrzałość instytucji około-biznesowych, w tym słabo rozwinięte sieci współpracy 4 Źródło: Commission of the European Communities, SEC, 2009, Brussels, , "Making public support for innovation in the EU more effective - Lessons learned from a public consultation for action at Community level". 15

16 8. Niewystarczający wpływ programów edukacyjnych na kształtowanie postaw innowacyjnych na wszystkich poziomach edukacji społeczeństwa 9. Obniżenie poziomu edukacji 10. Emigracja za granicę ludzi młodych, zwłaszcza wykształconych 11. Krępująca ustawa PPP oraz czasochłonne i nieefektywne procedury przetargowe 12. Niedostatecznie przygotowana do zadań związanych z komercjalizacją nauki i technologii i nieefektywnie zarządzana, administracja publiczna: a. procedury realizacji projektów krajowych są bardziej skomplikowane i czasochłonne w stosunku do projektów finansowanych wprost przez Komisję Europejską b. niski stopień transparentności procedur konkursowych c. niespójność w interpretacji przepisów prawno-skarbowych 13. Niemal wszystkie programy pomocowe UE zarządzane są bezpośrednio przez samorządy regionalne, ministerstwa i agencje rządowe, co skutkuje koncentracją decyzji w rękach urzędników, których liczebność dynamicznie wzrasta. Ilość przetargów na obsługę programów pomocowych przez instytucje otoczenia biznesu jest symboliczna 14. Niezadowalające ustawodawstwo prawne dotyczące zatrudniania i prowadzenia działalności gospodarczej 15. Wysoki wskaźnik regulacji rynku w stosunku do pozostałych krajów Unii 16. Niski odsetek osób ufających ludziom 17. Dynamicznie rozwijająca się biurokracja 18. Nadmierne upolitycznienie urzędów publicznych 19. Edukacja na wszystkich szczeblach niesprzyjająca kreatywności i rozwijaniu indywidualnych predyspozycji Należy także pamiętać o barierach popytowych, wynikających z ciągle jeszcze niskiego poziomu dochodu narodowego per capita, co przekłada się na ograniczone możliwości finansowe zarówno gospodarstw domowych jak i firm. Uczelnie wyższe, zwłaszcza techniczne, posiadają ciągle rosnący potencjał intelektualny wyrażający się w postaci publikacji indywidualnych i zespołowych wyników prac badawczych, wynalazków i patentów. Jednak nie przekłada się to wprost na wzrost poziomu życia społeczeństwa przez rozwój innowacyjnej 16

17 gospodarki. Znane są pozytywne przykłady, np. USA (Kalifornia, Texas), że dzięki efektywnemu zarządzaniu własnością intelektualną, skupioną w jednostkach badawczych i uczelniach, można przyspieszyć proces powiązania nauki z gospodarką. Można także ograniczyć nakłady ze środków publicznych przeznaczanych na badania i rozwój, a zwiększyć zaangażowanie przedsiębiorców w inwestowanie w badania, wzmacniające sukces rynkowy. Aby zaistniała taka sytuacja również w polskich warunkach, konieczna jest znajomość nie tylko specyfiki tego typu mechanizmów wśród decydentów na różnych poziomach struktur państwowych, akademickich, władz regionalnych i biznesu, ale również aktywność legislacyjna na rzecz powstania uregulowań systemowych wdrażających mechanizmy funkcjonowania profesjonalnych struktur uczelnianych i uczelnianoregionalnych na rynku komercjalizacji wiedzy. Próby realizacji misji transferu technologii podejmowane przez polskie uczenie wyższe nie przełożyły się na wymierne efekty w gospodarce, pomimo powstania wielu centrów transferu technologii, centrów rozwoju innowacji i przedsiębiorczości, parków technologicznych i inkubatorów, z powodu istotnych przeszkód systemowych. Oprócz deklaracji sformułowanej w misji niemal każdej uczelni, uczelnie z nadętym poziomem decyzyjności i niską efektywnością zarządzania nie są w stanie samodzielnie dokonać transformacji swojej struktury w Uniwersytet III Generacji, który oprócz kształcenia nastawiony jest na badania aplikacyjne i współpracę z przedsiębiorstwami. Wymaga to zmian ustawowych i wyodrębnionych środków budżetowych na proces przystosowania się uczelni do nowych zadań dużego ryzyka oraz zbudowania odpowiedniego pomostu dla zapoczątkowania integracji z otoczeniem gospodarczym na partnerskiej platformie biznesowej. W Polsce wciąż narasta podejrzliwość i brak zaufania w stosunku do dysponentów środków publicznych. W zestawieniu z nadal niejednoznacznymi przepisami dającymi dowolność interpretacji urzędniczej oraz możliwość utrudniania życia osobom i firmom przez aparat fiskalny doprowadza się do narastania biurokratycznych wymogów niweczących sens i chęć działania w zakresie komercjalizacji wiedzy. Działające obecnie w takim otoczeniu uczelnie i ich gremia ustawodawcze mające na względzie zachowanie z trudem budowanej przez wieki 17

18 marki Uczelni i dawanie dobrego przykładu swoim wychowankom w praworządnym wykonywaniu statutowych obowiązków, nie podejmują nowatorskich wyzwań i ryzykownych praktyk, będących nieodłączną domeną procesów związanych z komercjalizacją wiedzy, nie inwestują w systemowe rozwiązania w tym zakresie, lecz ograniczają się do misyjnej deklaracji wspierania transferu technologii. Wobec obecnie obowiązującego zacofanego systemu prawnego obowiązującego w uczelniach oraz z powodu braku odrębnego wsparcia budżetowego, zarówno zwolennicy komercjalizacji wiedzy, jak też i przeciwnicy znajdują wiele słusznych uzasadnień dla poparcia swoich racji. Efekt jest taki, że uczelnia, zgodnie z precyzyjnie zdefiniowanym przeznaczeniem środków budżetowych z MNiSW, jest w stanie rozwijać efektywnie tylko dydaktykę i badania podstawowe. Stan ten trwa praktycznie od połowy minionego stulecia. Pracownicy skupiają się na osobistej karierze naukowej, dydaktyce i badaniach dla swoich potrzeb, a nieliczni, wprowadzając innowacje do gospodarki, robią to pod groźbą bycia zaliczonym do grona osób wspierających szarą strefę. Zarówno jedni, jak i drudzy nie czują się z tym dobrze, lecz nie na tyle źle, aby być wystarczająco zmotywowanym do zainicjowania otwartej debaty celem wypracowania rozwiązań na miarę oczekiwań społecznych i przemiany uczelni w Uniwersytet III Generacji. Brak konsensusu w tej materii często prowadzi do szukania sobie miejsca do realizacji kariery naukowej poza granicami naszego kraju, gdzie zarówno władze państwowe, jak i senaty uczelni odpowiedzialnie redukują ryzyko naukowca i wdrażają spójne ustawodawstwo w perspektywie wykraczającej poza okres jednej kadencji, np. w Szwecji nowo pisane projekty ustaw zatwierdza parlament następnej kadencji. W pakiecie nowelizowanych ustaw o nauce, które obowiązywać będą od roku akademickiego 2010/2011, dopuszcza się możliwość zakładania przez uczelnie centrów transferu technologii, czy akademickich inkubatorów przedsiębiorczości w formie spółki prawa handlowego. Projekt zmian obnaża ograniczoną wiedzę w tej materii, gdyż nie idą za nimi akty wykonawcze ani środki na start i rozwój. Ustawodawca zakłada, że wystarczy lakoniczne przyzwolenie, aby naukowcy kosztem swoich dotychczasowych obowiązków ruszyli gremialnie w obcy i nieprzyjazny im świat biznesu (np. vide znana z mediów historia firmy Optimus). 18

19 Ustawodawca zakłada też, że uczelnie mają już odłożony na ten cel kapitał (nie bardzo wiadomo skąd, skoro nie pracują do tej pory dla zysku) i niezwłocznie zaczną organizować CTT i wytwarzać w zakładanych przez CTT spółkach znaczne zyski. Ustawodawca chyba nie zdaje sobie sprawy, że wniesienie do spółki oszacowanej wartości intelektualnej w formie aportu skutkuje koniecznością zapłacenia 22% podatku VAT (a 23% od 2011 roku). Jest też oczekiwanie, że CTT, jako łącznik uczelni z biznesem, stworzy swoje struktury bezinwestycyjnie, przygotuje uczelnię do współpracy z gospodarką i od samego początku będzie przynosić zyski. Czy jest to oczekiwane rozwiązanie systemowe? Skutkiem takiego podejścia ustawodawcy i braku spójnego systemu (rozumianego jako łańcuch procesowy ze sprzężeniem zwrotnym, obejmujący ministerstwa, uczelnie oraz gospodarkę oraz korzyści ludzi w nim uczestniczących) i związanego z tym całego pasma przeszkód, jest wieloletni brak postępu w tej kwestii. Co prawda istnieją uczelniane CTT, czy parki technologiczne oraz inkubatory, lecz większość z nich nie jest sprawnym pomostem współpracy uczelni z gospodarką. Zwykle są to fundacje, a czasami spółki, zakładane przez uczelnie, które w bardzo krótkim czasie zmuszone były wytworzyć struktury sensu stricte biznesowe, dalekie od uczelnianych, co w efekcie powoduje przerwanie współpracy i praktyczny brak komercjalizacji wiedzy z macierzystej uczelni. Natomiast te CTT, które funkcjonują w strukturze uczelni, oprócz braku środków budżetowych na zbudowanie profesjonalnej struktury są uwikłane w ciasny garnitur codziennych biurokratycznych wymogów organizacyjnych i finansowych uczelni z racji odmienności swoich potrzeb i procedur i nie mogą rozwijać biznesowej kultury pracy, niezbędnej dla dotrzymania standardów oczywistych w biznesie. Jak już wspomniano, oprócz potrzeby rozwiązań systemowych zwiększających podaż nowych technologii w uczelniach, należy stwarzać warunki do powstawania odpowiednio sprofilowanych i kompetentnych instytucji otoczenia biznesu, w tym m.in. centrów transferu technologii, parków i inkubatorów technologicznych oraz jednostek naukowo badawczych. W tym gronie muszą się także znaleźć komercyjni brokerzy technologii, zajmujący się wdrożeniami, pośredniczący w kontaktach między różnymi partnerami innowacyjnego procesu. Dane statystyczne wskazują, że wiele spośród nowoutworzonych CTT przeżywa 19

