1. Prawa emocji wg N. Frijdy 2. Kontrola emocji 3. Inteligencja emocjonalna

Transkrypt

1 1. Prawa emocji wg N. Frijdy 2. Kontrola emocji 3. Inteligencja emocjonalna 4. Aleksytymia

2 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY EMOCJE POWSTAJĄ, NARASTAJĄ I ZNIKAJĄ ZGODNIE Z PEWNYMI REGUŁAMI W ŚCIŚLE OKREŚLONY SPOSÓB 2

3 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 1. PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO emocje powstają w odpowiedzi na konkretne sytuacje Zdarzenia zgodne z dążeniami- emocje pozytywne, zdarzenia przynoszące szkodę lub zagrażające- negatywne, zdarzenia nowe także są źródłem emocji /nadzieja, obawa, ciekawość/ 3

4 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 2. PRAWO ZAANGAŻOWANIA emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby Emocja to efekt interakcji znaczenia sytuacyjnego i zaangażowań / silna reakcja = SUBIEKTYWNIE bardzo ważna sytuacja/ 4

5 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 3.PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane Np. odczuwamy mniej intensywnie emocje, gdy słyszymy o katastrofie w Afryce, niż gdy widzimy wypadek w naszym otoczeniu Najintensywniejsze są emocje wtedy gdy sytuacja je wywołująca dzieje się "tu i teraz". Czas przeszły i przyszły nie liczą się tak bardzo w przeżywaniu emocji jak czas teraźniejszy 5

6 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 4. PRAWO ZMIANY PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO emocje powstają nie tyle wskutek korzystnych lub niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych lub oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych warunkach Układem odniesienia dla emocji jest poziom adaptacji oraz wizje przyszłości Im większa zmiana tym silniejsza emocja 6

7 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 4. PRAWO ZMIANY PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO a) Prawo zmiany przyzwyczajenia - z czasem emocje takie jak: przyjemność, żal, smutek bledną, znikają. Przyzwyczajamy się do danej sytuacji i nie odczuwamy już tak intensywnych emocji jak na początku. Np. Emocje w związku b) Prawo odczuwania porównawczego - intensywność przeżywanych emocji zależy do punktu odniesienia. Np. Kupno pierwszego auta jest innym doświadczeniem niż kolejnego 7

8 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 5. PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać długo w utrzymujących się złych warunkach SZCZĘŚCIE BLEDNIE Z CZASEM UTRZYMYWANIE SIĘ PRZEŻYWANIA POZYTYWNYCH EMOCJI WYMAGA ODPOWIEDNIEJ ZMIANY W SYTUACJI KTÓRA JE WZBUDZA DO UTRZYMANIA EMOCJI POZYTYWNYCH POTRZEBNE ICH STAŁE WZMACNIANIE LUB ZMIANA Przywykamy do przyjemnych sytuacji, z przykrymi trudniej nam się pogodzić 8

9 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 6. PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich Nie tylko czas goi rany Np. dawna miłość wygaśnie szybciej, jeśli spotka się z chłodem u drugiej osoby. 9

10 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 7. PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich własny Czasami osądzamy sytuację bez zważania na jej wszystkie aspekty. Ktoś kto wyrządził nam straszną krzywdę jest podły, a żal do niego może trwać przez długi czas. Nie zważamy na to co będzie za chwilę (np. przy rzucaniu palenia) liczy się dla nas to co jest obecnie. Jesteśmy głusi na wszystko, co przeczy naszemu przeżywaniu emocji. 10

11 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 8. PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami. Jest to związane z kontrolowaniem emocji. Kontrolujemy nasze emocje, często nie zdając sobie z tego sprawy. Np. Coś hamuje nas przed zniszczeniem jakiegoś przedmiotu cennego dla nas w napadzie gniewu 11

12 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 9. PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne Np. mechanizmy obronne wyparcia i depersonalizacji - Ofiary przemocy domowej oceniają sytuację w sposób, który pozwala zachować godność i sens trwania w związku 12

13 FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY- PRAWA EMOCJI 10. PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk Przeżywanie emocji daje podmiotowi określone zyski psychologiczne zwrotnie wpływając na jego poczucie własnej wartości 13

14 Kontrola emocji Samokontrola emocji bywa rozumiana jako sterowanie jej doświadczaniem lub wyrażaniem

15 Cele kontroli emocji Radzenie sobie z emocjami niepożądanymi Uzyskanie kontroli nad emocjami pozytywnymi

16 Kontrola emocji może dotyczyć: 1. odbioru informacji budzących emocje (kontrola sytuacji) 2. procesów intrapsychicznych 3. ekspresji emocji

17 1. Kontrola sytuacji Zapobieganie pojawieniu się emocji Unikanie i/lub selektywna percepcja (świadoma selekcja bodźców i koncentracja na (świadoma selekcja bodźców i koncentracja na tych pożądanych)

18 2. Oddziaływanie na procesy intrapsychiczne Oddziaływanie na oddech, mięśnie, ciało Oddziaływanie na myśli.

19 3. Kontrola ekspresji Podstawowa zasada: rób coś innego zamiast tego, do czego ta emocja Cię popycha! Np. - w złości - zamiast ataku mów o sobie

20 Wyrażanie emocji na przykładzie złości

21 Scenariusz stopniowania reakcji autorstwa Pameli Buttler przekazujemy informację innej osobie bez naruszania jej granic.

