MODELOWANIE SZLAKÓW METABOLICZNYCH
|
|
- Gabriel Kaczor
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 MODELOWANIE SZLAKÓW METABOLICZNYCH 1. Zagadnienia do samodzielnego przygotowania a. W jakiej postaci gromadzona jest energia w komórce? Dlaczego ATP może wykonać pracę? b. Na czym polega mechanizm syntezy ATP w procesie fosforylacji oksydatywnej (teoria chemiosmotyczna Mitchella)? c. Od czego zależy szybkość reakcji katalizowanej przez enzym? 2. Literatura B. Korzeniewski, Metabolizm, RM-FOSZE, Rzeszów 1996, Rozdział 1 i 3. Książka Metabolizm jest dostępna w postaci pliku PDF na stronie internetowej: D.G. Nicholls, Bioenergetyka, PWN, Warszawa 1987, Rozdział 1.2 i Wstęp Każdy z metabolitów M (związków biorących udział w przemianach biochemicznych komórki, przetwarzanych w szlakach metabolicznych z jednego w drugi poprzez odpowiednie enzymy) jest przez pewne reakcje produkowany (syntetyzowany; ewentualnie - pobierany z otoczenia), podczas gdy inne reakcje zużywają go (przekształcają w inne związki; ewentualnie - usuwają poza komórkę). Ilustruje to następujący schemat: produkcja konsumpcja M W tak zwanym stanie stacjonarnym, typowym dla metabolizmu w organizmach żywych, który nie ulega żadnym zaburzeniom, spełnione są następujące warunki: a.) szybkość produkcji M równa jest szybkości jego zużycia i obie są stałe w czasie; b.) stężenie M również pozostaje stałe, co jest prostą konsekwencją punktu a.). W stanie stacjonarnym następuje zatem stały, jednokierunkowy przepływ strumienia metabolitów przez szlak metaboliczny (np. A B C). Odróżnia go to od stanu równowagi, w którym ma miejsce zerowy przepływ netto, ponieważ szybkość reakcji do przodu jest równa szybkości reakcji wstecz (A B). Stan równowagi właściwie nie występuje w organizmach żywych (które są z natury układami dynamicznymi, strukturami dyssypatywnymi rozpraszającymi energię), można go natomiast z łatwością otrzymać w probówce, kiedy reakcja zajdzie całkowicie, ustali się równowagowa proporcja stężeń substratów i produktów, i nic już się nie będzie działo.
2 Wracając jednak do stanu stacjonarnego, to ma on miejsce wtedy, kiedy zapotrzebowanie na metabolit M jest stałe, a substraty służące do jego syntezy nie ulegają wyczerpaniu. Z rozmaitych powodów może jednak wzrosnąć (lub zmaleć) zapotrzebowanie komórki na dany metabolit. Wtedy zaczyna on być zużywany z większą (mniejszą) szybkością, niż dotychczas, a więc, mówiąc innymi słowy, następuje aktywacja (lub obniżenie) jego konsumpcji. Oznacza to zaburzenie stanu stacjonarnego. Gdyby nie nastąpiła jednoczesna aktywacja (lub zahamowanie) produkcji M, zostałby on w krótkim czasie całkowicie wyczerpany, ponieważ synteza nie nadążałaby za zużyciem (albo też nagromadziłby się w wielkich ilościach, gdyż synteza przewyższałaby zużycie). Nie leży to oczywiście w interesie komórki, która potrzebuje M w stężeniu wystarczająco wysokim (aby mogły zachodzić reakcje dla których jest on substratem), ale niezbyt wielkim, bo zaburzyłoby to równowagę osmotyczną i doprowadziło do niepotrzebnego nagromadzenia w formie metabolitu M materii, która mogłaby być przekształcona w inne metabolity potrzebne komórce. Z tych powodów, w organizmach żywych występują mechanizmy, które aktywują (w sposób pośredni lub bezpośredni) także produkcję M, kiedy wzrasta jego konsumpcja, a obniżają szybkość syntezy M, kiedy zapotrzebowanie na ten metabolit spada. Tym samym, zapobiegają one wyczerpaniu M lub jego nadmiernemu nagromadzeniu, a także zapewniają dostosowaną do potrzeb komórki szybkość przepływu metabolitów przez szlaki metaboliczne. W ten sposób, mechanizmy te uczestniczą w zachowaniu stałości warunków wewnętrznych w komórce pomimo zaburzeń pochodzących z otoczenia (w tym wypadku: zmieniającego się zapotrzebowanie na poszczególne metabolity). Nazywamy to homeostazą. Po zaburzeniu danego stanu stacjonarnego, w rozpatrywanym przypadku po aktywacji procesu produkcji i/lub konsumpcji M, następuje krótkotrwały stan przejściowy, podczas którego szybkości poszczególnych reakcji oraz stężenia metabolitów ulegają zmianie dopóty, dopóki szybkości produkcji i konsumpcji poszczególnych metabolitów nie wyrównają się na nowym poziomie, a stężenia tych metabolitów nie ustabilizują się przy nowej wartości. Wtedy zostanie osiągnięty nowy stan stacjonarny. Zasadniczo istnieją dwa główne mechanizmy, które mogą aktywować produkcję M, dostosowując ją do szybkości zużycia tego metabolitu warunkowanej aktualnymi potrzebami komórki. Są to: A. Sprzężenie zwrotne ujemne. Szybkość konsumpcji M zostaje bezpośrednio aktywowana (następuje wzrost stałej szybkości tego procesu) przez jakiś sygnał zewnętrzny X. W miarę zużycia M jego stężenie spada. Ponieważ wysokie [M] hamuje blok reakcji prowadzących do jego syntezy (hamowanie przez produkt), spadek stężenia M powoduje aktywację (odblokowanie) procesu produkcji M. To z kolei prowadzi do wzrostu stężenia M, a więc do częściowej kompensacji spadku tego stężenia spowodowanego wzrostem konsumpcji M. Spadek [M] powoduje, iż
