Makroekonomia II Rynek pracy

Transkrypt

1 Makroekonomia II Rynek pracy D R A D A M C Z E R N I A K S Z K O Ł A G Ł Ó W N A H A N D L O W A W W A R S Z A W I E K A T E D R A E K O N O M I I I I

2 2 RÓŻNE TYPY BEZROBOCIA

3 Bezrobocie przymusowe To liczba osób, które chcą i są zdolne pracować za oferowaną za ich kompetencje płacę rynkową w, ale nie mogą znaleźć zatrudnienia, niezależnie od tego, jak silnie go poszukują. Koncepcja bezrobocia przymusowego jest ściśle powiązana ze sztywnością płac i keynesizmem. 3 Przeciwieństwem bezrobocia przymusowego jest bezrobocie dobrowolne sytuacja, w której jednostki nie chcą podjąć pracy po rynkowej płacy w. Składa się na nie bezrobocie: cykliczne, strukturalne i frykcyjne

4 Bezrobocie cykliczne To bezrobocie przymusowe związane z wahaniami koniunktury Jest bezpośrednio zależne od luki popytowej: jeżeli produkcja rzeczywista jest mniejsza od produkcji potencjalnej wówczas bezrobocie cykliczne jest dodatnie jeżeli produkcja rzeczywista jest większa od produkcji potencjalnej wówczas bezrobocie cykliczne jest ujemne Specjalną odmianą bezrobocia cyklicznego jest bezrobocie sezonowe jest związane z występującymi w trakcie jednego roku wahaniami popytu na pracę na skutek zjawisk sezonowych (pory roku, okresy zbiorów, święta) dotyczy pracowników z takich branż, jak rolnictwo, budownictwo, łowiectwo, gastronomia, hotelarstwo, a nawet handel. 4

5 Bezrobocie strukturalne To bezrobocie przymusowe występujące w niektórych regionach albo sektorach gospodarki w sytuacji, gdy cała gospodarka znajduje się w równowadze 5 Pojawia się na przykłady, gdy kompetencje osób poszukujących pracy nie są dopasowane do wymagań stawianych przez pracodawców Bezrobocie strukturalne rośnie w okresach przemian transformacyjnych, gdy ograniczane jest zatrudnienie w całych branżach przemysłowych (np. górnictwie czy hutnictwie)

6 Bezrobocie frykcyjne Bezrobocie frykcyjne występuje dlatego, że trzeba czasu, aby pracownik poszukujący pracy znalazł odpowiedni dla niego wakat Jest zależne od czasu potrzebnego na znalezienie pracy Jest odwrotnie proporcjonalne do elastyczności rynku pracy Bezrobocie frykcyjne = (s/f)l 6 s stopa zwolnień; f stopa podjęć pracy L liczba pracowników

7 Bezrobocie naturalne To bezrobocie, które występuję w gospodarce w sytuacji równowagi na rynku pracy, dlatego zwane jest też często bezrobociem równowagi Bezrobocie całkowite jest równe bezrobociu naturalnemu, gdy bezrobocie cykliczne jest zerowe Składa się na nie bezrobocie dobrowolne, strukturalne i frykcyjne 7

8 Inne typy bezrobocia Bezrobocie fikcyjne obejmuje osoby, które podają się za bezrobotne (aktywnie poszukujące pracy), ale faktycznie tej pracy nie szukają osoby pracujące na czarno; osoby zarejestrowane w urzędach pracy ze względu na ubezpieczenie zdrowotne; czasami obejmuje też bezrobocie dobrowolne. Bezrobocie ukryte obejmuje osoby, które podają się za nieaktywne zawodowo, ale faktycznie poszukują pracy występuje zazwyczaj wśród młodzieży i kobiet; jest uwarunkowane kulturowo. 8

9 9 RÓŻNE MIARY BEZROBOCIA

10 Podstawowe mierniki sytuacji na rynku pracy Populacja w wieku produkcyjnym (N) Pracujący (L) Bezrobotni (U) Wynagrodzenie (w) Współczynnik aktywności zawodowej = (L+U)/N Stopa bezrobocia = U/(L+U) Wydajność pracy y = Y/L Jednostkowe koszty pracy ULC = w/y Fundusz pracy = wl Tygodniowa liczba godzin pracy 10