20 kryzys po pierwszych 3-ch latach funkcjonowania, a część z nich zaprzestaje dalszej działalności. Z tych względów w opracowanej Białej Księdze CTT, zawarto bariery i rekomendacje występujące w procesie tworzenia i funkcjonowania CTT, co powinno przyczynić się do ograniczenia wielu problemów, z którymi często borykają się powoływane i istniejące Centra Transferu Technologii. Poglądy prezentowane w Białej Księdze CTT wynikają z osobistych doświadczeń osób biorących udział w spotkaniach i warsztatach organizowanych w ramach projektu. Poglądy te nie zawsze znajdują pokrycie w danych statystycznych i wcześniejszych publikacjach. Należy zauważyć, że pomimo pozornej obfitości publikacji źródłowych, dotyczących problemów transferu technologii i roli CTT w procesie komercjalizacji wiedzy, większość z nich pochodzi z jednej stajni. Badania te prowadzone są zwykle w oparciu o stałą, dość wąską pulę jednostek, nie dając szansy na prezentację skrajnych czasami poglądów jednostkowych. W naszej Białej Księdze taką możliwość, częściowo anonimową, stworzyliśmy. Wobec powyższego nie rościmy sobie praw do absolutnej uniwersalności prezentowanych tez. 20

21 2. ZARYS ANALIZY STANU OBECNEGO CENTRÓW TRANSFERU TECHNOLOGII W POLSCE Obecnie w Polsce funkcjonuje 87 CTT, z których największą grupę stanowią ośrodki innowacji NOT (40%), a następnie jednostki instytucji naukowo-badawczych (30%), samodzielne podmioty mające osobowość prawną (16%), parkowe i inkubatorowe (9%) oraz pozostałe (5%). Nadal podstawowym źródłem finansowania CTT są granty i projekty celowe (46%), działalność konsultingowa (19%) oraz działalność szkoleniowa (10%). Głównymi klientami CTT są: MŚP (46%), pracownicy naukowo-badawczy (25%), studenci (9%) i początkujący przedsiębiorcy (8%) 5. Do pierwszoplanowych barier, o charakterze ogólnym, ograniczających rozwój CTT, zaliczyć można: 1. Niechęć środowiska naukowego do działań komercjalizacji wiedzy i do współpracy z biznesem, co głównie wynika z braku rozwiązań systemowych 2. Małe zainteresowanie tworzeniem firm technologicznych, co głównie związane jest z wysokimi kosztami i ryzykiem 3. Niska podaż nowych technologii o aplikacyjnym charakterze 4. Niski budżet, brak dostatecznego wsparcia finansowego, co zmusza CTT do działalności komercyjnej, na ogół luźno związanej z celami strategicznymi 5. Zawiłe procedury prawne transferu i komercjalizacji technologii 6. Niedostateczna współpraca z lokalnymi i regionalnymi instytucjami 7. Ograniczony popyt na nowoczesne produkty i technologie 8. Sytuacja gospodarcza w regionie marazm, zastój, brak liderów 9. Niska podaż projektów ukierunkowanych na komercjalizację W odniesieniu do CTT, funkcjonującego przy uczelni wyższej, oprócz barier już wymienionych, dochodzą dodatkowe bariery, którymi są: 5 Raport: Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce 2009, PARP, Łódź/Warszawa

22 1. Tryb zatrudniania pracowników CTT, niedopuszczający żadnej elastyczności w stosunku do obowiązujących od lat uczelnianych nazw stanowisk, kategorii zaszeregowania, wielkości wynagrodzenia, możliwości zadaniowego rozliczania czasu pracy, telepracy czy uwzględnienia składnika success fee. 2. Złożony proces decyzyjny, wielostopniowe narzuty na usługi obce i zawiłe procedury w strukturach ekonomiczno-księgowych, powodujące opóźnienia w decyzjach i płatnościach nie akceptowalne przez partnera biznesowego 3. Brak mechanizmów dla pozyskiwania koniecznych środków na wkład własny do projektów 4. Przetargi marnowanie czasu i zapału zespołu na wykonywanie biurokratycznych czynności nieprzynoszących wartości dodanej, w szczególności przygotowywanie procedur przetargowych na zakupy drobnych produktów, których sumaryczna wartość zakupowa w roku liczona dla wszystkich jednostek uczelni podlega ustawie o zamówieniach publicznych. W praktyce skutkuje to zakupem droższych i gorszych jakościowo materiałów i urządzeń oraz znacznie wydłuża czas zakupu. 5. Strata czasu i środków przyznanych na zadania w projektach strukturalnych, związana z koniecznością poszukiwania i wynajmowania obcych obiektów poza uczelnią, np. sal wykładowych, gdyż faktura wewnętrzna uczelni nie jest zaliczana, jako koszt kwalifikowany (nie jest dokumentem finansowym w zrozumieniu prawa finansowego) 6. Ustawa o finansach publicznych nie zezwala uczelniom państwowym na obejmowanie części udziałów w spółkach prawa handlowego, ukierunkowanych na komercjalizację własności intelektualnej uczelni 7. Konieczność naliczania podatku VAT od aportu wniesionego do spółek prawa handlowego, co wpływa na ograniczenie komercjalizacji własności intelektualnej uczelni poprzez tworzenie firm typu spin-out 8. Wśród wyników badań naukowych, o potencjalnym zastosowaniu w gospodarce, większość nie jest gotowa do wdrożenia, lecz wymaga dodatkowych znacznych nakładów finansowych na dalsze prace rozwojowe, badania marketingowe itp. 22

23 9. Konieczność generowania przychodów na funkcjonowanie CTT w krótkiej perspektywie poprzez usługi rynkowe i projekty co powoduje odejście od misji głównej, związanej z transferem technologii 10. Krepujący system podejmowania kluczowych decyzji przez kierownictwo CTT, wymagający na ogół akceptacji rektora i prorektora lub Senatu oraz konformizm i silna obawa przed podejmowaniem decyzji noszących znamiona ryzyka 11. Niedostateczny kapitał zalążkowy, pozwalający na udział CTT w projektach unijnych istotnych z punktu widzenia misji CTT 12. Niedostateczne zrozumienie, ze strony założycieli CTT, procesu dojścia do samodzielności finansowej z doświadczeń fińskich wynika, że proces ten trwa od 5-ciu do 10-ciu lat 6 Wymienione wyżej bariery oraz polityka Ministerstwa Finansów, które niecierpliwie nalicza i pobiera podatek na podstawie oceny kwiatostanu drzewa innowacji, nie czekając na rzeczywiste owoce, w tym szczególnie nieprzewidywalnym procesie dużego ryzyka, powoduje iż nie powstają firmy spinoff/spin-out w kraju, lecz poza nim, jak też budżet nie otrzymuje oczekiwanych wpływów z podatku PIT od nowo zatrudnianych pracowników, podatku CIT od nowo powstałych firm oraz podatku VAT ze sprzedanych innowacyjnych produktów. 6 Kaki M., Fiński model współpracy nauki z przemysłem, Materiały Konferencji: Nauka i Gospodarka Perspektywa Współpracy, Politechnika Świętokrzyska Euro Centrum Katowice ŚCITT, 18 Maja 2010, Kielce 23

24 3. KLUCZOWE PYTANIA - REKOMENDACJE Do kluczowych pytań, których odpowiedź ma fundamentalne znaczenie w procesie tworzenia CTT, zaliczyć można: a) Jaka powinna być misja? b) Jakie powinny być główne cele? c) Jakie usługi powinno oferować CTT? d) Jakie powinny być docelowe grupy klientów, w jaki sposób powinniśmy do nich docierać i jaki powinien być obszar terytorialny działania CTT? e) Jakie powinno być miejsce CTT w uczelnianym systemie zarządzania pracami B+R i ich rezultatami? f) Czy korzystanie z usług CTT powinno być obligatoryjne dla pracowników uczelni w zakresie komercjalizacji? g) Jaką formę prawną rekomendujemy? h) Jaka powinna być modelowa struktura organizacyjna? i) Jaki model finansowego funkcjonowania rekomendujemy? j) Czy CTT powinno być beneficjentem przychodów z tytułu komercjalizacji? W jakiej wysokości? k) Z jakimi instytucjami powinniśmy tworzyć sieci współpracy i związki partnerskie / konsorcja? l) Jakie kwalifikacje powinni posiadać pracownicy CTT? Próbę odpowiedzi na postawione pytania przedstawiono niżej Jaka powinna być misja CTT? Klasyczna misja powinna uwzględniać transfer technologii w powiązaniu z otoczeniem wewnętrznym i zewnętrznym funkcjonowania CTT oraz uwzględniać definicję CTT. 24

