Przewodnik po programie

Transkrypt

1 Szkoła z klasą 2.0 Przewodnik po programie

2 Autorzy: Alicja Pacewicz, Piotr Pacewicz, Agata Łuczyńska, Magdalena Janiszewska, Claudia Snochowska-Gonzalez, Joanna Sroka-Małolepszy W publikacji wykorzystano następujące materiały: Grażyna Czetwertyńska, Alicja Pacewicz, Jak pracować metodą projektu edukacyjnego, 2005, materiał opracowany na potrzeby programu Szkoła z klasą; Karolina Grodecka, Otwarte Zasoby Edukacyjne i zasoby domeny publicznej, materiał opracowany na potrzeby programu Szkoła z klasą, 2011; Witold Kołodziejczyk, Marcin Polak, Jak będzie zmieniać się edukacja? Wyzwania dla polskiej szkoły i ucznia, Instytut Obywatelski, 2011; Dorota Janczak, Ewa Kędracka, Małgorzata Rostkowska, Technologie informacyjno-komunikacyjne w projekcie gimnazjalnym, OEIiZK, 2010; Marta Owczarek, Googlajcie, a znajdziecie, Gazeta Wyborcza, 2 października 2010 r.; Ewa Koclejda, Demokracja to rozmowa, czyli uczymy się dyskutować i debatować, pl/koss/news/demokracja-rozmowa-czyli-uczymy-sie-dyskutowac-i-debatowac [data dostępu 24 listo pada 2011]; Katarzyna Korczak, Wyblogować projekt, 2011, materiał opracowany na potrzeby blogów programów CEO; Jacek Strzemieczny, Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne. Poradnik dla dyrektorów, szkolnych organizatorów i opiekunów projektów, ORE, 2010; Using sources. A guide for students: Find it Check it Credit it, The Office of Qualifications and Examinations Regulations. Qualifications and Curriculum Authority 2010, tłum. Łukasz Hibner. Redakcja: Agata Łuczyńska, Claudia Snochowska-Gonzalez Korekta: Katarzyna Sołtan-Młodożeniec Zdjęcia: Hanna Karlic, Katarzyna Gilla, Krzysztof Ciszek, Tomasz Ratter W publikacji wykorzystano zdjęcia: photosteve101, dalbera, susi.bsu, lizzardo (Flickr, CC BY 2.0), Espacio CAMON (Flickr, CC BY-NC-SA 2.0), anna jarske (Flickr, CC BY-NC-ND 2.0), paul,klintworth (Flickr, CC BY-NC 2.0), Jiheffe, Karl Schonswetter (Flickr, CC BY-NC-ND 2.0), Eastop (sxc.hu). Projekt graficzny i skład: Zofia Herbich Użyto fontów: St Marie (projekt: Sascha Timplan, oraz Titillium (projekt: pracownia typografii Accademia di Belle Arti di Urbino, Druk: Efekt Program Szkoła z klasą 2.0 prowadzony jest przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Gazetę Wyborczą pod honorowym patronatem Ministra Edukacji Narodowej, przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Agora. Naszymi partnerami są Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Fundacja Orange, Narodowy Instytut Audiowizualny, Raifeissen Bank Polska i Polbank oraz Huawei.

3 Spis treści 1. Wstęp. O programie Szkoła z klasą Dyrektor Rola dyrektora Lista zadań dyrektora Kodeks Po co Kodeks 2.0? Jak pracować nad Kodeksem 2.0? Praca przez cały rok Problemy do rozstrzygnięcia 7 punktów Kodeksu Zadania w I semestrze Spotkanie otwierające Debata klasowa Zadanie TIK Debata szkolna Uczymy z TIK Zadania w II semestrze O projekcie edukacyjnym Projekt Festiwal Prezentacja Kodeksu Blogi Dlaczego blogi? I semestr sprawność Uczymy się z TIK II semestr sprawność Działamy z TIK Jak tworzyć dobre wpisy? 6 porad Blogi 2.0 inspiracje Materiały pomocnicze Dobre praktyki Szkoły z klasą Jak aktywizować uczniów? Debaty i dyskusje w szkole TIK w nauczaniu przykłady narzędzi i zasobów Jak korzystać ze źródeł internetowych poradnik dla uczniów Karta projektu i karta działania

4 1. Wstęp O programie Szkoła z klasą 2.0 Program Szkoła z klasą 2.0, kolejna odsłona naszej akcji edukacyjnej, w której od 2002 roku wzięło udział prawie osiem tysięcy szkół, stawia pytanie, jak uczyć w epoce Google a i Wikipedii. Pytanie nowe i stare zarazem, bo w całej akcji Szkoła z klasą chodzi nam wciąż o to samo: żeby szkoła była miejscem ciekawej i mądrej edukacji, żeby uczniowie chcieli i lubili się uczyć, żeby nauczyciele chcieli i lubili ich uczyć. Żeby szkoła była miejscem żywym. Żeby nie była nudna. Żeby nie rządził w niej wyłącznie groźny bożek edukacji Jego Wysokość Test. W Szkole z klasą 2.0 przyjmujemy założenie, że wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) stwarza szansę na taką właśnie lepszą edukację. Bo łatwiej będzie zaktywizować uczniów, zachęcić ich do samodzielnych i twórczych poszukiwań. Bo można by odejść od anachronicznej formuły nauczyciela źródła wiedzy na rzecz nauczyciela przewodnika pomagającego myśleć krytycznie i rozwiązywać problemy. Bo TIK zachęcają uczniów do wymiany informacji i współpracy. Bo nowe media demokratyzują szkołę także dlatego, że uczniowie są tu często bardziej kompetentni i warto skorzystać z ich umiejętności. Bo wreszcie trudno dziś w epoce internetu udawać, że można uczyć bez TIK. Edukacja, której celem jest wpakowanie w uczniowskie głowy mnóstwa informacji, w erze TIK traci sens. Po co się tego wszystkiego uczyć, skoro można to w każdej chwili wyklikać? Jeszcze gorzej jest ze sprawdzaniem wiedzy. Strony sciaga.pl czy bryk.pl dostarczają gotowych prac do mowych. Wypracowanie.pl reklamuje się: Nie zdążyłeś napisać wypracowania? Nie masz pomysłu, co w nim zawrzeć? Znajdziesz u nas szeroki wybór prac z j. polskiego, angielskiego, niemieckiego. W Szkole z klasą 2.0 zachęcamy, by otworzyć oczy na te sprzeczności. Już w I edycji programu szkoły podjęły rozmowę, która ma oswoić przede wszystkim nauczycieli, dyrektorów, ale także rodziców i samych uczniów z sytuacją, w której szkoła znalazła się w świecie jeszcze niedawno science fiction. Wiele szkół zobaczyło w tym nie zagrożenie i kłopot, lecz wyzwanie i szansę. Tysiące przewrotów kopernikańskich Na Kongresie Obywatelskim w 2011 r. liczne grono specjalistów od edukacji podawało recepty na przewrót kopernikański w edukacji : oddać szkołę rodzicom i/lub samorządom, znieść podział na przedmioty, zrezygnować z podstawy programowej, zaprzestać wystawiania ocen, wycofać testy. Mówiono, że szkoła w świecie migoczącym od zmian jest anachroniczna, jakby czas zatrzymał się dla niej na przełomie XIX i XX wieku. W raporcie Instytutu Obywatelskiego Jak będzie zmieniać się edukacja? Wyzwania dla polskiej szkoły i ucznia (M. Polak, W. Kołodziejczyk, 2011) możemy przeczytać o tendencjach, które będą w najbliższych latach nadawać kształt edukacji. Oto lista trendów wymienianych przez autorów: Technologie są w coraz większym stopniu środkiem wspierania rozwoju uczniów, narzędziem komunikowania się i socjalizacji, a przede wszystkim częścią życia wszystkich młodych ludzi. Technologie będą w dalszym ciągu głęboko wpływać na metody pracy, współpracy, komunikację i również na osobisty sukces. Technologie informacyjne mają olbrzymi wpływ na to, jak ludzie pracują, uczą się, socjalizują i współpracują. Coraz większą wartość mają innowacyjność i kreatywność. Innowacyjność jest oceniana jako jedna z najbardziej pożądanych cech w biznesie i na nią powinien być kładziony nacisk w szkołach. Rośnie zainteresowanie edukacją nieformalną, alternatywną, w każdym czasie i miejscu tym należy tłumaczyć popularność e learningu, mentoringu czy zapisywania się na zajęcia pozaszkolne. Zmienia się również nasze myślenie o środowisku edukacyjnym ( ) miejsce edukacji może być w każdym tu i teraz, a nie w czterech ścianach klasy. Bogactwo zasobów w sieci oraz relacje nawiązywane z łatwością przez internet będą silnie wpływać na zmianę roli nauczyciela w klasie. Technologie informacyjne stają się coraz bardziej zdecentralizowane. Te, z których korzystają szkoły,