3 wzrost konsumpcji M (a więc także wzrost przepływu metabolitów przez drogę biochemiczną) jest mniejszy, niż wynikałoby to ze stopnia aktywacji konsumpcji M przez X. W przypadku mechanizmu sprzężenia zwrotnego ujemnego proces produkcji M nie jest aktywowany bezpośrednio przez zewnętrzny czynnik X, lecz jedynie pośrednio, poprzez spadek [M]. Mechanizm ten prowadzi zatem do częściowego przeciwdziałania spadkowi stężenia M na skutek zwiększonego zapotrzebowania na ten metabolit. Działanie sprzężenia zwrotnego ujemnego ilustruje poniższy schemat: B. Równoległa aktywacja. Czynnik X aktywuje bezpośrednio (zwiększa stałą szybkości reakcji) w takim samym stopniu (tyle samo razy) zarówno produkcję, jak i konsumpcję metabolitu M. W tym wypadku szybkość konsumpcji M, równa w nowym stanie stacjonarnym szybkości przepływu metabolitów przez dany szlak metaboliczny, rośnie w takim samym stopniu, w jakim procesy produkcji i konsumpcji M zostały aktywowane przez zewnętrzny efektor X. Natomiast stężenie M pozostaje niezmienione. Mechanizm równoległej aktywacji ilustruje poniższy schemat: Możliwy jest mechanizm pośredni pomiędzy sprzężeniem zwrotnym ujemnym a równoległą aktywacją, kiedy to produkcja M jest bezpośrednio aktywowana przez zewnętrzny czynnik X, ale w mniejszym stopniu, niż konsumpcja X.
4 Jednym z najistotniejszych metabolitów (M) produkowanych i konsumowanych w komórce jest uniwersalny nośnik energii, ATP. Zapotrzebowanie na ATP nie jest stałe w czasie. W spoczynkowym stanie stacjonarnym ATP jest zużywane na procesy niezbędne do podtrzymania komórki przy życiu, takich jak synteza białek, kwasów nukleinowych lub transport jonów przez błony komórkowe. Zapotrzebowanie na ATP może wzrosnąć kiedy komórka ma do wykonania jakąś pracę wymagającą energii. Komórka przechodzi wtedy (poprzez stan przejściowy) do aktywnego stanu stacjonarnego, charakteryzującego się zwiększoną konsumpcją i produkcją ATP. Spektakularnym przykładem jest skurcz komórki mięśniowej, podczas którego zużycie ATP może wzrosnąć 100-krotnie (mięśnie szkieletowe ssaków) lub nawet 1000-krotnie (mięśnie skrzydeł owadów) w stosunku do wartości spoczynkowej. Wewnątrz komórki mięśniowej, pobudzonej do skurczu impulsem nerwowym, sygnałem decydującym o przesuwaniu się wobec siebie filamentów miozyny i aktyny (proces zużywający ATP) jest wzrost stężenia jonów wapnia (pełniących rolę czynnika X). Z drugiej strony, ciągle pozostaje tematem debaty naukowej problem w jaki sposób proces fosforylacji oksydatywnej w mitochondriach dowiaduje się o tym, jak szybko powinien on produkować ATP w danej chwili. Zgodnie z powyższym, konkurują ze sobą dwie skrajne koncepcje: A. Sprzężenie zwrotne ujemne. Czynnik X (jony wapnia) aktywuje bezpośrednio jedynie konsumpcję ATP, produkcja ATP jest aktywowana pośrednio poprzez spadek stosunku [ATP]/[ADP], którego wysoka wartość hamuje fosforylację oksydacyjną w mitochondriach. B. Równoległa aktywacja. Czynnik X aktywuje bezpośrednio w podobnym stopniu zarówno konsumpcję, jak i produkcję ATP, zaś stężenie ATP (stosunek [ATP]/[ADP]) utrzymuje się na względnie niezmienionym poziomie. Problem który z powyższych mechanizmów odgrywa zasadniczą rolę, nie doczekał się jeszcze definitywnego rozwiązania na drodze eksperymentalnej. Można jednak rozważyć w sposób teoretyczny który z nich byłby korzystniejszy, czyli bardziej efektywny ze względu na zachowanie homeostazy w komórce. Do oceny efektywności obu mechanizmów mogą posłużyć 3 kryteria: 1. To, który z mechanizmów powoduje większy wzrost szybkości konsumpcji ATP przy tej samej aktywacji konsumpcji ATP (wzroście stałej szybkości konsumpcji ATP). Zakładamy dla potrzeb ćwiczenia, iż czynnik X (jony wapnia) zwiększa stałą szybkości konsumpcji ATP w komórce mięśniowej 80 razy. Oznacza to, iż w czasie skurczu komórka chciałaby zużywać 80 razy więcej ATP w jednostce czasu, niż w stanie spoczynkowym (np. u antylopy w czasie ucieczki przed gepardem). Zachodzi pytanie który z mechanizmów jej na to pozwoli.
