PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DLA ELEWACJI, PRZEŚWITU BRAMOWEGO I KLATKI SCHODOWEJ KAMIENICY PRZY ULICY SIENKIEWICZA 20 W ŁODZI

Transkrypt

1 ART NOVA KONSERWACJA DZIEŁ SZTUKI mgr NATALIA PAWŁOWSKA dyplomowany konserwator dzieł sztuki Nr dyplomu 1400/122652/2008 UMK Starachowice, ul. 9-go Maja 4/9, tel , NIP PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DLA ELEWACJI, PRZEŚWITU BRAMOWEGO I KLATKI SCHODOWEJ KAMIENICY PRZY ULICY SIENKIEWICZA 20 W ŁODZI Autor dokumentacji: mgr Natalia Pawłowska Autor fotografii: mgr Natalia Pawłowska Mgr Małgorzata Rzepecka Autor badań: mgr Natalia Pawłowska mgr Małgorzata Rzepecka Warszawa, grudzień 2012 r. Dokumentacja chroniona prawem autorskim Dz. U. Nr 24 poz.83 z 23.04, 1994 r. Wszelkie zmiany, powielanie, udostępnianie osobom trzecim bez zgody autora zabronione.

2 I. PRZEDMIOT OPRACOWANIA I DANE IDENTYFIKACYJNE OBIEKTU 1.1.Przedniot opracowania: Opracowanie obejmuje wykonanie programu prac konserwatorskich dla elewacji, prześwitu bramowego i klatki schodowej głównej kamienicy przy ul. Sienkiewicza 20 w Łodzi wraz z ustaleniem pierwotnej kolorystyki na podstawie badań konserwatorskich Podstawa opracowania: 1. Zlecenie firmy projektowej Rydzyński, Wasiak, Stańczak, Lebelt Pracownia Architektoniczna Sp. z o.o. Ul. Uniwersytecka 8/10/20, Łódź 2. Oględziny obiektu. 3. Badania stratygraficzne. 4. Dokumentacja fotograficzna Dane inwestora: Administracja Nieruchomościami Łódź-Śródmieście CENTRUM I Łódź ul. Piotrkowska Dane identyfikacyjne obiektu: Kamienica wraz z budynkiem gospodarczym 1.4. Lokalizacja inwestycji: Ul. Sienkiewicza 20, Łódź 1.5. Opracowanie: mgr Natalia Pawłowska dyplomowany konserwator zabytków nr dyplomu 1400/122652/2008 UMK Toruń mgr Małgorzata Rzepecka - współpraca

3 II. HISTORIA OBIEKTU Od 1863 roku właścicielem całości posesji obejmującej działkę przy ul. Siekiewicza pod numerami 18 i 20 był Antoni Chałupski. Pierwotnie na miejscu obecnej kamienicy stał budynek parterowy. W 1874 roku zostały wydzielone działki, a część obejmująca nieruchomość pod numerem 20 została sprzedana Józefowi i Mindli Talermanom. Kamienica przy ul. Sienkiewicza 20 została zbudowana ok roku przez małżonków Talerman. Z 1897 roku zachował się wykaz obiektów znajdujących się na terenie posesji, w skład których wchodziły: dom frontowy mieszkalny, trzypiętrowy, z poddaszem, z dwoma skrzydłami, podpiwniczone, oraz oficyny trzypiętrowa, również z podpiwniczeniem. Oprócz tego na terenie posesji znajdowała się studnia, a także budynek gospodarczy parterowy, w którym mieściła się pralnia. Budynek frontowy posiadał oświetlenie gazowe. Z zachowanych materiałów archiwalnych wynika, że była to kamienica czynszowa, mieszkalna. Zachowały się również rzuty poszczególnych budynków, które pokazują podział na poszczególne mieszkania zarówno budynku frontowego, jak i oficyn. Z 1919 roku zachował się plan sytuacyjny, wraz ze szczegółową inwentaryzacją wszystkich budynków, w którym można znaleźć informacje zarówno dotyczące materiałów elewacyjnych, jak i wykończenia wnętrz. Brak niestety dokumentów świadczących o pierwotnym wyglądzie elewacji, ale najprawdopodobniej dekoracja elewacji frontowej nie zmieniła się do dziś.