5 Wstęp O programie Szkoła z klasą coraz częściej nie będą znajdowały się na szkolnych serwerach, lecz gdzieś indziej: w chmurze. Ludzie chcą mieć możliwość pracy, nauki, korzystania z usług edukacyjnych w każdym miejscu i czasie. W akcji Szkoła z klasą nie odkładamy zmian do czasu przewrotu kopernikańskiego, lecz wierzymy w zmianę edukacji tu i teraz. Każda ciekawsza lekcja, każda nowa metoda, każdy nauczyciel entuzjasta i każdy uczeń zaskoczony tym, jak ciekawie jest w szkole to wszystko są małe przewroty, drobne rewolucje. Każde z nich się liczy. Wierzymy w zmiany także dlatego, że je obserwujemy, choćby w I roku programu Szkoła z klasą 2.0, w który zaangażowało się tylu nauczycieli i dyrektorów. Mają dość tradycyjnej szkoły, w której nauczyciel stoi przed tablicą, coś opowiada, uczniowie notują (lub nie), w domu czytają podręcznik (lub nie), potem piszą klasówkę (tak). Jakby jeździli konnym tramwajem... A po szkole odpalają komputer i przesiadają się do rakiety. Szkoła z klasą 2.0 po roku W drugim roku do programu zgłosiło się 500 szkół, co oznacza udział paru tysięcy nauczycieli i może nawet 100 tysięcy uczniów. Blisko jedna trzecia to szkoły weteranki, które brały udział w I edycji programu. I tak im się spodobało, że chcą więcej. Zobaczyły, że Szkoła z klasą 2.0 to szansa dla wszystkich, których szkoła dotyczy, ciekawi i boli. Nauczyciele i uczniowie pokazali, że komputery, internet, komórki niezastąpione w komunikacji i zabawie mogą pomóc w sensownej edukacji. Zamiast, jak do tej pory, głównie dostarczać gotowców, które zastępują samodzielne myślenie i twórczość, nie uczą rozwiązywania problemów i rozleniwiają uczniowskie umysły. Polonistka z podstawówki z Inowrocławia, wykorzystując blogi do nauki literatury, ożywiła tzw. kanon lektur w dziecięcych umysłach. Gimnazjaliści z Kalisza sfilmowali Romea i Julię, przeżywając Szekspira po swojemu Ten Przewodnik jest pełen takich przykładów. Dużo więcej znajdzie się w naszej Bazie 2.0 bibliotece materiałów dostępnej na stronie programu. Gimnazjaliści z Gliwic stoczyli prawdziwą bitwę o Wi- -Fi dla uczniów. Pisała o tym Gazeta Wyborcza, a także lokalne media. Wygrali. Ale były też cichsze rewolucje, drobniejsze potyczki. Na szczęście coraz więcej dyrektorów, a także lokalnych władz, wspiera zmiany. Docierają do nich takie hasła jak strategia lizbońska czy walka z cyfrowym wykluczeniem. To wszystko nie oznacza ślepego zachwytu. Uczniowie gimnazjum z Oleśnicy zrobili film Ofiary sieci. W liceum w Bielsku-Białej odbył się sąd nad internetem. Naiwna byłaby wiara, że nowe media to gwarancja lepszej edukacji. Potrafią zabierać czas i ogłupiać. Szkoła 2.0 to nie może być szkoła wyszukiwania i kopiowania, prostych testów interaktywnych, byle jakich filmików edukacyjnych. Wykorzystanie TIK czasami zaskoczyło nawet nas, organizatorów. W gimnazjum w Jarocinie nauczyciel WF-u filmował przy pomocy kamery z laptopa treningi koszykarskie, a uczniowie sami rejestrowali ćwiczenia gimnastyczne, poprawiając się wzajemnie za pośrednictwem sieci. Kodeks 2.0 W Szkole z klasą 2.0 pracujemy równolegle nad wzbogaceniem nauczania poszczególnych przedmiotów przy pomocy TIK oraz nad bardziej globalną zmianą w szkole w postaci tzw. Kodeksu 2.0. Kodeks to wypracowany przez nauczycieli wspólnie z uczniami pomysł, jak uczyć i komunikować się przy pomocy TIK, co, gdzie i komu wolno używać, jakie są granice korzystania z sieci itp. (liczne przykłady w dalszej części poradnika). Praca nad kodeksami zaangażowała większość uczniów, a szkolna debata w wielu placówkach stała się ważnym wydarzeniem. Pracując nad Kodeksem 2.0, nowe szkoły mogą korzystać z dorobku weteranek. Kontynuatorki nie spoczywają zaś wcale na laurach, ale rozwijają swoje kodeksy: testują zasady i doprecyzowują je (uzupełniając np. kto za co odpowiada, jakie są sankcje za złamanie reguł itp.). Na koniec roku 2011/2012 we wszystkich szkołach powinniśmy mieć gotowy Kodeks 2.0 przemyślany i sprawdzony. Zostanie on zaprezentowany na szkolnym Festiwalu 2.0. Dalej powinien on żyć swoim życiem, zmieniając się wraz z nowymi potrzebami i pomysłami szkoły. Projekty edukacyjne 2.0 Nauczyciele przedstawiają w I semestrze przynajmniej jeden pomysł dobrej praktyki edukacyjnej (np. scenariusz lekcji, zadanie domowe, sprawdzian) z użyciem TIK.

6 Szkoła z klasą Przewodnik po programie W II semestrze ich zadaniem jest opieka nad zespołem (lub kilkoma zespołami) uczniów pracujących nad projektem z użyciem TIK. Ponadto przemyślą oni, jak prowadzić lekcję z TIK, jakie prace domowe zadawać, jak sprawdzać wiedzę i umiejętności uczniów. Podzielą się dobrymi praktykami oraz pomysłami i opiniami, najpierw na forum na stronie programu, a potem na Festiwalu 2.0. Pomogą w tym materiały przygotowane przez naszych ekspertów. Udział w programie może pomóc gimnazjom w realizacji wymogu z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 2010 roku, zgodnie z którym każdy gimnazjalista ma wziąć udział w przynajmniej jednym projekcie edukacyjnym. Projekty uczą tak zasadniczych umiejętności, jak: współpraca (w małym zespole), co buduje tzw. kapitał społeczny; przedsiębiorczość i samodzielność, bo to uczniowie mają ostatecznie decydować, czym i jak się zająć i jak rozwiązać wybrany problem; planowanie, bo projekt to działanie co najmniej kilkutygodniowe; sztuka wystąpień publicznych, bo projekt kończy się prezentacją. Projekty mogą też pomóc uczniom rozwijać pasje naukowe, artystyczne i społecznikowskie. Dla dyrektorów i uczniów W drugim roku programu Szkoła z klasą 2.0 zadania dostaną już nie tylko nauczycielki/nauczyciele (patrz wyżej), ale także dyrektorzy/dyrektorki oraz uczniowie. Doświadczenia programu dowodzą bowiem, że bez wsparcia dyrektorki/dyrektora program się nie uda. Zadania dyrektora to (do wyboru): założyć w szkole dostępne dla wszystkich Wi-Fi; otworzyć pracownię komputerową dla uczniów; wprowadzić szkolną platformę edukacyjną, e-dziennik i/lub szkolną stronę internetową; znaleźć sposób na zwiększanie umiejętności TIK nauczycieli; zadbać o to, by sprzęt komputerowy był naprawdę wykorzystywany na zajęciach (np. zestaw laptop, rzutnik i ekran przewożone z sali do sali na wózku, zgodnie z prowadzonym grafikiem). Z doświadczeń światowych i polskich wynika, że prawdziwa zmiana w szkole następuje, gdy w szkole znajdzie się przynajmniej jedna osoba, która uzna, że warto się zaangażować na poważnie. Taki koordynator w naszym programie czuwać będzie m.in. nad pracą innych nauczycieli, nad debatą szkolną na temat Kodeksu 2.0 oraz nad organizacją Festiwalu 2.0, który ma być podsumowaniem i świętem programu. Chcielibyśmy mieć w tym roku mniej e-donkiszotów, a więcej e-zespołów. Swoją aktywnością w szkole i na blogach w roku 2010/2011 uczniowie zaskoczyli nawet nas, organizatorów. W tym roku będzie to już oficjalną częścią programu. Uczniowie będą pokazywać na stronie Szkoły z klasą 2.0 projekty, w których uczestniczą, a także pochwalą się efektami swej pracy tekstami, zdjęciami, filmami, relacjami. Pilotaż e-szkoły Tegoroczny program będzie też swego rodzaju pilotażem rozwiązań, o których od dłuższego czasu mówi rząd, najpierw pod hasłem laptop dla każdego ucznia, obecnie bardziej realistycznie e-szkoła czy cyfrowa edukacja. Sprawdzimy więc wykorzystanie w szkole komputerów/tabletów w wariancie jeden (komputer) dla jednego (ucznia) oraz jeden komputer dla grupy uczniów pracujących na lekcji. Zobaczymy, jak nauczyciele wykorzystują tablice interaktywne i/lub rzutniki z ekranem podłączone do laptopa. Sprawdzimy też w polskich warunkach tzw. odwróconą lekcję uczniowie, korzystając z internetu, uczą się nowego tematu w domu. Opierają się na wskazówkach nauczyciela i rozsyłanych przez niego materiałach. W szkole wyjaśniają wątpliwości, dyskutują, rozwiązują zadania i ćwiczenia. Szkoły, które przećwiczą te warianty edukacji z TIK, będą lepiej przygotowane do korzystania z rządowych programów w przyszłości, mogąc np. pełnić rolę inkubatorów nowoczesności. Co w zamian? W II roku programu rozszerzymy ofertę internetowego coachingu i szkoleń dla nauczycieli. A szkoły, zamiast dyplomu, dostaną certyfikat uczestnictwa w programie Szkoła z klasą 2.0 oraz tabliczkę do wywieszenia na murze szkoły. Aby uzyskać taki certyfikat, będą się jednak musiały solidnie napracować: dyrektor, troje nauczycieli, w tym koordynator, a także uczniowie, którzy poprowadzą minimum jeden blog. Mamy też atrakcyjną niespodziankę wszystkie szkoły w programie dostaną bezpłatnie routery, co ma między nami mówiąc dodatkowo je zachęcić do otwarcia na e-świat.