5 2. To, który z mechanizmów powoduje mniejsze zmiany w stężeniu ATP (w stosunku [ATP]/[ADP]). Duży spadek w [ATP] zahamowałby reakcje utrzymujące komórkę przy życiu (synteza białek, kwasów nukleinowych, transport jonów), których przebieg sprzężony jest z hydrolizą ATP. Zahamowanie tych procesów mogłoby doprowadzić do uszkodzenia lub śmierci komórki; 3. To, w którym z mechanizmów występuje krótszy stan przejściowy pomiędzy spoczynkowym stanem stacjonarnym i aktywnym stanem stacjonarnym. Dla homeostazy komórki i całego zwierzęcia istotne jest dostosowanie się do nowych warunków tak szybko, jak to tylko możliwe. Powyższy problem można badać teoretycznie przy pomocy dynamicznego modelu kinetycznego, opisującego w sposób ilościowy procesy produkcji i konsumpcji ATP. W modelu kinetycznym szybkość wszystkich opisywanych procesów (np. reakcji enzymatycznych) jest wyrażona jako funkcja stężeń rozmaitych metabolitów (substratów, produktów, inhibitorów, aktywatorów itp.). Szybkości zmian stężeń poszczególnych metabolitów w czasie są wyrażone w postaci układu równań różniczkowych. Wartości poszczególnych parametrów (szybkości, stężeń) w kolejnych momentach czasowych obliczane są przy pomocy komputera - pozwala to na prześledzenie zmian tych parametrów w czasie. Możemy np. zobaczyć, co się z nimi stanie w momencie wzrostu zapotrzebowania na ATP. W niniejszym ćwiczeniu wykorzystany będzie bardzo uproszczony model produkcji i zużycia ATP w mięśniu. Cele ćwiczenia a. Nauka samodzielnej interpretacji wyników naukowych (w tym przypadku: symulacji komputerowych) oraz samodzielnego formułowania wniosków i rozwiązywania problemów badawczych. b. Pokazanie przydatności komputerowych modeli kinetycznych do rozwiązywania problemów biochemicznych I fizjologicznych. 5. Aparatura Jedyną używaną aparaturą będzie komputer. Symulacje zostaną przeprowadzone przy pomocy programu ATP2, napisanego na użytek ćwiczeń.
6 6. Opis modelu Model układu produkcji i konsumpcji ATP Równania kinetyczne max [ ADP] vprod = VPROD [ ADP] + K v = k [ ATP] KONS max V PROD KONS Parametry = 10 k KONS = 001. K m = 9 A = 101 [ ATP ] Zmienna niezależna Zmienna zależna m szybkość produkcji ATP szybkość konsumpcji ATP szybkość maksymalna produkcji ATP stała szybkości konsumpcji ATP stała Michaelisa-Menten procesu produkcji ATP ze względu na [ADP] suma stężeń nukleotydów adeninowych: [ATP] + [ADP] stężenie ATP [ ADP] = A [ ATP] stężenie ADP Równanie różniczkowe (szybkość zmiany stężenia ATP w czasie) d[ ATP]/ dt = v v PROD KONS Aktywacja produkcji i konsumpcji ATP konsumpcja * n oznacza, że stała szybkości konsumpcji została zwiększona przez X n razy; produkcja * n oznacza, że szybkość maksymalna produkcji została zwiększona przez X n razy. 7. Wykonanie ćwiczenia a. Włączyć komputer. Wejść do katalogu ATP. Uruchomić program atp2.exe. Po wprowadzeniu stopnia aktywacji produkcji i konsumpcji (podanego dla poszczególnych symulacji w następnych podpunktach) ukaże się wykres przedstawiający zależność wartości szybkości produkcji ATP oraz stosunku [ATP]/[ADP] (oś Y) od czasu (oś X). Umowne jednostki na osi Y odnoszą się zarówno do szybkości konsumpcji ATP, jak i stosunku [ATP]/[ADP]. Końcowe wartości szybkości (ang. rate) oraz stosunku [ATP]/[ADP] są przedstawione w okienkach w górnej części monitora komputera. Aktywacja następuje (o ile w ogóle ma miejsce) w punkcie czasowym 2 (w jednostkach umownych).