4 III. OPIS OBIEKTU Kamienica znajduje się przy ul. Sienkiewicza 20. Od frontu usytuowany jest budynek trzypiętrowy. Elewacja frontowa symetryczna z dwoma wydzielonymi pasami wykuszowymi po bokach, zwieńczonymi trójkątnymi wipergami o lekko ściętych zakończeniach. Na wysokości ostatnie piętra wykusz przybiera postać trapezu, z rozszerzeniem na wysokości powyżej okna balkonowego. Rozszerzenie to zwieńczone jest dwoma symetrycznie rozmieszczonymi niewielkimi gzymsikami. Poniżej wipergi znajduje się ślepy maswerk. W części pomiędzy maswerkiem a szczytem zostały umieszczone dwa ozdobne pasy z ornamentem geometrycznym w formie rombów i krzyżujących się paskowań okalające wydzielony w ten sposób trójkąt. Pasy te zbiegają się poniżej szczytu wykuszu, a miejsce zbiegu zostało wykończone trójkątem z cegły klinkierowej żółtej i czerwonej. W polu poniżej ornamentu zostało umieszczone podwójne okienko o charakterystycznym kształcie i wyglądzie, nawiązującym do podobnych elementów w architekturze ziem niemieckich z tego okresu. Okienko to obwiedzione jest pasem z cegły klinkierowej czerwonej. Po obu stronach ostrołukowego maswerku, w miejscu poszerzenia wykuszu zostały umieszczone symetrycznie ornamenty z kutego żelaza. Poniżej biegnie pasek z czerwonego klinkieru, który przecina poprzecznie powierzchnię wykuszu, która w całości pokryta jest klinkierem żółtym. W polu maswerku znajduje się prostokątne okno podzielone wzdłuż na cztery części, a w ¾ jego wysokości biegnie poprzeczny szpros. Poniżej najwyższej kondygnacji wykusz przyjmuje formę prostokąta. Od najwyższego piętra został oddzielony za pomocą dwóch jednakowych gzymsów z pasem żółtego klinkieru pośrodku, wewnątrz którego został umieszczony geometryczny ornament w formie trójkątów z czerwonej cegły klinkierowej. Poniżej znajduje się ślepy maswerk, obwiedziony trapezoidalnie czerwonym klinkierem. Wypełnienie maswerku dekoracją z czerwonej i żółtej cegły klinkierowej na tle tynku. Powstały w ten sposób portal stanowi obramienie dla dwóch wąskich okien balkonowych, zakończonych lekkim półłukiem. Portal opiera się na swego rodzaju cokole wykonanym w tynku z delikatnym zdobieniem w formie wałków. Poniżej znajduje się płyta balkonowa, przechodząca po obu stronach w gzyms na licu wykusza. Na wysokości pierwszego piętra w partii wykuszu znajdują się okna wychodzące na balkon, z których jedno jest oknem balkonowym pełnej długości, a drugie stanowi ¾ wysokości pierwszego. Poniżej drugiego okna znajduje się ślepe pole powyżej cokołu. Okna zakończone

