Groźne zjawiska pogodowe w Polsce występujące w okresie letniej pory roku

Transkrypt

1 Dr hab. Halina Lorenc, Prof. ndzw. Groźne zjawiska pogodowe w Polsce występujące w okresie letniej pory roku W klimacie Polski od zawsze pojawiały się tzw. zjawiska ekstremalne na tle średnich warunków klimatycznych. Już w czasach historycznych niektóre z nich przybierały nawet postać klęsk żywiołowych. Są one zazwyczaj związane z ukształtowaniem się odpowiedniego zespołu wielkości fizycznych w atmosferze nad danym obszarem na tle działania ogólnej cyrkulacji atmosfery dużej skali w danej strefie klimatycznej. Polska jak wiemy, leży w strefie klimatu umiarkowanego zmiennego. Jak dowodzą jednak badania, klimat Polski wykazuje w ostatnim 100- leciu stałą tendencją ocieplania się, stąd w atmosferze znajduje się coraz więcej energii, na skutek czego przemiany fizyczne są bardziej dynamiczne, a zjawiska atmosferyczne coraz bardziej gwałtowne. Do najbardziej groźnych zjawisk pogodowych obserwowanych w naszym kraju, powodujących w skutkach coraz większe szkody w gospodarce kraju, środowisku i wśród społeczeństwa należą: OPADY O DUŻYM NATĘŻENIU WIELOKROTNIE POŁĄCZONE Z GRADEM, SZKWAŁY I TRĄBY POWIETRZNE, NAGŁE POWODZIE (FLASH FLOOD), FALE UPAŁÓW, SUSZE. GRAD OBSZARY O NAJWIEKSZYM RYZYKU WYSTAPIENIA GRADU W POLSCE: I obszar południowy i południowo-wschodni; II obszar - zachodni; III obszar wewnętrzny. Wielkości gradzin od ziaren grochu po wielkości kurzych jaj (5-6 lipca 2012) OPADY O DUŻYM NATĘŻENIU KRYTERIUM WYSOKOŚCI OPADÓW DOBOWYCH I RODZAJE ZNISZECZEŃ SPOWODOWANYCH OPADEM DESZCZU O OKREŚLONYCH WYSOKOŚCIACH : I. Opad 30 mm/dobę - zagrażający podtopieniami II. Opad 50 mm/dobę - groźny powodziowo

2 III. Opad 70 mm/dobę powodziowy IV. Opad 100 mm/dobę - katastrofalny SKUTKI DZIAŁANIA OPADÓW KATASTROFALNYCH ( nagła powódź typu flash flood) PRZYKŁAD: BOGATYNIA po ulewie, rzeka Miedzianka r, Źródło: Internet (relacje reporterów) Woda-przyszla-nagle,galeria.html Ropczyce FOTO: portale internetowe różne 2

3 BURZE Zarówno grad, jak i intensywne opady deszczu związane są oczywiście z działalnością burzową. Poniższa mapa charakteryzuje średnią liczbę dni z burzą w Polsce i rejony o największej częstości jej występowania: Średnia liczba dni z burzą (okres ) Źródło: Atlas Klimatu Polski, 2005 r 3

4 FALE UPAŁÓW Dni z temperaturą maksymalną 30 C i wyższą określane są, jako dni upalne. Występują na obszarze całej Polski poza szczytowymi partiami gór. Utrzymująca się temperatura maksymalna 30 C przez co najmniej 3 dni definiowana jest jako fala upałów. Od lat 90. XX wieku fale upałów stają się coraz bardziej odczuwalne. Zaliczane są do ekstremalnych warunków pogodowych, które w Polsce pociągają za sobą coraz więcej ofiar w ludziach (Kuchcik, 2001), a dodatkowo częstość oraz natężenie fal upałów wzrasta. Badania za okres 40-lecia wykazują w stosunku do okresu wzrost liczby dni z temperaturą maksymalną powyżej 30 o C. Obserwuje się: - około 8 dni upalnych występuje w sezonie w zachodniej części Polski, - najwięcej: średnio 9 dni w sezonie wystąpiło w Słubicach, Legnicy i w Opolu. - najdłuższe ciągi dni upalnych - 17 dni wystąpiły w 1994 r; tak długie okresy wysokich temperatur zanotowano w Nowym Sączu, Opolu i Raciborzu. Obecnie trwająca fala upałów w Polsce rozpoczęła się 29 czerwca 2012 r i trwa do tej pory (6 lipca 2012r). Średnia liczba dni upalnych Tmax. 30 o C (okres ) Źródło: Atlas Klimatu Polski, 2005 r. 4

