STRESZCZENIE CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ, PRZEDMIOT BADAŃ I METODY.

Transkrypt

1 STRESZCZENIE Przedmiotem pracy była inwentaryzacja drzew oraz krzewów przydrożnych i parkowych na terenie miasta Czersk. Celem pracy było oznaczenie gatunków drzew i krzewów rosnących w parkach i przy drogach na obszarze całego miasta oraz określenie ich liczebności. Kolejnym zadaniem było zmierzenie ich pierśnicy, za pomocą specjalistycznego sprzętu w celu określenia ich wieku. Wyniki przedstawiono w postaci tabel i diagramów. Na podstawie zebranych materiałów obliczono średnie zagęszczenie drzew i krzewów przydrożnych i parkowych na terenie miasta Czersk. Wyniki posłużyły do oszacowania przybliżonej ilości tlenu produkowanej przez badane drzewa i krzewy. CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ, PRZEDMIOT BADAŃ I METODY. Miasto Czersk położone jest w południowej części województwa pomorskiego, w powiecie chojnickim. Rozciąga się na powierzchni 9,73 km 2. Liczba ludności wynosi Leży ono na terenie Borów Tucholskich, a więc charakterystyczne dla tego terenu są obszary leśne. Zajmują one powierzchnię 100 ha (ok. 10 % powierzchni miasta). Przez miasto przepływa rzeka Czerska Struga. Obszar miasta Czersk podzielony jest na 4 osiedla: Osiedle Nr 1,,Centrum, Osiedle Nr 2,, Chojnickie, Osiedle Nr 3,,Starogardzkie Osiedle Nr 4,,Tucholskie. Rys. 1 Mapka terenu badań - miasta Czersk. 1

2 Drzewo roślina wieloletnia wytwarzająca nadziemny pęd główny, zdrewniały, zwany pniem, także koronę z pędów bocznych. Drzewa należą do różnych grup systematycznych. W Polsce głównie rośliny iglaste i dwuliścienne. Drzewa są podstawowymi składnikami leśnych zespołów roślinnych. Dzięki swym rozmiarom i długowieczności wywierają duży wpływ na układ czynników ekologicznych w lesie i w krajobrazie. Krzewy rośliny drzewiaste, które nie tworzą wyraźnego pnia, lecz rozgałęziają się od samej ziemi. Ich wysokość waha się zwykle od 1 do 5 m. W lasach są podstawowymi składnikami podszytu. Oto krótka charakterystyka wybranych drzew i krzewów, które występują na badanym terenie: Lipa drobnolistna gatunek drzewa, należący do rodziny lipowatych. W Polsce występuje pospolicie na terytorium całego kraju. Występuje w stanie naturalnym, ale jest także bardzo często sadzona przy domach, w parkach i przy drogach, jako roślina ozdobna i użyteczna. Jest dużym drzewem liściastym, osiągającym wysokość do 30 m. Korona jest regularna. Liście po górnej stronie są żywozielone, natomiast dolna ich strona jest jaśniejsza. Blaszki mają okrągłosercowaty kształt i charakterystyczne zakończony wierzchołek. Mają też regularnie piłkowane brzegi. Lipa szerokolistna gatunek drzewa należący do rodziny ślazowatych. Występuje rzadziej niż lipa drobnolistna. Ma zastosowanie jako roślina ozdobna, dlatego często sadzona jest w parkach, przy drogach czy alejach. Może osiągać nawet 40 m wysokości. Korona jest gęsta i rozłożysta. Kora szarobrązowa, mniej popękana niż u lipy drobnolistnej. Duże liście (7-12 cm długości), sercowato-jajowate, obustronnie zielone. U nasady nieco niesymetryczne. Brzegi blaszki liściowej piłkowany. Klon zwyczajny gatunek z rodziny mydleńcowatych. W Polsce jest najpospolitszym z krajowych gatunków swego rodzaju. Jako roślina ozdobna jest masowo sadzony przez ludzi. Drzewo to dorasta do m. Posiada szeroki, okrągły pień o korowinie na starszych okazach, drobno, podłużnie spękanej. Korona rozłożysta. Posiada duże, nagie, 5-7 klapowe liście, zaopatrzone w długi ogonek. Mają one do 15 cm długości. Nerwacja dłoniasta. Głóg dwuszyjkowy gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. Jest to ciernisty krzew liściasty. Osiąga wysokość 4 m. Kora szara, gładka. Na gałązkach liczne, ostre ciernie o długości 1-2 cm. Liście pojedyncze, o długości 2-5 cm, u podstawy klinowate, z dużymi przylistkami. Po górnej stronie ciemnozielone, dolna strona jaśniejsza. W górnej części blaszki 3-5 klapowe. Kształt liści u różnych okazów dość zmienny. Jarząb pospolity ( nazywany często jarzębiną) gatunek rośliny wieloletniej, należący do rodziny różowatych. W Polsce pospolity na całym obszarze. Dorasta do wysokości 15 m, ma gładką i jasną korę. Liście nieparzysto pierzaste, złożone z 9-15 listków, pojedynczo piłkowanych, u nasady całobrzegich. W celu oznaczenia wszystkich drzew i krzewów przemierzono wszystkie ulice i parki na terenie miasta Czersk według określonego wcześniej planu. Do oznaczania posługiwano się atlasem drzew i krzewów oraz lupą. Niekiedy oznaczanie gatunków drzew było możliwe tylko na podstawie kształtu liści. Do określania średnicy pnia drzew i krzewów posługiwano się pierśnicą (klupą), przyrządem powszechnie stosowanym w leśnictwie. Średnicę pnia mierzono na wysokości 1,3 m. Do obliczania względnego wieku drzew wykorzystano tabelę wiekową drzew, w której podano wiek określonego gatunku na podstawie wielkości średnicy danego drzewa (lit. poz. 4). Badania przeprowadzano od początku lipca do końca sierpnia 2011 roku przez okres kilkunastu dni. W jednym dniu na badania poświęcono średnio 3-4 h. 2

