Zbigniew M. Karaczun CZY SKUTECZNA ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU JEST MOŻLIWA

Transkrypt

1 Zbigniew M. Karaczun CZY SKUTECZNA ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU JEST MOŻLIWA

2 ZAKRES Wyzwanie Problemy z adaptacją Czy coś można z tym zrobić

3 JAK ZAADAPTOWAĆ WŁASNY DOM Osłona przed dziurą ozonową Zbiornik na wodę na dachu na wypadek suszy Łódka na zakupy Elektryczne ogrodzenie dla obrony przed uchodźcami klimat. Klimatyzacja i system oczyszczania powietrza Podnośniki hydrauliczne zabezpieczające przed wzrostem poziomu morza

4 Zakres zmian Przedstaw cel dyskusji Przedstaw się słuchaczom

5 ZAKRES ZMIAN WZROST TEMP. Scenariusze wzrostu temperatury ( o C)

6 Zakres zmian?

7 Zmiany temperatury a koncentracja CO 2 5% 400 ppm CO 2 e 95% 450 ppm CO 2 e 550 ppm CO 2 e 650ppm CO 2 e 750ppm CO 2 e Prawdopodobieństwo wzrostu temperatury 0 C 1 C 2 C 3 C 4 C 5 C

8 Wzrost temperatury ma znaczenie

9 ZMIANY JUŻ ZACHODZĄ Zmiany średniej temperatury globu lata w porównaniu z latami (średni wzrost o 0,53 o C)

10 ZMIANY JUŻ ZACHODZĄ Zasięg lodowców na Kilimandżaro zmniejszył się o 81% w latach

11 ZMIANY JUŻ ZACHODZĄ W Alpach... Zmiany w ciągu XX wieku

12 I w Ameryce... Muir Glacier, Alaska, Sierpień 1941 Sierpień 2004 NSIDC/WDC for Glaciology, Boulder, compiler. 2002, updated Online glacier photograph database. Boulder, CO: National Snow and Ice Data Center. 12

13 I w Polsce... bo tu też zaszły zmiany... 13

14 Zmiana średniej rocznej temperatury Warszawa lata Przyrost średniej temp. w o C/100 lat Rok 0,7 Wiosna 0,9 Lato 0,63 Jesień 0,52 Zima 1,22 Źródło: Lorenc 2013

15 Zmiana długości okresu wegetacyjnego Zmiana (Polska) w latach rok 1971 rok Źródło: Lorenc 2013 dr dr hab. hab. inż. inż. Zbigniew M. M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

16 Zmiana długości okresu wegetacyjnego Rozpoczęcie okresu wegetacyjnego z T > 5 o C Lata 50. XX w. II dekada XXI w POLSKA NE kwiecień 3 10 kwiecień POLSKA SW kwiecień 26 luty (!) 4 marzec Źródło: Liszowska i in dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

17 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Wzrost częstości zjawisk ekstremalnych Gradu Huraganowych wiatrów Susz Powodzi dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun

18 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Wzrost częstości gradu (w stosunku do lat ) w latach % 150% 100% 50% 0% Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Źródło: Lorenc 2013 dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

19 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Ilość tornad 80. średnio > 1 2 rocznie 90. Średnio 4 5 rocznie po 2001: 7 8 rocznie dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

20 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Puszcza Pilska Bory Tucholskie 2012 za >20 Szum 2012 za dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun

21 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Mapa potencjalnego występowania susz rolniczych w Polsce dla zbóż jarych Źródło: IUNG Puławy) Źródło: dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

22 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Lata susz (susza co 5 lat) Lata susz (susza co 2 lata!) Od 1982 r permanentne susze letnie (z dwoma 4 letnimi okresami bez susz) Susze w cyklach po kilka lat pod rząd Źródło: Lorenc 2013

23 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Zanikają opady tzw. ciągłe, wzrasta ilość opadów o dużym natężeniu Wzrost częstości opadów powodziowych (>70 mm/dobę) i katastrofalnych (>100 mm/dobę) Źródło: Lorenc 2013 dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

24 Ekstremalne wydarzenia pogodowe Wzrost ilości zjawisk typu flash flood dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun

25 WHO szacuje wpływ zmian klimatycznych na przedwczesną śmierć na poziomie zgonów rocznie Zgony na milion osób brak danych 25

26 PRZYKŁADY SKUTKÓW Granica topnienia pokrywy Śnieżnej w Alpach przesunęła się o nawet 200 metrów. W ostatnich latach bywało tak ciepło, że nie można było nawet zacząć sztucznego naśnieżania. Według WHO, malaria i denga (gorączka krwotoczna), roznoszone przez komary, zaczynają pojawiać się w rejonach o chłodniejszym niż tropiki klimacie. Komar pasiasty zaczął się już pojawiać w Polsce! W Skandynawii ilość zachorowań na choroby odkleszczowe wzrosła w ostatnich latach o 400 % 26

27 PROBLEMY Z ADAPTACJĄ Aby się adaptować, trzeba mieć zaufanie do nauki; Zmiany zaszły tak daleko, że skuteczna adaptacja nie jest możliwa; Aby skutecznie się adaptować musimy powstrzymać wzrost emisji gazów cieplarnianych (inaczej będziemy gonić króliczka); Inna perspektywa czasowa Pieniądze publiczne, korzyści prywatne Działania reaktywne vs. progresywne co wybrać? Priorytety i kolejność działań 27

28 ZAUFANIE DO NAUKI Raczej hipoteza niż teoria (w sensie poperowskim) Czy brzytwa Ockhama wystarczy? 28

29 ZAUFANIE DO NAUKI 1990 Istnieje naturalny efekt cieplarniany. Antropogenna emisja CO 2, NH 4 i CH 4 przyczynia się do zwiększenia ich koncentracji w atmosferze 1995 CO 2 jest najważniejszym gazem emitowanym przez człowieka. Działalność ludzka nie ma precedensu w historii są dowody wskazujące, że w ciągu ostatnich 50 lat to człowiek wywierał największy wpływ na klimat 2007 prawdopodobieństwo, że to człowiek prawdopodobieństwo, że to człowiek ponad 90% 2015 prawdopodobieństwo, że człowiek 95% dr dr hab. hab. inż. inż. Zbigniew M. M. Karaczun zbigniew_karaczun@sggw.pl

30 ZMIANY ZASZŁY TAK DALEKO 30

31 Czy adaptacja będzie możliwa? GIS = stopi się lód Grenlandii WAIS = stopi się pokrywa lodowa zachodniej Antarktydy +7 m EAIS = stopi się pokrywa lodowa wschodniej Antarktydy +12 m +70 m From a presentation by Richard B. Alley, U of Pennsylvania (with permission) 31

32 POWSTRZYMANIE EMISJI GHG

33 POWSTRZYMANIE EMISJI GHG POROZUMIENIE PARYSKIE Metoda bottom up Brak sankcji za nieprzestrzeganie Brak pewności, że wejdzie w życie Zbyt niskie NDC (nie < 2 o C ale > 2,7 o C

34 POWSTRZYMANIE EMISJI GHG Mały Duży Koszt skutków zmian Pełna Mitygacja Duży Brak działań Pełna adaptacja Mały Mały KOSZT ADAPTACJI Duży

35 INNA PERSPEKTYWA CZASOWA Inna perspektywa czasowa polityki i adaptacji Polityk chce wygrywać wybory (perspektywa max. 4 lata) Adaptacja działania dziś, a skutki za 30 a nawet 70 lat Deficyt środków budżetowych Mała wiedza o projektach win win (w PL to np. mała retencja wody) 35

36 PIENIĄDZE PUBLICZNE, KORZYŚCI PRYWATNE Czy można finansować inwestycje, które przynoszą korzyści prywatne z pieniędzy publicznych Kto powinien finansować działania adaptacyjne w rolnictwie (zbiorniki retencyjne, zalesienia śródpolne, prace melioracyjne, szkolenie doradztwa) Działania w turystyce ochrona plaż, możliwości naśnieżania stoków 36

