Analiza wybranych logistycznych inwestycji wspieranych środkami publicznymi w transporcie kolejowym

Transkrypt

1 WIŚNIEWSKI Tomasz 1 ZAJĄC Mateusz 2 Analiza wybranych logistycznych inwestycji wspieranych środkami publicznymi w transporcie kolejowym WPROWADZENIE Jako jeden z ważniejszych celów rozwoju Polski w najbliższych latach Strategia Rozwoju Kraju wskazuje Rozwój systemu transportowego. Przyszłość rozwoju sektora kolejowego jest tym samym ogromnym wyzwaniem i szansą dla Polski oraz poza strategicznym charakterem ma też wymiar społeczny i polityczny. Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych (WIPIK) jest instrumentem rozwoju krajowej infrastruktury kolejowej, który uwzględnia jednocześnie modernizację istniejących linii jak też budowę nowych odcinków linii, a także przygotowanie budowy kolei dużych prędkości. WPIK jest zgodny z kierunkami polityki transportowej Polski, określonymi w głównych dokumentach strategicznych i realizowanymi przez Rząd. Zarówno Strategia Rozwoju Kraju jaki i Master Plan dla transportu kolejowego w Polsce do roku 2030, a także Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko przewidują, że w sferze transportowej konieczne jest zwiększenie udziału transportu kolejowego w przewozach pasażerskich i towarowych, co wymaga znaczącego podniesienia jakości świadczonych usług.[1] 1 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z TRANSPORTEM KOLEJOWYM W POLSCE Ostatnia dekada była olbrzymią szansą na istotne przyspieszenie poprawy stanu infrastruktury kolejowej w Polsce. Po akcesji kraju do Unii Europejskiej strategiczne linie kolejowe w Polsce funkcjonujące w międzynarodowym system sieci transportowych, aplikowały o środki unijne na wsparcie ich rozwoju i modernizację. Europejskie środki publiczne stały się zatem podstawowym źródłem finansowania dla projektów modernizacyjnych oraz związanych z budową nowych elementów infrastruktury w Polsce. Finansowanie infrastruktury kolejowej w ramach projektów inwestycyjnych zapewniają cztery zasadnicze źródła ze środków UE: Fundusz ISPA, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz TEN-T. Również kredyty udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) można zaliczyć do europejskich źródeł finansowania projektów kolejowych. W Polsce Instytucją Pośredniczącą w dystrybucji środków z linii EBI jest Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Jako krajowe źródła finansowania projektów infrastrukturalnych można wymienić: środki własne zarządcy, budżet państwa, Fundusz Kolejowy. Finansowanie projektów inwestycyjnych można analizować w dwóch aspektach: ze względu na programy operacyjne oraz ze względu na rodzaj inwestycji. 1 Politechnika Wrocławska, Wydział Informatyki i Zarządzania, Tomasz.Wisniewski@pwr.edu.pl 2 Politechnika Wrocławska, Wydział Mechaniczny, Mateusz.Zajac@pwr.edu.pl 11151

2 Inwestycje realizowane w ramach programów operacyjnych, mogły być finansowane w ramach następujących programów: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), Regionalne Programy Operacyjne (RPO), Inne programy (projekty finansowane w ramach tzw. starej perspektywy , , ISPA/FS/PHARE, funduszu TEN-T, budżetu państwa i Funduszu Kolejowego). Realizowane projekty inwestycyjne pogrupowano jako inwestycje: liniowe, punktowe, oraz bez związania lokalizacyjnego, Jednocześnie wskazując na charakter inwestycji (modernizacja, budowa, rewitalizacja). Na projekty składają się podgrupy zawierające fazę w ramach której realizowane są przedsięwzięcia inwestycyjne (przygotowanie, realizowanie procesu budowlanego). Podziały te uwzględniono w zestawieniach planowanych wydatków na ich realizację. 2 SPOSÓB I CZASOKRES DYSTRYBUCJI ŚRODKÓW. W Polsce dystrybucja środków na inwestycje w infrastrukturę kolejową odbywała i odbywa się w oparciu o szereg regulacji prawnych, takich jak np.: Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe (Dz. U. Nr 84, poz. 948, z późn. zm.) Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego (Dz. U. Nr 267, poz. 2251, z późn. zm.)przepisy wspólnotowe w tym głównie obejmujące tzw. w tym głównie obejmujące tzw. I pakiet kolejowy, II pakiet kolejowy i III pakiet kolejowy. Zaplanowane wydatki w latach na inwestycje w infrastrukturę kolejową [tys. Zł] przedstawiono w różnych konfiguracjach w tabelach 1-3. Tab. 1. Inwestycje w infrastrukturę kolejową POIiŚ ,0 RPO ,0 Inne programu ,7 Razem ,7 Tabela 2. Udział poszczególnych rodzajów inwestycji liniowe ,6 punktowe ,2 bez związania ,9 lokalizacyjnego Tabela 3. Wartość poszczególnych inwestycji przygotowanie ,3 realizacja ,4 W tabeli 1 przedstawiono wydatki na realizację projektów w latach , w podziale na działania i programy. Przedstawiona struktura finansowania ilustruje, że działalność inwestycyjna nie może być realizowana wyłącznie w oparciu o krajowe środki publiczne, środki UE i środki własne. Konieczne jest oparcie programu finansowania na kredycie z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Z uwagi na niewystarczające środki na pokrycie wkładu krajowego na projektach POIiŚ, oprócz posiadanych już kredytów EBI w wysokości 300 mln EUR i 400 mln EUR, konieczne było pozyskanie przez PLK nowego kredytu w wysokości szacunkowej 800 mln EUR, z gwarancją Skarbu 11152

