Zmowy przetargowe w latach

Transkrypt

1 Zmowy przetargowe w latach Bernadeta Kasztelan-Świetlik, Wiceprezes UOKiK Łódź, 8 października 2015 r.

2 Zmowy przetargowe uwagi wstępne Wysoka szkodliwość zmów przetargowych dostrzeżona przez ustawodawcę: zakaz zawierania porozumień na szkodę osób lub instytucji, na rzecz których przetarg jest dokonywany (art kodeksu karnego) zamawiający ma obowiązek odrzucenia oferty, której złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji (art. 89 ust. 1 pkt 3 Prawo zamówień Publicznych) zakaz uzgadniania przez przedsiębiorców warunków ofert składanych w przetargu, egzekwowany przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy z r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm., dalej: u.o.k.i.k ) 2

3 Zmowa przetargowa jako przykład praktyki ograniczającej konkurencję zmowa przetargowa jest formą porozumienia niezależnie od formy (pisemnie, ustnie) prawo konkurencji zakazuje zawierania porozumień ograniczających konkurencję ze względu na cel lub skutek, dlatego nie jest konieczne wystąpienie skutków (szkody) bada się obiektywny cel porozumienia, oderwany od subiektywnych intencji jego uczestników w przypadku zmów przetargowych analizowane są m.in. warunki składanych ofert, w szczególności dotyczące zakresu prac lub ceny nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęło 5 lat (art. 93 u.o.k.k.) 3

4 Mechanizmy zmów przetargowych 1. Zmowy pionowe (pomiędzy organizatorem a uczestnikiem) przedmiotem uzgodnienia jest faworyzowanie, przyznanie szczególnie korzystnych warunków jednemu, lub grupie uczestników przetargu; może polegać np. na wcześniejszym ujawnieniu treści SIWZ, lub tworzeniu SIWZ pod konkretnego wykonawcę; 2. Zmowy poziome (pomiędzy uczestnikami) oferty kurtuazyjne, podkładowe, komplementarne, (ang. cover bidding, complementary bidding) ograniczanie ofert (ang. bid suppression) rotacja ofert (ang. bid rotation) podział rynku (ang. market allocation) rozstawianie ofert antykonkurencyjne konsorcja 4

5 Mechanizmy zmów przetargowych Antykonkurencyjne konsorcja przedsiębiorcy, którzy mogliby skutecznie uczestniczyć w przetargu jako samodzielni wykonawcy uzgadniają utworzenie antykonkurencyjnego konsorcjum przykład: Decyzja Prezesa UOKiK Nr RLU-38/2012 zawarcie przez dwóch wykonawców konsorcjum i wspólne złożenie oferty w przetargu na odbiór odpadów komunalnych przeprowadzonym przez spółdzielnię mieszkaniową (uchylona przez sąd w I instancji wyrok SOKiK z dnia 10 marca 2015 r., XVII AmA 73/13) 5

6 Zwalczenie zmów przetargowych w prawie konkurencji Zwalczanie zmów przetargowych jednym z priorytetów działania UOKiK: działalność orzecznicza współpraca z innymi organami i instytucjami monitorowanie przetargów organizowanych w ramach wydatkowania środków unijnych działalność edukacyjno-informacyjna 6

7 Działalność orzecznicza Prezesa UOKiK dot. zmów przetargowych w latach postępowań sformalizowanych w sprawie zmów przetargowych do tej pory wydano 36 decyzji stwierdzających zmowę pozostałe sprawy w toku 7

8 Działalność orzecznicza Prezesa UOKiK dot. zmów przetargowych w latach Rok Liczba postępowań antymonopolowych Liczba decyzji stwierdzających zmowę Wysokość kar (zł) Ogółem

9 Decyzje Prezesa UOKiK wydane w latach dotyczące zmów przetargowych L.p. Numer decyzji Rynek właściwy 1 RŁO 06/2015 usługi komunalne w zakresie utrzymania i konserwacji miejskich terenów zielonych 2 DOK 02/2015 krajowy rynek dostaw przedmiotów zaopatrzenia mundurowego 3 RGD 01/2015 krajowy rynek usług serwisowych urządzeń biurowych 4 RKR 08/2015 krajowy rynek usług ochrony osób i mienia, krajowy rynek usług czystościowo-porządkowych 5 RPZ 32/2014 dowóz dzieci do szkół 6 RPZ 30/2014 usługi związane z bieżącym utrzymaniem dróg 7 RLU 29/2014 usługi budowlano-montażowe 8 RGD 21/2014 usługi zimowego oczyszczania dróg 9 DOK 11/2014 krajowy rynek dostaw systemów i urządzeń sterowania ruchem kolejowym 10 DOK 10/2014 krajowy rynek dostaw systemów i urządzeń sterowania ruchem kolejowym 11 DOK 09/2014 krajowy rynek dostaw przedmiotów zaopatrzenia mundurowego 9

