Tabela 6. Przyk³ady dawek wybranych substancji leczniczych wg FP VI

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tabela 6. Przyk³ady dawek wybranych substancji leczniczych wg FP VI"

Dawid Gajewski
7 lat temu
Przeglądów:

1 Dawki Farmakopea Polska okreœla dla œrodków farmaceutycznych dawki zwykle stosowane i dawki maksymalne. Dla ka dej z nich wyró nia dodatkowo dawki jednorazowe (pro dosi) oraz dobowe (pro die). Okreœlono równie zakres dawek dla poszczególnych dróg podania, np. doustnie (p.o.), domiêœniowo (i.m.), doodbytniczo (p.r.). W przypadku podania pozajelitowego uwzglêdniono tak e sposób wprowadzenia leku, np. do ylnie (i.v.), podskórnie (s.c.), domiêœniowo (i.m.). Zgodnie z definicj¹ FP VI dawki zwykle stosowane (dawki zalecane) s¹ to dawki przeciêtne, wywo³uj¹ce u chorego zamierzone dzia³anie lecznicze, zapobiegawcze lub diagnostyczne. Zakres dawek przyjêto dla mê czyzny w wieku od 20 do 40 lat o masie cia³a ok. 70 kg. Przyjmuje siê, e dawki zwykle stosowane mog¹ mieæ charakter orientacyjny, gdy zale nie od p³ci, wieku i masy cia³a chorego, a tak e rodzaju schorzenia i ewentualnych chorób towarzysz¹cych lekarz ka dorazowo mo e ustalaæ odpowiedni¹ dawkê leku. Dawki maksymalne (dosis maxima) s¹ to najwiêksze dawki stosowane w lecznictwie, przyjête dla mê czyzn w wieku od 20 do 40 lat o masie cia³a 70 kg, bez chorób towarzysz¹cych. Ich wielkoœæ jest równie zró nicowana zale nie od drogi podania. W szczególnie uzasadnionych przypadkach lekarz, œwiadomie przekraczaj¹c dawkê maksymaln¹, musi we w³aœciwy sposób zaznaczyæ ten fakt na recepcie, np. przez umieszczenie obok iloœci przepisanej substancji leczniczej wykrzyknika oraz w³asnego podpisu lub napisanie dawki s³ownie. Je eli na recepcie brak w³aœciwego oznaczenia przekroczenia dawki maksymalnej leku, farmaceuta, zanim wyda lek, powinien porozumieæ siê z lekarzem, który wystawi³ receptê. W przypadku braku wyjaœnienia farmaceuta wykonuje lek, obni aj¹c dawkê leku do dawki maksymalnej. Nale y dostosowaæ j¹ do drogi podania i czêstotliwoœci stosowania leku wg wskazañ lekarza. Szczególn¹ ostro noœæ nale y zachowaæ w przypadku braku dok³adnego okreœlenia sposobu stosowania leku. W tabeli 6 zawarto kilka przyk³adów dawek substancji nale- ¹cych do wykazu A, B, N w zale noœci od drogi podania, wg FP VI. 60

2 Tabela 6. Przyk³ady dawek wybranych substancji leczniczych wg FP VI Dawki wg FP VI Wykaz Nazwa substancji Droga podania Zwykle stosowane dobowa Maksymalne jednorazowa jednorazowa dobowa Atropini sulfas p.o. 0,25 0,5 mg 2 mg 2 mg 3 mg zew. 0,2 1%* (1 2 krople dziennie) do 4 kropli dziennie* i.v. w powolnym wlewie s.c. i.m. 0,1 1 mg** 2 mg** 0,25 0,5 mg 1 mg 1 mg 5 mg A mmn** rozszerzaj¹ce Ÿrenice (krople do oczu)mmmm mmn** w zatruciach zwi¹zkami fosforoorganicznymi Pilocarpini hydrochloridum p.o. 0,01 0,015 0,02 0,04 s.c. 0,005 0,01 0,01 0,01 0,02 krople oczne maœæ oczna 1 4%* 2%* w jaskrze* Phenobarbitalum p.o. 0,1 0,3 0,3 0,6 i.m. 0,1 0,2 0,3 0,6 p.r. 0,015* 0,045* B w pediatrii* Papaverini hydrochloridum s.c. i.m. 0,04 0,08 0,12 0,1 0,2 p.o. 0,04 0,1 do 0,3 0,2 0,6 61