7 b. Przeprowadzić symulację spoczynkowego stanu stacjonarnego, w którym brak jakiejkolwiek aktywacji. Zatem, zarówno konsumpcja, jak i produkcja ATP jest aktywowana 1-krotnie ( * 1) (to właśnie odpowiada brakowi aktywacji). Przerysować otrzymany wykres i zanotować spoczynkowe wartości szybkości zużycia ATP oraz stosunku [ATP]/[ADP]. Opisać, z jakim stanem mamy do czynienia. c. Przeprowadzić symulację aktywacji układu (przejścia do aktywnego stanu stacjonarnego) przy użyciu mechanizmu sprzężenia zwrotnego ujemnego. Aktywujemy konsumpcję ATP 80 razy, natomiast produkcja nie jest bezpośrednio aktywowana (= aktywacja 1 raz). Przerysować otrzymany wykres. Zanotować, jak zmieniły się w wyniku aktywacji: szybkość konsumpcji ATP oraz stosunek [ATP]/[ADP]. Opisać spoczynkowy stan stacjonarny, aktywny stan stacjonarny oraz stan przejściowy. Zmierzyć przybliżoną długość trwania (w jednostkach umownych) stanu przejściowego. d. Przeprowadzić symulację aktywacji układu (przejścia do aktywnego stanu stacjonarnego) przy użyciu mechanizmu równoległej aktywacji. Aktywujemy zarówno konsumpcję, jak i produkcję ATP 80 razy. Przerysować otrzymany wykres. Zanotować, jak zmieniły się w wyniku aktywacji: szybkość konsumpcji ATP oraz stosunek [ATP]/[ADP]. Opisać spoczynkowy stan stacjonarny, aktywny stan stacjonarny oraz stan przejściowy. Zmierzyć przybliżoną długość trwania (w jednostkach umownych) stanu przejściowego. e. Przeprowadzić symulację aktywacji układu (przejścia do aktywnego stanu stacjonarnego) przy użyciu jakiegoś mechanizmu pośredniego pomiędzy sprzężeniem zwrotnym ujemnym i równoległą aktywacją. Wymyślić, ile może wynosić (ilokrotna ma być) aktywacja konsumpcji i produkcji ATP przy takim mechanizmie. Przerysować otrzymany wykres i opisać go analogicznie do dwóch poprzednich wykresów. 8. Opracowanie wyników a. Opisać, jakie zmiany w szybkości konsumpcji ATP oraz w stosunku [ATP]/[ADP] zaszły na czterech powyższych wykresach w czasie trwania symulacji i dlaczego (co spowodowało te zmiany, o ile one zaszły). Skorzystać z kinetycznego opisu modelu przedstawionego powyżej. b. W oparciu o trzy przedstawione wcześniej kryteria zdecydować i uzasadnić, który z analizowanych mechanizmów (sprzężenie zwrotne czy równoległa aktywacja) jest bardziej korzystny ze względu na zachowanie homeostazy oraz funkcjonowanie komórki i dlaczego. UWAGA: Sprawozdania będą oddawane i oceniane w trakcie ćwiczeń.
8 9. Słowniczek terminów angielskich użytych w programie ATP2 activation - aktywacja arbitrary units - jednostki umowne concentration - stężenie consumption - konsumpcja production - produkcja rate - szybkość
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 14. Maria Bełtowska-Brzezinska KINETYKA REAKCJI ENZYMATYCZNYCH
Ćwiczenie 14 aria Bełtowska-Brzezinska KINETYKA REAKCJI ENZYATYCZNYCH Zagadnienia: Podstawowe pojęcia kinetyki chemicznej (szybkość reakcji, reakcje elementarne, rząd reakcji). Równania kinetyczne prostych
Bardziej szczegółowoŹródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska
Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 3. Farmakokinetyka nieliniowa i jej konsekwencje terapeutyczne na podstawie zmian stężenia fenytoiny w osoczu krwi
ĆWICZENIE 3 Farmakokinetyka nieliniowa i jej konsekwencje terapeutyczne na podstawie zmian stężenia fenytoiny w osoczu krwi Celem ćwiczenia jest wyznaczenie podstawowych parametrów charakteryzujących kinetykę
Bardziej szczegółowoLaboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna
Laboratorium 5 Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Prowadzący: dr inż. Karolina Labus 1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA Szybkość reakcji enzymatycznej zależy przede wszystkim od stężenia substratu
Bardziej szczegółowoKonspekt z przedmiotu biologia realizowany w klasie II gimnazjum przez nauczyciela Sabinę Gądek
Konspekt z przedmiotu biologia realizowany w klasie II gimnazjum przez nauczyciela Sabinę Gądek TEMAT : Komórka najmniejsza funkcjonalna część organizmu. Cele: zdobycie wiadomości na temat najmniejszej
Bardziej szczegółowoEnzymologia I. Kinetyka - program Gepasi. Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii Zakład Regulacji Metabolizmu
Enzymologia I Kinetyka - program Gepasi Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii Zakład Regulacji Metabolizmu I zasada + II zasada termodynamiki zmiana entalpii i entropii może zostać wyrażona ilościowo
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE PROJEKTAMI I PROCESAMI. Mapowanie procesów AUTOR: ADAM KOLIŃSKI ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI I PROCESAMI. Mapowanie procesów
1 ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI I PROCESAMI MAPOWANIE PROCESÓW 2 Tworzenie szczegółowego schematu przebiegu procesu, obejmujące wejścia, wyjścia oraz działania i zadania w kolejności ich występowania. Wymaga
Bardziej szczegółowoProjektowanie Procesów Biotechnologicznych
Projektowanie Procesów Biotechnologicznych wykład 14 styczeń 2014 Kinetyka prostych reakcji enzymatycznych Kinetyka hamowania reakcji enzymatycznych 1 Enzymy - substancje białkowe katalizujące przemiany
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego
Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy
Bardziej szczegółowoHomeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Różnorodność środowisk Stałość warunków w organizmie Podstawy procesów fizjologicznych Procesy zachodzące
Bardziej szczegółowoA B. Modelowanie reakcji chemicznych: numeryczne rozwiązywanie równań na szybkość reakcji chemicznych B: 1. da dt. A v. v t
B: 1 Modelowanie reakcji chemicznych: numeryczne rozwiązywanie równań na szybkość reakcji chemicznych 1. ZałóŜmy, Ŝe zmienna A oznacza stęŝenie substratu, a zmienna B stęŝenie produktu reakcji chemicznej
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu
Bardziej szczegółowoKinetyka reakcji chemicznych. Dr Mariola Samsonowicz
Kinetyka reakcji chemicznych Dr Mariola Samsonowicz 1 Czym zajmuje się kinetyka chemiczna? Badaniem szybkości reakcji chemicznych poprzez analizę eksperymentalną i teoretyczną. Zdefiniowanie równania kinetycznego
Bardziej szczegółowoĆwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ
Wprowadzenie Ćwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ opracowanie: Barbara Stypuła Celem ćwiczenia jest poznanie roli katalizatora w procesach chemicznych oraz prostego sposobu wyznaczenia wpływu
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoOPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA
SPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA 1. Najwięcej Aparatów Golgiego będzie w komórkach: Mięśnia Trzustki Serca Mózgu 2. Podaj 3 cechy transportu aktywnego... 3. Czym się różni dyfuzja
Bardziej szczegółowoMaszyna indukcyjna jest prądnicą, jeżeli prędkość wirnika jest większa od prędkości synchronicznej, czyli n > n 1 (s < 0).