5 półłukowato. Opaski okienne, cofnięte nieco w głąb ściany wykonane zostały z żółtego klinkieru z pasem białej cegły klinkierowej pośrodku. Wewnętrzna część opaski wykonana w tynku metodą ciągnioną. Łuki, zwieńczające opaski cegła klinkierowa czerwona. Partia środkowa elewacji, jest symetryczna, obustronnie zamknięta pasami wykuszowymi. Ostatnią kondygnację elewacji stanowi pas czterech okrągłych okienek umieszczonych w prostokątnych zębach będących przedłużeniem lica ściany. Pomiędzy zębami gzyms ciągniony. Okienka obwiedzione opaskami z czerwonej cegły klinkierowej. Poniżej części poddaszowej z okienkami znajduje się dekoracja w postaci gzymsu ciągnionego z prostokątnymi zacięciami, w których zostały umieszczone dekoracje ornamentalne z kutego żelaza. W pasie na wysokości trzeciego piętra zostało umieszczonych symetrycznie osiem okien w czterech grupach po dwa. Powstałe w ten sposób podwójne okna zwieńczone są podwójnymi ostrołukowymi portalami z czerwonego klinkieru. Okna na wysokości ¾ przedzielone szprosem. Tuż poniżej pasa z oknami przez całą szerokość elewacji biegnie niewielki gzyms ciągniony z kostkami z czerwonego klinkieru w części dolnej. Na wysokości drugiego piętra elewacja została przedzielona równomiernie rozstawionymi gotyzującymi w swojej formie trójkątnymi pilastrami ze żłobieniem pośrodku. Zwieńczone one zostały kielichowatymi prostymi głowicami z trapezowatymi czapami, których podłużne zakończenie sięga ok. 30 cm ponad gzymsem powyżej. Na wysokości ok. 3/5 pilastrów zostały umieszczone proste opaski. W polach pomiędzy pilastrami zostało rozmieszczonych pięć okien o wygiętej łukowato górnej części. Portale nad oknami przyjęły postać ślepych maswerków wypełnionych ostrołukowatymi potrójnymi dekoracjami z czerwonej cegły klinkierowej. Całość każdego maswerku z oknem opasana rzędem cegieł klinkierowych czerwonych. Część parterowa środkowej partii elewacji została oddzielona za pomocą gzymsu ciągnionego, poniżej którego znajduje się pas z geometrycznym ornamentem, nawiązującym nieco do ornamentu pojawiającego się na szczycie wykuszy. Pośrodku znalazło się ostrołukowe wejście z drzwiami jednoskrzydłowymi, powyżej którego znajduje się portal. Portal w części dolnej zakończony łukiem z cegły klinkierowej czerwonej i wsparty na dwóch kroksztynach w formie zwężających się ku dołowi ślimaków. Portal trapezowaty o płynnych liniach bocznych, zwężający się ku górze i zakończony gzymsem na wysokości gzymsu przecinającego całą elewację. Po lewej stronie drzwi znajduje się witryna sklepowa z łukowatym oknem, którego łuk został wykończony rzędem czerwonych cegieł klinkierowych. Łuk z obu stron zakończony

6 płaskimi zwornikami o obrysie harfowatym. Skrajnie z lewej strony znajduje się kolejna witryna, również zakończona łukiem z klinkieru, który z obu stron wpada w ozdobne zworniki o kształcie połowy kartuszy herbowych i prostopadłościanów opartych na szyszkowatych elementach. Zworniki te płynnie łączą się z podwójną ciągnioną listwą, pojawiającą się w szerokości wykusza po bokach okna. Analogiczne okno witrynowe zostało umieszczone po drugiej stronie elewacji skrajnie z prawej strony. Po prawej stronie od ostrołukowych znajduje się prześwit bramowy, którego zwieńczenie jest identyczne jak okna po lewej stronie. Dołem parteru, do wysokości ok. 1 metra wzdłuż całego parteru biegnie cokół, z wystającą częścią górną, wzdłuż której został poprowadzony półwałek. Sklepienie prześwitu bramowego zostało podzielone na dziesięć części, z których każda ma formę łukowatego sklepienia. Wewnątrz każdego pola znajduje się rozeta z motywem liści akantu i perełkowanym wałkiem. Każde pole zostało obwiedzione ozdobną listwą z ornamentem roślinnym i rzędem perełek i wałeczków po stronie zewnętrznej. W narożnikach listwy spięte ozdobnymi zwornikami z kaboszonem pośrodku. Poniżej sklepienia wokół połączenia ścian z sufitem znajduje się gzyms ciągniony wsparty na pilastrach zakończonych głowicami z motywem liści akantu i muszlą pośrodku. Kolorystyka w odcieniach żółcieni. Klatka schodowa główna bez zdobień na ścianach i sufitach. Stopnie i posadzki wykonane z ozdobnego lastryko. Na podestach zabiegowych posadzki w ozdobny wzór geometryczny z uproszczonym motywem kwiatowym pośrodku, w kolorach czarnym, czerwonym i szarym. Balustrada stalowa z ornamentem geometrycznym w formie zawijających się linii. Pochwyt drewniany. Stolarka drewniana ozdobne dwuskrzydłowe drzwi, z wydzielonymi płycinami. Ponad nimi przeszklona część z wąskim szprosem pośrodku. Kolor stolarki brąz. III. TECHNIKA ORGINAŁU Budynek trzypiętrowy frontowy wzniesiony z cegły, na zaprawie wapiennej. Budynek piętrowy znajdujący się w dalszej części nieruchomości pierwotnie był wzniesiony z cegły, otynkowanej obustronnie tynkiem cementowo-wapiennym. Znaczne partie elewacji zostały dodatkowo pokryte cegłą klinkierową w kolorze żółtym i czerwonym. Detal architektoniczny w technice ciągnionej został wykonany przy użyciu zapraw cementowo-