3 WYNIKI Tabela 1. Wykaz wszystkich gatunków drzew i krzewów rosnących przy drogach i w parkach na terenie miasta Czersk. Gatunek Ilość osobników Procentowy udział w drzewostanie Gat. obcy / Gat. rodzimy Pochodzenie Brzoza brodawkowata (Betula 34 3 % rodzimy - pendula) Buk pospolity (Fagus sylvatica) 1 0,1 % rodzimy - Dąb szypułkowy (Quercus robur) 6 0,5 % rodzimy - Głóg dwuszyjkowy (Crataegus ,6 % rodzimy - laevigata) Grab pospolity (Carpinus betulus) 2 0,2 % rodzimy - Jarząb mączny (Sorbus aria) 4 0,35 % obcy Kaukaz, Afryka Północna Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) 108 9,4 % rodzimy - Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) ,3 % obcy Europa Północna Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 8 0,7 % rodzimy - Jodła pospolita (Abies alba) 3 0,3 % rodzimy - Jodła szlachetna (Abies procera) 2 0,2 % obcy Ameryka Północna Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) 8 0,7 % obcy Półwysep Bałkański, Azja Mniejsza Klon jawor (Acer pseudoplatanus) 2 0,2 % rodzimy - Klon zwyczajny (Acer platanoides) 73 6,4 % rodzimy - Lipa drobnolistna (Tilia cordata) ,3 % rodzimy - Lipa szerokolistna (Tilia 27 2,4 % rodzimy - platyphyllos) Robinia akacjowa (Robinia 18 1,6 % obcy Ameryka Północna pseudoacacia) Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) 1 0,1 % rodzimy - Świerk kłujący (Picea pungens) 48 4,2 % obcy Ameryka Północna Świerk pospolity (Picea abies) 105 9,2 % rodzimy - Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) 4 0,35 % rodzimy - Wierzba krucha (Salix fragilis) 7 0,6 % rodzimy - Wiśnia pospolita (Cerasus vulgaris) 14 1,2 % obcy Azja Mniejsza Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) 4 0,35 % obcy Ameryka Północna Najbardziej licznym gatunkiem, rosnącym na terenie miasta Czersk jest lipa drobnolistna. Stanowi ona ok. 27,3 % wszystkich roślin. Najrzadziej spotykane przy drogach i w parkach są sosna zwyczajna, buk pospolity, grab pospolity, jodła szlachetna oraz klon jawor. Najwięcej drzew i krzewów odnotowano wzdłuż głównych ulic Czerska ( m.in. przy ul. Chojnickiej, ul. Starogardzkiej, ul. Kościuszki i ul. Dworcowej). Istnieją też ulice wzdłuż których nie rośnie ani jedno drzewo. Są to głównie nowopowstałe osiedla lub obrzeża miasta (np. ul. Spokojna, ul. Mieszka I, ul. Bolesława Chrobrego, ul. Wierzbowa czy ul. Augustyna Szpręgi). Dużym skupiskiem lipy drobnolistnej jest park, znajdujący się między ul. Chojnicką, a ul. Kwiatową. 3