Temat: Wielkości charakteryzujące pracę silnika indukcyjnego. 1. Praca silnikowa. Maszyna indukcyjna jest silnikiem przy prędkościach 0 < n < n 1, co odpowiada zakresowi poślizgów 1 > s > 0. Moc pobierana
Bardziej szczegółowoZamiana zmiennych w wyrażeniach różniczkowych
Zamiana zmiennych w wyrażeniach różniczkowych Poniższy tekst stanowi treść jednego z moich wykładów dla studentów mechaniki. Postanowiłem go udostępnić szerszemu gronu, dotychczas korzystali z niego wyłącznie
Bardziej szczegółowoLiczba zadań a rzetelność testu na przykładzie testów biegłości językowej z języka angielskiego
Ewaluacja biegłości językowej Od pomiaru do sztuki pomiaru Liczba zadań a rzetelność testu na przykładzie testów biegłości językowej z języka angielskiego Tomasz Żółtak Instytut Badań Edukacyjnych oraz
Bardziej szczegółowoKinetyka chemiczna jest działem fizykochemii zajmującym się szybkością i mechanizmem reakcji chemicznych w różnych warunkach. a RT.
Ćwiczenie 12, 13. Kinetyka chemiczna. Kinetyka chemiczna jest działem fizykochemii zajmującym się szybkością i mechanizmem reakcji chemicznych w różnych warunkach. Szybkość reakcji chemicznej jest związana
Bardziej szczegółowoWzmacniacze operacyjne
Wzmacniacze operacyjne Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest badanie podstawowych układów pracy wzmacniaczy operacyjnych. Wymagania Wstęp 1. Zasada działania wzmacniacza operacyjnego. 2. Ujemne sprzężenie
Bardziej szczegółowoInstytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek
Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania
Bardziej szczegółowoFunkcja liniowa - podsumowanie
Funkcja liniowa - podsumowanie 1. Funkcja - wprowadzenie Założenie wyjściowe: Rozpatrywana będzie funkcja opisana w dwuwymiarowym układzie współrzędnych X. Oś X nazywana jest osią odciętych (oś zmiennych
Bardziej szczegółowoPrzepływy finansowe Telekomunikacji Polskiej i operatorów MNO przy obecnych stawkach MTR oraz w wyniku ich obniżenia
Urząd Komunikacji Elektronicznej Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego Przepływy finansowe Telekomunikacji Polskiej i operatorów MNO przy obecnych stawkach oraz w wyniku ich obniżenia Stawki za
Bardziej szczegółowoWitaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Jaką rolę pełnią witaminy w organizmie? I dlaczego są niezbędnymi składnikami w żywieniu świń? Dowiedz się o roli poszczególnych witamin w żywieniu trzody chlewnej. Witaminy są niezbędne do prawidłowego
Bardziej szczegółowoZasilanie silnika indukcyjnego poprzez układ antyrównoległy
XL SESJA STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH Zasilanie silnika indukcyjnego poprzez układ antyrównoległy Wykonał: Paweł Pernal IV r. Elektrotechnika Opiekun naukowy: prof. Witold Rams 1 Wstęp. Celem pracy było przeanalizowanie
Bardziej szczegółowoChemia ogólna nieorganiczna Wykład XII Kinetyka i statyka chemiczna
Chemia ogólna nieorganiczna Wykład 10 14 XII 2016 Kinetyka i statyka chemiczna Elementy kinetyki i statyki chemicznej bada drogi przemiany substratów w produkty szybkość(v) reakcji chem. i zależność od
Bardziej szczegółowoMIĘŚNIE Czynności i fizjologia mięśni
Biomechanika sportu MIĘŚNIE Czynności i fizjologia mięśni CZYNNOŚCI MIĘŚNIA W opisie czynności mięśnia i siły przez niego wyzwolonej odwołujemy się do towarzyszącej temu zmianie jego długości. Zmiana długości
Bardziej szczegółowoWysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych:
Zmęczenie Zmęczenie jako jednorodne zjawisko biologiczne o jednym podłożu i jednym mechanizmie rozwoju nie istnieje. Zmęczeniem nie jest! Zmęczenie po dniu ciężkiej pracy Zmęczenie wielogodzinną rozmową
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoWykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej
Wykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Część 5 ELEMENTY STATYKI CHEMICZNEJ Katedra i Zakład Chemii Fizycznej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Prof. dr hab. n.chem.