3 cd. tab. 6 Dawki wg FP VI Wykaz Nazwa substancji Droga podania Zwykle stosowane dobowa Maksymalne jednorazowa jednorazowa dobowa Morphini hydrochloridum p.o. 0,005 0,02 0,03 0,1*3 0,1*6 p.r. 0,015 0,03 0,03* 0,16* s.c. 0,005 0,01 0,03 0,06* 0,06* N i.m. 0,005 0,01 0,02 0,02* 0,06* i.v. 0,005 0,01 0,01 0,02 0,01* 0,06* Morphini sulfas p.o. 0,01 0,03 0,06 0,1*2 0,1*6 i.v. 0,005 0,01 0,01 0,02 0,02* 0,06* * w zaawansowanej chorobie nowotworowej Przyk³ad obliczania dawek jednorazowych Rp. Codeini phosphatis 200,4 Coffeini Natrii benzoatis 202,0 Natrii benzoatis 203,0 Ipecacuanhae trae 205,0 Althaeae sir. 250,0 Aquae ad 200,0 M.f. mixt. D.S. 3 dziennie ³y kê sto³ow¹ Mieszanka ta jest roztworem wodnym, zawieraj¹cym w sk³adzie syrop prawoœlazowy. Z tego wzglêdu nale y przyj¹æ, e masa ³y ki sto³owej wynosi ok. 16,0 g, czyli ca³oœæ leku zawiera 12 porcji (200:16 = 12). Na tej podstawie mo na obliczyæ jednorazow¹ dawkê zawart¹ w ³y ce: fosforan kodeiny 0,03 g (maksymalna dawka jednorazowa 0,12), kofeino-benzoesan sodu 0,16 g (maksymalna dawka jednorazowa 0,6), nalewka z wymiotnicy 0,4 g (jednorazowa dawka zwykle stosowana 0,3 0,5). 62

4 Wed³ug wskazania podanego w ww. recepcie lek musi byæ podany 3 dziennie. Nale y zatem wyliczone dawki jednorazowe pomno yæ przez 3 i porównaæ z dawkami dobowymi podanymi w FP VI. Dawki leków dla dzieci Nale y zachowaæ szczególn¹ ostro noœæ, gdy lek przepisywany jest dla dziecka. Wynika to z faktu, e u dzieci procesy wch³aniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania przebiegaj¹ inaczej ni u doros³ych. Œwiadcz¹ o tym wartoœci parametrów farmakokinetycznych. Podanie leku w odpowiedniej dawce gwarantuje skutecznoœæ i bezpieczeñstwo jego stosowania. Najwiêksze ró nice we wra liwoœci organizmu na dzia³anie leków dotycz¹ noworodków, a wiêc dzieci w okresie pierwszych 30 dni ycia oraz wczeœniaków. Istnieje kilka sposobów obliczania dawek leków dla dzieci na podstawie farmakopealnych dawek dla doros³ych, bior¹c pod uwagê wiek dziecka, jego masê lub powierzchniê cia³a. Do obliczenia dawki maksymalnej leku dla dzieci powy ej pierwszego roku ycia mo na pos³u yæ siê jednym ze wzorów, np. wzorem Cowlinga, Younga, Clarka lub wzorem uwzglêdniaj¹cym powierzchniê cia³a dziecka. Wzór Cowlinga Wiek dziecka* (lata) D d = Maksymalna dawka dla doros³ych 24 Wzór Younga.Wiek dziecka (lata).. Maksymalna dawka D d = dla doros³ych (dla dzieci Wiek dziecka (lata) + 12 w wieku od 2 do 12 lat) Obliczenia te mo na stosowaæ do leków o wysokim indeksie terapeutycznym. Zgodnie ze wzorem Clarka mo na obliczyæ dawkê leku dla dziecka w stosunku do masy cia³a. * Nale y podaæ aktualny wiek dziecka, a nie liczbê ukoñczonych lat, np. dziecko ma 4 lata i 1 miesi¹c w liczniku nale y wstawiæ liczbê 5. 63

5 Wzór Clarka cia³a dziecka (kg) Maksymalna dawka D d = dla doros³ych (dla dzieci 70* powy ej 2 roku ycia) Podane przeliczenia zak³adaj¹ analogiczn¹ zale noœæ miêdzy dawk¹ dla doros³ych i dziecka oraz wiekiem lub mas¹ osoby doros³ej lub dziecka, co nie zawsze jest dok³adne. W przypadku dzieci Tabela 7. Uœredniona masa cia³a [kg] i wzrost [cm] dziewczynek i ch³opców Wiek Dziewczynki Ch³opcy 1 miesi¹c 2 miesi¹ce 4 miesi¹ce 6 miesiêcy 9 miesiêcy 1 rok 2 lata 4 lata 6 lat 8 lat 10 lat 12 lat 14 lat 17 lat 113,86 153,21 114,75 156,51 116,24 162,01 117,48 166,51 118,58 171,01 119,51 174,71 112,10 188,01 116,33 102,31 120,68 115,91 126,75 128,21 131,54 137,51 139,08 148,51 150,18 158,21 156,58 163,81 114,04 154,51 114,98 158,01 116,84 164,51 118,12 168,51 119,37 173,01 110,09 176,51 112,53 187,51 116,77 103,51 121,08 116,51 125,35 128,01 130,54 138,31 139,58 147,01 148,68 160,61 160,85 174,31 * cia³a osoby doros³ej (kg). 64

