Straty w plonach różnych gatunków roślin powodowane niedoborem lub nadmiarem opadów w Polsce

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Straty w plonach różnych gatunków roślin powodowane niedoborem lub nadmiarem opadów w Polsce"

Magdalena Leszczyńska
7 lat temu
Przeglądów:

1 Straty w plonach różnych gatunków roślin powodowane niedoborem lub nadmiarem opadów w Polsce Katarzyna Mizak, Anna Nieróbca, Jerzy Kozyra, Andrzej Doroszewski

2 WODA Dostępność wody jest warunkiem podtrzymania życia i jest potrzebna w każdej ludzkiej działalności. Nie da się jej zastąpić a możliwość zmniejszenia jej zużycia jest ograniczona. Od ilości i jakości zasobów wodnych zależy m.in.: zdrowie (dostęp do czystej wody); bezpieczeństwo ludności (obszary zagrożone powodzią); rozwój gospodarczy, w tym poziom produkcji roślinnej i zwierzęcej; stan środowiska przyrodniczego i jego rozwój; rozwój sektorów poza produkcyjnych (rekreacja, turystyka).

3 Opad atmosferyczny W klimacie umiarkowanym (w Polsce) o stabilności plonów decydują w znacznym stopniu warunki wodne. Jednym ze źródeł ryzyka w produkcji rolniczej jest duża zmienność sum opadu atmosferycznego przy niskiej sumie opadów w wieloleciu. Średnia roczna suma opadu atmosferycznego w Polsce (Źródło: Model Agroklimatu Polski: Górski, Zaliwski 2002; Opracowanie mapy: Jerzy Kozyra) Średnia roczna suma opadu atmosferycznego w Europie

4 Sumy opadu atmosferycznego w Puławach w latach I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok ZIMA WIOSNA LATO JESIEŃ

5 Tendencja sum opadu atmosferycznego w Puławach w latach Wiosna Lato Jesień Zima Średnia ruchoma z 7 lat

6 Zwiększają się straty plonów z powodu niekorzystnego przebiegu pogody.

7 Modele plonowania IPO pszenicy ozimej Model składa się 30 indeksów cząstkowych funkcji 1-2 czynników lub ich interakcji (dekadowych i miesięcznych): Opad (mm) Średnia temperatura ( o C) Średnia wilgotność z godz. 13 (%) Usłonecznienie (godz.) Liczba dni z pokrywą śnieżną Wskaźnik wilgotności KBW (mm) IPP=IP 1 +(IP 2-100)+..(IP ) (Górski i in )

8 Wielkości plonu wybranych roślin uprawnych w Polsce wg. GUS i IUNG-PIB dt

9 Wartości wskaźnika KBW we wrześniu i październiku dla pszenicy ozimej Wskaźnik KBW (mm) we wrześniu Wskaźnik KBW (mm) w październiku Straty w plonach powoduje zarówno niedobór jak i nadmiar wody.

10 Wartości wskaźnika KBW w kwietniu i w maju dla pszenicy ozimej Wskaźnik KBW (mm) w kwietniu Wskaźnik KBW (mm) w maju Straty w plonach powoduje zarówno niedobór jak i nadmiar wody.

11 Wskaźnik pogodowy plonu Wskaźnik pogodowy plonu krajowego pszenicy ozimej Powodowane straty: J- susza jesienna, Z- warunki zimowania S-susze wiosenno letnie, m-mokre lato

12 Wskaźnik pogodowy plonu krajowego pszenicy ozimej 1980 nadmiar opadów, małe usłonecznienie 1992 susza 2006 susza

13 Straty plonu pszenicy ozimej w 2006 powodowane suszą Straty plonu pszenicy ozimej (dt/ha) w województwach w roku 2006 Klimatyczny bilans wodny od maja do lipca 2006

14 Wskaźnik pogodowy plonu Wskaźnik pogodowy plonu krajowego ziemniaka 1980 nadmiar opadów, małe usłonecznienie 1992 susza 1994 susza 2006 susza

15 Straty plonu ziemniaka w 1980 spowodowane nadmiarem opadów Straty plonu ziemniaka (dt/ha) w województwach w roku 1980 Suma opadów w czerwcu i lipcu 1980 roku Rok 1980 Zimna wiosna. Średnia temperatura w okresie od maja do sierpnia była o około 2 o C niższa od normalnej. Suma opadów w czerwcu i lipcu w wielu regionach przekroczyła 400 mm (Bydgoszcz 499 mm), podczas gdy usłonecznienie spadło do około 60% normalnego (w Puławach 262 godziny wobec 460).