7 wapiennych, pokrytych cienką szlichtą cementowo-wapienną. Elementy detalu architektonicznego w technice odlewu, zostały wykonane z zapraw opartych na spoiwie cementowym. Wyjątek stanowią niektóre elementy dekoracyjne w partii parterowej, wykonane techniką odlewu z gipsu i pokostowane. Detal architektoniczny wraz z partiami tła pomalowany był farbą cementową w kolorze żółtawo-ugrowym. W prześwicie bramowym tynki cementowo-wapienne. Elementy detalu sztukatorskiego ciągnionego zostały wykonane z zapraw cementowo-wapiennych. Detal sztukatorski wykonany techniką odlewu został wykonany z gipsu i pokostowany. Kolorystyka w odcieniach żółci ze złoceniami w partiach ornamentalnych. Klatka schodowa. Ściany wykonane przy użyciu zapraw wapiennych. Kolor ścian biały. Odkrywka nr 1 elewacja frontowa, parter, opaska okienna po lewej stronie Warstwy chronologi czne I Datowanie Określenie warstw Grubość warstw Ok r. Zaprawa cementowowapienna 10 cm 1 I Ok r. Szlichta cementowo-wapienna 1-2 mm 2 I Ok r. Warstwa malarska cementowa kolor żółty 0,5 mm 3 II XX wiek Warstwa malarska klejowakolor żółty 0,5 mm 4 III XX wiek Warstwa malarska klejowakolor rudy 0,5 mm 5 IV XX wiek Warstwa malarska klejowakolor niebieski 0,5 mm 6 V XX wiek Warstwa malarska klejowa kolor szrawo-ugrowy 0,5 mm Warstwy techno logiczne 0 Oznaczenie kolorystyczne warstwy Odkrywka nr 2 ściana frontowa, I piętro, detal sztukatorski po lewej stronie środkowego okna Warstwy techno logiczne 0 Oznaczenie kolorystyczne warstwy Warstwy chronologi czne I Datowanie Określenie warstw Grubość warstw 1893 r. Zaprawa wapienna 10 cm

8 1 I 1896 r. Szlichta wapienno- gipsowa 1-2 mm 2 I 1893 r. Warstwa malarska cementowa kolor ugrowy 0,5 mm 3 II XX wiek Szlichta cementowa 0,5 mm Odkrywka nr 3 parter, detal sztukatorski przy oknie witrynowym po lewej stronie Warstwy techno logiczne 0 Oznaczenie kolorystyczne warstwy Warstwy chronologi czne I Datowanie 1893 r. Określenie warstw Grubość warstw Gips z warstwą pokostu 10 cm 1 I 1893 r. Warstwe malarska - ugrowa 2 II XX wiek Warstwa malarska klejowa ciemno szara 0,5 mm 3 III XX wiek Warstwa malarska klejowa kolor żółty 0,5 mm 0,3 mm Odkrywka nr 4 klatka schodowa na wysokości zabiegu na półpiętrze Warstwy techno logiczne 0 Oznaczenie kolorystyczne warstwy Warstwy chronologi czne I Datowanie Określenie warstw Grubość warstw 1893 r. Zaprawa wapienna 5 cm 1 I 1893 r. Warstwe malarska - białą 2 II XX wiek Warstwa malarska klejowa szara 0,5 mm 3 III XX wiek Warstwa malarska olejna kolor zielony 0,5 mm IV. TECHNIKA WARSTW I ELEMENTÓW WTÓRNYCH 0,3 mm