Bardziej szczegółowoSTABILIZATORY NAPIĘCIA STAŁEGO O DZIAŁANIU CIĄGŁYM
STABILIZATORY NAPIĘCIA STAŁEGO O DZIAŁANIU CIĄGŁYM Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z problemami związanymi z projektowaniem, realizacją i pomiarami wartości parametrów stabilizatorów parametrycznych
Bardziej szczegółowoKATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI
6 KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zagadnieniami katalizy homogenicznej i wykorzystanie reakcji tego typu do oznaczania śladowych ilości jonów Cu 2+. Zakres obowiązującego
Bardziej szczegółowoSubiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07
Zmęczenie to mechanizm obronny, chroniący przed załamaniem funkcji fizjologicznych (wyczerpaniem) Subiektywne objawy zmęczenia bóle mięśni, uczucie osłabienia i wyczerpania, duszność, senność, nudności,
Bardziej szczegółowo3. Badanie kinetyki enzymów
3. Badanie kinetyki enzymów Przy stałym stężeniu enzymu, a przy zmieniającym się początkowym stężeniu substratu, zmiany szybkości reakcji katalizy, wyrażonej jako liczba moli substratu przetworzonego w
Bardziej szczegółowoROZGRZEWKA. w treningu taktycznym
ROZGRZEWKA w treningu taktycznym Aby przygotować zawodnika do wysiłku treningowego lub meczowego niezbędne jest przeprowadzenie rozgrzewki, która ułatwi nam realizację programu zajęć podczas jednostki
Bardziej szczegółowoEnzymologia SYLABUS A. Informacje ogólne
Enzymologia A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 1. Farmakokinetyka podania dożylnego i pozanaczyniowego leku w modelu jednokompartmentowym
ĆWICZENIE 1 Farmakokinetyka podania dożylnego i pozanaczyniowego leku w modelu jednokompartmentowym Celem ćwiczenia jest wyznaczenie parametrów farmakokinetycznych leków podanych w jednorazowych dawkach:
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. BIOCHEMIA BIOCHEMISTRY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Prof. dr hab. Maria Filek Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Elżbieta Rudolphi-Skórska dr Apolonia Sieprawska
Bardziej szczegółowoObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w
WYKŁAD III Struktura obciąŝeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŝy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy
Bardziej szczegółowoFunkcje: wejściowe, wyjściowe i logiczne. Konfigurowanie zabezpieczeń.
Funkcje: wejściowe, wyjściowe i logiczne. Konfigurowanie zabezpieczeń. 1.ZASADA DZIAŁANIA...2 2. FUNKCJE WEJŚCIOWE... 4 2.1 Zasada działania...4 2.2 Spis funkcji wejściowych oraz wejść...4 2.2.1 Nastawy
Bardziej szczegółowoPara pozostająca w równowadze z roztworem jest bogatsza w ten składnik, którego dodanie do roztworu zwiększa sumaryczną prężność pary nad nim.
RÓWNOWAGA CIECZ-PARA DLA UKŁADÓW DWUSKŁADNIKOWYCH: 1) Zgodnie z regułą faz Gibbsa układ dwuskładnikowy osiąga największą liczbę stopni swobody (f max ), gdy znajduje się w nim najmniejsza możliwa liczba
Bardziej szczegółowoW rozdziale tym omówione będą reakcje związków nieorganicznych w których pierwiastki nie zmieniają stopni utlenienia. Do reakcji tego typu należą:
221 Reakcje w roztworach Wiele reakcji chemicznych przebiega w roztworach. Jeżeli są to wodne roztwory elektrolitów wtedy faktycznie reagują między sobą jony. Wśród wielu reakcji chemicznych zachodzących
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoPomiar charakterystyk statycznych tranzystora JFET oraz badanie własności sterowanego dzielnika napięcia.
WFiIS LABORATORIUM Z ELEKTRONIKI Imię i nazwisko: 1. 2. TEMAT: ROK GRUPA ZESPÓŁ NR ĆWICZENIA Data wykonania: Data oddania: Zwrot do poprawy: Data oddania: Data zliczenia: OCENA CEL ĆWICZENIA Pomiar charakterystyk
Bardziej szczegółowoTyp szkoły: ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA Rok szkolny 2015/2016 Zawód: FRYZJER, CUKIERNIK, PIEKARZ, SPRZEDAWCA, FOTOGRAF i inne zawody.
Typ szkoły: ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA Rok szkolny 05/06 Zawód: FRYZJER, CUKIERNIK, PIEKARZ, SPRZEDAWCA, FOTOGRAF i inne zawody Przedmiot: MATEMATYKA Klasa I (60 godz) Rozdział. Liczby rzeczywiste Numer
Bardziej szczegółowoWykład 21 XI 2018 Żywienie
Wykład 21 XI 2018 Żywienie Witold Bekas SGGW Elementy kinetyki i statyki chemicznej bada drogi przemiany substratów w produkty szybkość(v) reakcji chem. i zależność od warunków przebiegu reakcji pomaga
Bardziej szczegółowoWolne rodniki w komórkach SYLABUS A. Informacje ogólne
Wolne rodniki w komórkach A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Rodzaj Rok studiów /semestr
Bardziej szczegółowoMultimedia - przychody z Internetu równe przychodom z telefonii stacjonarnej
GSMONLINE.PL Multimedia - przychody z Internetu równe przychodom z telefonii stacjonarnej 2009-02-25 Multimedia opublikowały swoje wyniki za 2008 r.: Na dzień 31 grudnia 2008 r. Grupa posiadała łącznie
Bardziej szczegółowoBliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Bardziej szczegółowoOtwórz nowy skoroszyt. Zapisz go na dysku pod nazwą Nazwisko Imię Excel ćwiczenie 4.