7 Wstęp O programie Szkoła z klasą Słowniczek Szkoła z klasą 2.0 Kolejna odsłona prowadzonej od 2002 r. akcji Szkoła z klasą, skierowanej do szkół wszystkich poziomów i typów. Tak jak w zeszłym roku głównym celem programu jest zachęcenie do lepszego wykorzystywania w uczeniu technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), analiza problemów związanych z ich wprowadzaniem, zebranie przykładów dobrych praktyk oraz dowartościowanie nauczycieli, którzy pracują metodami TIK. Kodeks 2.0 Zestaw zasad wypracowanych przez ekspertów i rozwiniętych przez nauczycieli i uczniów. Główne punkty kodeksu to: bezpieczeństwo w sieci, korzystanie ze źródeł, prawa autorskie, szkolna codzienność a TIK, nowoczesne metody nauczania, sprawdzanie wiedzy i komunikacji w szkole. Nauczyciele 2.0 Zespół nauczycieli realizujących program Szkoła z klasą 2.0. W ciągu roku szkolnego pracują z uczniami nad Kodeksem 2.0, testują go na lekcjach, realizują projekty z wykorzystaniem TIK i prezentują je na szkolnym Festiwalu 2.0. Zadanie TIK Pomysł dobrej praktyki (scenariusza lekcji, zadania dla uczniów, miniprojektu, zajęć pozalekcyjnych) z użyciem nowych technologii i Kodeksu 2.0. W szkołach Pilotażu 2.0 powinny zostać zrealizowane w trzech wariantach, z różnym wykorzystaniem TIK zadania: jeden komputer na jednego ucznia, jeden komputer na zespół uczniów, komputer w zestawie z rzutnikiem na całą klasę. Zadanie TIK może mieć formę tzw. odwróconej lekcji, w ramach której uczniowie przed zajęciami zdobywają informacje na zadany temat, zaś na lekcji rozwiązują zadania lub problemy, dyskutują i pogłębiają wiedzę pod okiem nauczyciela. Zadanie Uczymy z TIK To zadanie dla szkół weteranek po przyjęciu nowej wersji Kodeksu 2.0 uczniowie wcielają się w rolę nauczycieli, przygotowując i prowadząc zajęcia dla młodszych kolegów, dziadków czy rówieśników koniecznie z wykorzystaniem TIK. Projekt 2.0 Projekty edukacyjne z wykorzystaniem nowych technologii mogą dotyczyć każdego tematu i być realizowane na wszystkich poziomach edukacyjnych. To zadanie na cały drugi semestr. Pilotaż 2.0 Wybrane 30 szkół dobrze wyposażonych technicznie i doświadczonych w korzystaniu z TIK testuje nowe sposoby nauczania, współtworzy pomoce dydaktyczne i zestawy dobrych praktyk. W ramach Zadania TIK nauczyciele sprawdzają trzy warianty pracy: z komputerem i rzutnikiem (ew. tablicą interaktywną), z jednym komputerem na zespół kilkorga uczniów oraz z jednym komputerem na jednego ucznia. Certyfikat 2.0 Certyfikat 2.0 zostanie przyznany tym szkołom, w których w realizację programu zaangażuje się cała szkolna społeczność. Do uzyskania certyfikatu konieczne jest ukończenie programu przez przynajmniej trzech nauczycieli, szkolnego koordynatora i dyrektora. W szkole musi być prowadzony przynajmniej jeden blog uczniowski. Festiwal 2.0 Na koniec programu każda ze szkół zorganizuje szkolny Festiwal 2.0, na którym przedstawi swoją wersję Kodeksu 2.0 i pokaże TIK-owe dokonania uczniów i nauczycieli. Najlepsze szkoły wezmą udział w Ogólnopolskim Festiwalu 2.0 w Warszawie. Baza 2.0 Szkołom zapewniamy dostęp do materiałów pomocniczych, scenariuszy lekcji, zadań i projektów oraz do zestawu narzędzi i programów. Bazę zasilą najlepsze zeszłoroczne i tegoroczne prace z wykorzystaniem TIK oraz filmy umieszczane na YouTube, Dailymotion itp. Zachęcamy do dyskusji na forum i konsultacji z naszymi ekspertami. Blogi 2.0 Na blogach uczniowie dyskutują nad zapisami i praktycznym zastosowaniem Kodeksu 2.0 oraz opisują realizowane projekty. Wpisy na blogach stanowią też dokumentację nabywanych przez uczniów umiejętności związanych z wykorzystaniem nowych technologii w uczeniu się i działaniu.

8 2. Dyrektor Rola dyrektora To dyrektor/-ka wyznacza kierunek, w którym zmierza szkoła. Bez jego/jej decyzji i życzliwości żadna poważna zmiana nie ma w szkole szans. Dlatego w drugim roku Szkoły z klasą 2.0 wprowadzamy zasadę, że dyrektor nie tylko wspiera nauczycieli i uczniów, ale ma także własne zadania. Nie wymyślamy ich sztucznie, wynikają one z naturalnego podziału kompetencji i sposobu podejmowania decyzji w placówkach oświatowych. W każdej szkole zadania te mogą być dobierane i modyfikowane stosownie do potrzeb szkolnej społeczności oraz priorytetów przyjętych przez dyrekcję, radę pedagogiczną lub radę szkoły. Dyrektor/-ka nie działa oczywiście sam/-a, raczej wyzwala inicjatywę i aktywność innych. W ubiegłorocznej edycji programu wielokrotnie okazywało się, jak wiele szkoła może zyskać, jeśli dyrektor po prostu wykorzysta energię i umiejętności nauczycieli TIK-owych zapaleńców i samych uczniów. Wszyscy razem powinni zastanowić się, jakimi zasobami (sprzętem, specjalistami i infrastrukturą) szkoła dysponuje oraz jaka jest możliwa strategia szerszego wykorzystywania TIK w nauczaniu. Takie zaangażowanie dyrektorów owocuje nauczyciele mają poczucie, że ich starania nie trafiają w próżnię, lecz stają się elementem misji całej szkoły. W szkołach, które starają się o Certyfikat 2.0 oraz w szkołach biorących udział w Pilotażu 2.0 dyrektor wykonuje dwa zadania z podanej przez nas listy. Ich celem jest stworzenie w szkole odpowiedniej infrastruktury, wspomagającej działania nauczycieli 2.0, i zadbanie, by ta infrastruktura dobrze działała. Przykładowe zadania do wyboru to: udostępnić Wi-Fi w szkole także uczniom!; otworzyć pracownię komputerową po lekcjach (a może nawet na długiej przerwie); założyć lub rozbudować szkolną platformę edukacyjną; wprowadzić e-dziennik i/lub szkolną stronę internetową. Więcej na ten temat w kolejnym podrozdziale. Zadaniem dyrektora jest też dopilnować, by zmiany technologiczne nie oznaczały jedynie gry pozorów z użyciem sprzętu komputerowego, ale spowodowały głębszą zmianę sposobu pracy z uczniami. Aby to osiągnąć, powinien on wspierać nauczycieli w rozwijaniu umiejętności TIK zarówno przez udział w programie Szkoła z klasą 2.0, ale także np. przez korzystanie z samouczków i innych zasobów edukacyjnych. Trzeba też zadbać o to, by sprzęt komputerowy był naprawdę wykorzystywany na zajęciach (np. w zestawie laptop, rzutnik i ekran przewożone z sali do sali na wózku, zgodnie z prowadzonym grafikiem). Program cyfrowej szkoły powinien zwiększać szanse edukacyjne, a nie pogłębiać różnice. Dyrektor, koordynator i nauczyciele muszą więc wspólnie zaplanować, jak pomóc uczniom, którzy nie mają w domu komputera czy internetu. Niektórzy dyrektorzy są z założenia, z przyzwyczajenia nadal niechętni TIK i często także naprawdę nieświadomi, w jakim stopniu uczniowie ich używają i jak bardzo zmieniło to ich sposób uczenia się. Tego procesu nie da się zatrzymać i, zamiast mu się opierać, warto wykorzystać tę technologiczną falę z pożytkiem dla edukacji. Im więcej dyrektorów będzie wiedziało, jak to zrobić oraz jakie szanse i zagrożenia się z tym wiążą, tym lepiej.