9 Najwięcej powłok wtórnych, które można wyodrębnić zachowało się na elewacji frontowej na poziomie parteru. Ta elewacja ze względu na usytuowanie wzdłuż głównej ulicy została poddana licznym remontom. Na oryginalnych tynkach wyodrębniono poszczególne warstwy wtórne: Szlichta cementowo-wapienna z drobnym wypełniaczem kwarcowym Klejowa warstwa malarska w kolorze zielonkawo- seledynowym Klejowa warstwa malarska w kolorze ugrowym Klejowa warstwa malarska w kolorze niebieskim Klejowa warstwa malarska w kolorze rudym W prześwicie bramowym warstwy wtórne stanowią lokalne uzupełnienia tynku oraz zmiany związane z prowadzeniem instalacji elektrycznych i hydraulicznych, oraz późniejsze liczne przemalowania w kolorach żółtym i czerwonym, a także brązowawym w partiach na licu ściany. Klatka schodowa wielokrotnie przemalowana farbami klejowymi oraz olejnymi w kolorze zielonym.

10 V. STAN ZACHOWANIA I PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ Stan zachowania wypraw tynkarskich. Wyprawy tynkarskie budynków charakteryzują się złym stanem technicznym. Rodzaj zniszczeń uzależniony jest od miejsca występowania tynku i rodzaju budynku. Występujące na płaszczyznach ścian tynki składają się z wypraw cementowo-wapiennych. W zewnętrznych warunkach atmosferycznych powstały uszkodzenia na skutek kondensacji wilgoci w warstwie cementowo-wapiennych zapraw. Proces destrukcji wypraw tynkarskich na płaszczyznach poszczególnych ścian jest znacznie zaawansowany. Widoczne są liczne spękania tynku. Zwraca uwagę degradacja struktury tynków szczególnie w dolnych partiach ścian oraz w miejscach narażonych na bezpośrednie oddziaływanie intensywnych opadów atmosferycznych takich jak detal architektoniczny a w szczególności gzymsy. W strefie cokołowej widoczne są wysolenia i obszary zawilgocenia związane z migracją kapilarną wody, skutkujące dezintegracją struktury tynku. Obecnie oryginalne tynki zachowane są w około 80%, ich przyczepność do podłoża jest nieznana. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono że tynk w miejscach bez uszkodzeń jest dość spoisty i zwarty. Miejscowo występują wyługowania powierzchni tynków i rozwarstwienia wynikające z bezpośredniego działania wody opadowej i ujemnych temperatur w okresie zimowym. Zniszczenia obejmują pionowe powierzchnie wypraw tynkarskich w obrębie obróbek blacharskich na ścianach, także ponad gzymsami i parapetami okien. Działanie czynników atmosferycznych skutkowało degradacją wypraw tynkarskich profili i krawędzi płycin. Wyprawy tynkarskie utraciły walory estetyczne i właściwości zabezpieczające. W tych miejscach występują zniszczenia w postaci spękań, odspojeń, rozwarstwień powierzchniowych zróżnicowanej wielkości ubytków, uszkodzeń wymagających naprawy. Zniszczenia mają związek także z funkcjonującymi przez dłuższy czas wadliwymi obróbkami blacharskimi i orynnowaniem. Zły stan techniczny obróbek blacharskich, odkształcenia i nieszczelności rynien, niedrożność rur spustowych, skutkowały zawilgoceniem tynków i mikrobiologicznym zakażeniem grzybami i porostami. W tych miejscach widoczne są szare zaplamienia i zacieki, a także dezintegracja strukturalna skutkująca spękaniami, rozwarstwieniami i ubytkami wierzchnich warstw wypraw tynkarskich. Elewacja jest mocno zanieczyszczona. Czarne nawarstwienia brudu występują głównie w obrębie detalu i załamań

