Kierowanie klasą i dyscyplina

Transkrypt

1 Literka.pl Kierowanie klasą i dyscyplina Data dodania: :06:28 Referat poświęcony jest głównym zasadom, jakie powinny towarzyszyć nauczycielom w trakcie planowania kierowania klasą. Zawiera również streszczenia siedmiu modeli dyscypliny, które można zastosować w celu utrzymywania dyscypliny w klasie. KIEROWANIE KLASĄ I DYSCYPLINA Opracowała: Aleksandra Boryń Kierowanie klasą i dyscyplina to ważne składowe skutecznego nauczania i należą one do najważniejszych dla nauczyciela spraw. Kierowanie klasą to pojęcie dużo szersze niż dyscyplina. Rozumiemy przez nie działania nauczyciela wspierające uczenie się w szkole. Jednym z aspektów kierowania klasą jest dyscyplina. Inne aspekty kierowania klasą to organizacja nauczania, zachowanie nauczyciela, wzorce organizacyjne. Dobrze zorganizowane i kierowane klasy dostarczają uczniom większych możliwości uczenia się. Skuteczni nauczyciele maja podejście nieco przypominające kierowanie w biznesie, ale jednocześnie tworzą w klasie ciepły i akceptujący klimat. OPRACOWYWANIE PLANU KIEROWANIA Autorami tego podejścia są Evertson i Emmer (1982). Podczas opracowywania planu kierowania powinno się wziąć pod uwagę otoczenie fizyczne ucznia. Przejścia pomiędzy ławkami powinny być szerokie, łatwy dostęp do pomocy dydaktycznych. Nauczyciel powinien widzieć ucznia. W dalszej części planowania należy: 1. Określić oczekiwane zachowanie, czyli zastanowić się, czego oczekujemy od uczniów. 2. Przełożyć oczekiwania na zasady i procedury. 3. Określić konsekwencje złego i dobrego zachowania z podkreśleniem pochwały jako metody wzmacniania pozytywnego zachowania. NA POCZĄTKU ROKU SZKOLNEGO

2 Należy ustalić podstawowy system zasad i procedur. W czasie kilku pierwszych tygodni nauki ważne jest, aby: przedyskutować zasady z uczniami, nauczać systematycznie procedur klasowych, angażować uczniów w łatwe zadania, aby mieli poczucie sukcesu. UTRZYMYWANIE EKEKTYWNEGO SYSTEMU KIEROWANIA PRZEZ CAŁY ROK Aby utrzymać właściwy poziom kierowania, należy starannie monitorować zachowanie uczniów po to, aby stwierdzić, czy przestrzegają oni zasad. Skuteczni nauczyciele stosowali proste i bezpośrednie sposoby. Formułowali jasne i proste prośby dotyczące oczekiwanych zachowań i unikali zbyt silnego reagowania, stosując następujące procedury: proszenie ucznia o zaprzestanie niewłaściwego zachowania poprzez utrzymywanie z nim kontaktu do chwili zaprzestania przez niego niewłaściwego zachowania, powtarzanie lub przypominanie uczniom poprawnej zasady, proszenie ucznia o wskazanie poprawnej procedury, nakładanie konsekwencji za naruszanie procedury zazwyczaj konsekwencją jest powtarzanie jej do czasu, aż zostanie wykonana prawidłowo, zmiana aktywności wprowadzenie różnorodności do pracy na lekcji. Ostatnim aspektem poruszanym przez Evertsona i Emmera jest stwarzanie możliwości rozliczania uczniów, czyli monitorowanie pracy uczniów na lekcji i szybkie sprawdzanie prac. Celem tego rozliczania jest zakomunikowanie uczniom, że dotrzymuje się tego, co się zapowiedziało i trzymanie się ustalonych procedur. KLUCZOWE STRATEGIE NAUCZANIA Kluczowe strategie nauczania zostały potwierdzone przez wielu uczonych. Należą do nich: 1. Wszechobecność nauczyciel umie poprzez swoje zachowanie komunikować, że wie, co robią uczniowie, a tym samym bardzo szybko reagują na potencjalne problemy. 2. Podzielność umiejętność radzenia sobie z dwiema sprawami naraz oraz dokonywanie łagodnych przejść pomiędzy różnymi rodzajami aktywności. 3. Ciągłość sygnałów i dynamizm lekcji umiejętność prowadzenie przez nauczyciela