10 Decyzje Prezesa UOKiK wydane w latach dotyczące zmów przetargowych L.p. Numer decyzji Rynek właściwy 12 DOK 08/2014 krajowy rynek dostaw sprzętu i oprogramowania służącego do identyfikacji osób na podstawie danych biometrycznych 13 DOK 01/2014 krajowy rynek projektowania, budowy i wyposażania obiektów sportowych 14 RKR 35/2014 usługi regulacji rzek, usługi zimowego utrzymania dróg 15 RKR 30/2014 usługi z zakresu gospodarki leśnej 16 RKR 21/2014 usługi zimowego utrzymania dróg 17 RBG 47/2014 usługi sprzątania pasów drogowych, ulic i parkingów oraz koszenia pasów drogowych 18 RPZ 50/2013 usługi konserwacji i utrzymania zieleni miejskiej 19 RBG 47/2013 obrót nieruchomościami rolnymi 20 RŁO 58/ RŁO 59/ RŁO 60/ RŁO 61/2013 usługi bieżącego utrzymania dróg i mostów w asortymencie utrzymania czystości i zieleni przydrożnej na sieci dróg krajowych 24 RŁO 62/

11 Decyzje Prezesa UOKiK wydane w latach dotyczące zmów przetargowych L.p. Numer decyzji Rynek właściwy 25 RKR 51/2013 hurtowa dostawa pieczywa do podmiotów instytucjonalnych 26 RLU 40/2013 odbiór odpadów komunalnych 27 RLU 37/2013 gospodarka leśna 28 RKT 46/2013 sprzedaż środków chemicznych stosowanych w górnictwie węgla kamiennego 29 RWR 31/2013 hurtowa dostawa sprzętu komputerowego i oprogramowania dla jednostek oświatowych 30 RPZ 28/2012 dostawa zestawów komputerowych 31 RWR 31/2012 dostawa mąki, chleba i innych wyrobów mącznych w przetargach organizowanych przez jednostki penitencjarne, oświatowe i służby zdrowia 32 RLU 38/2012 odbiór i transport odpadów komunalnych 33 RLU 31/2012 badania specjalistyczne wykonywane przez szpitale publiczne oraz niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej w ramach kontraktów z NFZ 34 RBG 27/2011 lokalny rynek usług leśnych 35 RKT 25/2011 rynek wykonywania, dostawy i utrzymywania oznakowania drogowego 36 RKR 24/2011 lokalny rynek usług dowozu uczniów do placówek oświatowych 11

12 Wybrane decyzje Prezesa UOKiK dot. zmów przetargowych w sektorze infrastruktury Decyzja nr DOK-11/2014 z r. Kary: ,42 zł 1. porozumienie w przetargu na modernizację linii kolejowej Warszawa Okęcie - Radom 2. współpraca niezależnych wykonawców (odrębne oferty w przetargu) polegająca na przyznaniu jednemu z nich decydującego wpływu na ofertę drugiego przedsiębiorcy poprzez: opracowanie znacznej części oferty konkurenta, ustalenie, w razie zwycięstwa wykonawcy korzystającego z pomocy konkurenta, że prace objęte przetargiem zostaną niemal w całości wykonane przez podmiot, który opracował ofertę 3. zmowa jest przykładem swoistej kooperacji konkurentów zmniejszającej niepewność jednego z nich co do realizacji zamówienia (efekt podobny jak przy złożeniu dwóch ofert przez jednego z przedsiębiorców) 4. współpraca z Prokuraturą prowadzącą postępowanie przygotowawcze 5. decyzja jest nieprawomocna 12

13 Wybrane decyzje Prezesa UOKiK dot. zmów przetargowych w sektorze infrastruktury Decyzja nr DOK-10/2014 z r. Kara: ,51 zł porozumienie w przetargu na modernizację linii kolejowej Warszawa Okęcie Radom współpraca niezależnych wykonawców (odrębne oferty w przetargu) polegająca na złożeniu przez jednego z nich oferty kurtuazyjnej oferta miała uwiarygodnić konkurencyjność przetargu i wywołać wrażenie, że cena zaoferowana przez drugiego uczestnika zmowy jest względnie niska odrzuceniu oferty miały służyć dodatkowo błędy rachunkowe oraz dokonane po terminie nieprawidłowe przedłużenie związania ofertą i ważności wadium decyzja jest nieprawomocna 13