11 powierzchni. Ogół czynników destrukcyjnych oraz stopień degradacji wypraw tynkarskich wskazują na konieczność podjęcia prac konserwatorskich i konserwatorsko budowlanych, które trwale wyeliminują procesy niszczące i przywrócą walory techniczne i estetyczne elewacji. Wyprawy tynkarskie są w najgorszym stanie na wysokości I piętra elewacji, gdzie oryginalne pilastry uległy niemal całkowitej destrukcji. Pozostający długo nieosłonięty powłokami malarskimi tynk uległ zwietrzeniu i jego spoistość jest zmniejszona. Tynki prześwitu bramowego są także w bardzo złym stanie. Liczne, nieumiejętnie wykonane naprawy oraz wielokrotne malowanie farbami uszczelniającymi powierzchnię i uniemożliwiającymi swobodną dyfuzje pary wodnej spowodowały dezintegrację wypraw. W dolnej części prześwitu wymalowano lamperię dodatkowo uszczelniająca powierzchnię murów. Dodatkowo na ścianach zostały zamontowane kable i rury, które znacznie wpłynęły na estetykę obiektu. Powłoki malarskie zostały w znacznej części wypłukane przez opady atmosferyczne i dziś budynek właściwie nie posiada powłok wyraźnych powłok malarskich. Koniecznym jest podjęcie natychmiastowych działań remontowych kamienicy. 2. Stan zachowania detalu sztukatorskiego gzymsy, opaski okienne i drzwiowe. Detal sztukatorski jest mocno zniszczony. W większości jest przykryty grubą warstwą brudu i ptasich odchodów. Występują także braki w samej strukturze detalu. Gzymsy są wypłukane, spękane i pokruszone. W wielu miejscach wymagają odtworzenia. 3.Stan zachowania obróbek blacharskich Obróbki blacharskie w znacznym stopniu utraciły funkcje zabezpieczające, co spowodowało destrukcję wypraw elewacji oraz niszczenie elementów więźby dachowej. Zły stan techniczny obróbek blacharskich, deformacje poszczególnych blach, pęknięcia i korozja metalowych elementów mocujących kwalifikują je do wymiany na nowe. 4. Stan zachowania stolarki okiennej i drzwiowej

12 Stolarka została przemalowana, okna i drzwi maja różne kolory. Farba łuszczy się i kruszeje. 5. Stan zachowania dekoracji z okładziny klinkierowej Na skutek działania czynników zewnętrznych okładzina klinkierowa uległa zabrudzeniu, wyraźnie widoczne są zaczernienia, oraz zacieki i plamy. Na powierzchnię niektórych partii zostały naniesione zaprawy cementowe na skutek niewłaściwie wykonanych napraw tynku. W niektórych partiach brak poszczególnych elementów okładziny. VI. PROGRAMY PRAC KONSERWATORSKICH PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH WYPRAW TYNKARSKICH Dezynfekcja powierzchni tynków preparatem biobójczym. Usunięcie mechaniczne zdegradowanych partii wypraw tynkarskich ścian, fragmentów odspojonych, rozwarstwionych i spękanych oraz niewłaściwych uzupełnień zaprawami cementowymi. Skucie starych, zdezintegrowanych strukturalnie tynków; pod obróbkami blacharskimi elewacji, w partiach cokołowych, na kominach; Przygotowanie podłoża, po okresie stabilizacji wilgotnościowej, wzmocnienie preparatem na bazie czystego, płynnego krzemianu potasowego i niewielkiej ilości dodatków organicznych, a w przypadku głębszych ubytków lica muru wymiana zdegradowanych cegieł, przemurowanie z użyciem zaprawy o właściwościach hydraulicznych, na bazie cementu, trasu i mrozoodpornych piasków dolomitowych. W partiach cokołowych tynkowanych wykonanie tynków renowacyjnych zgodnych z normami i posiadających certyfikat WTA, Zastosowanie zaprawy trasowo-cementowej, jako krzyżowej obrzutki przyczepnej na 50 % powierzchni muru. Po 1 2 dniach zastosowanie renowacyjnego, szerokoporowego tynku trasowego, na bazie wapna trasowego i piasku dolomitowego, odpornego na działanie mrozu, do murów zawilgoconych. Wzmocnienie zdezintegrowanych strukturalnie zachowanych na ścianach warstw tynków wapienno-cementowych, gruntowanie preparatem na bazie czystego, płynnego krzemianu potasowego i niewielkiej ilości dodatków organicznych. w miejscach zakażenia mikrobiologicznego