9 Dyrektor Lista zadań dyrektora 2.2. Lista zadań dyrektora Oto lista proponowanych zadań do wyboru, w zależności od potrzeb i możliwości szkoły. 1. Nasz pomysł na e-szkołę* czyli opracowanie i wdrożenie projektu e-nauczania w całej szkole. To zadanie wybierają dyrektorzy, którzy chcą zoptyma li zo wać wykorzystanie sprzętu i zachęcić większość nauczycieli do nauczania z użyciem komputerów i internetu. Można rozpocząć np. od prowadzenia przejrzystego grafiku wykorzystania dostępnego w szkole sprzętu komputerowego i multi medialnego, a w niektórych przypadkach uzupełnienia szkolnych zasobów (o laptop, router, rzutnik, ekran) lub nawiązania współpracy z odpowiednimi instytucjami (urząd gminy, biblioteka gminna, wyższa uczelnia, organizacja pozarządowa). Grafik powinien usprawnić podział sprzętu między nauczycielami, ustalić, jak ma wyglądać dostęp do pracowni komputerowej, i pozwolić optymalnie wykorzystać szkolne zasoby. Kto i kiedy korzysta z tablicy multimedialnej, rzutnika, ekranu, laptopów, pracowni komputerowej? Kiedy z czego korzystamy, kto opiekuje się sprzętem, do kogo zgłaszamy zapotrzebowanie na jego użycie do koordynatora? opiekuna szkolnej pracowni i sprzętów multimedialnych? Trzeba też zmobilizować i wesprzeć nauczycieli we współpracy ze szkolnym koordynatorem Szkoły z klasą 2.0. Jeżeli taki plan funkcjonowania e-szkoły już istnieje, można go dopracować, przyjrzeć się, czy pozwala na optymalne wykorzystanie zasobów, udoskonalić zasady użytkowania pracowni i sprzętu, być może zaangażować w niektóre działania uczniów. To zadanie jest najbardziej ambitne i obejmuje najwięcej elementów. Wymaga też wyposażenia szkoły w odpowiedni sprzęt. Będzie obowiązkowe dla dyrektora szkoły biorącej udział w Pilotażu 2.0. W jego ramach 30 wybranych szkół sprawdzi trzy modele e-nauczania: A. Jeden laptop/komputer na ucznia: na wybranych lekcjach każdy uczeń ma do dyspozycji komputer, a zadanie domowe wymaga korzystania z komputera i internetu. B. Jeden laptop/komputer dla kilkorga uczniów (3-5): na wybranych lekcjach i poza lekcjami (np. przy realizacji projektów uczniowskich albo na zajęciach pozalekcyjnych) zespół uczniów korzysta z komputera i internetu. C. Komputer/laptop i rzutnik/tablica interaktywna na lekcjach: nauczyciele (wszyscy lub większość) prowadzą zajęcia lekcyjne (i pozalekcyjne) przy pomocy własnego lub szkolnego laptopa/komputera i rzutnika/tablicy interaktywnej. 2. Nasi e-nauczyciele* czyli zorganizowanie wsparcia i/lub szkolenia dla zainteresowanych nauczycieli, dotyczącego wykorzystania nowych technologii na lekcjach. Tematyka i zakres do wypracowania i ustalenia w szkołach według potrzeb nauczycieli. Jeśli nauczyciele uczestniczyli w wielu tego typu szkoleniach, można zorganizować spotkanie lub cykl spotkań, podczas których nauczyciele wymienią się dobrymi praktykami korzystania z nowych technologii. 3. Szkoła z Wi-Fi* czyli zainstalowanie w szkole dostępnego dla wszystkich Wi-Fi. Jeżeli Wi-Fi już istnieje, można je rozbudować (rozszerzyć dostęp i zasięg, zwiększyć prędkość itp.). W obu przypadkach warto uwzględnić aktualne oczekiwania szkolnej społeczności: czy potrzebna jest jedna sieć dostępna dla wszystkich, jedna sieć dostępna tylko dla nauczycieli czy też dwie niezależne sieci jedna dla uczniów, druga dla nauczycieli? 4. Szkoła w sieci czyli założenie albo zmodyfikowanie szkolnej strony internetowej i zastosowanie jej w codziennej komunikacji z uczniami i rodzicami (częste aktualizowanie informacji, tablica ważnych ogłoszeń ). Warto wybrać osobę odpowiedzialną za zamieszczanie i aktualizowanie informacji można pomyśleć o włączeniu uczniów do tego zadania. Jeśli strona już istnieje, można rozwinąć podstrony przedmiotowe, otworzyć forum dla uczniów i nauczycieli, dopracować stronę pod kątem graficznym i/lub zawartych tam informacji.

10 Szkoła z klasą Przewodnik po programie 5. Szkoła na platformie czyli wprowadzenie szkolnej platformy edukacyjnej, to znaczy takiego miejsca w sieci, gdzie gromadzone są i udostępniane wszystkim zainteresowanym szkolne materiały edukacyjne, tworzone przez nauczycieli różnych przedmiotów i przez uczniów pasjonatów. Jeśli taka platforma już istnieje, można rozszerzyć ją o kolejne funkcjonalności. 6. Szkoła z e-dziennikiem* czyli wprowadzenie e-dziennika w szkole i wykorzystanie go do poprawy jakości pracy szkoły. Jak wykorzystać e-dziennik do komunikacji z rodzicami? Jak sprawić, żeby za pomocną e-dziennika wzmocnić, a nie osłabić zainteresowanie rodziców szkołą? Jeśli szkoła korzysta już z e-dziennika, można wspólnie z rodzicami i uczniami zastanowić się, jak uniknąć zagrożeń płynących z tej formy komunikacji. 7. Komputery po lekcjach* czyli udostępnienie uczniom sprzętu komputerowego i multimedialnego poza lekcjami: na przerwach i/lub po lekcjach. Chodzi przede wszystkim o komputery (w bibliotece szkolnej, na korytarzu, w pracowni), ale także o inny szkolny sprzęt (kamera, aparat fotograficzny, dyktafon, rzutniki itp.). Jeżeli możliwość korzystania ze sprzętu po lekcjach już istnieje, można, najlepiej w porozumieniu z uczniami, dopracować zasady wypożyczania sprzętu i korzystania z niego. * Poniżej zamieszczamy odnoszące się do powyższych punktów porady Andrzeja Grzybowskiego, koordynatora programu Kreatywna Szkoł@, w ramach którego gmina Jarocin wyposażyła szkoły w mobilne pracownie multimedialne. Ad 1. Nasz pomysł na e-szkołę e W przypadku pracy z klasą laptopową (mobilną pracownią komputerową) dostosowanie grafiku nie stanowi problemu, gdyż nauczyciel może przemieszczać się z komputerami między klasami i wykorzystywać dowolną salę lekcyjną. Warto jednak zadbać, by nauczyciele wiedzieli, kiedy mogą skorzystać ze sprzętu. W przypadku tradycyjnych pracowni wyposażonych w komputery pojawia się kilka trudności. Możliwość skorzystania z komputerów jest ograniczona planem lekcji informatyki w pracowni (nie każdy nauczyciel będzie mógł prowadzić lekcje w tej sali). Ponadto standardowo liczba komputerów w sali komputerowej nie przekracza 15, co uniemożliwia prowadzenie z całą klasą zajęć w systemie 1 uczeń 1 komputer. Wszystko to należy wziąć pod uwagę, tworząc grafik wykorzystania sprzętu. Rozdzielając dostępny sprzęt, można na przykład ustalić, że w sali z komputerami przez cały dzień uczy jeden nauczyciel i tylko zmieniają się klasy, albo że to klasa spędza cały dzień w pracowni komputerowej i przychodzą do niej nauczyciele różnych przedmiotów wtedy siłą rzeczy sprzęt będzie wykorzystywany nie tylko na lekcjach informatyki. W tworzeniu grafiku powinien uczestniczyć dyrektor lub wicedyrektor szkoły oraz nauczyciel wspierający pracę z TIK (prawdopodobnie nauczyciel informatyki stanie się on liderem wspierającym innych nauczycieli w pracy z komputerami, poprowadzi też wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli w zakresie podstaw wykorzystania TIK itp.). Jeśli w szkole nie ma możliwości pracy z komputerami we wszystkich klasach (ze względu na ograniczony dostęp do pracowni komputerowej), nauczyciele mogą przeprowadzić eksperyment, dzieląc klasy na korzystające z technologii i pracujące w sposób tradycyjny. Pozwoli to porównać, która metoda pracy daje lepsze wyniki. UWAGA! Należy pamiętać, że uczniowie powinni pracować na kontach z ograniczeniami, a na komputerach musi być zainstalowane oprogramowanie antywirusowe, zapora sieciowa oraz kontrola dostępu do niepowołanych treści. Częste uruchamiane komputerów gwarantuje instalowanie aktualizacji systemu i programów. To bardzo ważne, zarówno ze względu na bezpieczeństwo i prawidłową pracę systemu, jak również na wygodę użytkownika (nic tak nie utrudnia pracy z internetem na lekcji, jak kilkanaście komputerów jednocześnie pobierających w tle aktualizacje). Na komputerach należy umieścić numery pomaga to łatwo identyfikować uczniów oraz ułatwia kontrolę nad klasą. W miarę możliwości komputery można wydawać uczniom według numerów w dzienniku (czują się wtedy bardziej odpowiedzialni za sprzęt).