5 SUSZE SUSZE W POLSCE K T A L O G W Y S T Ę P O W A N I A S U S Z W P O L S C E H.Lorenc LATA XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI » w okresie (30 lat) okresów posusznych było 6, (co 5 lat susza);» w okresie (29 lat) - lat posusznych było 18, (co 2 lata susza);»susze występują w cyklach po kilka lat pod rząd» od roku 1982 obserwujemy permanentne letnie susze, jedynie z dwoma 4 5 letnimi okresami, w których susze nie wystąpiły na większym obszarze kraju ZIMOWO - WIOSENNE SYMPTOMY SUSZY SUSZA WIOSENNO - LETNIA TRĄBY POWIETRZNE Wyniki prowadzonego monitoringu trąb powietrznych na obszarze Polski za okres wykazują, że: - najczęściej zjawiska te pojawiają się w rejonie Opola i wędrują poprzez Wyżynę Małopolską i Lubelską obejmując szerokim pasem o kierunku SW NE Wyżynę Kutnowską, Mazowsze, rejon Podlasia i Pojezierza Mazurskiego aż po Suwalszczyznę, - istotną rolę w procesie formowania się trąb powietrznych w Polsce odgrywa obniżenie łańcuchów górskich w rejonie Bramy Morawskiej i Beskidu Niskiego w których cieniu rozpoczyna się cyklogeneza przyszłych trąb powietrznych, Badania wykazują również, że: 1. trąby powietrzne w Polsce pojawiają się w okresie od kwietnia do października, 2. miesiącem pod tym względem uprzywilejowanym jest sierpień a następnie lipiec, 3. prawdopodobieństwo wystąpienia trąby powietrznej w sierpniu stanowi aż 7 %, 4. prawdopodobieństwo wystąpienia trąby powietrznej w lipcu stanowi 5 %, 5

6 5. średnio w sezonie IV-X może wystąpić sześć przypadków trąb powietrznych na obszarze kraju, 6. w roku 2008 i 2010 obserwowano zdecydowany wzrost częstości występowania trąb powietrznych w Polsce, cechowały się one bardzo dużą dynamiką pogody: powodzie, susze, trąby powietrzne. Charakterystyczne parametry prędkości trąby powietrznej: - prędkość przemieszczania się km/h, - prędkość wiatru w wirze m/s, - czas trwania nad danym miejscem - kilka sekund do kilku minut, po czym trąba nagle rozpływa się bez śladu. Skutki działania przykłady: Przemieszczająca się trąba powietrzna z m. Kotulina w kierunku Błotnicy Strzeleckiej 15 sierpnia 2008 (widok z m. Warmątowice) Foto:. Z.Czaja EnergiaPro-Opole Autostrada A4 nogowczycki węzeł 15 sierpnia 2008 r. (Fot. Internet) 6

7 15 sierpnia 2008 r. Sieroniowice zniszczenia (Fot. EnergiaPro-Opole) Przytoczone przykłady groźnych zjawisk pogodowych nie wyczerpują pełnej listy ich występowania na obszarze Polski. Do zjawisk groźnych związanych z innymi porami roku należą: lawiny śnieżne, jako zjawiska naturalne i o podłożu antropogenicznym; wezbrania sztormowe w strefie brzegowej Bałtyku; zagrożenia o charakterze synergicznym; zagrożenia nadzwyczajnymi zjawiskami meteorologicznymi na obszarach wielkich miast, zagrożenia przez skrajne warunki solarne. Skutki zagrożeń ekstremalnymi zjawiskami, to: szkody na skutek huraganowych prędkości wiatru w lasach Polski, powodzie i susze w lasach, pożary w lasach, szkody w produkcji rolniczej w wyniku działania susz i niedoborów opadów lub występowania gradu i podstopień, podtopienia, zalania i powodzie, niszczenie mienia i zagrożenie zdrowia i życia. Tak więc, jako społeczeństwo musimy, niestety, zaakceptować groźne zjawiska pogodowe występujące na obszarze kraju i starać się z nimi współżyć i do nich dostosować, bowiem, jak wykazały badania, będą one coraz bardziej intensywne i będą występowały coraz częściej. Natura pokazuje nam swoją siłę. A zatem - więcej pokory dla natury. 7