Ćwiczenie 1. Otwórz nowy skoroszyt. Zapisz go na dysku pod nazwą Nazwisko Imię Excel ćwiczenie 1. Wprowadź do komórek B1:B6 wartość 0,1924578. Sformatuj odpowiednie komórki tak, aby wyświetlanie danych
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biochemia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia opisujące sieć przestrzenną
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii akład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Podstawowe pojęcia opisujące sieć przestrzenną Cel ćwiczenia: kształtowanie umiejętności posługiwania się modelami
Bardziej szczegółowoI we. F (filtr) U we. Rys. 1. Schemat blokowy układu zasilania odbiornika prądu stałego z sieci energetycznej z zastosowaniem stabilizatora napięcia
22 ĆWICZENIE 3 STABILIZATORY NAPIĘCIA STAŁEGO Wiadomości wstępne Stabilizatory napięcia stałego są to układy elektryczne dostarczające do odbiornika napięcie o stałej wartości niezależnie od zmian w określonych
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowo(x j x)(y j ȳ) r xy =
KORELACJA. WSPÓŁCZYNNIKI KORELACJI Gdy w badaniu mamy kilka cech, często interesujemy się stopniem powiązania tych cech między sobą. Pod słowem korelacja rozumiemy współzależność. Mówimy np. o korelacji
Bardziej szczegółowoMechanizmy działania i regulacji enzymów
Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje
Bardziej szczegółowoBogdan Walkowiak. Zakład Biofizyki
Bogdan Walkowiak Zakład Biofizyki Politechnika Łódzka Potencjał termodynamiczny - jest to taka funkcja termodynamiczna, której zmiana w procesie odwracalnym jest równa różnicy całkowitej pracy wykonanej
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej
Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoprawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA kod (pojęcie interdyscyplinarne) znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz
WIEDZA prawda komunikat symbol DANE fałsz kod INFORMACJA (pojęcie interdyscyplinarne) liczba znak forma ENTROPIA przekaz wiadomość Czy żyjemy w erze informacji? Czy żyjemy w erze informacji? RACZEJ TAK:
Bardziej szczegółowoWYŻSZA SZKOŁA POLICJI W SZCZYTNIE
WYŻSZA SZKOŁA POLICJI W SZCZYTNIE KOMUNIKAT z badań ankietowych przeprowadzonych na stacjonarnych i niestacjonarnych studiach pierwszego stopnia na kierunku Administracja i Bezpieczeństwo wewnętrzne oraz
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: Chemia budowlana Zakład Materiałoznawstwa i Technologii Betonu
Przedmiot: Chemia budowlana Zakład Materiałoznawstwa i Technologii Betonu Ćw. 4 Kinetyka reakcji chemicznych Zagadnienia do przygotowania: Szybkość reakcji chemicznej, zależność szybkości reakcji chemicznej
Bardziej szczegółowoKATALITYCZNE ODWODNIENIE ALKOHOLU
Zakład Technologii Chemicznej Pracownia z Technologii Chemicznej Ćwiczenie 26 KATALITYCZNE ODWODNIENIE ALKOHOLU WARSZAWA 2012 Prowadzi dr inż. Jadwiga Skupińska Ćwiczenie 26 KATALITYCZNE ODWADNIANIE ALKOHOLU
Bardziej szczegółowoOgólny schemat blokowy układu ze sprzężeniem zwrotnym
1. Definicja sprzężenia zwrotnego Sprzężenie zwrotne w układach elektronicznych polega na doprowadzeniu części sygnału wyjściowego z powrotem do wejścia. Częśd sygnału wyjściowego, zwana sygnałem zwrotnym,
Bardziej szczegółowoMechanizmy chorób dziedzicznych
Mechanizmy chorób dziedzicznych Podział chorób dziedzicznych Choroby jednogenowe Autosomalne Dominujące achondroplazja, neurofibromatoza Recesywne fenyloketonuria, mukowiscydioza Sprzężone z płcią Dominujące
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. Projekt zrealizowany w ramach Mazowieckiego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych
Bardziej szczegółowoRodzina i pas płaszczyzn sieciowych
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Rodzina i pas płaszczyzn sieciowych Cel ćwiczenia: kształtowanie umiejętności posługiwania się modelami komórek
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoTechniki oznaczania aktywności cytotoksycznej związków chemioterapeutycznych in vitro
Fizjologiczne techniki badań Techniki oznaczania aktywności cytotoksycznej związków chemioterapeutycznych in vitro Wstęp: Oznaczanie cytotoksyczności związków chemioterapeutycznych wobec komórek w hodowlach
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoZ47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH
Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawową wiedzą na temat pomiarów elektrofizjologicznych żywych komórek metodą Patch
Bardziej szczegółowoZwrot z inwestycji w IT: prawda czy mity
Zwrot z inwestycji w IT: prawda czy mity Inwestycje w technologie IT 1 muszą podlegać takim samym regułom oceny, jak wszystkie inne: muszą mieć ekonomiczne uzasadnienie. Stanowią one koszty i jako takie
Bardziej szczegółowoWykład 2. Kinetyka reakcji enzymatycznych.
Wykład 2 Kinetyka reakcji enzymatycznych. Kofaktory enzymów wd_2 2 Ryboflawina witamina B 2 Ryboflawina wit. B 2 FAD dinukleotyd flawinoadeninowy wd_2 3 Niacyna witamina PP (B 3 ) NAD + dinukleotyd nikotynamidoadeninowy
Bardziej szczegółowoSzafy, garderoby, zabudowy wnęk Rydułtowy ul. Bema 3 Turza Śląska ul.. Bogumińska 21 tel./fax (032) 451-41-29
Odżywianie w konkurencjach wytrzymałościowych..część 2 Odżywianie jest nieodłącznym elementem procesu treningowego. Pozostałe elementy to trening i regeneracja. Wszystkie te elementy są jednakowo ważne
Bardziej szczegółowoBadanie kinetyki katalitycznego rozkładu H 2 O 2
Badanie kinetyki katalitycznego rozkładu H 2 O 2 (opracowanie: Barbara Krajewska) Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z prawami kinetyki chemicznej, sposobem wyznaczenia stałej szybkości i rzędu reakcji
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoBILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA. Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER
BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER TRZY ZASADNICZE NIEPOROZUMIENIA I. Bilans energetyczny =//= bilans ciepła II. W procesach uwalniających energię uwalniają się: energia
Bardziej szczegółowoProgram Analiza systemowa gospodarki energetycznej kompleksu budowlanego użyteczności publicznej
W programie zawarto metodykę wykorzystywaną do analizy energetyczno-ekologicznej eksploatacji budynków, jak również do wspomagania projektowania ich optymalnego wariantu struktury gospodarki energetycznej.