11 Dyrektor Lista zadań dyrektora Ad 2. Nasi e-nauczyciele e W pierwszej kolejności należy ustalić potrzeby nauczycieli. Ich kompetencje oraz świadomość szans i zagrożeń wynikających z zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych to najważniejszy czynnik wpływający na mądre wykorzystanie nowoczesnych technologii w nauczaniu. Część dokształcania można przeprowadzić we własnym zakresie, z pomocą nauczyciela mającego większe doświadczenie w pracy z nowoczesnymi technologiami; może nim być szkolny informatyk albo koordynator. Następnym krokiem może być udział w szkoleniach w ramach WDN (Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli) lub innych formach podnoszenia kwalifikacji, prowadzonych przez ośrodki szkoleniowe. Tematyka szkoleń powinna obejmować: podstawowe umiejętności obsługi systemu operacyjnego Windows, konfiguracji komputerów (np. tworzenie kont użytkowników, nadawanie uprawnień itp.), instalacja i konfiguracja wybranego oprogramowania komputerowego; pakiety biurowe przetwarzanie tekstów, arkusz kalkulacyjny, tworzenie prezentacji multimedialnych; funkcjonowanie komputerów w sieciach lokalnych oraz w internecie, ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa użytkowników i pobierania zasobów internetowych; wyszukiwanie informacji w internecie, tworzenie i umieszczanie zasobów w sieci, udostępnianie zasobów w sieciach lokalnych i internecie, konfiguracja zapory sieciowej i oprogramowania sieciowego; aplikacje online np. narzędzia i usługi Google, tworzenie dokumentów i udostępnianie ich w internecie, mapy, Google Earth itp.; wykorzystanie platform internetowych oraz inter - netu na nauczanym przedmiocie; komunikowanie się przez internet; blogi, wiki, YouTube, internetowe notatniki, galerie itp.; Nauczyciele powinni się także zapoznać z zasobami edukacyjnymi dostępnymi w internecie. W pierwszej kolejności warto skorzystać z bezpłatnych materiałów i narzędzi (w przypadku zasobów odpłatnych warto, zanim szkoła zdecyduje się na zakup, przetestować kilka rozwiązań, korzystając z oferowanych przez wydawców wersji testowych, np. na 30 dni). Najbogatszy wybór multimedialnych zasobów edukacyjnych mają nauczyciele języka angielskiego, matematyki oraz edukacji wczesnoszkolnej. Wiele materiałów dostępnych jest na płytach jako dodatek do podręczników to wygodne rozwiązanie, nie oferuje jednak takich możliwości jak platformy internetowe (np. bieżąca kontrola pracy i postępów, zaawansowane statystyki, informacje dla rodziców). Do rejestracji na portalach internetowych niezbędne jest posiadanie adresu . Dobrze, aby w tym celu wszyscy nauczyciele i uczniowie założyli sobie konta poczty elektronicznej (w przypadku uczniów konieczna jest zgoda rodziców). Konta warto zakładać także z myślą o dodatkowych usługach oferowanych np. przez Google lub Microsoft (jak np. kalendarz). Jeśli szkoła posiada własną domenę, można założyć uczniom konta w tej domenie, w celu łatwiejszej identyfikacji. Rejestrując się na niektórych serwisach, dobrze mieć konto w domenie edu lub edu. pl (można wtedy korzystać ze specjalnych ofert dla edukacji, np. prezi.com).

12 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Ad 3. Szkoła z Wi-Fi e Większość szkół nie ma rozbudowanej infrastruktury sieciowej. Lokalna sieć przewodowa łączy przeważnie sekretariat, bibliotekę oraz pracownie komputerowe. W salach lekcyjnych rzadko montowane są dodatkowe gniazda LAN, przez co dostęp do internetu jest ograniczony do kilku miejsc w szkole. Najłatwiejszym i najtańszym sposobem rozbudowy szkolnej infrastruktury sieciowej jest dokupienie bezprzewodowego punktu dostępowego tzw. Wi- -Fi Access Point lub routera Wi-Fi. Urządzenie takie wystarczy wpiąć do lokalnej sieci i odpowiednio skonfigurować, aby uzyskać bezprzewodowy dostęp do internetu z dowolnego sprzętu wyposażonego w bezprzewodową kartę sieciową, np. laptopa, smartfona, tableta itp. Przy budowie sieci bezprzewodowej należy wziąć pod uwagę liczbę komputerów, które mają się z nią łączyć, oraz zasięg możliwy do objęcia przez jedno urządzenie. To bardzo istotne, gdyż obszar funkcjonowania tak stworzonej sieci jest ograniczony i nie zawsze jeden punkt dostępowy wystarczy do pokrycia całej szkoły. Poza odległością od anteny istnieje wiele czynników mających wpływ na zasięg i przepustowość sieci, np. materiał, z jakiego wykonane są ściany, meble, okna itd. Szybkość łącza internetowego nie powinna być mniejsza niż: 6 Mb/s dla komputerów pracujących równocześnie, 20 Mb/s dla komputerów pracujących równo cześnie. Dzięki zastosowaniu technologii bezprzewodowej rozbudowa szkolnej sieci komputerowej nie musi być inwestycją kosztowną i czasochłonną. Bezprzewodowy punkt dostępowy można w kilka minut przyłączyć do lokalnej sieci komputerowej. Inwestycja w nowe zasoby sprzętowe oraz reorganizacja już istniejących, np. przeniesienie starych komputerów do sal lekcyjnych, ułatwi wprowadzenie elektronicznych dzienników, a w połączeniu z projektorem multimedialnym urozmaici pracę na lekcjach. Administracją systemu mogą się zająć: a. Nauczyciel informatyki wspólnie z uczniami (np. w trakcie zajęć dodatkowych). Wielu uczniów (nawet szkół podstawowych) bez problemu poradzi sobie z takimi zadaniami jak instalacja oprogramowania, urządzeń zewnętrznych czy podłączanie komputerów do sieci. b. Firma zewnętrzna, która mogłaby zająć się nie tylko przystosowaniem szkolnej infrastruktury sieciowej, ale również jej bieżącą obsługą. Mało prawdopodobne jest, aby nauczyciel informatyki znalazł czas na administrowanie dużą liczbą komputerów. Rolą nauczyciela jest prowadzenie zajęć lekcyjnych, a nie rozwiązywanie problemów technicznych. c. Producent sprzętu, serwis jako ostatnia linia wsparcia. Ad 6. Szkoła z e-dziennikiem e Aby dziennik elektroniczny ułatwiał pracę nauczycieli i mógł być wykorzystywany zamiast dziennika papierowego, a nie obok niego, konieczne jest odpowiednie przygotowanie zaplecza technicznego. Ważne jest, aby nauczyciele mogli korzystać z komputera z dostępem do sieci w każdej sali lekcyjnej ułatwi to wprowadzanie danych do elektronicznego dziennika. Dobrym rozwiązaniem jest np. wykorzystanie starych komputerów z pracowni komputerowej (nawet siedmioletni sprzęt powinien wystarczyć). Ad 7. Komputery po lekcjach e Uczniowie, którzy nie mają w domach komputerów albo internetu, powinni móc skorzystać z nich w świetlicy albo w bibliotece. Jest to bardzo ważne zwłaszcza wtedy, gdy decydujemy się na pracę z platformami e-learningowymi. Uczniowie mogą wtedy dokończyć zadania rozpoczęte na lekcji, logując się na dowolnym komputerze.

