Marek Hallada Zakład Edukacji Medialnej i Technologii Informacyjnych Uniwersytet Rzeszowski

Transkrypt

1 Marek Hallada Zakład Edukacji Medialnej i Technologii Informacyjnych Uniwersytet Rzeszowski Analiza krotności oglądania prezentacji w encyklopediach multimedialnych w zależności od prezentowanego stylu uczenia się Wraz z rozwojem technologii komputerowych zaczęto poszukiwać nowych metod nauczania-uczenia się przy wykorzystaniu komputerów. Ich zastosowanie w procesie kształcenia daje nowe możliwości symulacyjne i wysoki stopień interakcji. Pojawienie się w 1991 r. na rynku amerykańskim pierwszej książki elektronicznej, zapisanej na dysku CD- ROM stało się przełomem nie tylko w korzystaniu ze słowa pisanego, ale stanowi także przełom w korzystaniu i wykorzystaniu komputerów. O efektywności wykorzystania komputerów w procesie kształcenia decyduje nie tylko umiejętne ich stosowanie ze względu na zakładane cele, ale także odpowiednie do nich oprogramowanie. Jeżeli ma ono być wykorzystywane w edukacji, powinno być tak dobrze zaprojektowane, jak pozwalają na to znane zasady i postulaty dotyczące projektowania procesu kształcenia, materiałów dydaktycznych, programy uwzględniające dorobek pedagogiki, psychologii, metodyk poszczególnych przedmiotów. Wówczas możemy spodziewać się pozytywnych efektów edukacyjnych. Z dokonanej analizy literatury wynika, że istnieje zgodność, co do tego, iż kształcenie multimedialne jest strategią dydaktyczną, charakteryzującą się wykorzystaniem w procesie kształcenia celowo dobranych i wzajemnie uzupełniających się środków dydaktycznych [Strykowski, 1988, s. 124; 1991, s ; Okoń, 1987, 1987a; Reeves, 1992]. Dzięki temu osoby uczące się mają możliwość zdobywania wiedzy z różnych źródeł informacji. Podkreśla się, że wielostronne kształcenie będzie skuteczne, jeżeli wykorzysta się całą gamę różnorodnych środków i materiałów dydaktycznych, wyzwalających aktywność intelektualną, emocjonalną i praktyczną. Dzięki wykorzystaniu komputerów oraz programów multimedialnych zapisanych na CD ROM-ach uczeń może zdobywać wiedzę przez: przyswajanie [Śnieżyński, 1991], odkrywanie [Dewey, 1957; Bruner, 1964; Budohoska, Włodarski, 1989], przeżywanie [Reykowski, 1977] i działanie [Okoń, 1987]. Spojrzenie na proces nauczania uczenia się przez pryzmat stylów poznawczych pozwala na takie interpretowanie zachowań człowieka, które traktuje go, jako aktywny podmiot, czynnie regulujący swe relacje z otoczeniem. W literaturze spotykamy sądy, które twierdzą, że preferencje poznawcze są przejawem manipulowania przez człowieka działającymi nań bodźcami w taki sposób, aby odbierał to, co sam chce odebrać [Matczak, 1982, s. 5]. Liczni badacze ujmują style poznawcze jako jakościowo różniące się sposoby organizacji przebiegu czynności intelektualnych. Badacze ci podkreślają w swoich pracach, 11