25 Definicja CTT w (szkołach wyższych i innych placówkach naukowych 7 ): CTT to zróżnicowana organizacyjnie grupa nie nastawionych na zysk jednostek doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, realizujących programy wsparcia transferu i komercjalizacji technologii oraz wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań. Misja CTT: Misja Centrum Transferu Technologii ma charakter indywidualny, uogólniając, możemy jednak przyjąć, że większość z nich deklaruje chęć wzmacniania konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wykorzystywanie wyników badań naukowych oraz rozwijanie środowiska innowacyjnego, sprzyjającego globalnemu transferowi technologii i innowacji. Należy uznać, że tak sformułowana misja, w większości przypadków, daleko odbiega od praktyki. Większość CTT afiliowanych przy uczelniach i jednostkach B+R koncentruje się na obsłudze procesu komercjalizacji w jednostce macierzystej Jakie powinny być główne cele funkcjonowania CTT? Główne cele funkcjonowania CTT powinny uwzględniać perspektywę krótko-, średnio- i długookresową. Do głównych celów, wynikających z partnerstwa z trzema klientami, tj. jednostkami naukowo-badawczymi/uczelniami, przedsiębiorstwami oraz samorządami terytorialnymi, zaliczyć można: Stworzenie platformy współpracy jednostek naukowo-badawczych, wdrożeniowych, samorządów terytorialnych oraz przedsiębiorstw i instytucji finansowych Stworzenie lub zapewnienie dostępu do bazy danych wyników prac badawczych finansowanych ze środków publicznych Stworzenie systemu oceny rynkowego potencjału komercjalizacyjnego wyników badań naukowych finansowanych ze środków publicznych Integracja środowiska społeczno-gospodarczego regionu oraz systematyczne podnoszenie kultury innowacyjnej 7 Innowacje i transfer technologii, Słownik Pojęć, PARP

26 Podnoszenie świadomości wiedzy na temat procesów innowacyjnych oraz świadczenie usług wspierających innowacje, transfer technologii i komercjalizację wyników badań Wykorzystanie potencjału badawczego regionu i kraju dla wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw Działania na rzecz budowy społeczeństwa opartego na wiedzy Wzmacnianie wizerunku regionu w oczach potencjalnych inwestorów Aktywny udział w budowie regionalnego systemu innowacji Uczestnictwo w opracowaniu i nowelizacji dokumentów strategicznych dla regionu, np. RSI, Foresight, itp. Inicjowanie działań spójnych z Regionalną Strategią Innowacji Inicjowanie projektów sieciowych wzmacniających innowacyjną infrastrukturę regionu Inicjowanie i udział w konsorcjach, ukierunkowanych na kluczowe obszary rozwoju regionu, np. OZE, biogazownie, ICT, Parki, Inkubatory Technologiczne, itp. Wzrost udziału przychodów nauki ze współpracy z przedsiębiorstwami Systematyczna poprawa zakresu i jakości usług oferowanych dla MŚP Kształcenie ustawiczne zorientowane na kadrę przedsiębiorstw Śledzenie rozwoju technologii, w tym ich analiza, powiadamianie o naukowych i technologicznych innowacjach, które mogą stanowić szansę lub zagrożenie dla polskich przedsiębiorstw Dostęp do informacji patentowej oraz badanie czystości patentowej Organizacja specjalistycznych konferencji, seminariów, wystaw, audytów technologii i misji gospodarczych. Wątpliwość budzić może jednoznaczne akcentowanie celów związanych z rozwojem przedsiębiorstw i regionu. Z oczywistych względów nie każde CTT (choć zawsze to, w których samorządy lokalne czy regionalne mają swoje udziały) będzie wpisywać te działania w swoje cele. Uważamy jednak, bazując na doświadczeniach krajów, w których proces transferu technologii jest stymulowany i wspierany systemowo (przez sieci wyspecjalizowanych instytucji otoczenia biznesu, m.in. CTT), że wzięcie na siebie części odpowiedzialności za rozwój regionalny uzasadnia 26

27 jakąkolwiek interwencję ze strony instytucji publicznych (w postaci dofinansowania tworzonych CTT). W przeciwnym wypadku należy skonstruować taki model finansowania CTT, aby od początku nastawiony był na realizację celów biznesowych i uzyskiwał spodziewane przez udziałowców (akcjonariuszy) stropy zwrotu Jakie usługi powinno oferować CTT? W przypadku Centrów afiliowanych przy uczelniach wyższych lub w jednostkach naukowo-badawczych, bez względu na posiadaną formę organizacyjną i prawną, CTT powinno działać na rzecz podmiotu macierzystego, poprzez: Krzewienie wiedzy o własności intelektualnej Budowa bazy danych rezultatów badań posiadających potencjał wdrożeniowy Badanie czystości patentowej Opracowanie procedur transferu technologii, a następnie inicjowanie i nadzorowanie procesu TT Pomoc w procesie komercjalizacji wyników prac badawczo-wdrożeniowych Inicjowanie tworzenia firm spin off/spin out Mobilizowanie pracowników nauki, studentów i innych pracowników do czynnego uczestnictwa w tworzeniu innowacji oraz transferze innowacji i technologii, itp. Do pierwszoplanowych usług świadczonych na zewnątrz organizacji macierzystej, można zaliczyć: Usługi audytu technologicznego Usługi informacyjne, konsultingowe i eksperckie na rzecz MŚP, w tym oferowane w ramach: Krajowego Systemu Usług, a w szczególności Krajowej Sieci Innowacji Międzynarodowej sieci transferu technologii Enterprise Europe Network Innych europejskich platform rozwoju innowacji 27

28 Pomoc w kojarzeniu partnerów gospodarczych w obszarze średnich i wysokich technologii, w tym organizacja spotkań brokerskich Pomoc MŚP w dotarciu do poszukiwanego zaplecza badawczego, w poszukiwaniu nowoczesnych technologii, w organizacji procesu transferu technologii Systematyczne raportowanie trendów rozwoju technologii na świecie (Technology Watch/Business Intelligence) Podnoszenie kultury organizacyjnej przedsiębiorstw poprzez wdrażanie Systemu Jakości Organizacja wizyt studyjnych/misji gospodarczych w kraju i za granicą, zorientowanych na potrzeby lokalnego/regionalnego biznesu i jednostek B+R Organizacja konferencji, seminariów oraz wystaw dotyczących innowacyjnych technologii, innowacyjnych usług i innowacyjnych procesów 3.4. Jakie powinny być docelowe grupy klientów CTT, w jaki sposób powinniśmy do nich docierać i jaki powinien być obszar terytorialny działania CTT? Docelowymi grupami klientów CTT powinny być: Pracownicy jednostek B+R, w tym uczelni, JBR-ów, centrów doskonałości, centrów zaawansowanych technologii, itp. Kadra mikro, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw Pracownicy jednostek otoczenia biznesu, w tym parków i inkubatorów technologicznych, agencji rozwoju lokalnego i regionalnego, fundusze pożyczkowe, poręczeniowe, itp. Kadra stowarzyszeń pracowniczych i klastrów Grupy branżowe producenckie / usługowe Kadra urzędów publicznych, w tym lokalnych i regionalnych 28

29 3.5. Jakie powinno być miejsce CTT w uczelnianym systemie zarządzania pracami B+R i ich rezultatami? Uczelnia, ze względu na ograniczone zasoby finansowe i przyjętą strategię, powinna decydować się na ochronę i komercjalizację tylko tych wynalazków, które mają potencjał wdrożeniowy. Prawa własności intelektualnej do wynalazków o niskim potencjale komercjalizacji, powinny zostać zaproponowane, a następnie przekazane twórcy, który w zależności od tego, jak głęboko wierzy w gospodarczy potencjał swojego rozwiązania, może zdecydować się na założenie własnej firmy lub odłożyć swój wynalazek na półkę 8. Uczelnia powinna zapewnić funkcjonowanie odpowiedniej struktury organizacyjnej działającej w oparciu o wypracowane procedury oceny potencjału ekonomicznego i decydującej o podjęciu działań mających na celu uzyskanie tytułów ochronnych dla uczelni. Taką jednostką może być CTT, pomyślane jako miejsce, gdzie zatrudnia się profesjonalnych rzeczników patentowych, służące pomocą naukowcom chętnym do współpracy z biznesem. Taką rolę spełnia np. CITTRU 9 zadaniem tej jednostki jest wspieranie transferu technologii, promocja przedsiębiorczości akademickiej oraz aplikowanie o fundusze na strategiczne inwestycje UJ, także te związane z rozwojem przedsiębiorczości. Jednostka ta odpowiedzialna jest za przyjmowanie zgłoszeń projektów innowacyjnych a następnie za pilotowanie całego procesu 10. Należy zaznaczyć, iż w przypadku takiej komercjalizacji, jak licencjonowanie nie warto oszczędzać na kosztach związanych z ochroną własności intelektualnej korzystanie z usług profesjonalnych rzeczników patentowych i prawników jest wskazane, by w lepszy sposób chronić technologię przed przejęciem rozwiązania przez konkurentów. Z drugiej jednak strony, należy wziąć pod uwagę, iż nie zawsze opatentowany wynalazek znajdzie licencjobiorcę. Tu wyraźnie można dostrzec, jak ważną rolę odgrywa właściwa diagnoza potencjału gospodarczego wynalazku. Stąd też wypływa konieczność posiadania odpowiedniej jednostki i ze względu 8 Rybacka M., Kanały transferu wiedzy i technologii z sektora nauki do gospodarki, IBGR, PPG 4/2008 (39). 9 Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego (CITTRU) powstało w 2003 roku

30 na konieczność realizowania przez nią procedur uczelnianych, niezbędność utrzymania przynajmniej częściowego finansowania CTT przez uczelnię. Doświadczenia europejskiej sieci ProTon Europe wskazują na to, że centra transferu technologii lokowane przy publicznych uczelniach wyższych powinny się wpisywać w trzy obszary działalności uczelni. Wymaga to formalnego uwzględnienia CTT w następujących politykach (procedurach) uczelnianych i interakcji uczelnia region: 1. Zarządzanie własnością intelektualną uczelni 2. Współpraca uczelni z lokalnym biznesem na rzecz realizacji polityk średnioterminowego rozwoju regionalnego 3. Tworzenie nowych podmiotów gospodarczych, jako elementu realizacji długoterminowej polityki rozwoju regionalnego Czy korzystanie z usług CTT powinno być obligatoryjne dla pracowników uczelni w zakresie komercjalizacji? Nie istnieje jednolity model zarządzania własnością intelektualną oraz podziałem korzyści z jej komercjalizacji. Co za tym idzie nie istnieje też jednolity model definiujący miejsce CTT w tej procedurze. Oceniając efektywność funkcjonujących systemów należy uznać, ze obok siebie egzystują dwa podejścia: obligatoryjnie angażujące CTT w proces zarządzania własnością intelektualną, np. CITTRU oraz powszechniejsze, systemy dobrowolne. W przypadku tych drugich, czynnikiem, który znacząco polepsza odsetek pracowników uczelni korzystających z usług CTT jest konieczność odprowadzenia części wpływów do CTT dzieje się to (jak się należy domyślać) w myśl zasady skoro i tak płacę, to może jednak skorzystam z ich usług. Takie doświadczenia ma np. RCIiTT 12 ZUT w Szczecinie. Wartą odnotowania jest propozycja, która pojawiła się, jako rezultat Warsztatów, aby przy ubieganiu się o finansowanie projektów badawczych, obligatoryjnym było uzyskanie opinii CTT na temat zgłaszanego projektu. Wymuszałoby to wnikliwą 11 Gilles Capart, The Innovation Model of Knowledge Transfer in Europe, ProTon Training Programme, Barcellona, Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego 30