3 lekcji w równym tempie i wskazywanie uczniom, na co powinni zwrócić uwagę. 4. Różnorodność i wyzwanie do samodzielnej pracy w ławce im bardziej różnorodne, ciekawe i o odpowiednim poziomie trudności zadania, tym większe zaangażowanie uczniów. Jednak uczniowie muszą mieć duże prawdopodobieństwo sukcesu przy wykonywaniu zadania, bo w przeciwnym razie może to doprowadzić do obniżenia efektów uczenia. MODELE DYSCYPLINY 1. MODYFIKACJA ZACHOWANIA B. F. SKINNER Skinner to najwybitniejszy behawiorysta. Twierdził, że nasze wybory są zdeterminowane przez warunki środowiskowe, w jakich żyjemy. Skinner sformułował strategie wzmacniania jako sposób dyscyplinowania uczniów. Według niego dzieci potrzebują dorosłych, aby ich kontrolowali i kierowali. Jeśli dorosłym nie uda się prawidłowo wzmocnić pożądanych zachowań, różne czynniki środowiskowe mogą skłonić dzieci do zachowania się w sposób niepożądany. W celu zmodyfikowania zachowania behawioryści stosują wzmocnienie albo karę. Wzmocnienie zwiększa siłę danego zachowania, a kara je redukuje. O tym, czy działanie ma charakter kary, decydują reakcje, jakie te bodźce wywołują u uczniów. Wzmocnienie negatywne polega na tym, że uczniowie unikają nieprzyjemnych bodźców; np. wtedy, gdy uczniowie poprawiają swoje zachowanie, aby uniknąć odbierania punktów. Wzmocnienie pozytywne będzie miało miejsce, gdy uczniowie od początku zbierają punkty za zachowanie i efektem tego jest coraz lepsze sprawowanie. Kiedy nieodpowiednie zachowanie, które było wcześniej wzmacniane, zostanie całkowicie zignorowane, często ulega wygaśnięciu, co oznacza, że słabnie aż do zaniknięcia. Wygaszanie jest szczególnie efektywne wtedy, gdy jednocześnie towarzyszy mu wzmacnianie zachowań pożądanych. Jeżeli ani wzmocnienia, ani ignorowanie nie przynoszą rezultatu, należy wg behawiorystów zastosować wykluczenia, czyli usunięcie ucznia na jakiś czas ze środowiska, w którym jego niepożądane zachowanie jest wzmacniane. Najpowszechniejszą strategią korekcyjną jest karanie. Może się jednak okazać, że działanie takie będzie dla dziecka nie karą, ale wzmocnieniem. Bardzo trudno przewidzieć, jak uczeń zareaguje na karę. Należy ją stosować wtedy, gdy wszystkie pozytywne metody zawiodły albo gdy wymaga tego sytuacja (np. bójka). Każdy nauczyciel musi sobie wypracować system wzmocnień, czyli nagród. Mogą to być przywileje, pochwały, drobiazgi, znaczki, plusy, żetony, itp. Nauczyciele muszą sobie wypracować sposób i kryteria przyznawania nagród. Do słabych stron modyfikacji zachowania poprzez nagradzanie (pozytywne wzmacnianie należą: krótkotrwałe rezultaty, brak samodzielności uczniów, przekupstwo, brak możliwości wyjaśnienia emocji uczniów, utrata zainteresowania nauką.