2 że interesuje ich pytanie o to jak są organizowane czynności intelektualne i dlaczego ludzie różnią się między sobą stylami poznawczymi [Nosal, 1990, s. 9-10]. Styl poznawczy w powyższym ujęciu jest interpretowany jako względnie stała forma organizacji czynności intelektualnych, która przejawiana jest niezależnie od rodzaju materiału i typu sytuacji, w jakiej znalazł się człowiek [Nosal, 1990, s. 10]. W niniejszej pracy przyjęto założenia dotyczące stylów uczenia się przedstawione przez Smitha [Shmit, 1997]. Metodologiczne podstawy badań Problemem badawczym, którego rozwiązanie przedstawia niniejszy tekst jest pytanie o to, czy istnieją między uczącymi się z określonym stylem uczenia się a pozostałymi uczącymi się istotne różnice w krotności oglądania prezentacji, które znajdują się w encyklopediach multimedialnych? W czasie prowadzenia badań (w szerszym kontekście niż prezentowany tutaj) wykorzystano następujące metody badawcze: metodę analizy literatury, eksperymentu pedagogicznego [Łobocki, 1978, s. 148], testów dydaktycznych [Niemierko, 1973, 1975, 1975a, 1990], metody statystyczne. W czasie prowadzenia badań wykorzystano encyklopedie multimedialne Przyroda i Historia Świata. W przeprowadzonych badaniach w pierwszej kolejności dokonano zróżnicowania badanych osób ze względu na ich preferencje poznawcze. Wykorzystano test 50 słów, który pozwala określić system reprezentacyjny preferowany przez uczącego się preferowany styl uczenia się (wizualny, werbalno wzrokowy, audytywny, kinestetyczny) [Smith, 1997, s ]. W pierwszym etapie badań uczący się mieli możliwość zapoznania się z encyklopediami multimedialnymi. Wynikało to z konieczności poznania interfejsu każdej encyklopedii oraz przyzwyczajenia się i opanowania czynności (notowanie krotności oglądania prezentacji multimedialnych), które były konieczne w dalszej części badań. Prowadzącemu badania zależało na tym, aby w dalszej pracy, uczący się nie musieli uczyć się encyklopedii (jej interfejsu), ale mogli swobodnie skupić się na opanowaniu wyznaczonego zagadnienia. Ze względu na to, że programy multimedialne są bardzo obszerne, z encyklopedii wybrano fragmenty, które zostały wykorzystane w badaniach. Zagadnienia, które uczący się mieli opanować w trakcie pracy z programem multimedialnym były następujące: 1. z encyklopedii Przyroda pogoda, 2. z encyklopedii Historia Świata imperium Mongołów. Treści związane z każdym fragmentem encyklopedii są obszerne, stało się więc konieczne po doświadczeniach z badań pilotażowych ograniczenie obszaru poszukiwań do rozsądnych wielkości, które mogły być eksplorowane w ciągu 45 minut. Na początku badania podawano zagadnienie, do którego uczący się musieli dotrzeć już samodzielnie i kontynuować z nim pracę. Uczący się mieli notować, ile razy oglądają prezentacje multimedialne. Nie ograniczano swobody uczenia się w żaden sposób. Osoby badane mogły dowolną ilość razy powracać do poszczególnych zagadnień z wybranego 12

3 obszaru encyklopedii, dowolną ilość razy oglądać prezentacje multimedialne, wykonywać notatki itp. Do statystycznego opracowania wyników badań wykorzystano program komputerowy SPSS for Windows. W prowadzonych badaniach wzięło udział 190 studentów II roku pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wyniki badań Po przeprowadzeniu badań i wykonaniu analizy statystycznej otrzymane wyniki ujęto w poniższych tabelach. Tab. 1. Wyniki testu chi-kwadrat dla trzech prezentacji w encyklopedii Przyroda dla określonego stylu uczenia się i pozostałych uczących się Styl uczenia się Pozostali uczący się prezentacja 1 Pozostali uczący się prezentacja 2 Pozostali uczący się prezentacja 3 χ 2 p χ 2 p χ 2 p wzrokowy 1,113 0,774 4,188 0,242 2,947 0,400 werbalnowzrokowy 1,507 0,681 3,500 0,321 2,322 0,508 audytywny 4,573 0, ,593 0,606 0,895 kinestetyczny 0,766 0,858 1,898 0,594 5,057 0,168 Tab. 2. oglądania pierwszej prezentacji z encyklopedii Przyroda przez uczących się z określonym stylem uczenia się i pozostałych uczących się 1 1,2 3,8 2,3 1,3 4,2 0,0 2,1 2,6 2 30,1 30,0 27,6 35,9 28,2 31,9 29,8 32,5 3 48,2 46,2 47,1 41,0 43,7 47,9 46,8 40,5 4 i więcej 20,5 20,0 23,0 23,0 23,9 46,8 21,3 24,6 Style uczenia się: w wzrokowy; w-w werbalno-wzrokowy; a audytywny; k kinestetyczny; p pozostali uczący się 13

4 Tab. 3. oglądania drugiej prezentacji z encyklopedii Przyroda przez uczących się z określonym stylem uczenia się i pozostałych uczących się 1 0,0 3,6 3,4 0,0 2,9 1,1 1,1 3,8 2 34,9 38,8 32,2 39,7 36,6 33,0 33,0 36,4 3 48,2 38,8 43,7 39,7 36,6 45,7 45,7 40,3 4 i więcej 16,9 18,8 20,7 20,6 23,9 20,2 20,2 19,5 Tab. 4. oglądania trzeciej prezentacji z encyklopedii Przyroda przez uczących się z określonym stylem uczenia się i pozostałych uczących się 1 22,9 23,8 23,0 32,1 23,9 24,5 25,5 26,0 2 63,9 53,8 57,5 52,6 56,3 57,4 53,2 64,9 3 10,8 57,5 16,1 14,1 15,5 16,0 19,1 7,8 4 i więcej 2,4 16,1 3,4 4,3 4,3 2,1 2,2 1,3 Analizując test chi-kwadrat dla encyklopedii Przyroda, którego wyniki przedstawia tab. 1 możemy stwierdzić, że nie ma statystycznie istotnych różnic w krotności oglądania trzech prezentacji z encyklopedii Przyroda między osobami z określonym stylem uczenia się a pozostałymi uczącymi się. Na brak tych różnic wskazują także niewielkie różnice procentowe w krotności oglądania prezentacji z encyklopedii Przyroda. Można jednocześnie zauważyć, że najwięcej uczących się pierwszą i drugą prezentację oglądało trzykrotnie, a prezentację trzecią dwukrotnie. Drugą encyklopedią, która była brana pod uwagę w badaniach, była encyklopedia Historia Świata. Wyniki badań dla tej encyklopedii zostały przedstawione w poniższych tabelach. Tab. 5. Wyniki testu chi-kwadrat dla prezentacji w encyklopedii Historia Świata dla określonego stylu uczenia się i pozostałych uczących się Pozostali uczący się prezentacja 1 χ2 p wzrokowy 2,977 0,266 werbalno-wzrokowy 2,620 0,270 audytywny 2,531 0,282 kinestetyczny 2,708 0,258 14

