Rozdzia³ 1 ROZPOZNANIE

Transkrypt

1 Rozdzia³ 1 ROZPOZNANIE Dolegliwoœci i objawy Co siê ze mn¹ dzieje? Co mo e wskazywaæ na problem z tarczyc¹? Prawdê mówi¹c, trudno to jednoznacznie stwierdziæ. Niektórzy pacjenci czuj¹ siê zmêczeni i przygnêbieni, niektórzy niespokojni i rozdra - nieni, inni apatyczni i spowolniali, a jeszcze inni nie zauwa- ¹ u siebie adnych zmian samopoczucia czy nastroju. Zreszt¹, nawet jeœli te zmiany wyst¹pi¹, bardzo ³atwo przypisaæ je przemêczeniu, stresom, ewentualnie depresji, co najczêœciej koñczy siê machniêciem rêki i oczekiwaniem, e w koñcu samoistnie ust¹pi¹. Z regu³y dopiero po pewnym czasie do tych najbardziej subiektywnych i myl¹cych objawów dochodz¹ inne, na przyk³ad nadwra liwoœæ na zimno lub ciep³o, chudniêcie lub przybieranie na wadze bez uchwytnej przyczyny czy zaburzenia o³¹dkowo-jelitowe. Ale i te objawy s¹ ma³o charakterystyczne i narastaj¹ na tyle powoli, e rzadko postrzegamy je jako alarmuj¹ce. Prêdzej czy póÿniej przychodzi jednak moment, w którym wizyta u lekarza staje siê koniecznoœci¹. I co wtedy? Mo na mieæ nadziejê, e po cierpliwym wys³uchaniu naszych niezbyt konkretnych skarg lekarz skieruje nas do laboratorium na oznaczenie poziomu hormonów tarczycowych we krwi hormonów, które, jak zobaczymy dalej, odpowiadaj¹ za regulacjê naszego metabolizmu. 9

2 CHOROBY TARCZYCY Czasem jednak i lekarzowi zdarza siê przeoczyæ problem, zw³aszcza u osoby, która nie odpowiada typowemu profilowi pacjenta z chor¹ tarczyc¹, a wiêc nie jest kobiet¹ po 35. roku ycia, skar ¹c¹ siê g³ównie na zmêczenie. Mo emy wtedy wyjœæ z gabinetu bez skierowania na badania poziomu hormonów tarczycy. Przyczyny tego le ¹ zazwyczaj po obu stronach: i pacjenta, i lekarza. Po pierwsze, wiêkszoœæ ludzi nie zwraca, niestety dostatecznej uwagi na sygna³y wysy³ane przez ich w³asny organizm i w efekcie nie potrafi precyzyjnie opowiedzieæ lekarzowi o swoich objawach. Po drugie, rozmowa fachowca z laikiem bardzo czêsto koñczy siê nieporozumieniem, i to nie tylko na p³aszczyÿnie medycznej. Ka dy z nas móg³by podaæ wiele podobnych przyk³adów: dyskusjê z mechanikiem samochodowym, hydraulikiem, prawnikiem czy komputerowcem. Ciê ko im wyt³umaczyæ, o co nam chodzi, a jeszcze ciê ej zrozumieæ ich diagnozê, jeœli nie zadadz¹ sobie trudu prze³o enia jej na ludzki jêzyk. Nie miejmy wiêc z³udzeñ, nie wszyscy lekarze mogliby uchodziæ za wzór komunikatywnoœci i nie zawsze u³atwiaj¹ swoim pacjentom trudn¹ odpowiedÿ na rutynowe pytanie co panu/pani dolega?. W przypadku problemów z tarczyc¹ zadanie jest tym trudniejsze, e objawy rozwijaj¹ siê czêsto stopniowo i podstêpnie, a wiêc mo e siê zdarzyæ, e wizyta wypadnie, jeszcze zanim siê w pe³ni ujawni¹. Nie wspominaj¹c ju o tym, e czasami mo- e ich w ogóle nie byæ... Kwesti¹ efektywnej komunikacji z lekarzem zajmiemy siê jeszcze w dalszych czêœciach tej ksi¹ ki. Na razie, na pocz¹tek, ograniczmy siê do stwierdzenia, e jej podstaw¹ musi byæ znajomoœæ mo liwych objawów zaburzeñ tarczycy. Wiêkszoœæ z nich daje siê podzieliæ na dwie g³ówne kategorie: niezale - nie od przyczyny, zaburzenia te zale ¹ zwykle albo od nadmiernej aktywnoœci hormonalnej tego gruczo³u, czyli nadczynnoœci, albo aktywnoœci niedostatecznej, czyli niedoczynnoœci. Jak mo na siê domyœlaæ, przynajmniej niektóre z tych objawów bêd¹ wzajemnie przeciwstawne. Trzeba równie 10

3 ROZPOZNANIE podkreœliæ, e wyst¹pienie jednego czy nawet kilku spoœród nich nie musi œwiadczyæ o jakiejkolwiek chorobie, co nie zmienia faktu, e nale y o nich opowiedzieæ lekarzowi. Przyjrzyjmy siê zatem liœcie najczêstszych objawów nadczynnoœci i niedoczynnoœci tarczycy: Typowe objawy zaburzeñ czynnoœci hormonalnej tarczycy Nadczynnoœæ tarczycy (tak zwana hipertyreoza) Chudniêcie Przyspieszona czynnoœæ serca Podwy szone ciœnienie têtnicze Powiêkszenie tarczycy Os³abienie miêœniowe Wyczerpanie, zmêczenie Dra liwoœæ, niepokój Obni ony nastrój Zaburzenia snu (g³ównie bezsennoœæ) Dr enie r¹k Nietolerancja ciep³a, wzmo ona potliwoœæ Wytrzeszcz oczu Czêste wypró nienia, biegunka Zaburzenia miesi¹czkowania, niep³odnoœæ Zmiany skóry, w³osów i paznokci Niedoczynnoœæ tarczycy (tak zwana hipotyreoza) Przybieranie na wadze Spowolnia³a czynnoœæ serca Podwy szone ciœnienie têtnicze Powiêkszenie tarczycy Chrypka Wyczerpanie, zmêczenie Apatia Obni ony nastrój Zaburzenia snu (nadmierna sennoœæ) Obrzêkniêta twarz Nietolerancja zimna Podwy szony poziom cholesterolu Zaparcia Zaburzenia miesi¹czkowania, niep³odnoœæ Pogorszenie pamiêci, rozkojarzenie Zmiany skóry, w³osów i paznokci 11

