dr Łukasz Tanaś Moralność mózgu i umysłu: empatia, teoria umysłu i rozwój moralny.

Transkrypt

1 Prowadzący: Tytuł seminarium: dr Łukasz Tanaś Moralność mózgu i umysłu: empatia, teoria umysłu i rozwój moralny. Opis i cele przedmiotu: Na zajęciach będziemy analizowali czynniki wpływające na rozwój społeczno-moralny w ludzi. Rozwój społeczno-moralny odnosi się najczęściej do konstruktów takich jak: empatia, przyjmowanie odmiennych perspektyw, regulacja emocji moralnych. Przykłady zmiennych, które mogą determinować kształt rozwoju społeczno-moralnego: a) Styl więzi wpływa na sposób w jaki dzieci reagują na próby kontroli ich zachowania przez rodziców (Kochańska, 2002) oraz zdolność przyjmowania odmiennych perspektyw i wnioskowania o stanach umysłowych innych osób ( teoria umysłu, mentalizacja ) (Meins, et al., 2002). b) Rolę w rozwoju umiejętności społeczno-moralnych mogą również odgrywać praktyki opiekuńcze, które wskazywane są przez antropologów jako typowe dla ewolucyjnej historii człowieka (społeczeństw zbieracko-łowieckich): allo-rodzicielstwo (opieka ze strony wielu dorosłych osób oraz starszego rodzeństwa), czy częsty kontakt fizyczny i zabawa (Narváez, i in., 2013). c) Wstyd i poczucie winy są często określane jako emocje moralne, wymagające samoświadomości i pojawiające się w sytuacji, gdy dochodzi do porównania wewnętrznej i zewnętrzne oceny zachowania względem norm osobistych i społecznych. Istnieją interesujące różnice między tymi emocjami. Poczucie wstydu może być wywołane zarówno przez poważne naruszenia norm moralnych, jaki i przez relatywnie błahe naruszenia konwencji społecznych. Tendencja do odczuwania wstydu wiąże się z cechami temperamentu, szczególnie z tzw. temperamentem trudnym, a konsekwencją wstydu może być całościowe wycofanie i unikanie, czyli nie adaptacyjne formy zachowania. Poczucie winy jest silniej związane z naruszeniem norm moralnych (nie społecznych-konwencji) i w większym stopniu skutkuje proaktywnym uruchomieniem działań naprawczych (Bafunno & Camodeca, 2013). W projekcie badawczym będziemy analizować predyspozycje względem odczuwania wstydu i winy oraz umiejętności w zakresie odróżniania norm moralnych od konwencji społecznych. Brak zdolności do dokonywania takich rozróżnień jest jednym z istotnych wyznaczników psychopatologii. d) Silnym komponentem zdolności społeczno-moralnych jest zdolności do przyjmowania wielu perspektyw, czyli umiejętność wyobrażenia alternatywnego sposobu postępowania względem tego, co faktycznie miało miejsce (Gummerum, i wsp., 2013), a także zdolność decentracji i