13 3. Kodeks Po co Kodeks 2.0? Zadaniem szkoły jest opracowanie, przetestowanie i wprowadzenie w życie zasad korzystania z technologii komunikacyjno-informacyjnych w nauczaniu i uczeniu się. Chodzi o zdobywanie, rozwijanie i sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów, ale także o komunikację wewnątrz szkoły oraz o kontakty z rodzicami i instytucjami zewnętrznymi (bibliotekami, muzeami, władzami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi, wyższymi uczelniami), które mogą pomóc nauczycielom i uczniom w pracy. Kodeks 2.0 ma być zestawem reguł, które uporządkują obecne zamieszanie z nowymi technologiami. Powinien wyjaśnić, jak komputer, internet, komórka itp. wspaniałe w zabawie i komunikacji mogą pomóc mądrej edukacji, a nie tylko dostarczać prostych pomocy, gotowców i ściąg, które zastępują własną twórczość i rozleniwiają umysły. Tworząc swój kodeks, szkoła odwołuje się do podanej listy problemów, ale na zawarte w niej pytania odpowiada zgodnie z własnymi potrzebami. Może skorzystać z naszych sugestii, a także zwrócić się o pomoc do ekspertów (kontakt dostępny na stronie Stworzenie szkolnego kodeksu lub weryfikacja już istniejącego zbioru zasad korzystania z TIK w szkole to jedno z głównych zadań w I semestrze. Szkoły, które uczestniczą w programie po raz pierwszy, przygotują postulaty do kodeksu podczas debat klasowych i debaty ogólnoszkolnej. Szkoły, które mają już swój Kodeks 2.0, przetestują i zweryfikują jego zasady. Opracują też schematy postępowania do każdej z zasad: kto jest odpowiedzialny za wprowadzenie ich w życie i przestrzeganie na co dzień? Testowanie zasad Kodeksu odbywa się w czasie Zadania TIK (szkoły pilotażowe w trzech wariantach) i Uczymy z TIK (tylko w szkołach, które biorą udział w programie po raz drugi). W II semestrze nauczyciele i uczniowie będą go stosować, realizując projekty uczniowskie na różne tematy: projekty badawcze, społeczne czy artystyczne (jak w naszych akcjach Uczniowie z klasą i Nauczyciel z klasą), na lekcjach poszczególnych przedmiotów lub w ramach programu wychowawczego szkoły. Będzie to też dobra okazja, by zastanowić się nad modyfikacją niektórych zapisów kodeksu i by na bieżąco uzupełniać listę dobrych pomysłów na wykorzystanie TIK w nauczaniu i uczeniu się. Pełna wersja szkolnego kodeksu powstanie w końcu roku szkolnego najlepiej przedstawić ją na szkolnym Festiwalu 2.0, który podsumowuje dokonania szkoły w programie. To właśnie na nim zespoły uczniowskie zaprezentują rezultaty swoich projektów edukacyjnych realizowanych z wykorzystaniem TIK. Kodeks 2.0 powinien być początkiem rozmowy nauczycieli z uczniami, a także gdy to możliwe z rodzicami. Nauczyciele wchodzą tu na terytorium, na którym ich podopieczni często czują się bardzo pewnie. Wymaga to otwartości i gotowości do zamiany ról w relacji uczeń nauczyciel. Szkolny kodeks powinien powstawać w toku dyskusji, a także być łatwy do zmodyfikowania, gdy pojawią się nowe narzędzia TIK i nowe możliwości (a co za tym idzie nowe problemy związane z ich używaniem). Naszą intencją jest sprawić, by kodeks żył dalej, dostosowując się do zmian technologicznych, nowych potrzeb i pomysłów szkoły. By był punktem odniesienia dla pracy nauczycieli i uczniów, by pomagał także rodzicom ocenić, czy szkoła sensownie wykorzystuje nowoczesne technologie w nauczaniu ich dzieci.

14 Szkoła z klasą Przewodnik po programie 3.2. Jak pracować nad Kodeksem 2.0? 1. W toku debat i dyskusji przy tworzeniu Kodeksu 2.0 ważna jest wymiana doświadczeń i opinii. Pierwszym etapem tworzenia Kodeksu 2.0 jest debata klasowa, którą przeprowadzają wszystkie szkoły uczestniczące w programie pierwszy raz. Nauczyciel powinien przedyskutować z uczniami dotychczas panujące w szkole zasady korzystania z nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). W trakcie dyskusji nauczyciele i uczniowie wypracowują wspólne stanowisko. Przedstawiają je na debacie ogólnoszkolnej, która pozwala skonfrontować propozycje Kodeksu 2.0 wypracowane w różnych zespołach uczniowskich (o ile w szkole więcej niż jeden nauczyciel przystąpił do programu) i która włącza do dyskusji dyrekcję i innych uczniów. Kodeks 2.0 ma służyć całej szkole, dlatego powinien zostać wypracowany jako kompromis uwzględniający najważniejsze potrzeby całego środowiska szkolnego. Dyskusję o Kodeksie 2.0 można prowadzić równolegle w sieci: na blogach uczniowskich, na forum szkoły, poprzez komunikatory itd. Dyskusja taka powinna toczyć się przez cały rok szkolny. Kierując się m.in. liczbą nauczycieli i uczniów uczestniczących w programie, szkoła może różnie podzielić pracę: każdy nauczyciel wraz ze swoją klasą/klasami przygotowuje cały projekt kodeksu, po czym projekty te przedstawiane są innym w ogólnodostępnej formie (np. na blogach), tak by w trakcie szkolnej debaty można było uzgodnić wspólną wersję; nauczyciele dzielą się dziedzinami kodeksu i wraz z uczniami przygotowują propozycje w ramach tego podziału. Podobnie można podzielić pracę w klasie: zespoły uczniów mogą pracować nad całym kodeksem albo zająć się poszczególnymi obszarami (w skrajnym przypadku powstałoby siedem 2 4-osobowych podzespołów) lub też pracować w ten sposób, że zakresy tematyczne poszczególnych zespołów będą na siebie zachodzić. Uwaga! Wspólna praca uczniów nad szkolnym kodeksem może odbywać się na godzinie wychowawczej, na specjalnej lekcji informatyki lub w ramach zajęć dodatkowych i/lub realizacji projektu uczniowskiego zadaniem szkoły jest znalezienie optymalnego rozwiązania organizacyjnego. Zakładamy przy tym, że każdy nauczyciel w szkole, która jeszcze nie brała udziału w Szkole z klasą 2.0, a więc dotychczas nie pracowała nad Kodeksem 2.0, prowadzi przynajmniej jedne zajęcia poświęcone temu zadaniu (w wyjątkowych wypadkach dopuszczalne jest przeprowadzenie debaty klasowej wspólnie z innym nauczycielem). 2. W ścisłej współpracy z uczniami Kodeks służy przede wszystkim uczniom, ma pomóc im w bezpiecznym i twórczym korzystaniu z TIK. Uczniowskie uwagi, refleksje i doświadczenia w kontaktach z TIK mają wielką wartość dzięki nim Kodeks 2.0 ma szansę stać się praktycznym i użytecznym narzędziem, odpowiadającym na faktyczne potrzeby szkoły. Wymaga to od nauczycieli otwartości na propozycje uczniów, a często także gotowości do zamiany ról uczeń nauczyciel w dzisiejszych czasach to uczniowie są tubylcami w świecie TIK. Czasem postulaty uczniów mogą wydawać się kontrowersyjne w edycji 2010/2011 szczególnie dużo emocji wzbudziła propozycja używania komórek na lekcji. Jak pokazał przykład gliwickiego Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 14, postulat wyjęcia komórek spod ławek może się doskonale sprawdzić w codziennej praktyce szkolnej. Coraz więcej uczniów ma smartfony multimedialne urządzenia, w których funkcja telefonu rzadko jest tą najczęściej używaną. Za pomocą smartfonów i większości komórek można tworzyć filmiki dokumentujące przebieg projektów edukacyjnych, nagrywać na dyktafon lekcje dla chorego kolegi, oglądać prezentacje multimedialne czy przeprowadzać pomiary i obliczenia na przedmiotach ścisłych. 3. Adekwatnie do poziomu nauczania postulaty kodeksu muszą być zrozumiałe dla uczniów. Tworzenie kodeksu będzie inaczej przebiegać w pierwszej klasie szkoły podstawowej, a inaczej w liceum. W podstawówce potrzebna jest z pewnością większa pomoc nauczyciela, postulaty będą zapewne dość ogólne i przyjmą postać prostych, czytelnych reguł, np. W naszej szkole telefony komórkowe uczniów

15 Kodeks Jak pracować nad Kodeksem 2.0? 15 i nauczyciela są podczas lekcji wyłączone. Pracując z młodszymi uczniami, warto wykorzystać ich inwencję, np. zaprosić ich do zilustrowania zasad kodeksu lub odegrania scenek inspirowanych konkretnymi regułami stosowania TIK. W Szkole z klasą 2.0 w roku 2010/2011 w Publicznej Szkole Podstawowej nr 2 im. Kazimierza Brodzińskiego w Bochni uczniowie przy wsparciu nauczycieli przygotowali na debatę szkolną komiksy o stworku Tikusiu przedstawiającym, jak prawidłowo korzystać z TIK. 4. Zgodnie z potrzebami szkoły każda szkoła ma inne potrzeby i możliwości. Zaplecze techniczne, możliwości finansowe i kadrowe są różne w różnych placówkach. Dlatego powstający w szkole Kodeks 2.0 również powinien mieć indywidualny charakter, przystosowany do potrzeb i możliwości konkretnej szkoły. Tylko wtedy będzie spełniał swoją funkcję i faktycznie porządkował zasady korzystania z TIK. Jeśli szkoła dysponuje jednym komputerem i rzutnikiem, reguła wykorzystywania multimediów na każdej lekcji okaże się raczej niemożliwa do spełnienia. Ważne jest gruntowne przemyślenie wszystkich kodeksowych zasad i uwzględnienie realiów szkoły. Można również, poza Kodeksem 2.0, wypracować z uczniami kodeks przyszłości, który będzie odbiciem uczniowskich marzeń o idealnej szkole XXI wieku. 5. W działaniu postulaty kodeksu powinny być testowane podczas całego roku szkolnego i modyfikowane w odpowiedzi na nowe wyzwania i potrzeby. Kodeks 2.0 powinien być praktyczny i użyteczny. Jedynie w działaniu można sprawdzić, czy naprawdę odpowiada na potrzeby szkolnej społeczności, służy rozwojowi uczniów i pomaga nauczycielom w prowadzeniu zajęć. W szkołach, które już mają wypracowany Kodeks 2.0, nowy rok może przynieść nowe wyzwania, takie jak np. instalacja Wi-Fi w szkole. Wprowadzenie sieci bezprzewodowej wymaga uzupełnienia kodeksu o punkty regulujące dostęp uczniów do internetu w szkole. Następnie nowe zasady muszą zostać sprawdzone podczas zajęć i innych form uczniowskiej aktywności. Szkoły, które w zeszłym roku przyjęły już swój Kodeks 2.0, w tym roku mogą się skupić na bardziej szczegółowym opracowaniu jego punktów i zastanowić się, kto i co powinien zrobić, aby te punkty wprowadzić w życie. Można rozdzielić pracę między nauczycieli i klasy, by każdy zespół przygotował jeden z siedmiu punktów kodeksu, przedstawiając swoje odpowiedzi, propozycje, znalezione w internecie i sprawdzone dobre praktyki rozwiązania przyjęte w innych szkołach. Celem takiej pracy będzie nie tylko udoskonalenie szkolnego Kodeksu 2.0, ale też stworzenie praktycznego przewodnika po świecie 2.0. Uwaga gimnazja! Praca uczniów nad kodeksem może zostać uznana za realizację zespołowego projektu edukacyjnego pod warunkiem, że spełnia ona wymogi rozporządzenia MEN. Musi to być zatem działanie zespołowe, zmierzające do rozwiązania problemu różnymi metodami (za takie problemy można uznać: Jak korzystać z TIK w naszej szkole? albo Jaki powinien być Kodeks 2.0?, lub Jak promować zasady kodeksu w naszej szkole? ). Uczniowie muszą określić cele swojego działania, zaplanować je, wykonać, a następnie publicznie przedstawić rezultaty (np. w czasie szkolnej akcji pod hasłem TIK-aj z nami ). Takie właśnie będą z pewnością wszystkie projekty wykonywane w II semestrze, podczas gdy działania uczniów związane z kodeksem mogą (ale nie muszą) przyjąć formę projektu.