3 Państwa na pokrycie wkładu krajowego w projektach POIiŚ w części niekwalifikowanych kosztów oraz na częściowe prefinansowanie kosztów kwalifikowanych. Maksymalne wykorzystanie publicznych środków Unii Europejskiej na realizację projektów w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz Regionalnych Programów Operacyjnych jest możliwe jedynie przy pełnym zabezpieczeniu odpowiedniego wkładu krajowego w postaci środków budżetu państwa, Funduszu Kolejowego i własnych środków PLK. Ograniczenie bądź przesunięcie w latach planowanych środków w jednym ze źródeł, automatycznie niesie zagrożenie rezygnacje z realizacji niektórych projektów lub niewykonania inwestycji w założonym czasie. 3 PLANOWANY BUDŻET PROGRAMÓW SKIEROWANYCH NA POPRAWĘ INFRASTRUKTURY KOLEJOWEJ. Komisja Europejska zatwierdziła w maju 2014 r. Umowę Partnerstwa, najważniejszy dokument określający strategię inwestowania nowej puli Funduszy Europejskich w naszym kraju. Z budżetu Unii Europejskiej na lata Polska otrzyma 82,5 mld euro w ramach unijnej polityki spójności. 3 Budżet Europejskich środków publicznych w okresie będzie wdrażany poprzez 6 programów krajowych, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej, a także 16 programów regionalnych. Największym z nich będzie program Infrastruktura i Środowisko o budżecie 27,5 mld euro. Planowana kwota która przypadnie na infrastrukturę kolejowa w Umowie Partnerstwa wynosi ok. 10,2 mld euro, co stanowi ponad 80% wzrost w stosunku do okresu programowania Tab. 3. Wydatki inwestycyjne na realizację w podziale na działania i programy [tys. zł] [3]. Rodzaj inwestycji Liniowe Punktowe Bez związania lokalizacyjnego Działanie inwestycyjne Wartość łączna [tys. zł] Przed rokiem 2011 (wykonanie)[tys. zł] Programy inwestycyjne w latach [tys. zł] Po roku 2013 POiŚ RPO Inne programy Razem programy - do poniesienia [tys. zł] przygotowanie , , , , , ,1 budowa , , , , ,8 52,1 modernizacja , , , , , , ,2 odtworzenie , , , , , ,7 Razem , , , , , , ,1 przygotowanie , , , , , ,0 budowa 9 700, , ,0 modernizacja ,7 877, , , , ,9 odtworzenie , , , , ,3 Razem , , , , , , ,2 przygotowanie , , ,9 814, , ,7 budowa , , , ,0 modernizacja odtworzenie Razem , , ,9 814, , ,7 Razem faza przygotowanie , , , , , ,8 Razem faza realizacji, w tym: , , , , , , ,2 budowa , , , , , , ,1 modernizacja , , , , , , ,1 odtworzenie , , , , , ,0 OGÓŁEM , , , , , , ,0 4 DYSTRYBUCJA ŚRODKÓW NA PRZESTRZENI OKRESU Łączna wartość kosztorysowa Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych, obejmującego 116 zadań skatalogowanych wg rodzajów zadań w punkcie 7 wynosi 39,09 mld zł, z czego 6,35 mld zł (16,24%) zrealizowane do końca 2009 r. 4 W okresie zrealizowanie 23,95 mld zł (61,26% wartości kosztorysowej zadań), z czego: 2010 r. 2,47 mld zł (10,31%) 2011 r. 4,79 mld zł (20,00%) 2012 r. 8,08 mld zł (33,74%) 3 Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Fundusze Europejskie informacje ogólne. 4 Infrastruktura kolejowa w Polsce rozwój, źródła finansowania, trudności przygotowania i realizacji