4 WYNIKI C. D. Tabela 2. Klasyfikacja wszystkich drzew i krzewów (przydrożnych i parkowych) w mieście Czersk wg rodzin i ich procentowy udział w drzewostanie miasta. Rodzina Ilość osobników Procentowy udział w drzewostanie bobowate 18 1,6 % brzozowate 36 3,1 % bukowate 7 0,6 % cyprysowate 4 0,35 % lipowate ,6 % mydleńcowate 83 7,25 % oliwkowate 8 0,7 % różowate ,9 % sosnowate ,9 % wiązowate 4 0,35 % wierzbowate 7 0,6 % SUMA % Na terenie miejscowości Czersk przeważają gatunki drzew i krzewów z rodziny różowatych, m.in. głóg dwuszyjkowy, jarząb szwedzki, czy jarząb pospolity (stanowią 41,9 % drzew i krzewów). Najmniej reprezentowaną rodziną są cyprysowate i wiązowate. Każda z nich stanowi jedynie 0,35 % wszystkich drzew i krzewów. Diagram 1. Ilościowy i procentowy udział drzew i krzewów (przydrożnych i parkowych) na terenie miasta Czersk. Krzewy % Drzewa % We florze miasta dominują drzewa, ponieważ stanowią aż ok. 85 % całej roślinności. Krzewy stanowią pozostałe 15 %. Reprezentują je głóg dwuszyjkowy i jarząb mączny. Diagram 2. Klasyfikacja drzew i krzewów (przydrożnych i parkowych) miasta Czersk wg wieku. 4

5 ILOŚĆ OSOBNIKÓW ,20% ,50% 75 6,60% ,70% 7,70% 51 4,50% 1,90% 22 < 10 lat lat lat lat lat lat > 60 lat KATEGORIE WIEKOWE W drzewostanie przeważają drzewa i krzewy młode, które nie mają więcej niż 10 lat. Mają zdecydowaną przewagę, gdyż stanowią aż 62,2 % wszystkich roślin. Na drugim miejscu znalazła się grupa drzew i krzewów w wieku lat. Zaś najmniej liczną grupą są rośliny stare, czyli liczące powyżej 60 lat. Na terenie miasta Czersk rośnie kilka drzew, sklasyfikowanych jako pomniki przyrody. Są to m.in.: Lipa drobnolistna (znajdująca się na terenie parku) 4 Dęby szypułkowe (jeden z nich znajduje się na terenie cmentarza) Cis pospolity (własność prywatna) DYSKUSJA Na terenie miasta Czersk (a dokładnie przy drogach, ulicach i w parkach) rośnie 171 krzewów i 974 drzew. Wynika z tego, że średnie zagęszczenie drzew na terenie tego miasta wynosi ok. 100 osobników/km 2. W przypadku krzewów zagęszczenie jest równe ok. 17,6 osobników/km 2. Liczba drzew przypadająca na 100 mieszkańców miasta Czersk wynosi 9,74. Ilość krzewów, która przypada na 100 mieszkańców jest równa 1,71. W drzewostanie miasta przeważają osobniki gatunków liściastych. Szczególnie dużo osobników reprezentuje rodziny różowatych oraz lipowatych. Na podstawie diagramu nr 2 można stwierdzić, że wśród drzew i krzewów przydrożnych i parkowych miasta Czersk dominują osobniki młode, posiadające mniej niż 10 lat. Drzewa i krzewy koncentrują się przy głównych drogach na terenie miasta, natomiast na obrzeżach i wzdłuż nowych osiedli jest ich niewiele lub nie rosną w ogóle. Głównym celem sadzenia drzew, oprócz uzyskania surowca drzewnego jest przede wszystkim ich zdolność do pochłaniania CO 2 i produkcja (podczas procesu fotosyntezy) życiodajnego tlenu. Jedno drzewo produkuje w ciągu roku tyle tlenu, ile zużywa człowiek w ciągu dwóch lat życia. Tabela 3. Ilość produkowanego przez drzewa tlenu na przykładzie wybranych gatunków (lit. poz. 3). Gatunek buk klon robinia wierzba dąb lipa jesion pospolity akacjowa krucha Ilość O 2 1,1 kg 1,1 kg 1,1 kg 0,8 kg 0,8 kg 0,7 kg 0,7 kg 5