37 DZIAŁANIA REAKTYWNE VS. PROGRESYWNE Działania minimalizujące ryzyko (zmniejszające zakres negatywnych skutków) zazwyczaj podejmowane są dopiero po ich wystąpieniu Adaptacja wymaga wyznaczenia maksymalnego, akceptowanego poziomu ryzyka i podejmowania działań uprzedzających (niezależnych) od wystąpienia zjawisk 37

38 DZIAŁANIA REAKTYWNE VS. PROGRESYWNE Działania reaktywne reakcja na powódź Ryzyko Powodzie Działania adaptacyjne podwyższanie wałów Czas 38

39 DZIAŁANIA REAKTYWNE VS. PROGRESYWNE Działania reaktywne reakcja na powódź Ryzyko Powódź Maksymalny akceptowany Poziom ryzyka Działania adaptacyjne niezależnie od powodzi Czas 39

40 DZIAŁANIA REAKTYWNE VS. PROGRESYWNE ADAPTACJA ADAPTACJA PROAKTYWNA REAKTYWNA NATURALNY SYSTEM PRZYRODNICZY Dłuższy okres wegetacji; Zmiany w składzie gatunkowym DZIAŁANIA PRYWATNE Wykupienie ubezpieczenia Dom na palach Zmiana stawek ubezpieczenia Zakup klimatyzacji DZIAŁANIA PUBLICZNE Nowe standardy budowlane Przesiedlenia ludności Systemy ostrzegania Zapomogi Budowa bardziej wytrzymałych budynków

41 DZIAŁANIA REAKTYWNE VS. PROGRESYWNE Duży poziom niepewności skutków powoduje, że raczej naprawiamy skutki niż podejmujemy działania mające zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa Dylemat na jaką powódź się przygotować 10 letnią, 100 letnią, 1000 letnia?? A może jeszcze większą? 41

42 PRIORYTETY I KOLEJNOŚĆ DZIAŁAŃ Dylemat, które z działań powinny być podejmowane pierwsze Czy te, które dotyczą największej grupy ludzi Czy te, które przyniosą największe korzyści (oszczędności); Czy te, które mają charakter podwójnie korzystny Czy te, które maksymalizują korzyści publiczne, a nie prywatne Czy te, które zapobiegają nieodwracalnym skutkom 42

43 PRIORYTETY I KOLEJNOŚĆ DZIAŁAŃ Rozwiązanie tego dylematu wymaga decyzji politycznej. Ale zawsze będą zwycięzcy (korzyści) i przegrani (brak korzyści lub straty). Stąd decyzja taka jest trudna politycznie 43

44 I JESZCZE DWA PROBLEMY Skutki trudne do prognozowania Nie wszystkich będzie stać 44

45 SKUTKI TRUDNE DO PROGNOZOWANIA Jeśli zmiany będą znaczące (> 2 o C) to może się okazać, że nie jesteśmy w stanie przewidzieć skutków jakie nastąpią zmiana kierunku prądów morskich zmiany w sieciach troficznych (np. mórz) zmiany diety i kierunków produkcji rolno spożywczej (bo inne rolnictwo) 45

46 SKUTKI TRUDNE DO PROGNOZOWANIA Czasami znamy skutki, ale nie wiemy co robić np. strefy ekstremalnych upałów, a sieć autostrad we Francji (prognoza 2100 rok) 46

47 SKUTKI TRUDNE DO PROGNOZOWANIA Czasem znamy skutki - co zrobić z państwami, które utoną? 47

48 NIE WSZYSTKICH BĘDZIE STAĆ Adaptacja będzie (jest) kosztowna Najbardziej wrażliwe są kraje najmniej rozwinięte i najbiedniejsze Czy będziemy płacić (bogaci) za adaptacje w krajach ubogich? Np. żeby powstrzymać migracje klimatyczne? 48

49 NIE WSZYSTKICH BĘDZIE STAĆ 49

50 NIE WSZYSTKICH BĘDZIE STAĆ 50

51 CZY COŚ MOŻNA ZROBIĆ Więcej zaufania do nauki Identyfikacja win win strategies Lepszy poziom polityki, ale większa wiedza i świadomość społeczeństwa Więcej solidarności 51

52 Dziękuje za uwagę Zbigniew M. Karaczun 52