4 2013 r. 8,61 mld zł (35,95%) Kwota 23,95 mld zł przeznaczona na projekty: POIiŚ 16,20 mld zł (67,64%) RPO 1,61 mld zł (6,72%) inne 6,14 mld zł (25,64%) Według raportów Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na kolei zawarte są umowy na 87% dostępnych funduszy w latach Ich wykorzystanie jest zdecydowanie wyższe w porównaniu do sytuacji sprzed trzech, a nawet dwóch lat w poprzednim okresie programowania PRZYKŁADY INWESTYCJI Gęstość sieci kolejowej w Polsce jest dość wysoka, choć cechuje ją znaczne zróżnicowanie regionalne. Niemniej jednak stan techniczny infrastruktury kolejowej należy nadal oceniać jako niezadowalający, wymagający znacznych nakładów na podniesienie jakości torowisk i modernizację taboru. W rozwoju Polskiego systemu transportu kolejowego na najbliższe lata przewidziano szereg inwestycji, dokonując ich podziału na: INFRASTRUKTURĘ KOLEJOWĄ modernizacja linii ze względu na ich kierunkowe przeznaczenie dla ruchu pasażerskiego, towarowego lub mieszanego, z uwzględnieniem właściwych TSI dla branż obejmujących infrastrukturę kolejową przygotowanie do budowy linii dużych prędkości, z uwzględnieniem TSI HS wdrażanie systemu ERTMS budowa krótkich odcinków linii zapewniających dobre połączenia z lotniskami realizacja inwestycji odtworzeniowych na obciążonych odcinkach zdegradowanych linii kolejowych likwidacja zbędnej infrastruktury z rekultywacja odzyskanej powierzchni gruntu, tam gdzie będzie zachodziła taka potrzeba modernizacja dworców kolejowych, z dostosowaniem do potrzeb osób z ograniczona możliwością poruszania się oraz wymagań ochrony środowiska (ograniczenie zużycia surowców, energii, wody, emisji CO2) budowa węzłów integracyjnych modernizacja istniejących i budowa nowych terminali przeładunkowych, w szczególności w portach morskich oraz punktach zmiany szerokości toru uwzględnienie w prowadzonej działalności standardów ochrony środowiska PRZEWOZYPASAŻERSKIE integracja systemów biletowych wdrażanie nowych systemów informacji dla podróżnych, uwzgledniających różne środki transportu na drodze podróży w ramach specyfikacji TSI TAP uruchamianie nowych pociągów dla relacji o największym popycie uruchamianie połączeń pociągami dużych prędkości modernizacja i wymiana taboru, z uwzględnieniem wymagań interoperacyjności zwiększenie dostępności usług kolejowych dla osób o ograniczonych możliwościach poruszania się. PRZEWOZYTOWAROWE wdrożenie systemów informatycznych śledzenia pociągów i jednostek ładunkowych, bazujących na nowoczesnych narzędziach teleinformatycznych; wdrożenie specyfikacji TSI TAF w skali sieci 11154