6 DYSKUSJA C.D. Różnice w ilości produkowanego tlenu przez poszczególne gatunki nie osiągają dużych wartości max. różnica 0,4 kg. Największą ilość tlenu produkują drzewa: buk pospolity, klony i robinia akacjowa. Niestety stanowią one tylko ok. 8,2 % wszystkich drzew i krzewów przydrożnych i parkowych na terenie miasta Czersk. Drzewa szpilkowe (np. sosna) produkują podobne do podanych w tabeli ilości tlenu. Zgodnie z tabelą nr 3 można obliczyć przybliżoną ilość produkowanego O 2 przypadającą na jednego mieszkańca Czerska. W ciągu dnia wyprodukowane zostanie ok. 779,1 kg tlenu. 779,1 / 9802 (liczba mieszkańców) = ok. 0,0795 kg = 79,5 g Zapotrzebowanie człowieka na tlen w ciągu doby waha się od 60 do 200 g, w zależności od aktywności fizycznej (lit. poz. 3). Na podstawie obliczeń można więc stwierdzić, że ilość produkowanego tlenu przez drzewa i krzewy przydrożne oraz parkowe powinna wystarczyć przeciętnemu człowiekowi, który nie jest lub w małym stopniu jest aktywny fizycznie. Jednak oprócz tego 10 % powierzchni miasta Czersk, czyli ok 100 ha zajmują obszary leśne. Wiadomo, że 1 ha drzew produkuje dziennie tyle tlenu, ile potrzebuje 45 osób. A więc 100 ha drzew dostarczy tlenu dla 4500 osób. 100 * 45 = 4500 (zaspokojonych mieszkańców) =5302 (mieszkańców pozostałych) 779,1 / 5302 = ok. 0,1469 kg tlenu = ok 146,9 g W obliczeniach nie uwzględniono ilości tlenu produkowanego przez rośliny zielne. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że tlen wyprodukowany przez drzewa i krzewy parkowe oraz przydrożne znajdujące się na terenie miasta Czersk, wraz z tlenem wyprodukowanym przez inne rośliny rosnące na obszarze miasta zaspokaja potrzeby wszystkich mieszkańców. A więc drzewa i krzewy spełniają także funkcję zdrowotną. Tłumią hałas oraz oczyszczają powietrze z zanieczyszczeń. Drzewa wydzielają także do atmosfery substancje bakteriobójcze, np. fitoncydy, dzięki czemu powietrze wokół drzew jest wyjątkowo czyste. Roślinami wydzielającymi te substancje w największych ilościach są drzewa i krzewy szpilkowe, głównie sosna (lit. poz. 3). Są miejsca, gdzie drzewa i krzewy wchodzą w skład parków, czy alei. Pełnią więc funkcję estetyczną i rekreacyjną, zapewniając idealne miejsce do odpoczynku i wytchnienia dla strudzonych po ciężkim dniu mieszkańców miasta. PIŚMIENNICTWO 1. Mała encyklopedia leśna - PWN, Warszawa Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler Wielki atlas drzew i krzewów - DELTA prof. dr Longin Majdecki 1980/1986 TABELA WIEKOWA DRZEW hid= &page=subpage&article_id=324344&page_id= Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk - załącznik do uchwały nr XXV/286/05 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 23 lutego 2005 roku POMCERT (str ) 6