31 analizę literatury naukowej i patentowej z obszaru objętego badaniami naukowca, przed zgłoszeniem projektu, a jednocześnie pozwoliłoby do zastanowienia się nad możliwością uzyskania efektów komercyjnych. CTT i władze uczelni miałyby dzięki temu czytelniejszy obraz prowadzonych w uczelni prac badawczych. Byłby to mechanizm pozwalający z jednej strony na zmniejszenie marnotrawstwa naszych wspólnych pieniędzy, z drugiej strony zaoszczędzone w ten sposób pieniądze mogłyby wspomagać projekty wartościowe. O ile kontrola prywatnego inwestora nad wydawaniem prywatnych pieniędzy jest dla nas rzeczą oczywistą, to pieniądze publiczne (państwowe czy unijne) nadal wolimy traktować jako niczyje. Jeśli budujemy system transferu technologii oparty o państwowe uczelnie, to stworzenie mechanizmów racjonalizujących wydatki powinno być równie oczywiste jak w przypadku inwestycji prywatnych. Podsumowując, czynnikiem decydującym o korzystaniu z profesjonalnej obsługi CTT w zakresie komercjalizacji mogą być środki regulaminowe albo finansowe. Wybór powinien mieć silne umocowanie w tradycji, praktyce i kulturze uczelni, ale też wynikać ze strategicznych kierunków wyznaczonych przez władze centralne i samorządowe Jaką formę prawną rekomendujemy? Przy decydowaniu się na formę prawną i sposób funkcjonowania CTT, pojawiają się dwa odmienne podejścia. Pierwsze z nich wynika z punktu widzenia uczelni, a drugie z punktu widzenia przedsiębiorstw. Dotychczasowa praktyka wskazuje, że w perspektywie długo-okresowej największe korzyści dla gospodarki i uczelni osiągane są przez te CTT, których funkcjonowanie zorientowane jest na oczekiwania przedsiębiorstw, w tym na współpracę macierzystej jednostki z przedsiębiorstwami. Możliwe formy prawne CTT: Stowarzyszenie - członkami stowarzyszenia mogą być tylko osoby fizyczne, osoby prawne mogą być jedynie członkami wspierającymi, co w przypadku zakładania CTT przez Uczelnię lub władze regionalne i lokalne stanowi istotną 31

32 przeszkodę. Z drugiej strony, z punktu widzenia stabilności personelu kierowniczego, CTT nie powinno być narażone na wpływ polityki/kadencyjności władz. Fundacja - kojarzy się jednoznacznie z podmiotem, który wymaga stałego dofinansowania. Swoiste opóźnienia decyzyjne wynikające z odmiennej od biznesowej struktury organizacyjnej utrudniają fundacji dynamiczne działanie i tym samym wskazują na nieadekwatność tej formy prawnej z punktu widzenia celów i zasad działalności CTT. Spółka z o.o. - kapitał zakładowy wymagany do założenia takiej spółki wynosi jedynie 5 tys. zł. Organami spółki z o.o. są Zarząd, Rada Nadzorcza, Komisja Rewizyjna (dwa ostatnie organy występują tylko w sytuacji, gdy jest taka wola wspólników). Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę, składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona, członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Spółka Akcyjna - koszty obsługi takiego rodzaju spółki będą prawdopodobnie o ok. 20% wyższe niż np. spółki z o.o., a podstawowa różnica (zaleta) odróżniająca spółkę akcyjną od spółki z o.o., czyli możliwość emitowania akcji, nie wydaje się w tym wypadku kluczowa. Decyzyjność w spółce jest zdecydowanie efektywniejsza w porównaniu do decyzyjności wewnątrz uczelni. Ta forma prawna zyskuje coraz więcej zwolenników. Wewnętrzna Jednostka Uczelni. Powołanie wewnętrznej jednostki Uczelni ma swoje pozytywy, gdyż pozwala na lepszą penetrację środowiska Uczelni pod kątem możliwości patentowania wyników prac badawczych, powstawania firm spin-off, spin-out. Taka forma pozwala także na uporządkowanie spraw związanych z zasadami własności intelektualnej badacz-uczelnia oraz staje się motorem wymuszającym uporządkowanie obszarów codziennej działalności uczelni związanych z szeroko rozumianą komercjalizacją wyników badań. Jednak działania CTT, jako wewnętrznej jednostki uczelni, ograniczone będą pod względem efektywności zarządczej, efektywności finansowej i narażone będą na konformizm środowiska. Powoduje też konflikt z zapisami ustawy o finansach publicznych. 32

33 Spółka z o.o. wydaje się właściwą formą organizacyjną dla CTT. Utworzenie podmiotu gospodarczego Not for Profit, z jednej strony zapewnia założycielowi/om kontrolę nad Spółką, a z drugiej daje możliwość podejmowanie codziennych decyzji w Spółce w sposób szybki. Efektywniejsze staje się także reprezentowanie Spółki na zewnątrz. Kolejną istotną kwestią jest prowadzenie polityki kadrowej, którą łatwiej prowadzić w oparciu o kryteria kompetencji i zaangażowania personelu, w stosunku do CTT będącego w strukturach uczelni. Warto zauważyć, że efektywna i bezstronna ocena projektów badawczych jest możliwa właściwie tylko wtedy, gdy CTT nie będzie jednostką organizacyjną uczelni. Pracownik uczelni w trosce o swoje miejsce pracy raczej nie oceni krytycznie projektu badawczego swojego bezpośredniego lub pośredniego przełożonego. Istotną kwestią jest, aby Spółkę zabezpieczyć przed nadmiernym wpływem polityki. Zatem zakładając, że Spółkę tworzą Uczelnia/e oraz władze lokalne/regionalne, lub inne podmioty, należy powołać Radę Nadzorczą w taki sposób, aby żadna ze stron nie miała przewagi liczebnej. Wskazane jest, aby w Radzie Nadzorczej znalazły się osoby o uznanym autorytecie, co powinno wpłynąć na większy obiektywizm podejmowanych decyzji przez RN. Udział w pracach Rady Nadzorczej powinien być bezkosztowy, co także uchroni Spółkę przed atakami udziałowców na ciepłe posadki dla osób im bliskich. Wprawdzie można wyobrazić sobie odpłatność za uczestnictwo w RN spółki, powiązane z wynikami finansowymi Spółki. Jednak to rozwiązanie mogłoby zaowocować odchodzeniem spółki od jej misji i koncentrowanie się na zadaniach przysparzających profity spółce. Warto nadmienić, że w świetle nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym, o czym wspomniano we wprowadzeniu, która obowiązywać będzie od roku akademickiego 2011/2012, Rektor, za zgodą Senatu, będzie mógł utworzyć CTT w formie spółki prawa handlowego. Z proponowanych zapisów wynika, że Uczelnia wnosić będzie aportem do Spółki np. patenty. Z uznaniem należy odnotować rozumienie potrzeby swobodnego tworzenia CTT przez Uczelnie, jednak obawę budzą trzy fakty. Pierwszy to taki, że Uczelnia, wnosząc aportem patent do Spółki, podwyższy kapitał Spółki w sposób sztuczny, gdyż doświadczenie wskazuje, iż mały 33

34 odsetek patentów jest faktycznie wdrażany. Po drugie, wniesienie do Spółki aportu rodzi skutki podatkowe, co zwiększa rzeczywiste koszty jej funkcjonowania. Po trzecie, z polityki krótko i długookresowej, nowelizowanej Ustawy o szkolnictwie wyższym, wynika że uczelnie powinny integrować się z otoczeniem gospodarczym, w którym funkcjonują. Jednak Ustawodawca nie przewiduje, aby CTT mogły powstawać wspólnie z jednostkami samorządu lokalnego, regionalnego, stowarzyszeniami przedsiębiorców, instytucjami finansowymi itp., co z pewnością sprzyjałoby procesowi integracji uczelnia region. Zatem tworzenie CTT, jedynie przez Uczelnię, z góry ukierunkowuje je na zabezpieczenie oczekiwań uczelni, a nie na rzeczywistą potrzebę polskich przedsiębiorstw. Mamy nadzieję, że głos nasz w tej sprawie dotrze do osób, które uczestniczyć będą w procesie ścieżki legislacyjnej ustawy o szkolnictwie wyższym. Co prawda w dniu 1 października 2010 r. wszedł w życie pakiet ustaw (pod nazwą: Budujemy na wiedzy ) w znacznej mierze porządkujący sprawy nauki, dopiero jednak w przyszłości należy spodziewać się pakietu regulującego sprawy szkolnictwa wyższego, w których pokładamy nadzieję rozwiązania powyższych nabrzmiałych już problemów. Bez względu na to, którą formę prawną CTT wybierzemy oraz bez względu na to czy CTT powstanie w uczelni czy poza uczelnią, to należy zdawać sobie sprawę, że kluczową kwestią jest także dobór odpowiedniej kadry zarządczej (osoby z doświadczeniem biznesowym, charyzmą i znające specyfikę funkcjonowania uczelni) i pracowników. Istotne jest także wyposażenie CTT w stosowny kapitał początkowy i zabezpieczenie dogodnej lokalizacji. Ponadto, zgodnie z doświadczeniami fińskimi, udziałowcy powinni także wiedzieć, że: osiągnięcie oczekiwanych rezultatów przez CTT, w tym samofinansowanie, pojawia się zazwyczaj po okresie 5-10 latach, wymagany czas na ukształtowanie nowego pracownika CTT wynosi około 2-ch lat Jaka powinna być modelowa struktura organizacyjna CTT? Struktura organizacyjna funkcjonowania CTT zależy od formy prawnej. Zakładając, że CTT jest podmiotem posiadającym osobowość prawną, a w toku prowadzonych dyskusji, większość uczestników projektu uznała, że jest to forma 34