2 wnioskowania o stanach umysłowych, emocjach innych osób. e) Koncentracja na prospołecznych aspektach opiekuńczości i podtrzymywania relacji międzyludzkich ma nieco inny charakter, niż skłonność do dbałości o sprawiedliwość, czy uniwersalne prawa związane z obszarem moralności. Interesującym wątkiem badawczym jest relacja między płcią psychologiczną (gender), a tymi dwoma stylami myślenia moralnego (Eisenberg i in., 2006). f) W codziennym życiu często doświadczamy sytuacji, w których nasze własne potrzeby i pragnienia sprzeczne są z potrzebami innych, a jednocześnie zewnętrzne normy i przepisy regulujące postępowanie są prawie nieobecne. W takich sytuacjach możemy zaangażować się z zachowanie prospołeczne, lub z niego zrezygnować maksymalizując korzyść własną. Częstym zjawiskiem, w sytuacji wyboru maksymalizacji własnej korzyści, jest tendencja do przejawiania zniekształceń poznawczych określanych jako moralne-rozłączenie (moral-disengagement) (Bandura, 1991). Przejawia się to rozmyciem własnej odpowiedzialności za natuszenie normy; osoba poszkodowana lub potrzebująca pomocy może być okreslana jako mniej ludzka, np. nie odczuwająca złożonych emocji społecznych (tzw. dehumanizacja), skutki naruszenia normy mogą być bagatelizowane, lub odpowiedzialność za czyn przenoszona jest na czynniki zewnętrzne (Paciello, et al., 2013). Będziemy analizować przyczyny tych skłonności do zniekształceń poznawczych i szukać związaków z bardziej ogólnymi poziomami wnioskowania moralnego. Poziomy rozumowania moralnego opisują przejście od wnioskowania na podstawie bezpośrednich, oczywistych cech obecnych tu i teraz, takich jak wielkość, uroda, moc, imponujący wygląd, na poziom wnioskowania w oparciu o mnogość abstrakcyjnych perspektyw uwzględniających złożony system społeczny (Gibbs, et al. 2007). g) Ostatnim z poruszanych wątków będzie zaskakujące odkrycie wskazujące na to, że deficyty w obszarze empatii są bardzo słabo związane z poziomem agresji. Jest to niezwykle istotny wątek, gdyż większośc terapii związanych z agresją i przemocą obejmuje istotny kompotent treningu empatii, a zaburzenia psychiczne związane z agresą obejmuja kryteria diagnostyczne odnoszące się do specyficznych deficytów właśnie w zakresie empatii (Vachon et al ). Bafunno, D., & Camodeca, M. (2013). Shame and guilt development in preschoolers: The role of context, audience and individual characteristics. European Journal of Developmental Psychology, 10(2), doi: / Eisenberg, N., Fabes, R. A., & Spinrad, T. L. (2006). Prosocial development. In N. Eisenberg, W. Damon & R.M. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology. Vol. 3: Social, emotional, and personality development (6 th ed., pp ). Hoboken, NJ: Wiley. Gibbs, J. C., Basinger, K. S., Grime, R. L., & Snarey, J. R. (2007). Moral judgment development across cultures: Revisiting Kohlberg s universality claims. Developmental Review, 27(4),

3 doi: /j.dr Gummerum, M., Cribbett, C., Nogueira Nicolau, A., & Uren, R. (2013). Counterfactual reasoning and moral emotion attribution. European Journal of Developmental Psychology, 10(2), doi: / Kochanska, G. (2002). Mutually responsive orientation between mothers and their young children: A context for the early development of conscience. Current Directions in Psychological Science, 11(6), Meins, E., Fernyhough, C., Wainwright, R., Das Gupta, M., Fradley, E., & Tuckey, M. (2002). Maternal mind-mindedness and attachment security as predictors of theory of mind understanding. Child Development, 73(6), Retrieved from Narvaez, D., Wang, L., Gleason, T., Cheng, Y., Lefever, J., & Deng, L. (2013). The evolved developmental niche and child sociomoral outcomes in Chinese 3-year-olds. European Journal of Developmental Psychology, 10(2), doi: / Paciello, M., Fida, R., Tramontano, C., Cole, E., & Cerniglia, L. (2013). Moral dilemma in adolescence: The role of values, prosocial moral reasoning and moral disengagement in helping decision making. European Journal of Developmental Psychology, 10(2), doi: / Vachon, D. D., Lynam, D. R., & Johnson, J. a. (2013). The (Non)Relation Between Empathy and Aggression: Surprising Results From a Meta-Analysis. Psychological Bulletin, 140(3), doi: /a Efekty kształcenia realizowane w ramach seminarium magisterskiego: Seminarium magisterskie I (semestr I) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego I Ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu problematyki przygotoywanej pracy magisterskiej Na podstawie przeczytanej literatury potrafi sformułować i uzasadnić hipotezy badawcze Student jest świadomy, jaki jest stan jego wiedzy oraz ma zdaje sobie sprawę z potrzeby jej poszerzania i aktualizowania K_W02 K_U06 K_K01 Zadane, Analiza literatury Seminarium magisterskie II (semestr II) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego II Wie, jak tworzyć i weryfikować narzędzia badawcze, a także wie jak dobierać i K_W08 stosować narzędzia dostępne, aby uzyskiwać wiarygodne dane Potrafi przygotować narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zaplanowanych badań K_U08 Prezentacja metody badawczej Potrafi zaplanować swoją pracę. K_K05 Seminarium magisterskie III (semestr III)