16 Szkoła z klasą Przewodnik po programie 3.3. Praca przez cały rok I. Na początku: spotkanie otwierające Przed rozpoczęciem pracy nad Kodeksem 2.0 nauczyciele oraz dyrektor spotykają się, by omówić zadania, które czekają ich oraz uczniów w ciągu roku szkolnego. Nauczyciele bardziej szczegółowo planują pracę w czasie pierwszego semestru i, jeśli to możliwe, ustalają wstępny termin i miejsce szkolnej debaty, a także terminy następnych spotkań swojego zespołu Nauczycieli 2.0. Zachęcamy do zorganizowania kilku takich spotkań konieczne będą co najmniej dwa posiedzenia w pełnym składzie na początku programu i po szkolnej debacie, a przed przedstawieniem pilotażowej wersji Kodeksu 2.0 radzie pedagogicznej. Za ustalenie terminów spotkań oraz komunikację z radą pedagogiczną i dyrekcją odpowiedzialny jest koordynator zespołu, który może jednak umówić się z pozostałymi koleżankami i kolegami, że poszczególne zadania oni wezmą na siebie (np. ostateczną redakcję szkolnego Kodeksu 2.0 może zrobić polonistka). II. Wymiana pomysłów Ważne, by zespół nauczycieli w każdej szkole na bieżąco wymieniał opinie, pomysły, dzielił się trudnościami i wspólnie poszukiwał ciekawych rozwiązań. Szkolny koordynator programu ogłasza, że czeka na uwagi innych nauczycieli, uczniów i rodziców. Podaje adres skrzynki mailowej i zawiesza skrzynkę tekturową do zbierania uwag na piśmie (np. na korytarzu, pod tablicą informującą o programie). Wskazane jest też, by przez cały czas trwania programu dyskusja o kodeksie toczyła się w sieci na forum dla nauczycieli i na blogach uczniowskich. Uwaga! Dyskusja w sieci to dobre rozwiązanie dla szkół, w których tylko jeden nauczyciel bierze udział w programie. W szkołach, w których już funkcjonuje szkolny Kodeks 2.0, na początku I semestru nauczyciele i uczniowie będą mogli ponownie przetestować i w miarę potrzeb zweryfikować jego zasady podczas pracy nad Zadaniem TIK (pierwsze zadanie nauczycieli w I semestrze) przygotują się również w ten sposób do debaty szkolnej. Podobny harmonogram został przewidziany dla szkół biorących udział w Pilotażu 2.0. III. Przyjęcie Kodeksu 2.0 Po debacie szkolnej zespół Nauczycieli 2.0 zbiera się na spotkanie robocze. Kierując się ustaleniami z debaty szkolnej, własnymi refleksjami wynikającymi z pracy z uczniami oraz innymi informacjami (np. postulatami zgłaszanymi przez dyrektora, rodziców czy samorząd uczniowski), spisuje Kodeks 2.0. Rada pedagogiczna przyjmuje ostateczną wersję Kodeksu 2.0 do czasu wprowadzenia kolejnych modyfikacji, a szkolny koordynator umieszcza Kodeks 2.0 w wizytówce szkoły na platformie Szkoły z klasą 2.0. IV. Testowanie Kodeksu 2.0 Po wypracowaniu kodeksu nauczyciele w ramach prowadzonych zajęć i innych aktywności obserwują, jak w codziennym życiu szkoły sprawdzają się przyjęte reguły. Dzieje się to przede wszystkim w I semestrze podczas wykonywania Zadania TIK oraz w II semestrze podczas realizacji projektu edukacyjnego. Ta druga część programu Szkoła z klasą 2.0, która ma samoistną wartość edukacyjną, powinna wzmacniać pracę nad kodeksem i ułatwić jego weryfikację.

17 Kodeks Problemy do rozstrzygnięcia 3.4. Problemy do rozstrzygnięcia 7 punktów Kodeksu Ucz i ucz się z TIK. Jak prowadzić lekcje w sieci online i offline? Jak korzystać z internetu, gdy lekcja nie odbywa się w pracowni (giełda pomysłów, np. dwoje uczniów zostaje oddelegowanych do wyszukiwania i sprawdzania informacji w internecie)? Jakie narzędzia komputerowe mogą się przydać na różnych przedmiotach i do różnych zadań? Jak odrabiać prace domowe w erze TIK (zadania, sprawdziany, testy, informacje umieszczane przez nauczycieli w internecie)? Jak nauczyć się dyskutować i precyzyjnie prezentować swoje poglądy w sieci? Jak realizować zespołowe projekty uczniowskie z wykorzystaniem TIK? Jaki użytek z internetu, komputera i komórek można dopuścić na sprawdzianach i egzaminach? 2. Z informacji korzystaj samodzielnie i krytycznie. Jak nauczyciele i uczniowie mają korzystać z TIK w nauczaniu, by nie było to bezkrytyczne kopiowanie, lecz twórcze wykorzystanie zasobów sieci? Jak rozpoznawać wiarygodne strony i źródła? Jak odróżnić informacje od komentarzy czy opinii? Jak mądrze i skutecznie szukać potrzebnych informacji i materiałów? Czy i jak reagować na nieprawidłowości, oszustwa, błędy? Jak się zachować, gdy zauważy się przejawy rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii, nietolerancji? 3. Nie kradnij i nie daj się okraść. Jak zgodnie z prawem korzystać z dostępnych w sieci materiałów tekstów, zdjęć, filmów? Gdzie i jak szukać legalnych źródeł do wykorzystania? Jak podawać autorów i źródła? Jak czytać i respektować informacje o prawach autorskich? Jak zadbać o własne prawa? Jak podpisywać swoje teksty, zdjęcia itp.? Kiedy warto korzystać z wolnych licencji i na czym one polegają? Gdzie można znaleźć otwarte zasoby edukacyjne? 4. Komunikujmy się. Jak używać TIK do komunikacji w szkole i z rodzicami? Jak e oraz portale społecznościowe mogą ułatwić kontakty między nauczycielami, uczniami i rodzicami? Jakich informacji nie należy rozpowszechniać tą drogą? Jak stworzyć system monitorowania postępów ucznia, by pomagał on się uczyć (zasady dostępu, systemy ostrzegawcze, linki do materiałów dodatkowych)? Czy używać SMS-ów w kontaktach nauczycieli z uczniami? Jaka powinna być strona internetowa szkoły (dobre i złe przykłady)? Kto za nią odpowiada, kto ją prowadzi, co mogą na niej robić uczniowie? Gazetka szkolna w internecie (Qmam i inne narzędzia) czy i jak nauczyciele powinni ją kontrolować? Co publiczne, a co prywatne netykieta nowych czasów. 5. Komputery pod ręką. Jak zapewnić dostępność komputerów i sieci w szkole, zamiast zamykać je w pracowni komputerowej? Jak sprawiedliwie i sensownie dzielić dostęp do TIK między różne przedmioty i wielu uczniów? Jak optymalnie wykorzystać komputery i dostęp do sieci? Rozrywka na szkolnych komputerach kiedy i w jakim zakresie? 6. Bądź bezpieczny w sieci. Na czym polega bezpieczne korzystanie z sieci? Jakie ślady zostawiasz, surfując po internecie? Jak korzystać z portali społecznościowych? Komputery szkolne co uczniowie mogą na nich robić, a czego nie? Szyfrowanie danych na szkolnych dyskach jak to robić? Kontakty z nieznajomymi jak się nauczyć zasad bezpieczeństwa? Strony, na które lepiej nie wchodzić (pornografia, hazard, dziwne organizacje) i zaproszenia do ubicia interesu jak na to wszystko reagować? Jak się bronić przed internetowymi przestępcami? 7. Nauczcie tego dorosłych. W jaki sposób uczniowie przy wsparciu nauczycieli mogą szkolić innych, np. swoich rodziców, dziadków czy sąsiadów, w dziedzinie TIK? Jak przełamać barierę wstydu, że młodzi uczą starszych? Kto i jak ma nadzorować takie zajęcia? Odpowiedzi na te pytania ułożą się w Kodeks 2.0, czyli opis polskiej szkoły nowych czasów.