5 wdrażanie narzędzi ułatwiających dostęp do informacji związanych z realizacją procesów przewozowych modernizacja i dostosowanie taboru towarowego do struktury popytu modernizacja i wymiana taboru, z uwzględnieniem wymagań interoperacyjnosci Jako przykład ilustrujący jedną w wielu w/w inwestycji można przytoczyć projekt z Dolnego Śląska mający na celu modernizację linii kolejowej na odcinku Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna. Modernizacja linii kolejowej E 30, etap II. Pilotażowe wdrożenie ERTMS/ETCS i ERTMS/GSM-R w Polsce na odcinku Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna POIiŚ ZAKRES PROJEKTU Zabudowa systemu ERTMS/ETCS i ERTMS/GSM-R CELE PROJEKTU Dostosowanie do standardów interoperacyjności. KOSZT CAŁKOWITY PROJEKTU ,57 PLN CZAS REALIZACJI PROJEKTU KONTRAKTY REALIZOWANE OBECNIE W RAMACH PROJEKTU Zaprojektowanie i zabudowa interfejsu oraz adaptację urządzeń sterowania ruchem kolejowym Spółki Bombardier Transportation (ZWUS) Polska Sp. z o.o. zainstalowanych na odcinku linii E 30 Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna do współpracy z urządzeniami ERTMS/ETCS poziom 2 i zapewnienie zgodności z protokołem Euroradio+/Subset098-60/005/074/000079/09/I/I Zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w ramach projektu "Modernizacja linii kolejowej E 30, etap II. Pilotażowe wdrożenie ERTMS w Polsce na odcinku Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna - w części ETCS II" 90/121/099/00/16600/10/I/I Nadzór i zarządzanie projektem "Modernizacja linii kolejowej E 30, etap II. Pilotażowe wdrożenie ERTMS w Polsce na odcinku Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna - w części ETCS II" - 60/005/063/001313/09/I/I Dostawa, wybudowanie i wdrożenie systemu GSM-R w ramach projektu Modernizacja linii kolejowej E 30, Etap II. Pilotażowe wdrożenie ERTMS/ETCS i ERTMS/GSM-R w Polsce na odcinku Legnica Węgliniec Bielawa Dolna. - 90/125/0001/11/Z/I Nadzór i zarządzanie projektem Dostawa, wybudowanie i wdrożenie systemu GSM-R w ramach projektu "Modernizacja linii kolejowej E30, etap II. Pilotażowe wdrożenie ERTMS w Polsce na odcinku Legnica - Węgliniec - Bielawa Dolna - w części ETCS II - 90/125/0001/12/Z/I KORZYŚCI DLA SPOŁECZEŃSTWA I ŚRODOWISKA Podniesienie parametrów eksploatacyjnych głównych tras przewozowych, w tym zwiększenie interoperacyjności kolei; Zwiększenie punktualności pociągów oraz zmniejszenie kosztów opóźnień; Zmniejszenia zużycia energii przez pojazdy trakcyjne, a co za tym idzie zmniejszenia kosztów zewnętrznych, związanych z zanieczyszczeniem środowiska w skutek produkcji energii; Zmniejszenie wypadkowości na kolei, a zatem redukcja kosztów zewnętrznych wypadków; Nabycie wiedzy i doświadczenia użytecznego przy wdrażaniu ERTMS/ETCS na kolejnych liniach. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Rys. 1 Metryczka projektu, źródło [4] 11155

6 PODSUMOWANIE Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych obejmuje 118 projektów, na co w latach przewidziano ,7 tys. zł, z czego ,7 tys. zł do pokrycia ze środków Unii Europejskiej, ,3 tys. zł z publicznych środków krajowych oraz ,7 tys. zł ze środków własnych PLK i innych środków prywatnych. Wykonanie programu jest strategicznym celem funkcjonowania PLK w najbliższym okresie, a zważywszy na zakres przewidywanych inwestycji jednym z głównych priorytetów gospodarczych w kraju. Program obejmuje zarówno prace przygotowawcze dla działań zaplanowanych do realizacji w kolejnych latach, jak i projekty realizacyjne. Takie ujęcie może zagwarantować ciągłość działań inwestycyjnych wykraczających poza okres objęty programem wieloletnich inwestycji w sektorze kolejowym. Streszczenie Ostatnia dekada była olbrzymią szansą na istotne przyspieszenie poprawy stanu infrastruktury kolejowej w Polsce. Po akcesji kraju do Unii Europejskiej strategiczne linie kolejowe w Polsce funkcjonujące w międzynarodowym systemie sieci transportowych, aplikowały o środki unijne na wsparcie ich rozwoju i modernizację. Europejskie środki publiczne stały się zatem podstawowym źródłem finansowania dla projektów modernizacyjnych oraz związanych z budową nowych elementów infrastruktury w Polsce. Celem artykułu jest przedstawienie skuteczności realizacji inwestycji w infrastrukturę kolejową w Polsce z wykorzystaniem współfinansowania ze środków UE. Analysis of selected logistics investments supported with public funds in rail transport Abstract The last decade has been a great opportunity fora significant acceleration in the improvement of railway infrastructure in Poland. After the accession to the European Union's strategic railway lines in Poland operating in international transport network system, Our applicants for EU funding to support their development and modernization. European public funds have therefore become the primary source of funding for projects related to modernization and construction of new infrastructure in Poland. The purpose of this article is to present the effectiveness of the investment in railway infrastructure in Poland with the use of cofinancing from EU funds. BIBLIOGRAFIA 1. Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych do roku 2013 z perspektywą do roku Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Fundusze Europejskie informacje ogólne. 3. Infrastruktura kolejowa w Polsce rozwój, źródła finansowania, trudności przygotowania i realizacji. 4. Strona internetowa PKP Polskie Linie Kolejowe S.A