16 Skutki nadmiaru opadów - rozwój chorób grzybowych m.in. zaraza ziemniaka

17 Wskaźnik pogodowy plonu Wskaźnik pogodowy plonu krajowego buraka cukrowego 1980 nadmiar opadów, małe usłonecznienie 1992 susza 1994 susza 2006 susza 2008 susza

18 Wskaźnik pogodowy plonu Wskaźnik pogodowy plonu krajowego kukurydzy 1980 nadmiar opadów, małe usłonecznienie 1994 susza 2006 susza

19 Wskaźnik pogodowy plonu krajowego kukurydzy 1980 nadmiar opadów, małe usłonecznienie 1994 susza 2006 susza

20 SYSTEM MONITORINGU SUSZY ROLNICZEJ W POLSCE (SMSR)

21 DEFINICJE SUSZY Susza jest to zjawisko spowodowane długotrwałym brakiem opadów. Trudno jest określić kiedy susza się zaczyna a kiedy kończy oraz wyznaczyć obszar jej występowania. Według definicji IMGW jeśli w okresie wegetacyjnym przez 20 dni nie występują opady atmosferyczne uznaje się, że nastąpił początek suszy atmosferycznej. Brak opadów w kolejnych dniach powoduje powstanie suszy glebowej, która powoduje niedobór wody dostępnej dla roślin. Kolejnym etapem rozwoju zjawiska suszy związanym z dalszym brakiem opadów jest susza hydrologiczna. Susze atmosferyczna i glebowa zanikają dość szybko, natomiast susza hydrologiczna, której efektem jest obniżenie poziomu wód powierzchniowych i podziemnych, może trwać bardzo długo.

22 DEFINICJA SUSZY W SMSR SUSZA oznacza co najmniej 20% straty plonów w danym roku w stosunku do wartości średnich wieloletnich w Polsce spowodowane wystąpieniem w dowolnym sześciodekadowym okresie od 1 kwietnia do 30 września spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej określonej wartości dla poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawnych oraz kategorii glebowych.

23 SYSTEM MONITORINGU SUSZY ROLNICZEJ W POLSCE (SMSR) 4 kategorie glebowe Gleby bardzo lekkie (piasek luźny, piasek słabogliniasty) Gleby lekkie (piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty mocny ) Gleby średnie (glina lekka, pył zwykły) Gleby ciężkie (glina średnia i ciężka, pyły, iły) 13 gatunków lub grup roślin uprawnych 13 okresów raportowania w 5 okresach Kwiecień maj Maj czerwiec Czerwiec lipiec Lipiec sierpień Sierpień wrzesień Zboża ozime; Zboża jare; Kukurydza na ziarno; Kukurydza na kiszonkę; Rzepak i rzepik; Ziemniak; Burak cukrowy; Chmiel; Tytoń; Warzywa gruntowe; Drzewa i krzewy owocowe; Truskawki; Rośliny strączkowe

24 Dane meteorologiczne wykorzystywane do obliczania KBW KBW (mm) = O (mm) ETP (mm) KBW Klimatyczny Bilans Wodny O suma opadu atmosferycznego ETP ewapotranspiracja potencjalna Dane potrzebne do obliczenia ETP dla okresu sześciodekadowego: suma usłonecznienia rzeczywistego, suma usłonecznienia potencjalnego, średnia prędkość wiatru, średnia temperatura powietrza, średnia wilgotność względna z godz. 13 GMT.

25 Stacje meteorologiczne włączone do SMSR w 2012 roku Stacje synoptyczne IMGW Posterunki opadowe IMGW Stacje COBORU Stacje automatyczne IUNG-PIB 295 punkty pomiarowe

26 Wartości progowe KBW dla zbóż ozimych

27 SYSTEM MONITORINGU SUSZY ROLNICZEJ W POLSCE (SMSR)

28 Potencjalne obszary zagrożone suszą dla zbóż ozimych w 2008 roku 15% 20%

29 Wielkość plonu pszenicy ozimej w 2008 roku w stosunku do 2004 roku wg GUS

30 Potencjalne obszary zagrożone suszą dla zbóż ozimych w 2010 roku 15% 20%

31 NOWY KLIMAT wg scenariuszy klimatycznych (stacja Grabów koło Zwolenia, Centralna Polska) Temperatura Różnica pomiędzy warunkami termicznymi klimatu 2030 i 2050 r. w stosunku do średniej z lat

32 NOWY KLIMAT wg scenariuszy klimatycznych (stacja Grabów koło Zwolenia, Centralna Polska) Opad

33 PODSUMOWANIE W kolejnych latach problemy zaspokajania potrzeb wodnych rolnictwa mogą się pogłębiać. Obserwowana zmiana klimatu może powodować większe straty w plonach niż obserwowane dotychczas. Istnieje potrzeba wprowadzania do praktyki systemów nawodnieniowych oraz stosowania praktyk rolniczych ukierunkowanych na lepsze gospodarowanie wodą. Należy podjąć działania które pozwolą zwiększyć ilość wody w krajobrazie, wydłużą czas jej przebywania a także zwiększą efektywność jej wykorzystania m.in. przez: wzrost małej retencji (małe zbiorniki wodne, poprawa struktury gleby); wzrost zawartości materii organicznej w glebach (większa zdolność retencyjna); zwiększenie infiltracji (odpowiedni dobór upraw); zmniejszenie spływu powierzchniowego i parowania potencjalnego; wyhodowanie wodooszczędnych i odpornych na suszę odmian roślin.

34 Dziękuję bardzo za uwagę

Podobne dokumenty

Monitoring Suszy Rolniczej w Polsce (susza w 2016 r.) Andrzej Doroszewski

Monitoring Suszy Rolniczej w Polsce (susza w 2016 r.) Andrzej Doroszewski Puławy, Czerwiec 2016 r. Indeksy suszy (wg expertów WMO) 1. Światowa Organizacja Meteorologiczna - World Meteorological Organization