4 2. DYSCYPLINA ASERTYWNA LEE CANTER Dyscyplina asertywna to system, w którym konsekwentnie wymierza się kary za naruszenie obowiązujących reguł. Gdy uczniowie źle się zachowują, zwiększa się surowość kary. W razie utrzymywania się niepożądanych zachowań nauczyciel organizuje spotkania z dyrektorem lub rodzicami. Nauczyciele winni też korzystać z programu nagród, aby zachęcić uczniów do prawidłowego zachowywania się w szkole. Najlepszym programem dyscypliny jest taki, w którym stosuje się zarówno nagrody jak i kary we właściwych proporcjach. Słabe strony dyscypliny asertywnej to: uczniowie mogą się buntować bardziej niż zwykle, pomija ukryte przyczyny złego zachowania, stymuluje niepożądane zachowania. 3. LOGICZNE KONSEKWENCJE RUDOLF DREIKURS Dla tego podejścia kluczowe znaczenie mają zasady demokratyczne. Nauczyciele pomogą uczniom stać się bardziej samodzielnymi i odpowiedzialnymi. Nauczyciele mogą być bardziej skuteczni, gdy uświadomią sobie, że zachowania uczniów są następstwem ich pragnienia społecznej akceptacji. Do niewłaściwych zachowań dochodzi wtedy, gdy uczniowie próbują osiągnąć «błędne cele», którymi sąprzyciągnięcie uwagi, zdobycie władzy, wzięcie odwetu i pokazanie własnej słabości. Zasady dyscypliny asertywnej: nie koncentruj się na własnym autorytecie, powstrzymaj się od napominania i karcenia, bo może to wzmocnić ich dążenie do przyciągnięcia uwagi, nie proś dzieci, aby cokolwiek obiecywały, unikaj nagradzania za dobre zachowanie, powstrzymaj się od krytykowania, nie używaj gróźb, nie bądź mściwy, dawaj jednoznaczne wskazówki do działań, opieraj się na tym, co pozytywne, buduj wzajemne zaufanie,

5 omawiaj problemy związane z zachowaniem, stosuj logiczne konsekwencje zamiast kar, traktuj dzieci konsekwentnie, pozwól dzieciom przejmować coraz większą odpowiedzialność, zaangażuj wszystkich w tworzenie reguł i ich egzekwowanie, bądź życzliwy, lecz stanowczy. Słabe strony mogą polegać na trudnościami z ustalaniem faktycznych motywów zachowania, reagowania w sposób nienarzucający własnej kontroli przez nauczyciela, trudności z prowadzeniem dialogu z uczniami. 4. ANALIZA TRANSAKCYJNA E. BERNE I T. HARRIS Relacje między uczniami a nauczycielami zależą od wymiany komunikatów werbalnych. Owe transakcje uzależnione są od tego, w jakim stanie ego znajduje się nauczyciel i uczeń. Trzy rodzaje ego to: rodzic kontroluje i kieruje; dziecko jest impulsywne i ekspresywne; dorosły wprowadza do swojego zachowania świadomy osąd i myśli. Konflikty pojawiają się wtedy, gdy dzieci prowadzą z nauczycielami gry behawioralne. Gry takie służą kompensowaniu u dzieci ich poczucia «bycia nie w porządku». Dochodzą do wniosku, że nie są w porządku, gdy nie udaje im się uzyskać poczucia akceptacji. Natomiast w sytuacji brutalnego maltretowania mogą uwierzyć, że oni sami «są w porządku», a «nie w porządku są wszyscy inni». Dzieci te doświadczają olbrzymich trudności w relacjach społecznych. W interakcjach w uczniami nauczyciel musi pozostawać w stanie dorosłego, powinien unikać prowadzenia gier behawioralnych i pamiętać o zapewnieniu im niezbędnych wyrazów aprobaty. 5. TRENING SKUTECZNOŚCI NAUCZYCIELA T.GORDON Próby sprawowania kontroli nad uczniami metodami nagród i kar nie mają sensu. Kary wywołują agresję i przemoc. Chcąc osiągnąć powodzenie nauczyciele muszą unikać kontrolowania i dyrygowania zachowaniem uczniów. Nauczyciele powinni sprzyjać samoregulacji uczniów, wspieranej przez dobre wzajemne relacje. Dobre relacje mogą być rozwijane, gdy nauczyciele używają języka akceptacji i nie stwarzają barier wynikających z rozkazywania, grożenia, pouczania, krytykowania. Pochwały i nagrody są powszechnie akceptowane i często zachęca się do ich udzielania. Uczniom trzeba jednak stworzyć sposobność do zastanowienia się nad problemem i przeanalizowania własnych emocji. Nauczyciele muszą się nauczyć ustalać czy dany problem należy do nich czy do uczniów. Nauczyciel może pomóc uczniowi rozwiązać problem przez aktywne słuchanie, tak że uczniowie wierzą, że nauczyciel je rozumie i akceptuje. Ważne jest aby nauczyciel używał komunikatów typu «ja» mówiąc o swoich uczuciach. Kiedy stosowanie komunikatów «ja» nie przynosi rezultatów, nauczyciel może zachęcać do udziału w