4 Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego III Student wie, jak zaplanować i przeprowadzić badanie zgodnie ze standardami metodologicznymi oraz w jaki sposób analizować dane pochodzące z przeprowadzonego badania Student potrafi wyszukiwać, interpretować oraz wyjaśnić uzyskane wyniki będące odwzorowaniem realnych sytuacji psychologicznych Student ma świadomość odpowiedzialności za prowadzone badania i za osoby badane, odpowiedzialnie podejmuje decyzje Seminarium magisterskie IV (semestr IV) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego IV Student wie, jak należy przygotować i napisać pracę magisterską (zasady etyczne, formalne i merytoryczne) Student potrafi przeanalizować i zinterpretować uzyskane wyniki, przeprowadzić ich dyskusję zgodnie z obowiązującymi go zasadami etyki i względami formalnymi Potrafi napisać pracę magisterską Świadomie stosuje się do zasad etyki zawodowej i w ich świetle rozpatruje napotykane trudności w realizacji projektu K_W07 K_U02 K_K08 K_W13 K_U07 K_U12 K_K07, omówienie wyników badań Napisanie i złożenie pracy magisterskiej Tematyka i przykładowe pytania badawcze: Patrz opis i cele przedmiotu Wymagania wobec uczestników seminarium: Samodzielność, poczucie humoru, język angielski na poziomie umożliwiającym czytanie literatury anglojęzycznej. Wstępny harmonogram pracy i warunki zaliczenia: Semestr I: wybór tematu, zbieranie i czytanie literatury podstawowej związane z tematem. Semestr II: wykonanie badań. Semestr III: analiza danych. Semestr IV: finalizacja tekstu. Podstawowa literatura do zajęć: 1) Żylicz, P. O. (2010). Psychologia moralności. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Academica Wydawnictwo SWPS. 2) Hoffman, M. L. (2006). Empatia i rozwój moralny. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 3) Churchland, P. S. (2013). Moralność mózgu. Co neuronauka mówi o moralności. Kraków: Copernicus Center Press. (

5 Biogram Promotora: Specjalizuje się w psychologii rozwoju oraz psychologii pracy i organizacji. Na SWPS pełni funkcję Dyrektora Psychologii w Języku Angielskim, prowadzi zajęcia z zakresu psychologii rozwoju, metodologii badań oraz różnic indywidualnych. Jest opiekunem Psychological Clinical Science Club. W pracy wykładowcy akademickiego najbardziej lubi trudne pytania, barwne opinie i niezależność w myśleniu oraz działaniu. W badaniach koncentruje się na podejściach uwzględniających perspektywę czasu liczonego nie w milisekundach, lecz w latach (psychologia rozwoju) lub tysiącach lat (psychologia ewolucyjna). Jest członkiem European Association of Developmental Psychology, Association for Psychological Science oraz Human Behavior & Evolution Society. Ma doświadczenie w obszarze rekrutacji i selekcji kadr. W 2012 roku brał udział w projekcie współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej Przedsiębiorczość w sektorach kreatywnych, W latach uczestniczył w projektach mających na celu restrukturyzację przedsiębiorstw takich jak PZU S.A., czy TP S.A. oceniając kompetencje kadry zarządzającej w systemie Assessment and Development Center Magister psychologii, Szkoła Wyższa Psychologii Assessment Centre i Development Centre, projekty oceny kompetencji kadry zarządzającej w korporacjach Asystent w Katedrze Psychologii Porównawczej i Ewolucyjnej, Szkoła Wyższa Psychologii Doktorat z psychologii, Szkoła Wyższa Psychologii obecnie - adiunkt w Katedrze Analizy Zachowania, Szkoła Wyższa Psychologii Zastępca Dyrektora, Psychologia w Języku Angielskim, Szkoła Wyższa Psychologii obecnie Dyrektor kierunku Psychologia w Języku Angielskim, Szkoła Wyższa Psychologii obecnie - Atlantis 2010 Program Współpracy Międzynarodowej (USA, Walia, Polska), koordynator projektu.