13 Naprawa spękań statycznych, wypełnienie szczelin metodą iniekcji renowacyjną zaprawą trasową z dodatkowym wzmocnieniem uzupełnień prętami z włókna węglowego,, licowanie ubytków warstwy wypraw tynkarskich zaprawą na bazie wapna trasowego, wykonanie uzupełnienia na siatce pancernej z włókna węglowego. Naprawa głębokich ubytków starych wypraw tynkarskich wapienno-cementową renowacyjną zaprawą szpachlową cementowo-wapienną z dodatkiem włókien zbrojących o uziarnieniu 1,3 mm z dodatkowym wzmocnieniem uzupełnień siatką pancerną z włókna węglowego. Uzupełnienie drobnych rys i spękań starych wypraw tynkarskich wapienno-cementową renowacyjną zaprawą szpachlową o uziarnieniu 0,6 mm. Całościowe odtworzenie powierzchni wypraw tynkarskich zgodnie z wymaganą fakturą wapienno-cementową renowacyjną zaprawą cienkowarstwową o uziarnieniu 0,6 mm, Zabezpieczenie wypraw tynkarskich w miejscach szczególnie narażonych na opady atmosferyczne np. na i nad gzymsami, hydrofobizacja gotowym do użycia preparatem na bazie krzemowodoru w roztworze alkoholowym, Wykonanie powłok malarskich powierzchni wypraw tynkarskich ścian zewnętrznych farbą zolowo - krzemianową o bardzo wysokiej paroprzepuszczalności Sd=0,01, malowanie zgodnie z projektowaną kolorystyką.* *Kolorystykę ustalono po wykonaniu odkrywek stratygraficznych w miejscach gdzie mogły pozostać oryginalne nawarstwienia, odkrywki wykonano przed rozpoczęciem prac. Ostateczny dobór odpowiedniej kolorystyki należy poprzedzić wykonaniem próbnych wymalowań na elewacji budynku DETAL ARCHITEKTONICZNY kolor 9253 wg. Wzornika KEIM Exclusiv PROGRAM PRAC DETALU SZTUKATORSKIEGO Dokumentacja stanu zachowania (fotograficzna i opisowa). Oczyszczenie powierzchni z nawarstwień pochodzenia chemicznego i biologicznego metodami chemicznymi wspomaganymi mechanicznie. Sklejenie spękań metodą iniekcji. Wykonanie dezynfekcji biobójczej.

14 Wykonanie uzupełnień ubytków formy i powierzchni elementów ciągnionych zaprawą cementowo-wapienną o uziarnieniu 1,3 mm i powierzchniowo 0,6mm. Uzupełnienie ubytków elementów rzeźbiarskich odlewanych z zapraw na spoiwie cementowych i opracowanie formy przy pomocy odpowiednich zapraw. Wykonanie impregnacji hydrofobizującej po uzyskaniu powietrznosuchości kamienia, z zastosowaniem małocząsteczkowych impregnatów krzemoorganicznych w roztworach rozpuszczalnikowych. Wykonanie końcowej dokumentacji konserwatorskiej. PROGRAM PRAC OKŁADZINY KLINKIEROWEJ Dokumentacja stanu zachowania (fotograficzna i opisowa). Oczyszczenie powierzchni z nawarstwień pochodzenia chemicznego i biologicznego parą wodną pod ciśnieniem z użyciem narzędzi (szczotki o różnej twardości), tak by nie wprowadzać zbyt dużej ilości wody w strukturę. Sklejenie spękań metodą iniekcji. Wykonanie dezynfekcji biobójczej. Uzupełnienie brakujących fragmentów okładziny cegłą klinkierową o odpowiednio dobranym kolorze Uzupełnienie i odtworzenie fugi zaprawą mineralną, ze spoiwem hydraulicznym przeznaczoną do odtwarzania uszkodzonych spoin. Wykonanie końcowej dokumentacji konserwatorskiej. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH OBRÓBEK BLACHARSKICH Wykonanie prac w zakresie wymiany obróbek blacharskich powinny poprzedzać zabiegi dotyczące renowacji podłoża na którym mocowana jest blacharka. Wszystkie stare obróbki blacharskie na gzymsach, nakrywkach naczółków i parapetach należy zdemontować.