35 posiadająca widoczną przewagę nad innymi formami organizacyjnymi, to dla początkowej fazy rozwoju CTT przedstawiona jest na Rys. 3.1 przykładowa struktura organizacyjna. Rys.3.1 Przykładowa struktura organizacyjna CTT W początkowej fazie rozwoju CTT zalecany jest outsourcing usług finansowych i informatycznych. W miarę rozwoju CTT konieczne stanie się korzystanie z własnego Działu Finansowego. Wynikać to będzie z różnorodności projektów, w których CTT z pewnością będzie uczestniczyć i których specyfika na ogół odbiega od typowych usług finansowych Jaki model finansowego funkcjonowania CTT rekomendujemy? Proces transferu technologii łączy się z koniecznością ponoszenia różnorakich kosztów. Pojawiają się one zarówno na etapie poszukiwania dostawcy lub odbiorcy technologii, przy prowadzeniu negocjacji, jak i przy finalizowaniu transferu, czyli zakupie bądź innej formie przekazu technologii. O ile w pierwszym etapie koszty te mogą być niewielkie, o tyle dokonanie właściwego transferu może przekroczyć finansowe możliwości twórcy technologii Czupryński P. i in., Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu, Kraków,

36 Założenia procesu komercjalizacji rezultatów prac badawczych, opracowanych w uczelni, wymagają docelowo dochodowości całego przedsięwzięcia. Doświadczenia sieci ProTon Europe 14 potwierdzają tę tezę, wskazując jednocześnie na konieczność (jak w każdej inwestycji) zapewnienia finansowania przedsięwzięcia przez właściciela w tym wypadku uczelni aż do osiągnięcia samowystarczalności finansowej projektu. Potraktowanie CTT jako inwestycji, docelowo przynoszącej dochody uczelni, powinno być poprzedzone standardową analizą finansową. Biorąc pod uwagę zaangażowanie CTT w realizację statutowych działań (polityk) uczelni i regionu należy tę analizę poszerzyć, o niejednokrotnie trudno mierzalne, czynniki ekonomiczne (wpływ na podniesienie innowacyjności regionu, wzrost przedsiębiorczości akademickiej, wzrost aktywności naukowców w obszarze ochrony własności intelektualnej itp.). Dlatego też należy przyjąć, że minimalny okres uzyskiwania dochodów pozwalających na samofinansowanie się CTT powinien wynieść 5 lat (BEP), natomiast całkowity zwrot z inwestycji powinien nastąpić na ogół dopiero po 10 latach. Sprzedaż Całkowite przychody Break-Even Point Zysk Całkowite koszty Koszty zmienne Strata Koszty stałe Jednostki sprzedane / czas Rys.3.2. Teoretyczna zależność przychodów ze sprzedaży od czasu 14 Pietrabissa Riccardo, Managing the Transfer Office - Case Study: The TT experience at Politecnico di Milano, ProTon Training Programme, Barcellona,

37 Biorąc powyższe pod uwagę, należy uznać, że CTT powinny w początkowym okresie, przy jasno zdefiniowanym biznesplanie, móc korzystać z finansowania uczelni na ściśle określone cele wynikające z polityk (procedur) uczelnianych i interakcji uczelnia region. Finansowanie to, w przypadku powołania jednostki w formie organizacyjnej spółki prawa handlowego, może polegać na zaopatrzeniu jednostki w odpowiednio duży kapitał założycielski, uzupełniony przez finansowanie celowe wspomnianych wcześniej działań statutowych CTT na rzecz uczelni zwłaszcza w kontekście regulaminu zarządzania własnością intelektualną i podziału korzyści z ich komercjalizacji. Nie stoi to zasadniczo w sprzeczności z możliwością szybszego niż zaplanowano poszerzania zakresu działań i co za tym idzie przyrostu kadry pod warunkiem zapewnienia finansowania zewnętrznego, np. z projektów lub z działalności stricte komercyjnej. Warto zauważyć, że każda forma organizacyjna wypełniająca formułę Not for Profit do skutecznego działania potrzebuje wyższych motywacji, które mogą, acz nie muszą, występować w działaniu CTT. Dlatego też trzeba wziąć pod uwagę głosy uczestników dyskusji, którzy kwestionują działanie CTT nie dla zysku. Argumentują to koniecznością motywowania działania CTT wyłącznie czynnikami ekonomicznymi Czy CTT powinno być beneficjentem przychodów z tytułu komercjalizacji? W jakiej wysokości? Przychody z komercjalizacji często w pierwszej kolejności przeznaczane są na pokrycie kosztów związanych z samym procesem transferu technologii, w tym: ochrony patentowej, obsługi itp., dopiero w dalszej kolejności rozstrzygana jest kwestia podziału korzyści finansowych pomiędzy twórcą a uczelnią. Kwestia ta stanowi indywidualną sprawę uczelni, która powinna być określona w uczelnianych procedurach komercjalizowania technologii Rybacka M., Kanały transferu wiedzy i technologii z sektora nauki do gospodarki, IBGR, PPG 4/2008 (39). 37

38 Aby uczelniane CTT osiągnęło samowystarczalność finansową musi mieć możliwość pozyskiwania i samodzielnego zagospodarowania części przychodów uczelni z tytułu komercjalizacji technologii. W Polsce nie dopracowaliśmy się jednolitych standardów mówiących o wysokości wynagrodzenia CTT z tytułu pośredniczenia w procesie komercjalizacji. Jednak istnieją już przykłady uczelnianych regulaminów zarządzania własnością intelektualna i podziału korzyści z ich komercjalizacji, przewidujące udział CTT w podziale przychodów. Wielkości te wahają się w zakresie 20% 30% tej części przychodów, która pozostaje w dyspozycji uczelni po zaspokojeniu zobowiązań wobec Twórców Z jakimi instytucjami powinniśmy tworzyć sieci współpracy i związki partnerskie / konsorcja? Uniwersytet współczesny, czyli III Generacji, co było wielokrotnie podnoszone w trakcie trwania warsztatów, powinien wziąć na siebie część odpowiedzialności za rozwój regionalny 17. Może to czynić posiadając realny wpływ na kształtowanie polityk regionalnych. Narzędziem wspomagającym takie zachowania jest uczestnictwo w regionalnych sieciach innowacji (dedykowanych współpracy nauka biznes) i regionalnych forach gospodarczych. Przykładowymi celami Regionalnej Sieci Innowacji, są: Powiązanie siecią różnorodnych interakcji i współzależności oraz systemów innowacyjnych, jej ogniw Przepływ wiedzy i środków finansowych oraz tworzenie stosownych konsorcjów, związków partnerskich dla realizacji wielostronnych celów innowacyjnych Przystosowanie uczelni działających w regionie do wspólnego funkcjonowania w zmieniającym się otoczeniu w warunkach globalizacji i integracji Aktywne i efektywne powiązanie: podmiotów działań zasobów w regionie na rzecz rozwoju innowacji w regionie 16 Regulaminy Politechniki Łódzkiej i Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. 17 Wissema J.G., Technostarterzy, dlaczego i jak?, PARP, Warszawa,

39 Rozwój kooperacji w sieci, jako odpowiedzi na szybki postęp nauki i wzrost innowacyjności w Europie w warunkach ograniczonych zasobów Tworzenie, zdobywanie, integracja i wykorzystywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do powstania i wdrażania złożonej, konkretnej innowacji Eliminacje przeszkód formalno-prawnych, personalnych, strukturalnych w działalności integracyjnej w regionie Wzrost efektywności nakładów przeznaczonych na innowacje Rozwój poziomu przedsiębiorczości pracowników i jednostek organizacyjnych (instytutów, katedr i zakładów) szkół wyższych 18 Przygotowując plan działania CTT nie możemy zaniechać próby umieszczenia naszego CTT w szerszym kontekście. Obecnie transfer technologii i innowacji ma charakter globalny. Biorąc pod uwagę swobodę przepływu informacji i wymiany towarowej, oraz ograniczoność rynku krajowego w zakresie możliwości absorpcji nowoczesnych technologii należy bezwzględnie zadbać o uczestnictwo w sieciach międzynarodowych. Analiza oferty międzynarodowych sieci instytucji otoczenia biznesu wskazuje na ich różnorodność w zakresie celów działania, usług dostępnych dla członków sieci oraz formy organizacji. Wiele z nich koncentruje się, oprócz wspierania przedsiębiorczości, na zagadnieniach związanych z transferem technologii i innowacjami i powstało z inicjatywy Komisji Europejskiej. Najbardziej atrakcyjne dla polskich instytucji otoczenia biznesu wydają się być sieci, których misją jest szeroko rozumiane wspieranie przedsiębiorczości za pomocą różnego rodzaju usług oraz sieci tematycznie związane z transferem innowacji, technologii i wyników badań (np. Enterprise Europe Network 19 ). Do niewątpliwych zalet uczestnictwa w międzynarodowych sieciach zrzeszających instytucje otoczenia biznesu należy dostęp do najnowszych informacji, publikacji i wyników badań w danej dziedzinie, możliwość wymiany doświadczeń i know-how oraz podejmowania wspólnych projektów z innymi organizacjami. 18 Wawak T., Innowacje a zarządzanie w szkole wyższej, Uniwersytet Jagielloński, V Konferencja Naukowa z cyklu "Wiedza i innowacje" Ochrona wiedzy i innowacji, stycznia