Bardziej szczegółowoMateriał powtórzeniowy do sprawdzianu - reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne, szybkość reakcji chemicznych
Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne, szybkość reakcji chemicznych I. Reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne 1. Układ i otoczenie Układ - ogół substancji
Bardziej szczegółowoWykład 4. Anna Ptaszek. 27 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 4. Anna Ptaszek 1 / 31
Wykład 4 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 27 października 2015 1 / 31 Podstawy kinetyki chemicznej pochodna funkcji i jej interpretacja, pojęcie szybkości i prędkości, stechiometria
Bardziej szczegółowoRada nadzorcza w procesie nadzoru i zarządzania. przedsiębiorstwem
Rada nadzorcza w procesie nadzoru i zarządzania przedsiębiorstwem Dr inż. Kazimierz Barwacz Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie Sopot 29 31.05.2011 r. 1 System zarządzania i nadzoru to konstrukcja
Bardziej szczegółowoTIENS L-Karnityna Plus
TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego
Bardziej szczegółowoTrener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ
ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja
Bardziej szczegółowoJak określić poziom tej płynności w przedsiębiorstwie?
Jak określić poziom tej płynności w przedsiębiorstwie? Utrzymanie płynności finansowej to problem, który spędza sen z powiek wszystkim zarządzającym. Rzecz jednak w tym, aby płynność utrzymać nie tyle
Bardziej szczegółowo2. Charakterystyki geometryczne przekroju
. CHRKTERYSTYKI GEOMETRYCZNE PRZEKROJU 1.. Charakterystyki geometryczne przekroju.1 Podstawowe definicje Z przekrojem pręta związane są trzy wielkości fizyczne nazywane charakterystykami geometrycznymi
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ELEKTRYCZNY KATEDRA AUTOMATYKI I ELEKTRONIKI. Badanie układu regulacji dwustawnej
POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY KATEDRA ATOMATYKI I ELEKTRONIKI ĆWICZENIE Nr 8 Badanie układu regulacji dwustawnej Dobór nastaw regulatora dwustawnego Laboratorium z przedmiotu: ATOMATYKA
Bardziej szczegółowoWykład 4. Anna Ptaszek. 9 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 4. Anna Ptaszek 1 / 29
Wykład 4 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 9 października 2015 1 / 29 Podstawy kinetyki chemicznej pochodna funkcji i jej interpretacja, pojęcie szybkości i prędkości, stechiometria
Bardziej szczegółowo1 Kinetyka reakcji chemicznych
Podstawy obliczeń chemicznych 1 1 Kinetyka reakcji chemicznych Szybkość reakcji chemicznej definiuje się jako ubytek stężenia substratu lub wzrost stężenia produktu w jednostce czasu. ν = c [ ] 2 c 1 mol
Bardziej szczegółowoPROCESY JEDNOSTKOWE W TECHNOLOGIACH ŚRODOWISKOWYCH WYMIANA JONOWA
KIiChŚ PROCESY JEDNOSTKOWE W TECHNOLOGIACH ŚRODOWISKOWYCH Ćwiczenie nr 2 WYMIANA JONOWA Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest określenie roboczej zdolności wymiennej jonitu na podstawie eksperymentalnie wyznaczonej
Bardziej szczegółowo13. Równania różniczkowe - portrety fazowe
13. Równania różniczkowe - portrety fazowe Grzegorz Kosiorowski Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie rzegorz Kosiorowski (Uniwersytet Ekonomiczny 13. wrównania Krakowie) różniczkowe - portrety fazowe 1 /
Bardziej szczegółowoKinetyka reakcji hydrolizy sacharozy katalizowanej przez inwertazę
Kinetyka reakcji hydrolizy sacharozy katalizowanej przez inwertazę Prowadzący: dr hab. inż. Ilona WANDZIK mgr inż. Sebastian BUDNIOK mgr inż. Marta GREC mgr inż. Jadwiga PASZKOWSKA Miejsce ćwiczenia: sala
Bardziej szczegółowoZagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.
Bardziej szczegółowoEFEKT SOLNY BRÖNSTEDA
EFEKT SLNY RÖNSTED Pojęcie eektu solnego zostało wprowadzone przez rönsteda w celu wytłumaczenia wpływu obojętnego elektrolitu na szybkość reakcji zachodzących między jonami. Założył on, że reakcja pomiędzy
Bardziej szczegółowo1. Zaproponuj doświadczenie pozwalające oszacować szybkość reakcji hydrolizy octanu etylu w środowisku obojętnym
1. Zaproponuj doświadczenie pozwalające oszacować szybkość reakcji hydrolizy octanu etylu w środowisku obojętnym 2. W pewnej chwili szybkość powstawania produktu C w reakcji: 2A + B 4C wynosiła 6 [mol/dm
Bardziej szczegółowo