18 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Dobre praktyki Szkolne Kodeksy 2.0 Gimnazjum im. Macieja Rataja w Żmigrodzie OTWARTOŚĆ mrat.pl stroną tworzoną przez uczniów w każdej klasie jest wyznaczony uczeń z uprawnieniami do publikowania materiałów na stronie szkoły. UCZCIWOŚĆ zawsze podajemy źródło, z którego korzystaliśmy, wykonując zadanie. Znamy podstawowe zapisy dotyczące praw autorskich i przestrzegamy ich. KREATYWNOŚĆ w szkole jest coraz więcej zajęć prowadzonych na platformie edukacyjnej, a komputer w każdej klasie służy uczniom i nauczycielom. KULTURA znamy zasady netykiety w komunikacji online i przestrzegamy ich. ŻYCZLIWOŚĆ kulturalnie i z szacunkiem wypowiadamy się na forach. WSPARCIE nauczyciele tworzą bank stron edukacyjnych, z których mogą korzystać uczniowie. BEZPIECZEŃSTWO nie ujawniamy naszych danych osobowych, loginów, haseł w sieci. Korzystamy tylko z bezpiecznych stron. Gimnazjum nr 1 im. Stanisława Wyspiańskiego w Lubaniu 1. Nie kieruj się cudzą opinią miej własne zdanie. 2. Sprawdzaj wiarygodność informacji znalezionych w internecie. 3. Chroń swoją prywatność nie opowiadaj o sobie zbyt dużo, zachowaj rozsądek przy publikowaniu swoich zdjęć. 4. Wymyślaj silne hasła, co jakiś czas je zmieniaj, nigdy ich nikomu nie podawaj. 5. Jeśli chcesz spotkać się z osobą poznaną w sieci, umów się w miejscu publicznym, powiedz o tym komuś dorosłemu. 6. Uczniowie mogą korzystać z telefonów w czasie przerw muzyki słuchają przez słuchawki, nie fotografują i nie filmują nikogo bez jego zgody. 7. Korzystanie z telefonów w czasie lekcji (internet, kalkulator, filmowanie doświadczenia) wymaga każdorazowo zgody nauczyciela. 8. Nauczyciele, rodzice i uczniowie mogą znać swoje adresy i wykorzystywać je w komunikowaniu się. 9. Uczniowie pokazują rodzicom i dziadkom, że multi media mogą ułatwić życie i rozwój. 10. Dążymy do udostępnienia szkolnego Wi-Fi uczniom. Kodeks na wesoło z Zespołu Szkół Elektronicznych, Elektrycznych i Mechanicznych im. Jędrzeja Śniadeckiego w Bielsku-Białej 1. Ciemność, widzę ciemność... z TIK wszystko stanie się pewne i jasne. 2. Internet jest dobry na wszystko? wykorzystujemy twórczo zasoby sieci. 3. Siódme nie kradnij czyli przestrzegamy licencji i praw autorskich. 4. Internauci wszystkich szkół łączcie się. 5. Myszka w zasięgu ręki nieograniczony dostęp do sieci. 6. Nie jesteś złotą rybką lista zagrożeń czyhających w sieci zasady bezpieczeństwa. 7. Nie płacz, Ewka pomoc nauczycielom, rodzicom i znajomym w odnalezieniu się w świecie nowoczesnych technologii informacyjnych. Jak widać ile szkół, tyle propozycji Kodeksu 2.0.

19 Kodeks Problemy do rozstrzygnięcia Szkolny Kodeks 2.0 przykłady Szkolny Kodeks 2.0 nie powinien zawierać więcej niż kilkanaście, maksimum 20 punktów. Może ich być nawet kilka, zwłaszcza w szkołach podstawowych. Ważne, by propozycje zasad kodeksu były zrozumiałe dla uczniów, akceptowane przez szkolną społeczność, a także aktualne i użyteczne. By naprawdę porządkowały szkolne życie w tej dziedzinie. Zasady mogą być ogólne lub bardzo szczegółowe. Na przykład: 1. Uczniowie w naszej szkole nie kopiują tekstów z internetu, udając, że sami je napisali. Jeśli je wykorzystują, zawsze zaznaczają, jakie jest źródło materiału i kto jest jego autorem. 2. Telefony komórkowe uczniów i nauczyciela są podczas lekcji wyłączone. 3. Nauczyciele w naszej szkole chętnie korzystają z pomysłów uczniów, jak stosować na lekcjach nowe technologie. 4. Każdy uczeń naszej szkoły ma dostęp do swoich ocen i uwag nauczycieli w elektronicznym dzienniku. 5. Nauczyciele mają adresy owe przeznaczone do kontaktu z uczniami i rodzicami. Bez nadmiernej zwłoki odpowiadają na listy. 6. Nauczyciele w naszej szkole proponują uczniom korzystanie z internetowych narzędzi i zasobów programów, stron, filmów itp. ułatwiających uczenie się. Zapraszają uczniów do współpracy w ich wyborze. 7. W naszej szkole dążymy do tego, by ze sprzętu komputerowego korzystali nauczyciele wszystkich przedmiotów. 8. Uczniowie naszej szkoły organizują i prowadzą zajęcia z TIK dla dorosłych. Uczą korzystania z internetu chętnych rodziców, dziadków, sąsiadów itd. Jest to jedno z zadań na zajęciach informatyki. 9. Uczniowie korzystają ze szkolnych komputerów w czasie przerw, podczas okienek i po lekcjach, zgodnie z regulaminem (Uwaga! Regulamin określa m.in., kto odpowiada za jego przestrzeganie i za sprzęt).

20 4. Zadania w I semestrze Termin Szkoły nowe Szkoły weteranki Szkoły pilotażowe Początek I semestru Spotkanie otwierające (rozmowa o zasobach, problemach i planach szkoły na cały rok szkolny) I semestr Debata klasowa Przeprowadzenie i opisanie Zadania TIK, weryfikacja Kodeksu 2.0 i opracowanie do niego postulatów Przeprowadzenie i opisanie Zadania TIK w trzech wariantach (komputer na każdego ucznia, komputer na grupę uczniów, komputer i rzutnik na całą klasę), weryfikacja Kodeksu 2.0 i opracowanie do niego postulatów I semestr Debata ogólnoszkolna Do końca I semestru Przeprowadzenie i opisanie Zadania TIK, przetestowanie zasad Kodeksu 2.0 Zorganizowanie z uczniami zajęć Uczymy z TIK 4.1. Spotkanie otwierające Spotkanie organizuje i prowadzi szkolny koordynator programu. Celem spotkania jest rozpoznanie zasobów, jakimi dysponuje szkoła oraz kluczowych problemów, z którymi społeczność szkolna się zmierzy, a także wypracowanie całorocznego planu działania szkoły. Warto zastanowić się, jak harmonogram programu wpisać w roczny plan pracy szkoły, terminy ferii i szkolnych wydarzeń (wyjazdów, zebrań z rodzicami, świąt szkoły). W spotkaniu powinni wziąć udział wszyscy członkowie grona pedagogicznego uczestniczący w programie, czyli nauczyciele i dyrektor. Obecność dyrektora podnosi rangę spotkania i nadaje ustaleniom wiążący charakter. W wyjątkowych przypadkach możliwa jest wersja pośrednia: obecność zastępcy lub sprawozdanie z przebiegu spotkania, które dyrektor przyjmie jako element planu tegorocznej pracy szkoły. Podczas spotkania powinny zostać omówione następujące tematy: grupa nauczycieli uczestniczących w programie; zasoby szkoły; pytania i problemy; plan działania. I. Grupa nauczycieli uczestniczących w programie Choć każdy nauczyciel samodzielnie wypełnia zadania, to najczęściej jest też członkiem zespołu, od którego wspólnej pracy zależy, czy realizacja programu będzie spójna i konsekwentna oraz czy szkoła uzyska Certyfikat 2.0. Już na początku koordynator powinien zadbać, by wszyscy nauczyciele poczuli się członkami zgranego zespołu, który racjonalnie i sprawiedliwie rozdziela zadania. Warto, by uczestnicy przedstawili na spotkaniu otwierającym swój plan na udział w programie (zarys projektu edukacyjnego, pomysły na zadania). Pozwoli to