40 Istniejące sieci zrzeszające instytucje otoczenia biznesu, mają w większości przypadków charakter otwarty, tzn. może przystąpić do niej każda zainteresowana organizacja, której działalność jest zbieżna z misją i celami działania sieci. Uczestnictwo w nich wiąże się najczęściej z koniecznością wnoszenia opłat członkowskich w zamian za możliwość korzystania z przywilejów i usług dostępnych w ich ramach. Na tej zasadzie działa europejska sieć zrzeszająca CTT, która ulokowana jest przy publicznych jednostkach naukowych ProTon Europe

41 4. POSTULATY Powyższy skondensowany obraz negatywnych elementów otoczenia biznesu został przedstawiony po to, aby czynniki te zostały wzięte pod uwagę przy analizie i opracowywaniu planów naprawczych na różnych szczeblach decyzyjnych mających na celu szeroko rozumiany wzrost poziomu życia społeczeństwa dzięki komercjalizacji wiedzy. Poniżej przedstawiono rekomendowane działania i mechanizmy sprzyjające rozwojowi komercjalizacji wiedzy. Szczebel legislacyjny 1. Biorąc pod uwagę zalecenia Komisji Europejskiej 2008/416/WE z dnia 10 kwietnia, 2008 r. w sprawie zarządzania własnością intelektualną w ramach działań związanych z transferem wiedzy oraz Kodeks postępowania dla uczelni wyższych i innych publicznych instytucji badawczych należy podjąć pilne działania na szczeblach parlamentarnych, ministerialnych i władz uczelni dla ustanowienia przyjaznego prawa oraz opracowania rozporządzeń w celu dostosowania struktur, weryfikacji priorytetów i ustanowienia ścieżek finansowania dla potrzeb nowego zadania uczelni, jakim jest komercjalizacja wiedzy. Zalecenie KE po ocenie reakcji państw i ich środowisk w krótkim czasie stanie się obowiązującą dyrektywą w krajach WE. 2. Struktury rządowe RP, wzorem państw skandynawskich (Finlandia Tekes, Szwecja Innova), powinny być zainteresowane pojawieniem się efektów innowacyjnych w polskiej gospodarce. Rząd powinien skonsolidować działania ministerstw w tym zakresie i wyznaczyć na sponsora Ministerstwo Gospodarki, a ono z kolei powinno przeznaczyć specjalne środki, jak też w porozumieniu z MNiSW ustalić zasady i zainwestować w stworzenie uczelnianych systemów transferu technologii w okresie co najmniej 5 lat, w celu stworzenia wieloletniego 41

42 programu dla zbudowania pomostu efektywnej współpracy, przeradzającej się później w integrację uczelni z gospodarką. Środki na zbudowanie filara dla tego pomostu, rozumianego jako inwestycję w dostosowanie struktur uczelni do wymogów TT, powinny pochodzić od MNiSW. 3. Parlament powinien usunąć różnice interpretacyjne w ustawach, aby senaty uczelni mogły stanowić swoje wewnętrzne prawo przyjazne podejmowaniu inicjatyw biznesowych przez pracowników i studentów dla wytworzenia efektu synergii w kontaktach z gospodarką. 4. MNiSW, w uzgodnieniu z Ministerstwem Finansów, powinny zadbać, aby uczelnie otrzymały jednoznaczną interpretację rozporządzeń, z których jasno wynika, że jest pożądanym przez Państwo, aby uczelnie prowadziły legalny proces komercjalizacji wiedzy poprzez zakładanie firm spin-off. Uczelnie wprowadzające kapitał do spółek innowacyjnych w postaci know-how powinny być zwolnione z podatku VAT. 5. Umożliwienie zakładania przez uczelnie CTT, jako spółek prawa handlowego, w partnerstwie z jednostkami samorządu lokalnego, regionalnego oraz instytucjami finansowymi i innymi jednostkami badawczymi, w tym szkołami wyższymi. 6. Powołanie przy Premierze Rządu RP Rady ds. Innowacji, w skład której wejdą Ministrowie Gospodarki, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Finansów, Pracy oraz przedstawiciele środowiska naukowego, otoczenia biznesu i organizacji pracodawców. Szczebel uczelniany 1. Niezależnie od osobowości prawnej centrów transferu technologii ( pomostu TT) uczelnia musi przygotować część zasobów w swojej wewnętrznej strukturze ( filar ), aby były zmotywowane i zdolne do współpracy z biznesem za pośrednictwem CTT. Wszystkie jednostki biorące udział w procesie komercjalizacji wiedzy powinny tworzyć spójny uczelniany system transferu 42

43 technologii (USTT). Problematyka, którą powinno się uwzględnić w USTT jest następująca: nadanie właściwej rangi sprawom komercjalizacji wiedzy poprzez ustanowienie prorektora ds. rozwoju uczelni i współpracy z gospodarką ustalenie i opracowanie dodatkowych mechanizmów motywujących do komercjalizacji wyników badań naukowych, uwzględnianych w ocenie merytorycznej pracowników naukowych opracowanie i wprowadzenie w życie regulaminów Ochrony Prawnej Dóbr Niematerialnych oraz Zasad Polityki Patentowej i Licencyjnej Uczelni w tym zasad rejestracji prac badawczych w uczelnianym systemie transferu technologii (USTT) i zgłoszeń publikacji opracowanie przyjaznych zasad działania spółek profesorskich, firm typu spin-off/spin-out oraz zasad samo zatrudnienia pracowników Uczelni uzgodnienie i opracowanie przyjaznych zasad komercyjnego i efektywnego wykorzystania laboratoriów, pracowni i aparatury badawczej uczelni na rzecz innowacyjnej gospodarki opracowanie i wprowadzenie w życie zasad tworzenia i wykorzystywania Uczelnianego Funduszu Innowacji przeszkolenie kadry w zakresie zarządzania własnością intelektualną i funkcjonowania USTT w uczelni 2. Ustalenie sposobu zarządzania USTT, podlegającym Prorektorowi ds. rozwoju uczelni i współpracy z gospodarką wraz z Radą ds. biznesowych programów strategicznych oraz Komitetem Sterującym do działań operacyjnych TT. 3. Dokonanie podziału kompetencyjnego pomiędzy jednostkami działającymi w obszarze USTT oraz sposobu partycypacji w wykorzystywaniu i tworzeniu Uczelnianego Funduszu Innowacji. 4. Opracowanie i zatwierdzenie odmiennych od uczelnianych nazw stanowisk, kategorii zaszeregowania i form zatrudniania pracowników jednostek USTT, np.: CRP, CTT, AIP. Dopuszczenie możliwości elastycznego wprowadzania zadaniowego rozliczania czasu pracy, telepracy, kontraktów oraz uwzględnienia składnika success fee w wynagrodzeniu. 43

44 5. Opracowanie priorytetów w korzystaniu z zasobów USTT dla projektów realizowanych w kooperacji z regionem i przedsiębiorstwami. Poziom operacyjny - Centrum Transferu Technologii Ustawiczne doskonalenie procesu wykorzystania potencjału szkól wyższych na rzecz gospodarki, wymaga podjęcia wielu działań na szczeblu centralnym i wewnątrz Uczelni. Do kwestii istotnych, z punktu widzenia misji tworzonego CTT, należeć będą: 1. Usamodzielnienie organizacyjne CTT i wydzielenie go ze struktur uczelni. 2. Zapewnienie długookresowego finansowania CTT. Wskazane jest, aby po okresie pierwszych 3-ch lat funkcjonowania CTT, dofinansowanie wynosiło nie mniej niż 1/3 planowanych kosztów na dany rok budżetowy. Centra powinny mieć długofalowe finansowanie na działalność statutową, rozliczaną w dłuższej perspektywie, a nie wskaźnikami krótkoterminowymi. 3. Opracowanie przyjaznych zasad współpracy uczelni z nowymi spółkami oraz naukowcami, udziałowcami nowych spółek. 4. Opracowanie prostych zasad udostępniania infrastruktury oraz know-how spółkom, w tym wyposażenia laboratoryjnego, wyników badań, pracy kadry naukowo-badawczej, pracy studentów, własności intelektualnej powstałej po powstaniu spółki, pomieszczeń, mediów uczelni, itp. 5. Wprowadzenie zasad rozwiązywania konfliktu interesów pracowników Uczelni, posiadających udziały w spółkach lub świadczących prace na rzecz tych spółek. 6. Opracowanie wzorcowych umów przeniesienia własności intelektualnej, umów inwestycyjnych i innych umów niezbędnych do utworzenia spółki spin-off/spinout. 44

45 5. PODSUMOWANIE Niżej przedstawiono dwanaście fundamentalnych rekomendacji dla CODZIENNEJ PRACY kadry zarządzającej CTT. Rekomendacje dla kadry zarządzającej CTT z punktu widzenia długookresowej strategii: 1. Upewnij się czy MŚP i ich potrzeby nie znikają z pola widzenia twojego CTT 2. Współpracuj z innymi podmiotami i instytucjami i nigdy nie okazuj niechęci do współpracy z nimi 3. Kontynuuj proces budowy konsensusu w Regionie i angażuj się w proces doskonalenia RSI i Foresight u 4. Nie angażuj się w zbyt wiele projektów 5. Angażuj się tylko w te projekty, których cele są ściśle związane z misją i zadaniami Twojego CTT 6. Precyzyjnie określaj mierzalne cele w każdym projekcie i monitoruj ich wykonanie 7. Angażuj się w uczestnictwo w krajowych i europejskich sieciach współpracy na rzecz TT 8. Zwracaj uwagę na etos pracy Twojego personelu oraz uprzejmą i profesjonalną obsługę każdego klienta 9. Staraj się zainicjować dużą akcję w Regionie minimum raz w roku 10. Dbaj o rozwój kadry i nie zapominaj o jej potrzebach finansowych 11. Miej na uwadze regionalną i krajową sytuację polityczną 12. Pamiętaj codziennie o komunikacji, komunikacji i komunikacji personelu 45