11 Definicja GUS: Bezrobocie rejestrowane 11 Osoby, które ukończyły 18 lat i nie osiągnęły wieku emerytalnego, niezatrudnione i niewykonujące innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy i zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej Obejmuje wszystkie osoby dorosłe zarejestrowane w urzędach pracy Uwzględnia bezrobocie fikcyjne

12 Bezrobocie według BAEL Dane z ankietowych badań aktywności ekonomicznej ludności Definicja GUS: Osoby w wieku lata, które spełniają jednocześnie trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, 12 aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę, były gotowe (zdolne) podjąć pracę w okresie: wg BAEL - w ciągu dwóch tygodni następujących po tygodniu badanym, wg NSP 2002 i NSP 2011 w tygodniu badanym lub następnym

13 13 DETERMINANTY WYSOKOŚCI WYNAGRODZEŃ

14 Wysokość realnych płac w neoklasycznej teorii makroekonomicznej 14 Funkcja produkcji Y = F K, L = AK α L β A technologia, K kapitał, L pracujący α kapitałochłonność produkcji β pracochłonność produkcji Warunek maksymalizacji zysku przy zadanym poziomie kapitału Π = F L wl MPL = F L = w W teorii neoklasycznej realne płace zależą wyłącznie od krańcowej produktywności pracy

15 Uwzględniane w literaturze determinanty płac Co wpływa na nominalną dynamikę wynagrodzeń: Inflacja Wydajność pracy Wahania płacy progowej Skłonność pracodawców do przyznawania płac motywujących Zmiany w klinie podatkowym Wysokość stóp procentowych Konkurencyjność cenowa na rynku międzynarodowym Stopa bezrobocia 15

16 16 ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PŁACAMI A BEZROBOCIEM

17 Wysokość płac wpływa na równowagę na rynku pracy (1) 17 w Bezrobocie przymusowe Podaż pracy w A B w* E Popyt na pracę L D L* L S L

18 Wysokość płac wpływa na równowagę na rynku pracy (2) Płace mogą kształtować się powyżej poziomu równowagi, gdy: rząd wprowadza zbyt wysoką płacę minimalną firmy wypłacają płace motywacyjne 18 krzywa związkowej podaży pracy znacząco odbiega od indywidualnej krzywej podaży pracy efekt insider-outsider

19 Wysokość płac wpływa na równowagę na rynku pracy (3) 19 w Związkowa podaż pracy Indywidualna podaż pracy w* E B w A L* L L S L Popyt na pracę

20 Sztywność płac a oczyszczanie rynku pracy Wysokość nominalnych wynagrodzeń cechuje niska zmienność w czasie 20 Zwłaszcza spadek nominalnych płac następuje bardzo powoli, co wymusza przejściowy wzrost bezrobocia W sytuacjach szoków makroekonomicznych dostosowanie na rynku pracy następuje bardzo powoli. Przykłady: Nieoczekiwana deflacja Głęboka recesja gospodarcza Nagłe pogorszenie konkurencyjności gospodarki

21 Wpływ bezrobocia przymusowego na tempo wzrostu wynagrodzeń Wysokie bezrobocie przymusowe ogranicza siłę negocjacyjną pracowników, prowadząc do niższego tempa wzrostu wynagrodzeń [tzw. rynek pracodawcy] bezrobocie cykliczne dodatnie Niskie bezrobocie przymusowe ogranicza siłę negocjacyjną pracodawców, prowadząc do wzrostu płac motywacyjnych i przyspieszenia tempa wzrostu wynagrodzeń [tzw. rynek pracownika] bezrobocie cykliczne ujemne 21

22 Dynamika płac Zależność między wzrostem płac a bezrobociem 22 TEORIA KLASYCZNA Źródło: Kuh 1967 Stopa bezrobocia