4 CHOROBY TARCZYCY Zaburzenia emocjonalne Czynnoœæ tarczycy ma wp³yw na nasz¹ psychikê Zauwa my, e na powy szej liœcie objawy fizyczne mieszaj¹ siê z psychicznymi. Te ostatnie maj¹ zmienne nasilenie najczêœciej niewielkie lub umiarkowane ale czasami to w³aœnie one dominuj¹ w ca³okszta³cie obrazu klinicznego. Za dobr¹ wiadomoœæ mo emy uznaæ fakt, e w miarê niwelowania zaburzeñ tarczycy stan psychiczny ulega zwykle istotnej poprawie. S¹ jednak i gorsze wiadomoœci: po pierwsze, obecnoœæ, a tym bardziej dominacja objawów psychicznych odwraca uwagê pacjenta (a czasem i jego lekarza) od tarczycy, utrudniaj¹c i opóÿniaj¹c w³aœciwe rozpoznanie. Po drugie, w wielu przypadkach zarówno depresja, jak i stany lêkowe utrzymuj¹ siê nawet po normalizacji czynnoœci tarczycy (czyli osi¹gniêciu tak zwanej eutyreozy). Typowe objawy psychiczne zaburzeñ czynnoœci tarczycy Nadczynnoœæ tarczycy (tak zwana hipertyreoza) Zauwa alny niepokój, nadpobudliwoœæ Niestabilnoœæ nastroju, w³¹cznie z wybuchami p³aczu Dra liwoœæ i niecierpliwoœæ Nadwra liwoœæ na ha³as Bezsennoœæ Niedoczynnoœæ tarczycy (tak zwana hipotyreoza) Pogorszenie pamiêci Spowolnienie procesów myœlowych Utrata zainteresowania normalnymi zajêciami Spl¹tane myœlenie Depresja Os³abienie libido Stronienie od ycia towarzyskiego i rodzinnego 12

5 ROZPOZNANIE Objawy psychiczne mog¹ towarzyszyæ zarówno niedoczynnoœci, jak i nadczynnoœci tarczycy. Niektóre z nich wydaj¹ siê bardziej charakterystyczne dla jednego lub drugiego zaburzenia (depresja dla niedoczynnoœci, niepokój i pobudzenie dla nadczynnoœci), ale nie jest to regu³¹. Jeœli jednak wyst¹pi¹ wraz z pewnym zespo³em objawów fizycznych zaburzenia rytmu serca, nadciœnienie têtnicze, zmêczenie, suchoœæ i szorstkoœæ skóry, zmiany ciê aru cia³a, nadwra liwoœæ na ciep³o lub zimno doœwiadczony lekarz ma niemal pewnoœæ, e w grê wchodzi nadczynnoœæ lub niedoczynnoœæ tarczycy. Obowi¹zkowe w takich przypadkach badania hormonalne z regu- ³y potwierdzaj¹ rozpoznanie kliniczne. Œwiadectwo z pierwszej rêki Choruj¹ nie tylko kobiety Mia³em wtedy 50 lat, a czu³em siê, jakbym mia³ 80. By³em œmiertelnie zmêczony, gdy k³ad³em siê spaæ, i niemal równie zmêczony, gdy wstawa³em rano z ³ó ka. Nie mog³em siê skupiæ na pracy, mia³em wra enie, e b³¹dzê we mgle. Poniewa przygnêbienie w³aœciwie mnie nie opuszcza³o, wiêc zacz¹³em podejrzewaæ, e popad³em w jak¹œ depresjê. Nie by³o jednak po temu adnych powodów, bo nic w mojej sytuacji nie zmieni³o siê na gorsze, a przecie wczeœniej umia³em cieszyæ siê yciem. Mêczy³em siê tak chyba przez miesi¹c, zanim wreszcie zdecydowa³em siê pójœæ do lekarza. Ba³em siê, e us³yszê od niego coœ strasznego e to rak, cukrzyca albo choroba psychiczna. Na szczêœcie mój doktor nie wypowiedzia³ adnego z tych s³ów i w ogóle powstrzyma³ siê od jakichkolwiek sugestii. Da³ mi natomiast skierowanie na badanie krwi, a póÿniej zadzwoni³ i powiedzia³, e wykaza³o ono niedoczynnoœæ tarczycy, i e bêdê musia³ przyjmowaæ brakuj¹ce hormony. By³em zdumiony, bo zawsze mi siê wydawa³o, e problemy z tarczyc¹ to typowa kobieca choroba. Okaza³o siê, e ca³e leczenie to jedna ma³a tabletka dziennie. Ju po dwóch tygodniach poczu³em siê znowu sob¹. Czarne dni przygnêbienia i wyczerpania odesz³y w przesz³oœæ i na szczêœcie nigdy wiêcej nie powróci³y. John K., Amherst, Nowy Jork 13