5 Tab. 6. oglądania prezentacji z encyklopedii Historia Świata przez uczących się z określonym stylem uczenia się i pozostałych uczących się 1 22,9 13,8 14,9 20,5 16,9 20,2 10,6 19,5 2 68,7 72,4 70,2 71,8 76,1 66,0 76,6 70,1 3 8,4 13,8 14,9 7,7 7,0 13,8 12,8 10,4 Analizując test chi-kwadrat dla encyklopedii Historia Świata, którego wyniki przedstawia tab. 5 możemy stwierdzić, że nie ma statystycznie istotnych różnic w krotności oglądania prezentacji z encyklopedii Historia Świata między osobami z określonym stylem uczenia się a pozostałymi uczącymi się. Na brak tych różnic wskazują także niewielkie różnice procentowe w krotności oglądania prezentacji z encyklopedii Historia Świata. Można jednocześnie zauważyć, że najwięcej uczących się oglądało prezentację z tej encyklopedii dwukrotnie. Podsumowując powyższe analizy zauważamy, że w odniesieniu do obecnych w encyklopediach prezentacji multimedialnych nie ma statystycznie istotnych różnic w krotności oglądania prezentacji przez osoby preferujące określony styl uczenia się i pozostałe. Dotyczy to zarówno trzech prezentacji w encyklopedii Przyroda, jak i prezentacji w encyklopedii Historia Świata. Należy jednak zauważyć, że w encyklopedii Przyroda dwie pierwsze prezentacje były najczęściej oglądane trzykrotnie, a trzecia prezentacja najczęściej oglądana była dwukrotnie. Podkreślić należy, że dwie pierwsze prezentacje multimedialne z encyklopedii Przyroda były animacjami komputerowymi, a trzecia filmem. Miały one również określone długości. Dwie pierwsze prezentacje miały długość 40 i 41 sekund, a trzecia 23 sekundy. W encyklopedii Historia Świata najwięcej uczących się oglądało prezentację multimedialną dwukrotnie. Trwała ona 25 sekund i była animacją komputerową. Można więc przypuszczać, że na krotność oglądania prezentacji ma wpływ, nie tyle styl uczenia się, rodzaj prezentacji (film, animacja komputerowa), co jej długość. Bibliografia Bruner J.: Proces kształcenia. PWN, Warszawa 1964 Budohoska W., Włodarski Z.: Psychologia uczenia się. PWN, Warszawa 1989 Dewey J.: Jak myślimy? Wydaw. Książka i Wiedza, Warszawa 1957 Łobocki M.: Metody badań pedagogicznych. PWN, Warszawa 1978 Matczak A.: Style poznawcze. PWN, Warszawa 1982 Niemierko B.: Konstrukcja i wykorzystanie testu osiągnięć szkolnych. IKNi BO, Warszawa 1973 Niemierko B.: ABC testów osiągnięć szkolnych. WSiP, Warszawa

6 Niemierko B.: Testy osiągnięć szkolnych. Podstawowe pojęcia i techniki obliczeniowe. WSiP, Warszawa 1975a Niemierko B.: Pomiar sprawdzający w dydaktyce. Teoria i zastosowania. PWN, Warszawa 1990 Nosal C.: Psychologiczne modele umysłu. PWN, Warszawa 1990 Okoń W.: Słownik pedagogiczny. PWN, Warszawa 1987 Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. PWN, Warszawa 1987a Reeves T.: Evaluating Interactive Multimedia. Educational Technology, May 1992 Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. WSiP, Warszawa 1977 Smith A.: Przyspieszone uczenie się w klasie. WOM, Katowice 1997 Strykowski W.: Wideo interaktywne w kształceniu multimedialnym. Zakład Technologii Kształcenia Instytutu Pedagogiki, UAM, Poznań 1991 Strykowski W.: Kierunki modernizacji procesu kształcenia. Neodidagmata XVIII. Wydaw. UAM, Poznań 1988 Śnieżyński M.: Wielostronne nauczanie w świetle badań empirycznych. Wydaw. Naukowe WSP, Kraków