22 Etap I - udzielenie informacji. Np. Przeszkadza mi, jak przerywasz, kiedy zaczynam mówić Proszę, nie przerywaj mi

23 Etap II - wyrażanie uczuć. Np. Złości mnie, kiedy przerywasz, gdy zaczynam mówić

24 Etap III - przywołanie "zaplecza". Np. Jeżeli nie przestaniesz przerywać mi, kiedy mówię, to skończymy tę rozmowę.

25 Etap IV - skorzystanie z "zaplecza". Np. Przerywam rozmowę i odchodzę.

26 INTELIGENCJA EMOCJONALNA

27 Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz także od umiejętności kierowania emocjami Daniel Goleman

28 Inteligencja emocjonalna Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ (Emotional Intelligence Quotient) lub EI (Emotional Intelligence) - kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu zdolności rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób. Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQ

29 Główne modele inteligencji emocjonalnej Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji, kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji, empatię oraz umiejętności o charakterze społecznym Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie emocji oraz kierowanie emocjami

30 Podstawy inteligencji emocjonalnej: 1. Samoświadomość (znajomość własnych emocji) - zdolność do odczytywania swoich emocji i rozpoznawania ich wpływu przy poleganiu na wewnętrznych odczuciach w podejmowaniu decyzji.

31 Podstawy inteligencji emocjonalnej: 2. Samoregulacja (kierowanie emocjami) obejmuje kontrolowanie swoich emocji i impulsów oraz dostosowywanie ich do zmieniających się okoliczności

32 Podstawy inteligencji emocjonalnej: 3. Zdolność motywowania się - odkładanie w czasie zaspakajania niektórych pragnień, leży u podstaw wszelkich osiągnięć

33 Podstawy inteligencji emocjonalnej: 4. Empatia (rozpoznawanie emocji u innych) rozumienie emocji innych, wyczulenie na subtelne sygnały społeczne.

34 Podstawy inteligencji emocjonalnej: 5. Nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi. Sztuka ta w dużej mierze polega na umiejętności kierowania emocjami innych ludzi

35 Aleksytymia 35

36 gr. a brak, lexis słowo, thymos emocja zaburzenie procesów emocjonalnych polegające na tym, że ludzie są ślepi na własne uczucia Aleksytymia termin wprowadził w 1970 roku psychiatra Peter Sifneos, nazywając w ten sposób zaburzenia charakterystyczne dla pacjentów psychosomatycznych 36

37 SYNDROM ALEKSYTYMII 4 cechy 1. niezdolność do nazywania emocji - osoba odczuwa pobudzenie emocjonalne, ale nie umie go określić ani kontrolować 2. niezdolność odróżnienia pobudzenia fizjologicznego, pojawiającego się np. po wypiciu kawy, od emocji emocje nie informują aleksytymika o jego własnym stanie 3. ubóstwo życia wyobrażeniowego aleksytymicy obawiają się, że emocje wymkną im się spod kontroli, dlatego nie lubią oddawać się marzeniom. Są superlogiczni. 4. operacyjny styl myślenia alekstymicy potrafią długo rozprawiać o szczegółach sytuacji, która ich pobudziła, ale nie zastanawiają się nad przyczyną tego stanu. Ich relacja z doświadczanych, złożonych emocji przypomina streszczenie oper mydlanych ciąg zdarzeń pozbawiony głębszego sensu. 37

38 SYNDROM ALEKSYTYMII ALEKSYTYMICY NIEALEKSYTYMICY EMOCJE NEGATYWNE WYSOKIE NATĘŻENIE NISKIE NATĘŻENIE EMOCJE POZYTYWNE NISKIE NATĘŻENIE WYSOKIE NATĘŻENIE ZAINTERESOWANIA WĄSKIE SZEROKIE MYŚLENIE KONKRETNE ABSTRAKCYJNE UKIERUNKOWANIE NA FAKTY NA FANTAZJĘ I WYOBRAŹNIĘ POSZUKIWANIE RZECZY ZNANYCH NOWOŚCI RADZENIA SOBIE NIEZDOLNOŚĆ ODPORNOŚĆ NA STRES ZE STRESEM 38

39 Jak funkcjonuje osoba z aleksytymią? Nie jest zdolna do empatii i dostrzegania uczuć innych ludzi. Nie potrafi nawiązywać więzi międzyludzkich, jego partner będzie się czuł odtrącony, nierozumiany. Nie rozumiejąc swoich negatywnych emocji i nie wiedząc, co z nimi zrobić, aleksytymik często obwinia innych. Często aleksytymia idzie w parze z zaburzeniami psychosomatycznymi i uzależnieniami. 39

40 Jak funkcjonuje osoba z aleksytymią? Ktoś, kto nie radzi sobie z emocjami, wypiera je ze świadomości, ale wyparte pobudzenie nie przestaje istnieć. Odczuwając pobudzenie, z którego emocjonalnego charakteru nie zdaje sobie sprawy, aleksytymik może widzieć w nim objawy chorób lub szukać ucieczki w alkoholu lub w narkotykach. 40

41 Maski aleksytymika Inteligentny aleksytymik wie, że ludzie okazują emocje, uśmiechają się do siebie. Więc może demonstrować wyuczone schematy zachowań emocjonalnych pasujące do określonych sytuacji. Na pierwszy rzut oka tacy ludzie sprawiają wrażenie superopanowanych i rzeczowych. 41

42 Skąd się bierze aleksytymia? Wychowanie w zimnym lub nadopiekuńczym domu Brak treningu emocjonalnego, mało sytuacji emocjogennych, a jeśli to mało zróżnicowane. Społeczne uwarunkowania - lansowanie kultu racjonalności, przekonań, że emocje są szkodliwe, należy je lekceważyć, nie wypada okazywać ( Chłopaki nie płaczą, nie boją się ). 42

43 Nadzieja dla aleksytymików rozwój inteligencji emocjonalnej rozmawianie o emocjach, nauka rozpoznawania ich i nazywania. trening we wchodzeniu w role innych ludzi, w wyobrażaniu sobie, jak i dlaczego ktoś może się czuć w określonych sytuacjach 43