14 Współpraca UOKiK z innymi organami i instytucjami w zakresie zwalczania zmów Prokuratura ABW CBA Zamawiający ZMOWY PRZETARGOWE Policja UZP/KIO UOKiK RIO NIK 14

15 Zakres współpracy UOKiK z innymi organami i instytucjami Skuteczne, systemowe zwalczanie zmów przetargowych jest możliwe dzięki m.in: wymianie wiedzy i doświadczeń w pozyskiwaniu informacji i zwalczaniu zmów wymianie wiedzy o wzajemnych kompetencjach i uprawnieniach współpracy w procesie gromadzenia dowodów 15

16 Źródła informacji o zmowach badania i monitorowanie rynku informacje od innych instytucji i urzędów państwowych sygnały od uczestników rynku wnioski uczestników zmowy o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej złagodzenie (program leniency) monitorowanie przetargów związanych z wydatkowaniem środków unijnych na podstawie opracowanej przez UOKiK, we współpracy z Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju, metodologii wykrywającej sygnały świadczące o zagrożeniu wystąpienia zmowy przetargowej 16

17 Monitorowanie przetargów związanych z wydatkowaniem środków unijnych metodologia powstała w oparciu o doświadczenia GDDKiA, polskie i zagraniczne orzecznictwo antymonopolowe w zakresie zmów przetargowych oraz teorii mikroekonomii służy monitorowaniu prawidłowości wydatkowania środków w ramach nowej perspektywy finansowej UE zawiera zestaw wskaźników opracowanych na podstawie ogólnodostępnych informacji o przetargu lub o serii przetargów wyodrębniono pięć najczęściej występujących scenariuszy zmów przetargowych i w ramach każdego z nich tzw. czerwone flagi wskaźniki, których osiągnięcie może świadczyć o antykonkurencyjnej praktyce w danym przetargu 17

18 Wykrywanie zmów przetargowych Okoliczności i dowody pośrednie mogą dotyczyć: 1. treści i formy składanych ofert np.: identyczne treści ofert, jednakowe parametry, np. ceny na niektóre produkty i usługi (RKT-22/2007 (RKT-25/2011), jednakowy sposób kalkulacji przyjęty w ofertach (RKT-22/2007); nieuzasadnione parametry, przykładowo podobne koszty transportu określają lokalni wykonawcy i wykonawcy spoza określonego rejonu; takie same fragmenty ofert lub pism (RKT-22/2007, RLU-21/2005); 2. typowych zachowań przedsiębiorców np. nieuzasadnionego wycofywania ofert; 18

19 Wykrywanie zmów przetargowych 3. cech przedsiębiorców zwiększających ich podatność na zawieranie zmów np.: więzy rodzinne (RPZ-20/2005, RWR-24/2010, RKT-25/2011); powiązania gospodarcze (RPZ-20/2005, RPZ-28/2005, RKT-25/2011); powiązania kapitałowe; powiązania organizacyjne, takie jak prowadzenie odrębnych działalności pod tym samym adresem, korzystanie z jednej skrzynki elektronicznej, strony internetowej, czy numeru telefonu (RKT-25/2011); członkostwo w organizacjach branżowych; zlecenie przez zwycięzcę przetargu podwykonawstwa umowy zawartej z zamawiającym przedsiębiorcy, który wycofał się z przetargu lub złożył ofertę komplementarną; powiązania towarzyskie 19

20 Trudności dowodowe w wykrywaniu zmów przetargowych uzgodnienia mają charakter tajny, konspiracyjny przedsiębiorcy zdają sobie sprawę z nielegalności zmów przetargowych i niszczą lub ukrywają wszelkie dowody, które mogłyby wskazywać na naruszenie reguł konkurencji używane przez zmawiających się metody bywają mocno zaawansowane, wysublimowane; co utrudnia uzyskanie bezpośrednich dowodów naruszenia, osoby zaangażowane w zmowę z uwagi na zagrożenie odpowiedzialnością karną (art. 305 KK) - są na ogół zainteresowane jej ukryciem mała liczba istotnych sygnałów od uczestników rynku 20

21 Zwalczanie zmów przetargowych w prawie konkurencji Wzór zawiadomienia o podejrzeniu niedozwolonego porozumienia dostępny na stronie: 21

22 Dziękuję za uwagę Więcej informacji na