46 O WARSZTATACH Podczas warsztatów zatytułowanych MODELOWE CTT uczestnicy pracowali nad praktycznym modelem funkcjonowania CTT. Wzięli też udział w wizytach studyjnych krajowych i zagranicznych, mających na celu poznanie dobrych praktyk w aktywnie działających i najlepszych CTT w zakresie organizacji systemu transferu technologii w Polsce, Finlandii i na Litwie. W ramach warsztatów odbyły się: I etap: jednodniowa konferencja, połączona z warsztatami II i III etap: warsztaty w formule 3-dniowych sesji (w tym jednej wyjazdowej) dla 30 osób Podczas warsztatów w grupach problemowych, pod nadzorem moderatora, uczestnicy przygotowywali propozycje rozwiązań i prezentowali je pozostałym, wybierając w drodze dyskusji optymalne rozwiązania. IV etap: konferencja podsumowująca, prezentująca dorobek poprzednich etapów, w tym efekty wizyt studyjnych Warsztaty/Wizyty studyjne Sierpień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie we Wrocławskim Centrum Transferu Technologii i Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Celem wizyty było poznanie best practices w aktywnie działających i najlepszych CTT w zakresie organizacji systemu transferu technologii poprzez szkolenie i dyskusje panelowe z udziałem pracowników tych jednostek oraz nawiązanie kontaktów roboczych. Wrzesień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie w Finlandii. Celem wizyty było poznanie zagranicznych best practices w CTT współpracujących aktywnie 46

47 z fińskimi parkami naukowo-technologicznymi (jednymi z najlepszych na świecie), w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu technologii w Finlandii. Podczas wizyty odbyły się spotkania i dyskusje z udziałem pracowników fińskich centrów transferu technologii, parków naukowotechnologicznych i instytucji otoczenia biznesu. Wrzesień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie na Litwie. Celem wizyty było zapoznanie się z systemem transferu technologii na Litwie i organizacją litewskich CTT w Wilnie (Lithuanian Innovation Centre) oraz Parku Naukowo- Technologicznym Northtown w Wilnie, a także uczestnictwo w warsztatach prezentujących dobre praktyki i możliwości komercjalizacji technologii. 47

48 PROGRAM WARSZTATÓW MODELOWE CTT MODEL WSPÓŁPRACY NA RZECZ ROZWOJU INNOWACJI Eksperci: dr Anna Czarczyńska (Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Finlandii), prof. dr hab. inż. Maciej Bossak (Politechnika Warszawska), Mariola Misztak- Kowalska i Robert Podgórzak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Mervi Kaki (InnoPraxis, Finlandia), dr inż. Jarosław Osiadacz (Politechnika Wrocławska, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii), Wacław J. Białkowski (Politechnika Warszawska), dr inż. Artur Bartosik (Politechnika Świętokrzyska) I etap konferencja i warsztaty Politechnika Warszawska czerwca 2009 Konferencja Doświadczenie fińskie w rozwoju przedsiębiorczości z perspektywy Polski (dr Anna Czarczyńska, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Finlandii) Praktyczne doświadczenia w komercjalizacji badań naukowych w Instytucie Mechaniki i Poligrafii Wydziału Inżynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej (prof. dr hab. inż. Maciej Bossak) Europejskie i Krajowe Sieci Transferu Technologii dobre praktyki (Mariola Misztak- Kowalska, Robert Podgórzak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) Fiński model współpracy na rzecz rozwoju innowacyjności (Mervi Kaki InnoPraxis, Finlandia) Modele wparcia procesów komercjalizacyjnych funkcjonujących na Uniwersytetach (dr inż. Jarosław Osiadacz Politechnika Wrocławska, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii) 48

49 Warsztaty Zarządzanie własnością intelektualną, komercjalizacja wyników prac badawczych na przykładzie Finlandii Prowadząca: Mervi Kaki, InnoPraxis, Finlandia Misja, cele, forma prawna i sposób finansowania CTT studium przypadku Prowadzący: Artur Bartosik, Politechnika Świętokrzyska II etap - warsztaty Rynia n. Zalewem Zegrzyńskim 6-8 lipca 2009 Zarządzanie wytworzoną własnością intelektualną na uczelni oraz w jednostce B+R w świetle obowiązującego prawa w Polsce Prowadząca: dr Alicja Adamczak, Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej Rozwój CTT poprzez aktywny udział w krajowych i międzynarodowych sieciach transferu innowacji Prowadzący: Artur Bartosik Metody skutecznego zarządzania i motywowania pracowników CTT. Prowadząca: Mervi Kaki, InnoPraxis, Finlandia System zarządzania i finansowania badań naukowych w uczelni lub jednostce B+R w świetle obowiązującego prawa. Prowadzący: Jarosław Osiadacz Metodologia Transferu Technologii. Prowadzący: Jarosław Osiadacz 49

50 III etap - warsztaty Politechnika Warszawska września 2009 Podsumowanie wizyt studyjnych w parkach technologicznych i CTT w Polsce, Finlandii i Litwie wymiana doświadczeń Prowadzący: Wacław Białkowski, Tadeusz Walasek, Krzysztof Zasiadły, Artur Bartosik Własność intelektualna i przemysłowa model amerykański Prowadzący: Prof. Andrzej Rabczenko, Politechnika Warszawska Komercjalizacja wiedzy model amerykański Prowadzący: Prof. Andrzej Rabczenko, Politechnika Warszawska Procedury Transferu Technologii w Polsce Prowadzący: Krzysztof Zasiadły Modelowe CTT: - podsumowanie poprzednich Warsztatów - wnioski z wizyt studyjnych - budowa regionalnego systemu innowacji - analiza potrzeb innowacyjnych firm - inicjowanie działań regionalnych służących rozwojowi firm H-T Prowadzący: Artur Bartosik, Jarosław Osiadacz Negocjacje w Transferze Technologii proces negocjacji Prowadzący: Jarosław Osiadacz Polityka i praktyka współpracy nauki z przemysłem z punktu widzenia przedsiębiorcy studium przypadku Prowadzący: Jarosław Osiadacz Modelowe CTT proces komercjalizacji osiągnięć sfery B+R Prowadzący: Jarosław Osiadacz 50

51 IV etap konferencja Praktyczny Model Funkcjonowania CTT Politechnika Warszawska 20 października 2009 Podsumowanie wizyt studyjnych krajowych i zagranicznych - dyskusja Prowadzący: Wacław Białkowski, Tadeusz Walasek, Krzysztof Zasiadły Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji rekomendacje do Białej Księgi : misja, forma prawna, sposób organizacji, kluczowe zadania oraz współpraca regionalna, krajowa i międzynarodowa Prowadzący: Krzysztof Zasiadły Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji - rekomendacje do Białej Księgi: finansowanie i organizacja transferu technologii oraz zarządzanie wytworzoną własnością intelektualną na uczelni oraz w jednostce B+R Prowadzący: Jarosław Osiadacz Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji rekomendacje do Białej Księgi: regulamin zarządzania własnością intelektualną uczelni lub jednostki B+R Prowadzący: Jarosław Osiadacz WYJAZD do Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii UAM w Poznaniu w dniach r. Partnerzy: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Poznański Park Naukowo- Technologiczny Cel: zapoznanie się z funkcjonowaniem i zwiedzanie Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii (WCTT), Wrocławskiego Parku Technologicznego (WPT) oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Poznańskim Parku Naukowo- Technologicznym (PPNT) 51

52 Tematyka: 1. Organizacja i funkcjonowanie WCTT, współpraca z Politechniką Wrocławską i rola w uczelnianym systemie transferu innowacji. 2. Współpraca WCTT z WPT. 3. Organizacja i funkcjonowanie WPT, zapoznanie się z infrastrukturą WPT i zwiedzanie obiektów WPT. 4. Struktura, organizacja i działanie PPNT. 5. Organizacja PPNT, współpraca z uczelnią i gospodarką, współpraca zagraniczna i udział w projektach. Współpraca PPNT w działaniach na rzecz rozwoju regionalnego. 6. Zwiedzanie obiektów PPNT. Eksperci: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii: prof. Jan Koch Poznański Park Naukowo-Technologiczny: Elżbieta Książek, Wojciech Przygocki, Agata Wylegała, Izabela Stelmaszewska, Kamila Dobek, prof. dr hab. Hieronim Maciejewski, prof. dr hab. Tomasz Goslar, WYJAZD do Finlandii w dniach 6-9 września 2009 r. Partnerzy: Mervi Käki, Chief Advisor, InnoPraxis, Finlandia Cel: poznanie zagranicznych best practices w CTT współpracujących aktywnie z fińskimi parkami naukowo-technologicznymi (jednymi z najlepszych na świecie), w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu technologii w Finlandii. New model of the university innovation management in Otaniemi Technology Hub Otaniemi International Innovation Centre, Helsinki University of Technology Technology transfer, Commercialization process, University IPR management, Funding, Visit to the innovation centre 52

53 New Aalto Innovation University (Helsinki University of Technology) Presentation of new university concept in Finland, Innovation activities of the university, Examples of inter-disciplinary collaboration, Visit to the university and university s labs Regional cooperation in the innovation system Culminatum Innovation Presentation of the regional development program, Presentation of the centre of expertise program, Company case presentation Active life village Testing environment for life sciences, Presentation of the non-profit company Active life village Ltd, which is promoter and coordinator of well-being innovations, Visit to testing premises Academy of Finland Presentation of Academy of Finland, Presentation of Centers of Excellence, Role of the Academy in shaping Finnish innovation strategy, Discussion about possible collaboration Science and Technology Park as a driving force in the Innovation System Helsinki Business and Science Park Presentation of Helsinki Business and Science Park, Presentation of testing environment, Technology park and business incubator operations, Collaboration with the University of Helsinki, Guided tour in the Helsinki Business and Science Park 53