6 oty³ych obliczone dawki mog¹ okazywaæ siê wiêksze ni rzeczywiœcie potrzebne. Nale a³oby wówczas uwzglêdniæ tzw. masê idealn¹ na podstawie wieku i wzrostu dziecka. W tabeli 7 zebrano dane dotycz¹ce masy i wzrostu dzieci w zale noœci od wieku i p³ci. Dawkê leku dla dziecka mo na obliczyæ dziêki znajomoœci powierzchni cia³a dziecka, przy za³o eniu, e œrednia powierzchnia cia³a doros³ego o masie 70 kg i 170 cm wzrostu wynosi 1,8 m 2. Powierzchnia cia³a dziecka (m D d = 2 ) Dawka dla doros³ego 1,8 Dawka leku w przeliczeniu na kg masy cia³a dziecka bywa wy - sza ani eli dla doros³ego, co wynika z procesów metabolicznych. Mo e byæ nawet dwukrotnie wy sza dla niemowl¹t do 4 miesi¹ca ycia i ponad pó³tora raza wy sza dla dzieci do 7 roku ycia. Przyk³ad mog¹ stanowiæ dane zebrane w tabeli 8. Tabela 8. Przybli one dawki dla dzieci jako procent dawki doros³ego Wiek (powy ej) Powierzchnia cia³a [m 2 ] cia³a [kg] Procent dawki doros³ego Procent dawki doros³ego na 1 kg masy cia³a dziecka 1 miesi¹ca 0,21 13,5 12,5 3,6 2 miesiêcy 0,28 14,5 15,0 3,3 4 miesiêcy 0,36 16,5 20,0 3,1 1 roku 0,49 10,5 25,0 2,5 3 lat 0,65 15,5 33,0 2,2 7 lat 0,87 23,5 50,0 2,2 12 lat 1,27 40,5 75,0 1,9 Przyk³ad 1 Obliczyæ dawkê fenobarbitalu dla 3-letniego ch³opca, o masie cia³a 15 kg i wzroœcie 95 cm, w celu uzyskania dzia³ania nasennego. Dane z tabel pediatrycznych (Bo kowa K. i in. PZWL 2006): Przedzia³ wiekowy: 2 12 miesiêcy, 2 3 lata dzia³anie uspokajaj¹ce 2 3 mg/kg mc./24 h dzia³anie nasenne 2 3 mg/kg mc. jednorazowo 65

7 D d = 2 mg/kg 15 kg = 30 mg jednorazowo D d = 3 mg/kg 15 kg = 45 mg jednorazowo Obliczenia z uwzglêdnieniem jednorazowej dawki maksymalnej dla doros³ego. Jednorazowa dawka maksymalna fenobarbitalu (wg FP VI) wynosi 0,3 g. Wzór Cowlinga 4 D d = 0,3 = 0,050 g 24 Wzór Younga 3 D d = 0,3 = 0,060 g Wzór Clarka 15 D d = 0,3 = 0,064 g 70 Dawki fenobarbitalu wyliczone wg ww. wzorów s¹ zbli one, chocia nie jest to regu³¹. Dzieci w tym samym wieku mog¹ znacznie ró niæ siê mas¹ cia³a i jego powierzchni¹. Nale y wiêc zawsze zastanowiæ siê, u ycie którego wzoru bêdzie najbardziej prawid³owe. Wzór uwzglêdniaj¹cy powierzchniê cia³a 0,64 D d = 0,3 = 0,106 g 1,8 Dane z tabeli 8. Dawka dla dziecka 3-letniego = 33% dawki dla doros³ego. 33 D d = 0,3 = 0,099 g 100 Przyk³ad 2 Obliczyæ dawkê fenobarbitalu dla 2-miesiêcznej dziewczynki, o masie cia³a 4,75 kg i wzroœcie 56 cm, w celu wywo³ania dzia³ania uspokajaj¹cego. 66

8 Obliczenia na podstawie danych pediatrycznych. Dziecko 2-miesiêczne dzia³anie uspokajaj¹ce 2 3 mg/kg mc./24 h 2 mg/kg 4,75 kg = 9,50 mg 3 mg/kg 4,75 kg = 14,25 mg Obliczenia wg wzoru Clarka. Dobowa dawka maksymalna dla doros³ego 4,75 kg D d = 0,6 = 0,0407 = 40,7 mg/24 h 70 kg 0,26 D d = 0,6 = 0,0866 = 86,6 mg/24 h 1,8 Z powy szych obliczeñ wynika, e dawka dla dziecka 2-miesiêcznego wyliczona na podstawie dawki dla doros³ego jest ok. 4 9-krotnie wiêksza ni zalecana dawka pediatryczna. Nale y pamiêtaæ, aby zawsze korzystaæ z dawek pediatrycznych, je eli zosta³y okreœlone, a tylko w przypadkach braku danych pos³ugiwaæ siê wybranym wzorem uwzglêdniaj¹cym dawkê maksymaln¹ dla osoby doros³ej. 67

Podobne dokumenty

Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami. Technik farmaceutyczny 322[10] 1. Treść zadania z załącznikami:

Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami. Technik farmaceutyczny 322[10] 1. Treść zadania z załącznikami: 1 2 3 Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik farmaceutyczny