15 Zamontować odtworzeniowo nowe obróbki blacharskie z blachy miedzianej zgodnie z instrukcją i technologią branżową. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH STOLARKI OKIENNEJ Program konserwacji stolarki okiennej zakłada przy rekonstrukcji lub wymianie fragmentów zachowanie oryginalnych podziałów, elementów okuć i pierwotnej kolorystyki. Istniejąca stolarka, której zadowalający stan zachowana uzasadnia przeprowadzenie procesów konserwacji, podlega ponownemu wykorzystaniu w budynku kamienicy. Proponowane zabiegi konserwatorskie: Usunięcie warstw farb olejnych, chemicznie i mechanicznie metodą dobraną po wykonaniu prób. Oczyszczenie powierzchni drewna. Impregnacja. Sklejenie pęknięć. Uzupełnienie ubytków, wykonanie fleków i kitów. Regeneracja zawiasów, zamków. Pomalowanie stolarki, wykonanie warstwy gruntującej, dekoracyjnej i nawierzchniowej zabezpieczającej Montaż elementów stolarki okiennej. Kolor stolarki brąz Program prac konserwatorskich klatki schodowej. Powierzchnie ścian i sufitów: Usunięcie warstw farb olejnych i emulsyjnych chemicznie i mechanicznie metodą dobraną po wykonaniu prób. Dezynfekcja powierzchni tynków preparatem biobójczym. Usunięcie mechaniczne zdegradowanych partii wypraw tynkarskich ścian, fragmentów w miejscach zakażenia mikrobiologicznego

16 odspojonych, rozwarstwionych i spękanych oraz niewłaściwych uzupełnień zaprawami cementowymi. Przygotowanie podłoża, po okresie stabilizacji wilgotnościowej, wzmocnienie preparatem na bazie czystego, płynnego krzemianu potasowego i niewielkiej ilości dodatków organicznych Należy odtworzyć powłoki malarskie stosując farbę krzemianową do wnętrz o bardzo wysokiej paroprzepuszczalności (opór dyfuzyjny pary wodnej Sd<0,01m), o działaniu fotokatalicznym i antybakteryjnym Balustrada schodów: Balustrada schodów kuta, malowana w oryginale jednobarwnie farbą olejną. Pochwyt drewniany. Proponowane postępowanie konserwatorskie: - Balustradę należy pomalować zgodnie z zachowanym oryginalnym kolorem farby nawiązującym do kolorystyki opracowania malarskiego klatki schodowej. Pochwyt po oczyszczeniu pozostawić w surowym, lakierowanym drewnie. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA

17 Fot.1. Elewacja frontowa Fot.2. Elewacja frontowa partia środkowa górnej kondygnacji

18 Fot.3. Elewacja frontowa partia środkowa I piętro Fot.4. Elewacja frontowa partia środkowa II piętro

19 Fot.5. Elewacja frontowa partia wykuszowa po lewej stronie

20 Fot.6. Elewacja frontowa parter po lewej stronie Fot. 7. Elewacja frontowa parter po prawej stronie

21 Fot.8. Elewacja frontowa detal gipsowy na parterze Fot.9. Widoczne uszkodzenia gzymsu część nad parterem

22 Fot.10. Portal nad wejściem parter Fot.11. Gzyms wraz z ornamentalną płyciną nad parterem

23 Fot. 12. Prześwit bramowy

24 Fot.13. Prześwit bramowy detal sztukatorski Fot.14. Odkrywka nr 1.

25 Fot.14. Odkrywka numer 2.

26 Fot.15. Odkrywka numer 3.

27 Fot. 16. Klatka schodowa

28 Fot.17. Klatka schodowa posadzka. Fot.18. Prześwit bramowy łuszczące się powłoki malarskie