54 WYJAZD do Wilna w dniach września 2009 r. Partnerzy: Lithuanian Innovation Centre, North-Town Technology Park, Vilnius Gediminas Technical University Cel: zapoznanie się z systemem transferu technologii na Litwie i organizacją litewskich CTT oraz uczestnictwo w warsztatach prezentujących dobre praktyki i możliwości komercjalizacji technologii Tematyka: 1. Organizacja i funkcjonowanie Lithuanian Innovation Centre (LIC), współpraca z nauką i gospodarką. 2. Współpraca LIC z parkami technologicznymi. 3. Organizacja i funkcjonowanie North-Town Technology Park (NTP), zapoznanie się z infrastrukturą NTP i zwiedzanie obiektów parku. 4. Uczelniany system transferu technologii w Vilnius Gediminas Technical University, współpraca uczelni z gospodarką, współpraca zagraniczna i udział w projektach. 5. Organizacja i funkcjonowanie Sunrise Valley Science & Technology Park w Wilnie. Eksperci: Northtown Technology Park: Gediminas Pauliukevičius (director), Tadas Armonas (Project Manager) Lithuanian Innovation Centre: Kastytis Gecas (director), Mantas Vilys (Project consultant) Vilnius Gedyminas Technical University: Raimundas Kirvaitis (Vice-rector for research), Valentinas Skaržauskas (Director of Science Research Office), Vaidotas Vaišis (Vice-Director of Science and Research Office), Ausra Pelediene (Vice- Director for International Relations), representatives of Sunrise Valley Science & Technology Park 54

55 Przygotowaniem do warsztatów Modelowe CTT był cykl regionalnych szkoleń i konferencji dla pracowników sektora B+R, realizowanych w Białymstoku, Olsztynie i Warszawie z udziałem ekspertów krajowych i zagranicznych: A. Innowacje, Regionalne Strategie Innowacji, System wspierania Innowacyjności w latach Program przygotowali: Krzysztof Zasiadły (Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości), Irma Pęciak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Luk Palmen (InnoCo) Eksperci-wykładowcy: Andrea Di Anselmo, META GROUP, Włochy Krzysztof Zasiadły, Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości dr Dariusz Trzmielak Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego Elżbieta Książek, Kamila Dobek, Małgorzata Piotrowicz Poznański Park Naukowo Technologiczny B. Instytucje otoczenia biznesu Program przygotowali: Krzysztof Zasiadły, Irma Pęciak, Luk Palmen Eksperci-wykładowcy: Tomasz Cichocki Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE Raivo Tamkivi - TEHNOPOL Tallinn Technology Park, Estonia Krzysztof Zasiadły, Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości Luk Palmen InnoCo Anna Tórz Rzepczyńska Poznański Park Naukowo Technologiczny C. Zarządzanie technologią Programy przygotowali: Krzysztof Węgrzecki, prof. dr hab. inż. Maciej Bossak (Politechnika Warszawska) Eksperci wykładowcy: Paul Zukowski IC2 Institute at the University of Texas at Austin, USA 55

56 dr Dariusz Trzmielak Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego dr Elżbieta Wojnicka Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie dr inż. Tomasz Olejnik Politechnika Łódzka prof. dr hab. Grzegorz Gorzelak Uniwersytet Warszawski dr Agnieszka Olechnicka - Uniwersytet Warszawski prof. Jan Koch Wrocławskie Centrum Transferu Technologii dr Krzysztof B. Matusiak Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce 56

57 O PROJEKCIE Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą szkołą innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji ich rezultatów (umowa nr UDA-POKL /08-00) Cel projektu: podniesienie umiejętności pracowników sektora badawczorozwojowego w zakresie wdrażania rezultatów opracowań naukowo-badawczych do gospodarki poprzez budowę kompetencji pracowników w takich obszarach, jak: identyfikacja opracowań wdrożeniowych zagadnienia własności intelektualnej wycena wartości opracowań prawo patentowe zarządzanie technologią współpraca z instytucjami otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory, klastry przemysłowe) współpraca z przedsiębiorstwami finansowanie komercjalizacji badań benchmarking i foresight technologiczny Koordynator Projektu: CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII Politechniki Warszawskiej Partnerzy: Stowarzyszenie INNOWACYJNA POLSKA WSCHODNIA CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU TECHNOLOGII Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego Okres realizacji Projektu: Kierownik Projektu: Wacław J. Białkowski Koordynator współpracy: Urszula Tarnowska (Warszawa) Koordynatorzy regionalni: Urszula Kaplińska (Białystok), Wojciech Samulowski (Olsztyn) NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA w PROJEKCIE: Cykl regionalnych szkoleń dla pracowników sektora B+R: marzec maj 2009 Białystok Warszawa Olsztyn A. Innowacje, Regionalne Strategie Innowacji, System wspierania Innowacyjności w latach B. Instytucje otoczenia biznesu C. Zarządzanie technologią 57

58 Warsztaty dla Centrów Transferu Technologii: czerwiec październik 2009 Wypracowanie modelu funkcjonowania CTT podczas pracy w grupach problemowych Przygotowanie Białej Księgi rekomendującej opracowane przez ekspertów i uczestników rozwiązania Warsztaty/Wizyty studyjne dla poznania best practices : jesień 2009 Wrocławskie Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Wrocławskiej i Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu doświadczenia najlepszych polskich Centrów Transferu Technologii Technopolis Helsinki współpraca fińskich CTT z parkami naukowotechnologicznymi, w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu technologii Centra Transferu Technologii na Litwie organizacja litewskich CTT, uczelniane Centra w Wilnie Cykl regionalnych szkoleń dla pracowników sektora B+R Olsztyn Białystok - Warszawa D. Zarządzanie projektami E. Zarządzanie technologią i negocjacje w transferze technologii: Biuro Projektu: Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości Politechnika Warszawska Warszawa, ul. Koszykowa 80 tel faks sekretariat@ctt.pw.edu.pl pokl422@uwm.edu.pl Regionalne Biuro Projektu: Stowarzyszenie Innowacyjna Polska Wschodnia, ul. Antoniukowska 7, Białystok tel./faks kom ipw@ipw.org.pl pokl422@uwm.edu.pl Regionalne Biuro Projektu: Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie ul. Prawocheńskiego Olsztyn Tel ciitt@uwm.edu.pl pokl422@uwm.edu.pl 58

59 O PARTNERACH BIAŁA KSIĘGA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII POLITECHNIKA WARSZAWSKA Politechnika Warszawska jest najstarszą polską uczelnią techniczną. Od ponad 180 lat kształci kolejne pokolenia inżynierów, wnosząc istotny wkład w rozwój nauk technicznych. Władze Uczelni i wszyscy nauczyciele akademiccy dbają o utrzymanie wysokiego poziomu kształcenia. Uruchamiane są nowe kierunki studiów, tworzone nowe laboratoria, rozwijana współpraca z przemysłem i ośrodkami zagranicznymi. Politechnika Warszawska jest miejscem, w którym tradycja łączy się z nowoczesnością. Politechnika kształci na poziomach: inżynierskim, magisterskim i doktoranckim we wszystkich dziedzinach techniki - od mającej najdłuższe tradycje inżynierii lądowej i architektury do dzisiejszej optoelektroniki, nanotechnologii materiałowej, biotechnologii i technologii biomedycznej. Naturalnym uzupełnieniem studiów w kierunkach technicznych jest kształcenie w zakresie ekonomii, nauk społecznych, zarządzania, administracji i biznesu. Politechnika Warszawska to 32 tys. studentów, 950 doktorantów, ponad 2,5 tys. nauczycieli akademickich, 20 wydziałów, 28 kierunków studiów, 143 doktoraty i 31 habilitacji w ostatnim roku, setki grantów, tysiące publikacji, dziesiątki patentów. Misją funkcjonującego przy Uczelni Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości jest rozwijanie aktywnego systemu wspierającego komercjalizację wiedzy i wyników badań Politechniki Warszawskiej. Ważnym celem działania CTT PW jest pomoc w nawiązywaniu kontaktów i relacji MŚP ze sferą B+R, pomoc w usprawnianiu procesów produkcyjnych, organizacji produkcji i systemów jakości, oraz w opracowywaniu wspólnych, także międzynarodowych programów badawczych. CTT PW współpracuje z instytucjami rządowymi i pozarządowymi, wszystkimi wydziałami PW oraz wybitnymi indywidualnościami nauki i przemysłu, zarówno z kraju jak i z zagranicy, którzy oprócz rozległej wiedzy teoretycznej posiadają duże doświadczenie praktyczne. 59

60 INNOWACYJNA POLSKA WSCHODNIA Stowarzyszenie Innowacyjna Polska Wschodnia zostało powołane 9 marca 2007 r. w celu współdziałania Członków oraz współpracujących osób, instytucji i przedsiębiorców na rzecz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, w szczególności dla rozwoju Polski Wschodniej, przy wykorzystaniu współpracy międzynarodowej, a także dla rozwoju wspólnych przedsięwzięć wykorzystujących zaawansowane technologie, w tym z partnerami zagranicznymi, w szczególności z krajów Regionu Morza Bałtyckiego i z krajów Europy Wschodniej (Ukraina, Białoruś, Rosja). IPW jest koordynatorem Polskiego Wschodniego Klastra Medycznego, działającego w obszarze inżynierii biomedycznej, technologii medycznych, biotechnologii, ochrony zdrowia oraz ICT. Koordynuje także działania Międzynarodowego Wschodniego Centrum Innowacji (MWCI). Do najważniejszych inicjatyw MWCI należą: rozwój zbudowanej sieci współpracy, Grupy Ekspertów MWCI, organizacja cyklicznych międzynarodowych spotkań: International Forum on Innovative Technologies for Medicine ITMED (Międzynarodowe Forum Innowacyjne Technologie dla Medycyny) Dni Nauki i Technologii POLSKA WSCHÓD IPW jest także właścicielem firmy BEST Park Sp. z o.o., której utworzenie w grudniu 2009 r. było pierwszym krokiem do utworzenia na terenie województwa podlaskiego parku naukowotechnologicznego o specjalności inżynieria biomedyczna. 60