6 procedurze rozwiązywania problemów w klasie. Słabe strony: trudności w przejściu od kierowania do aktywnego słuchania; trudności z zaakceptowaniem wartości uznawanymi przez uczniów; trudność sztuki komunikacji «ja» zamiast «ty» 6. TERAPIA RZECZYWISTOŚCI/ TEORIA WYBORU W. GLASSER Uczniowie zachowujący się źle mieli być poddawani procedurom korekcyjnym obejmującym kroki: 1. Pomaganie uczniom rozpoznać i opisać ich zachowanie; 2. Poproszenie uczniów o zidentyfikowanie konsekwencji; 3. Ocena konsekwencji i zachowania; 4. Sporządzenie planu pozwalającego zmodyfikować zachowanie. Do tej terapii rzeczywistości Glasser stworzył teorię wyboru, w której podkreśla znaczenia potrzeby miłości, akceptacji, przynależności, wolności, posiadania władzy, zabawy. Utrzymuje w niej, że dzieci z zaspokojonymi potrzebami nie będą miały powodów do stwarzania problemów. Zadanie nauczyciela polega na pomaganiu w zaspokajaniu potrzeb w należyty sposób. Trzeba uczyć dzieci równowagi między potrzebami. Słabe strony: trudności z właściwym reagowaniem na niewłaściwe zachowanie ucznia, zbyt dużo czasu na spotkania klasowe, na których omawiane są problemy, sposoby radzenia sobie z nimi; nie bierze pod uwagę uczniów wagarujących; uczniowie mogą nie mieć niezbędnych umiejętności aby sporządzić plany naprawcze. 7. MODEL JONESA Według tego modelu należy stworzyć klasowe reguły i procedury postępowania wraz z uczniami. Zwraca uwagę na prawidłową organizację przestrzeni w klasie. Aby utrzymać dyscyplinę w czasie lekcji, nauczyciel powinien, udzielając pomocy pojedynczym uczniom, stosować zasadę «chwal podpowiedz odejdź». W razie problemów nauczyciele muszą zastosować ustalanie granic i trening odpowiedzialności. Ustalanie granic polega na wykonaniu przez nauczyciela sekwencji posunięć, które mają ograniczyć zakłócenia na lekcji. Za pomocą wzroku i bezpośredniej bliskości wywiera presję na uczniu w celu zahamowania niepożądanego zachowania. Kolejne kroki podejmuje wówczas, gdy nie zareagują prawidłowo na presję. W treningu odpowiedzialności uczniowie otrzymują pewną ilość czasu na ulubione zajęcia i tylko od nich zależy czy na niego zasłużą czy nie. Jeśli te sposoby zawiodą trzeba sięgnąć po poważnie sankcje, aż do zawieszenia i wydalenia włącznie. Słabe strony: nie rozwija się autonomii uczniów, brak fizycznego dystansu z uczniami może powodować interwencje rodziców, program zajęć dowolnych może mieć mały walor pedagogiczny, niesprawiedliwość w karaniu całej klasy za zachowanie jednego lub kilku uczniów

7 powoduje bunt lub uległość, zachęca nauczycieli by byli agresywni i kontrolujący a nie pomocni i wspierający Literatura: Clifford H. Edwards «Dyscyplina i kierowanie klasą»; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Myron H. Dembo «Stosowana psychologia wychowawcza»; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Słupek Kazimierz «Dyscyplina w klasie» Poradnik Pedagogiczny; Wydawnictwo Rubikon, Kraków Literka.pl Literka.pl